Rä rey Jehosafat bi hñäki nuꞌu̱ yä altar xki thoki pa Baal ꞌne gatꞌho nuꞌu̱ yä idolo mi ja ha rä hnini Judá. Näꞌä xa mi ne ge gatꞌho yä jäꞌi de rä hnini xä bädi ndaꞌu̱ nuꞌu̱ yä mhända xki uni rä Zi Dada Jeoba. Po rängeꞌä, bi me̱hni yä prinsipe ꞌne yä levita po gatꞌho rä hnini pa bi ꞌñuti yä jäꞌi de rä Ley Jeoba.

Nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ꞌmu̱i getbu̱ de Judá mi tsu yä israelita, ngeꞌä nuꞌu̱ mi pädi ge Jeoba mi ntuhni po rä hnini, hänge nuꞌu̱ asta mi häꞌspäbi yä regalo rä rey Jehosafat. Pe, ¿gi pädi te bi me̱fi nuꞌu̱ yä jäꞌi de rä hnini Ammón, Moab ꞌne Seír? Nuꞌu̱ bi ma pa dä ntunkui nuꞌu̱ yä israelita mi ꞌmu̱i ha Judá. Jehosafat mi pädi ge mi japäbi mꞌe̱di rä mfatsꞌi Jeoba pa xä ntäte. Hänge bi muntsꞌi ha Jerusalén gatꞌho yä ñꞌo̱ho̱, yä ꞌme̱hñä ꞌne yä bätsi. Nubye̱, Jehosafat bi xatuäbi Jeoba ꞌne bi ꞌñembäbi: «Jeoba, nsinke ri mfatsꞌi hindä za gä täpäbihe nuꞌu̱ mä nkontrahe. Po rä mäte, xikägihe te ri ꞌñehe gä pe̱fihe».

Rä Zi Dada Jeoba bi yꞌo̱de rä sadi Jehosafat ꞌne bi ꞌñembäbi: «Nuꞌähu̱ hingä ma dä ja mꞌe̱di gi ntuhnihu̱. Ju̱hu̱ ri lugahu̱, ogi ñꞌänihu̱ ꞌne hyanthu̱ hanja Jeoba ma dä ñäñꞌäꞌihu̱». ¿Gi pädi te ma xä me̱fi rä Zi Dada Jeoba pa xä ñäni rä hnini?

Rä hyaxꞌä, Jehosafat bi huahni rꞌa yä duhu ꞌne bi ꞌñembäbi ge xä ma ndelante de yä soldado. Nuꞌu̱ bi bo̱ni de Jerusalén ꞌne bi gu̱ rä ꞌñuu pa Tecoa, habu̱ ma xä nja rä tuhni.

Mientra nuꞌu̱ yä duhu xa mi tuti yä jähñä, rä Zi Dada Jeoba mi ntuhni po rä hnini. Jeoba bi japi bi ntuhnise̱ yä ammonita ꞌne yä moabita ꞌne nuꞌu̱ bi ñhose̱. Pe rä Zi Dada Jeoba bi ñäni nuꞌu̱ yä soldado, nuꞌu̱ yä duhu ꞌne gatꞌho rä hnini de nuꞌu̱ yä nkontra. Gatꞌho nuꞌu̱ märꞌa yä hnini mi ꞌmu̱i getbu̱ de Judá, bi yꞌo̱de näꞌä xki thogi ꞌne nuꞌu̱ hinte mä duda mi pe̱ꞌtsi ge rä Zi Dada Jeoba mi sigi mi ntuhni po rä hnini. Ja ngu gi handi, Jeoba hingi hombäbi rä mfatsꞌi yä mexiꞌmhai pa dä ñäni rä hnini.

Nꞌa rä zi nxutsi mrä israelita mi ꞌmu̱i asta ha rä hnini Siria, yabu̱ de rä nguu ꞌne de rä familia. ¿Gi pädi por hanja? Ngeꞌä go xki zitsꞌi nuꞌu̱ yä soldado yä me Siria pa dä mꞌe̱go ha rä ngu Naamán. Näꞌä zi nxutsi himbi hye̱gi de dä xo̱kämbeni rä Zi Dada Jeoba, mäske nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ꞌmu̱hui mi xo̱kämbeni märꞌa yä hyate zidada.

Naamán mi pe̱ꞌtsi nꞌa rä tsꞌo hñeni ha rä ndoyꞌo ꞌne xi xmä ñꞌu̱. Näꞌä rä zi nxutsi mi ne dä matsꞌi pa xä ñꞌo̱the, hänge bi ꞌñembäbi rä ꞌme̱hñä Naamán: «Nuga di pädi toꞌo dä za dä yꞌo̱the ri däme. Ha Israel bi ꞌmu̱i nꞌa rä profeta Jeoba rä thuhu Eliseo. Näꞌä dä za dä yꞌo̱the ri däme».

Nubye̱, näꞌä ꞌme̱hñä bi metuäbi rä däme näꞌä xki xipäbi näꞌä zi tꞌu̱kä nxutsi. Koꞌmu̱ Naamán xa mi ne dä ñꞌo̱the, nguntꞌä bi ma pa Israel ha rä ngu rä profeta Eliseo. Naamán mi hurämu̱i ge rä profeta Eliseo ma xä bo̱ni pa xä umbäbi nꞌa rä hogä ꞌñehe. Pe Eliseo ho̱nse̱ bi me̱hni rä ꞌme̱go ꞌne bi ꞌñembäbi: «Gi ma ꞌne ku̱ꞌmi yoto mꞌiki xo̱ge ri ndoyꞌo ha rä río Jordán. Mꞌe̱fa de geꞌä ma gi hogi».

Pe Naamán xa bi nkue̱ ꞌne bi ꞌñenä: «Nuga ndi humämu̱i ge näꞌä profeta ma xä maꞌti rä Zi Dada ꞌne ma xä äni yä yꞌe̱ ri mani ꞌne ri maua pa xä yꞌo̱thegi. Pe näꞌä ho̱nse̱ bi ꞌñengägi gä ma ha rä río Jordán. Ha Siria di pe̱ꞌtsihe mänꞌa yä hogä däthe. ¿Por hanja himbi me̱nkägi ha nuꞌu̱ yä dätheꞌu̱?». Naamán xa bi nkue̱ ꞌne bi ma de rä ngu rä profeta Eliseo.

Nubye̱, nuꞌu̱ yä ꞌme̱go Naamán bi ꞌñembäbi: «¿Hänge nuꞌi dä za gi pe̱fi näꞌä dä mhändaꞌi kontal gi hogi? Hinxä ñhei gi pe̱fi näꞌä bi mändaꞌi rä profeta Äjuä. ¿Por hanja hingi pe̱fi njabu̱?». Naamán bi jamäsu, bi ma ha rä río Jordán ꞌne bi ku̱ꞌmi yoto mꞌiki xo̱ge rä ndoyꞌo ha rä dehe. ¿Gi pädi te bi thogi mi bo̱ni de rä dehe? Naamán ya xki hogi. Näꞌä xa mi johya ꞌne bi mengi pa bi umbäbi njamädi rä profeta Eliseo. Bi ꞌñembäbi: «Nubye̱ hää di pädi ge Jeoba geꞌä rä Zi Dada mäjuäni». Naamán bi mengi ha rä nguu ꞌne nubye̱ ya mi ja rä nzaki. ¿Te gi kamfri ge bi senti näꞌä zi nxutsi mi hyandi ge rä hmuu ya xki hogi?

Rä rey Ben-Hadad de rä hnini Siria bi ntunkui ndunthi yä mꞌiki rä hnini Israel. Pe rä profeta Eliseo nzäntho mi abisabi rä rey de rä hnini Israel pa mi ꞌmatꞌi. Nubye̱, Ben-Hadad mi ne dä gu̱ rä profeta Eliseo, hänge bi me̱hni rä ejército pa dä hyoni ha rä nguu, ha rä hnini Dotán.

Yä soldado yä sirio bi zo̱tꞌe de gä xui ha rä hnini Dotán. Ngu mi hyatsꞌi, rä maxte Eliseo bi bo̱ni ꞌne bi hyandi ge nꞌa rä däta ejército xki gotꞌi gatꞌho rä nthetsꞌi rä hnini. Näꞌä xa bi ntsu ꞌne bi ꞌñenä: «Eliseo, ¿xibye̱ te ma gä pe̱fihu̱?». Eliseo bi dädi: «Ogi tsu, ngeꞌä mänꞌa di ndunthihu̱ ke gehyu̱». Oraꞌä, rä Zi Dada Jeoba bi xokuä yä da rä maxte Eliseo pa bi hyandi ge kongeꞌu̱ mi ꞌmu̱i nꞌa rä däta ejército de gä e̱nxe̱, nuꞌu̱ ꞌñenä mi nja ngu nꞌa rä tsibi.

Nuꞌmu̱ nuꞌu̱ yä soldado bi tsapi dä gu̱ rä profeta Eliseo, näꞌä bi xatuäbi Äjuä ꞌne bi ꞌñembäbi: «Jeoba, po rä mäte, japi dä ngoda nuyu̱ yä soldado». Oraꞌä, nuꞌu̱ yä soldado himi pädi habu̱ mi yꞌo mäske tobe mi tsa dä hyandi. Nubye̱, Eliseo bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Hingä gehnä rä hnini gi hoñhu̱. Guä ehu̱, ma gä tsixꞌäꞌihu̱ asta habu̱ bi ꞌmu̱i näꞌä rä ñꞌo̱ho̱ gi hoñhu̱». Nuꞌu̱ bi de̱ni Eliseo asta rä hnini Samaria, habu̱ mi ꞌmu̱i rä rey de Israel.

Nubye̱, nuꞌu̱ yä soldado bi da ngue̱nda ge xki tsꞌitsꞌi ha rä ngu rä rey de rä hnini Israel. Rä rey bi yꞌambäbi Eliseo: «¿Gi ne gä ho nuyu̱ yä soldado?». ¿Te gi kamfri bi dädi Eliseo? Mäske nuꞌu̱ yä soldado xa xki yꞌo̱tpäbi yä ntsꞌomꞌu̱i rä hnini Israel, Eliseo bi ꞌñembäbi rä rey: «Ogi ho. Umbäbiyu̱ te dä zi ꞌne hyopi dä mengi yä nguu». Hänge rä rey bi umbäbiꞌu̱ te dä zi, ꞌnepu̱ bi koꞌtsi ha yä nguu.

Jezabel bi me̱ꞌtsi nꞌa rꞌa tꞌixu mi rä thuhu Atalía ꞌne xa mi rä tsꞌomꞌu̱i nguꞌätho. Atalía bi nthäti ko rä rey de Judá. ꞌNe nuꞌmu̱ bi du rä däme, go bi gohi de gä rey rä tꞌu̱. Pe mꞌe̱fa, ꞌnehe bi du rä tꞌu̱, hänge nubye̱ Atalía go bi mända ha Judá. Pa hinto mä nꞌa xä gohi de gä rey, bi tsapi dä hyopäbi gatꞌho nuꞌu̱ yä tꞌu̱ rä rey ꞌne gatꞌho nuꞌu̱ toꞌo mi ne dä gohi de gä rey en lugar de geꞌä. Gatꞌho yä jäꞌi xa mi tsu Atalía, ngeꞌä xa mi rä tsꞌomꞌu̱i. Näꞌä ¡asta bi hyose̱ yä ꞌme̱to!

Rä däta majhä Jehoiadá ꞌne rä ꞌme̱hñä, bi arriesga yä te pa bi ñäni Jehoás nuꞌmu̱ mi nꞌa rä tꞌu̱kä bätsi, ngeꞌä Atalía mi ne dä hyo mäske go rä ꞌme̱tose̱. Jehoiadá bi tede Jehoás ha rä templo.

Nuꞌmu̱ Jehoás ya mi pe̱ꞌtsi yoto nje̱ya, Jehoiadá bi muntsꞌi gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi mi su rä templo ꞌne yä levita, ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Suhu̱ yä goxthi rä templo. Ogi hopäbihu̱ toꞌo dä yu̱tꞌi». Nubye̱, Jehoiadá bi hñuꞌspäbi nꞌa rä koronä ha rä ñäxu Jehoás pa bi nrey ha Judá. Oraꞌä, nuꞌu̱ yä jäꞌi bi mafi: «¡Dä mꞌu̱i pa nzäntho rä rey!».

Nuꞌmu̱ Atalía bi yꞌo̱de nuꞌu̱ yä mhafi, bi nextꞌihi bi ma ha rä templo pa bi hyandi te mi thogi. Mi hyandi ge Jehoás go xki thutsꞌi de gä rey, näꞌä bi mafi: «¡Gä traisionägihu̱! ¡Gä traisionägihu̱!». Nubye̱, nuꞌu̱ yä jäꞌi mi su templo bi pe̱ntꞌi Atalía ꞌne bi zitsꞌi pa bi hyo. Atalía xki japi ge gatꞌho rä hnini xä ꞌuege de Jeoba. Xibye̱, ¿te ma dä thogi?

Jehoiadá bi matsꞌi rä hnini pa bi mengi ko Jeoba ꞌne bi ja nꞌa rä kohi kongeꞌä. Ha näꞌä rä kohi, nuꞌu̱ bi promete dä xo̱kämbeni ho̱nse̱ rä Zi Dada Jeoba. Jehoiadá bi mändabi yä ꞌme̱go dä huati gatꞌho nuꞌu̱ yä idolo ꞌne näꞌä rä templo xki thoki pa Baal. Pe hingä ho̱nse̱ꞌä, ꞌnehe bi hñutsꞌi yä majhä ꞌne yä levita pa dä mpe̱fi ha rä templo ꞌne dä matsꞌi yä jäꞌi pa dä xo̱kämbeni mänꞌaki Jeoba. ꞌNehe, bi hñutsꞌi toꞌo dä su rä templo pa hinxä yu̱tꞌi nuꞌu̱ yä jäꞌi himi tꞌaxi ante yä da Äjuä. Mꞌe̱fa, Jehoiadá ꞌne nuꞌu̱ yä ndä de gä soldado bi zitsꞌi Jehoás ha rä palasio ꞌne bi hñutsꞌi de gä rey. Gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi de Judá xä bi johya ndunthi. Nubye̱ hää mi tsa dä xo̱kämbeni Jeoba, ngeꞌä ya himi ja yä idolo ꞌne ya mi joꞌo Atalía, näꞌä nda tsꞌomꞌu̱i gä reinä. Koꞌmu̱ Jehoiadá xa mi rä baliente, bi za bi matsꞌi ndunthi yä jäꞌi.

Rä hnini Nínive mi kohi ha Asiria, ꞌne nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ꞌmu̱hni xa mi yä tsꞌomꞌu̱i. Hänge Jeoba bi yꞌapäbi Jonás dä ma ha Nínive ꞌne dä xipäbi yä jäꞌi ge mi debe dä paati yä mꞌu̱i. Pe Jonás himbi me̱fi njabu̱, näꞌä bi gu̱ nꞌa rä barko ꞌne bi ma pa Tarsis.

Jeoba himbi ho näꞌä bi me̱fi Jonás, hänge bi japi bi nja nꞌa rä däta bu̱nthi yꞌee. Nuꞌu̱ yä jäꞌi mi yꞌe̱tꞌi rä barko xa bi ntsu, hänge bi mu̱di bi xatuäbi yä zidada ꞌne mi ñꞌanise̱ꞌu̱: «¿Por hanja bä ekägihu̱ nunä bu̱nthi yꞌee?». Mꞌe̱fa, Jonás bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Nuga go di tu rä tsꞌoki. Ngeꞌä dä ꞌmatꞌi pa hingä pe̱fi näꞌä bi mändagi Jeoba. Fo̱tkägihu̱ ha rä ndehe pa njabu̱ dä tsaya rä bu̱nthi yꞌee». Nuꞌu̱ yä jäꞌi mi yꞌe̱tꞌi rä barko himi nehmä, pe Jonás bi bäntebiꞌu̱ pa bi me̱fi njabu̱. Ngu bi zo Jonás ha rä ndehe, näꞌä rä bu̱nthi yꞌee bi tsaya.

Jonás bi hñurämu̱i ge ma xä du. Mientra mi o ha rä ndehe, näꞌä bi xatuäbi Jeoba. Nubye̱, Jeoba bi me̱hni nꞌa rä däta peskado pa bi dutꞌi Jonás ꞌne njabu̱ näꞌä himbi du. Nuꞌmu̱ Jonás mi o ha rä mu̱i näꞌä rä däta peskado, bi xatuäbi mänꞌaki Jeoba ꞌne bi ꞌñembäbi: «Di prometeꞌi ge nzäntho ma gä pe̱fi näꞌä gi mändagi». Hñupa mꞌe̱fa, Jeoba bi japi ge näꞌä däta peskado bi zoogi Jonás ha rä ñäni rä ndehe.

¿Gi kamfri ge Jeoba tobe ma xä usa Jonás ngu rä profeta? Hää. Jeoba bi mändabi mänꞌaki Jonás dä ma ha Nínive, pe nubye̱ hää bi me̱fi ja ngu xki mändabi Jeoba. Bi ma pa Nínive ꞌne bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä tsꞌomꞌu̱i gä jäꞌi: «Ho̱nse̱ di mꞌe̱di 40 yä pa ꞌne Jeoba ma dä huati nunä hnini». Pe, ¿gi pädi te bi thogi? Gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ꞌmu̱i ha Nínive bi arrepenti ꞌne bi paati yä mꞌu̱i. Rä rey bi ꞌñembäbi yä jäꞌi: «Bäntebihu̱ Äjuä ꞌne arrepentihu̱, xähmä njabu̱ Äjuä dä punꞌgägihu̱». Nuꞌmu̱ Jeoba bi hyandi ge yä jäꞌi xki arrepenti, ya himbi huatiꞌu̱.

Jonás xa bi nkue̱ ko rä Zi Dada Jeoba ngeꞌä himbi huati Nínive. Pe nubye̱ mbeni, ¿hänge Jeoba ꞌnehe xki hueki Jonás ꞌne xki pumbäbi? Nuꞌmu̱, ¿por hanja Jonás xa mi nkue̱ ngeꞌä Jeoba bi pumbäbi yä me̱ Nínive? Jonás bi bo̱ni de rä hnini ꞌne bi ma bä hudi ha rä xudi nꞌa rä muu, pe xa mi nkue̱. ꞌNepu̱, näꞌä rä muu bi yꞌotꞌi, hänge Jonás tobe mänꞌa xa bi nkue̱. Nubye̱ Jeoba bi ꞌñembäbi: «¿Mänꞌa gi pe̱ꞌspäbi rä huekäte näꞌä rä mꞌai gä muu ke yä ninivita? Nuga dä pe̱ꞌspäbiꞌu̱ rä nhuekäte, hänge hindä huati». ¿Te mi ne dä ꞌñuti rä Zi Dada Jeoba rä profeta Jonás? Ge yä te yä jäꞌi mänꞌa ja rä muui ke nꞌa rä planta.

Yä me Asiria ya xki hñämbäbi yä hnini nuꞌu̱ 10 yä tribu de Israel. Hänge nubye̱ rä rey Senaquerib, bi mu̱di bi hñäni kada nꞌa de nuꞌu̱ yä hnini habu̱ mi mända rä tribu de Judá. Ya mi pongi ho̱nse̱ rä hnini Jerusalén. Pe Senaquerib himi pädi ge rä Zi Dada Jeoba mi su nunä hnini.

Rä rey Ezequías bi umbäbi ndunthi rä bojä rä rey Senaquerib pa hinxä huati rä hnini Jerusalén. Senaquerib bi hñäni näꞌä rä bojä, pe himbi kumpli ko näꞌä rä kohi bi ja ko Ezequías. Nubye̱, bi me̱hni yä soldado pa dä huati Jerusalén. Yä jäꞌi de rä hnini xa mi tsu ngeꞌä yä asirio ya mi yꞌo xa getbu̱. Pe Ezequías bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ogi tsuhu̱. Yä asirio ja yä tsꞌe̱di, pe nuju̱ di pe̱ꞌspäbihu̱ rä mfatsꞌi rä Zi Dada Jeoba».

Senaquerib bi me̱hni nꞌa rä mensajero, rä rabsaqué, pa dä deni ꞌne dä yꞌo̱tpäbi rä burla yä me Jerusalén. Dende thi de yä jädo rä hnini, rä rabsaqué bi maꞌti yä jäꞌi ꞌne bi ꞌñembäbi: «Jeoba hingä ma dä za dä maxꞌäꞌihu̱. Ogi hophu̱ ge Ezequías dä hyaꞌäꞌihu̱. Otho nꞌa rä zidada näꞌä dä za dä ñäñꞌäꞌihu̱ de gekhe».

Ezequías bi yꞌambäbi rä Zi Dada Jeoba te mi debe dä me̱fi, ꞌne Jeoba bi ꞌñembäbi: «Ogi tsu nuꞌu̱ yä noya xä mängä rä rabsaqué. Senaquerib hingä ma dä huati rä hnini Jerusalén». Mꞌe̱fa, Senaquerib bi me̱mpäbi rꞌa yä karta rä rey Ezequías habu̱ mi embäbi: «Po̱ñhu̱ ꞌne ntregäse̱hu̱. Jeoba hingä ma dä za dä ñäñꞌäꞌihu̱». Nubye̱, Ezequías bi xatuäbi Jeoba ꞌne bi ꞌñembäbi: «Oh Jeoba mä Zi Dadaꞌihe, po rä mäte ñängägihe de rä yꞌe̱ꞌä, pa njabu̱ gatꞌho yä jäꞌi de rä xiꞌmhai dä bädi ge ho̱nse̱ꞌi grä Äjuä». Jeoba bi ꞌñembäbi: «Rä rey de Asiria hingä ma dä huati Jerusalén. Nuga ma gä su mä hnini».

Senaquerib xa mi johya ngeꞌä mi hurämu̱i ge ma xä huati rä hnini Jerusalén. Pe nꞌa rä xui, nuꞌmu̱ yä asirio ya xki ꞌñegi yä kampamento getbu̱ de rä hnini Jerusalén, Jeoba bi me̱hni nꞌa rä e̱nxe̱ ꞌne bi hyopäbi 185.000 yä soldado yä asirio. Rä rey Senaquerib bi ꞌme̱di gatꞌho yä soldado ꞌne ko rä mꞌe̱tsa, bi mengi ha rä nguu. Hää, rä Zi Dada Jeoba bi ñäni rä rey Ezequías ꞌne bi su rä hnini Jerusalén ja ngu xki promete. Mu̱ go di geꞌi nꞌa de nuꞌu̱ yä me Jerusalén, ¿ma xkä hñuxä ri komfiansa ha rä Zi Dada Jeoba?

Josías bi thutsꞌi de gä rey ha Judá nuꞌmu̱ mi pe̱ꞌtsi hñäto nje̱ya. Ha nuꞌu̱ yä paꞌu̱, yä jäꞌi mi o̱tꞌe yä ntꞌete ꞌne mi xo̱kämbeni yä idolo. Nuꞌmu̱ Josías ya mi pe̱ꞌtsi 16 yä je̱ya, bi yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä xo̱kämbeni rä Zi Dada Jeoba ngu ri ꞌñehe. Mꞌe̱fa, nuꞌmu̱ ya mi pe̱ꞌtsi 20 yä je̱ya, bi mu̱di bi hñäki nuꞌu̱ yä idolo ꞌne nuꞌu̱ yä altar mi ja po gatꞌho rä hnini. ꞌNe nuꞌmu̱ ya mi pe̱ꞌtsi 26 yä je̱ya, Josías bi hñutsꞌi yä me̱fi pa bi mu̱di bi hyoki habu̱ xki tsꞌoki rä templo.

Rä däta majhä Hilquías bi dini ha rä templo nꞌa rä royo de rä Ley Äjuä. Zäi ge Moisés go xki yꞌofo näꞌä royoꞌä. Nubye̱, Safán, näꞌä rä sekretario rä rey, bi hñäꞌspäbi näꞌä rä royo Josías ꞌne bi hñeti ndelante de geꞌä. Mi yꞌo̱de Josías näꞌä mi hutsꞌi ha rä royo, bi da ngue̱nda ge po ndunthi yä je̱ya rä hnini hixki yꞌo̱te yä mhända Äjuä. Nubye̱ rä rey Josías bi ꞌñembäbi Hilquías: «Jeoba xa di nkue̱ kongekhu̱. Ñä kongeꞌä pa dä xikägihu̱ te ri ꞌñehe gä pe̱fihu̱». Po mäde rä profetisa Huldá, Jeoba bi uni nunä mensaje: «Rä hnini Judá xä ꞌuege de geki. Hänge ma gä kastiga gatꞌho rä hnini, pe hingä ma gä pe̱fi njabu̱ mientra go di mända rä rey Josías, ngeꞌä näꞌä xa rä umilde».

Mi tꞌumbäbi Josías näꞌä mensaje, bi ma ha rä templo ꞌne bi muntsꞌi gatꞌho rä hnini Judá. ꞌNepu̱, bi hñeti rä Ley Jeoba ante gatꞌho rä hnini. Josías ꞌne gatꞌho rä hnini bi promete ge ma xä yꞌo̱te Äjuä ko ngatꞌho yä koraso.

Ya mi pe̱ꞌtsi ndunthi yä je̱ya dende nuꞌmu̱ rä hnini Judá hixki yꞌo̱tꞌe rä Paskua. Pe rä Ley mi mändabi rä hnini dä yꞌo̱tꞌe tatꞌä je̱ya rä ngo de rä Paskua, hänge Josías bi ꞌñembäbi rä hnini: «Ma gä o̱tꞌehu̱ rä ngo de rä Paskua pa Jeoba». ꞌNepu̱, Josías bi mända dä thoki nuꞌu̱ yä sacrificio ma xä tꞌuni. ꞌNehe, bi hñutsꞌi yä duhu pa bi ntuhu ha rä templo. Mꞌe̱fa de bi tꞌo̱tꞌe rä ngo de rä Paskua, nubye̱ bi tꞌo̱tꞌe rä ngo de nuꞌu̱ yä Thuhme hingi Ñꞌoui rä Lebadura. Nunä rä ngo bi dura yoto yä pa. Nuꞌu̱ xki yꞌo̱tꞌe nꞌa rä ngo de rä Paskua nguꞌä, dende nuꞌmu̱ tobe mi tetho rä profeta Samuel. Ja ngu di handihu̱, Josías xa mi mädi rä Ley Äjuä. Xi nuꞌi, ¿gi ho gi pädi de rä Zi Dada Jeoba?

Rä Zi Dada Jeoba bi hñutsꞌi Jeremías de gä profeta ha rä hnini Judá. Bi mändabi dä predikabi yä me Judá ꞌne dä bäntebi dä zopu̱ nuꞌu̱ yä tsꞌo tꞌo̱tꞌe mi pe̱fiꞌu̱. Pe Jeremías bi ꞌñembäbi Jeoba: «Nuga tobe xa di bätsitho ꞌne hindi pädi gä ñäui yä jäꞌi». Hänge rä Zi Dada Jeoba bi ꞌñembäbi: «Ogi tsu, nuga ma gä faxꞌäꞌi ꞌne ma gä xiꞌi te gi mää».

Jeoba bi ꞌñembäbi Jeremías ge xä muntsꞌi gatꞌho yä ansiano de rä hnini, ꞌne ndelante de geꞌu̱, xä tehmi nꞌa rä ꞌmada de gä domhi ꞌne xä ꞌñembäbiꞌu̱: «Geꞌä ma dä thogi ko rä hnini Jerusalén». Mi hyandi njabu̱ yä ansiano, nuꞌu̱ xa bi nkue̱ ko Jeremías. Pasjur, nꞌa de nuꞌu̱ yä majhä bi gu̱ Jeremías ꞌne bi foꞌtsuäbi yä ua ꞌne yä yꞌe̱ ha rꞌa yä tabla. Jeremías himbi za bi ꞌñäni gatꞌho rä xui. Rä hyaxꞌä, Pasjur bi do̱ge Jeremías. Mꞌe̱fa de geꞌä, Jeremías bi ꞌñenä: «Ya hindi uanta. Ya hingä ma gä mämbä rä noya Äjuä». ¿Bi hye̱gi Jeremías de dä mämbäbi rä noya Äjuä? Hinä. ¿Gi pädi por hanja? Näꞌä bi ꞌñenä: «Rä noya Jeoba ꞌñenä ngu nꞌa rä tsibi mbo de mä ndoyꞌo. Hingi tsa gä he̱gi de gä mämbäbi rä noya». Hää, Jeremías bi sigi bi kumpli ko rä ꞌme̱fi de gä profeta.

Mi thogi rꞌa yä je̱ya, bi mu̱di bi mända mä nꞌa rä rey ha Judá. Nuꞌu̱ yä majhä ꞌne nuꞌu̱ yä hyate profeta xa himi ho dä yꞌo̱de näꞌä mensaje mi predika Jeremías. Hänge bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä prinsipe: «Nunä ñꞌo̱ho̱ ri ꞌñepi dä du». Pe Jeremías bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Mu̱ gi hyogägihu̱, ma gi tuxu̱ rä thai ngeꞌä nuga hinte mä tsꞌoki di tu. Nuga di mää ho̱nse̱ näꞌä xikägi Jeoba, hinge näꞌä go di mbenise̱». Mi yꞌo̱de njabu̱ nuꞌu̱ yä prinsipe, nuꞌu̱ bi ꞌñenä: «Oxki ma gi hyohu̱ nunä ñꞌo̱ho̱».

Jeremías bi sigi bi mämbäbi rä noya Äjuä. Pe nꞌa rä pa, nuꞌu̱ yä prinsipe xa bi bo̱ yä kue̱, hänge bi yꞌapäbi rä rey dä hyo Jeremías. ¿Gi pädi te bi me̱fi rä rey? Bi umbäbi nse̱ki nuꞌu̱ yä prinsipe pa xä yꞌo̱tpäbi näꞌä go xä neꞌu̱. Nubye̱, nuꞌu̱ bi gu̱ Jeremías ꞌne bi yꞌe̱tꞌi ha nꞌa rä poso habu̱ mi ja yä bo̱hai pa ja xä duni.

Nubye̱, Ébed-Mélec, nꞌa de nuꞌu̱ yä maxte rä rey bi ꞌñembäbi rä hmuu: «Yä prinsipe xä yꞌe̱ntꞌi Jeremías ha nꞌa rä poso. Mu̱ gä tsohu̱ni, näꞌä ma dä du». Oraꞌä, rä rey bi me̱hni Ébed-Mélec ꞌne bi ꞌñembäbi dä zitsꞌi mä 30 yä ñꞌo̱ho̱ pa dä gu̱ki Jeremías de rä poso. Mäske Jeremías bi thogi yä ntꞌu̱tsate, näꞌä himbi hye̱gi de dä mämbäbi rä noya Äjuä. Xi nuꞌi, ¿gi hohmä gi te̱mbäbi rä ejemplo Jeremías?

Ndunthi yä mꞌiki, rä hnini Judá bi ꞌuege de Jeoba pa go bi xo̱kämbeni yä hyate zidada. Po ndunthi yä je̱ya, Jeoba bi me̱mpäbi yä profeta pa dä matsꞌiꞌu̱. Pe nuꞌu̱ yä jäꞌi himi japämäsu ꞌne ho̱nse̱ mi burla de geꞌu̱. ¿Gi pädi te ma dä me̱fi Jeoba pa njabu̱ yä jäꞌi ya hindä xo̱kämbeni yä idolo?

Nabucodonosor, näꞌä rä rey de Babilonia, mi yꞌo mi huati märꞌa yä hnini. Näꞌä rä mu̱di mꞌiki bi huati Jerusalén, bi zitsꞌi pa Babilonia rä rey Joaquín, nuꞌu̱ yä prinsipe, nuꞌu̱ yä soldado ꞌne yä artesano. Asta bi hñätsꞌi nuꞌu̱ yä tesoro mi ja ha rä templo Jeoba. ꞌNehe, bi hñutsꞌi Sedequías de gä rey ha rä hnini Judá.

Ri mu̱di, rä rey Sedequías mi o̱te Nabucodonosor. Pe yä hyate profeta ꞌne yä jäꞌi de märꞌa yä dähni mi u̱ꞌti Sedequías pa hindä yꞌo̱te rä rey Nabucodonosor. Po rängeꞌä, Jeremías bi ꞌñembäbi Sedequías: «Mu̱ hingi yꞌo̱te rä rey, ma dä nja rä thuhu, yä ñheni ꞌne ma dä du ndunthi yä jäꞌi ha Judá».

Hñäto nje̱ya mꞌe̱fa, rä rey Sedequías bi hyombäbi rä mfatsꞌi Egipto pa bi nju̱tsꞌi kontra Babilonia, ngeꞌä ya himi ne dä yꞌo̱te rä rey Nabucodonosor. Hänge Nabucodonosor bi me̱hni rä ejército pa dä gotꞌi rä hnini Jerusalén ꞌne dä huati. Nubye̱, Jeremías bi ꞌñembäbi Sedequías: «Rä Zi Dada Jeoba enä ge mu̱ gi rinde ꞌne hingi no̱ꞌtuäbi rä rey de Babilonia, nuꞌi ꞌne ri hnini ma gi pongihu̱. Pe mu̱ gi no̱ꞌtuäbi, nuꞌu̱ ma dä tsätꞌi rä hnini Jerusalén ꞌne nuꞌi ma dä tsꞌixäꞌi fadi». Sedequías bi dädi: «¡Nuga hingä ma gä rinde!».

Nꞌa nje̱ya mäde mꞌe̱fa, yä me Babilonia bi yo̱ꞌte nꞌa xe̱ni de näꞌä jädo mi kotꞌi Jerusalén pa bi za bi yu̱tꞌi ꞌne bi tsätꞌi rä hnini. ꞌNehe bi tsätꞌi rä templo, bi hyo xa ndunthi yä jäꞌi ꞌne nuꞌu̱ bi bongi bi zitsꞌi pa dä mꞌe̱go.

Sedequías bi tsapihmä dä ꞌmatꞌi, pe nuꞌu̱ yä soldado bi te̱ti ꞌne bä tsu̱di getbu̱ de Jericó. Nuꞌu̱ bi gu̱u̱ ꞌne bi zitsꞌi ante rä rey Nabucodonosor. Nubye̱ Nabucodonosor bi japäbi Sedequías dä hyandi hanja mi thopäbi yä tꞌu̱. Mꞌe̱fa bi hñäꞌmpäbi yä da ꞌne bi yꞌe̱ntꞌä fadi asta xa bi du. Pe rä Zi Dada Jeoba bi ja nꞌa rä promesa ko rä hnini Judá: «Xti thogi 70 yä je̱ya, ma gä tsixꞌäꞌihu̱ mänꞌaki ha Jerusalén, ha ri nguhu̱».

¿Te bi thogi ko nuꞌu̱ yä bäsjäꞌi bi tsꞌitsꞌi ha Babilonia? ¿Bi sigi bi me̱päbi rä Zi Dada Jeoba?

Rä rey Nabucodonosor bi zitsꞌi pa Babilonia rꞌa yä metsi de rä hnini Judá, ꞌne bi hñutsꞌi Aspenaz pa go dä suꞌu̱. ꞌNehe bi mändabi xä huahni de entre nuꞌu̱ yä metsi toꞌo mänꞌa mi ja yä mfädi, ꞌne bi tꞌetꞌi skuela po hñu nje̱ya pa mꞌe̱fa xä tꞌumbäbi yä däta kargo ha Babilonia. Nuꞌu̱ yä metsi mi debe dä bädi dä hñeti, dä yꞌofo ꞌne dä ñä rä idioma acadio, näꞌä rä idioma yä me Babilonia. ꞌNehe, nuꞌu̱ ma xä tꞌumbäbi nuꞌu̱ yä ñhuni mi tsꞌi rä rey ꞌne rä familia. Goho de nuꞌu̱ yä metsi mi yä thuhu Daniel, Hananías, Misael ꞌne Azarías. Pe Aspenaz bi hñuꞌspäbi yä thuhu de gä babilonio: Beltsasar, Sadrac, Mesac ꞌne Abednego. ¿Gi kamfri ge ko näꞌä rä ntꞌudi ma xä hñäniꞌu̱, ma xä japiꞌu̱ dä ꞌuege de Jeoba?

Nuꞌu̱ goho yä metsi mi ne dä yꞌo̱te nzäntho rä Zi Dada Jeoba. Hänge himi ne dä zi nuꞌu̱ yä ñhuni mi tsi rä rey, ngeꞌä nuꞌu̱ mi pädi xä ñho ge Jeoba xki proibi toꞌo dä zi nuꞌu̱ yä ñhuniꞌu̱. ¿Gi pädi te bi me̱fiꞌu̱? Nuꞌu̱ bi ꞌñembäbi Aspenaz: «Po rä mäte, ogi jakägihe gä tsihe nuꞌu̱ yä ñhuni tsi rä rey». Pe Aspenaz bi ꞌñenä: «Mu̱ hingi ñunihu̱ xä ñho, ꞌne mu̱ rä rey dä hyandi ge otho ri nzakihu̱, näꞌä ma dä hyogägi».

Nubye̱, Daniel bi ñäui mä nꞌa de nuꞌu̱ yä ꞌme̱go rä rey ꞌne bi ꞌñembäbi: «Po mäte, rꞌakägihe se̱he̱ yä berdura ꞌne rä dehe po 10 yä pa. Mꞌe̱fa de geꞌä, nuꞌi dä za gi hyandäse̱ toꞌo mänꞌa ja rä nzaki, mu̱ nuyu̱ yä metsi tsi de näꞌä rä ñhuni tꞌumbäbi rä rey o nuje». Näꞌä bi hyopäbiꞌu̱ dä me̱fi njabu̱.

Mi thogi nuꞌu̱ 10 yä pa, Daniel ꞌne nuꞌu̱ hñuu yä amigo mänꞌa mi ja yä nzaki ke nuꞌu̱ märꞌa yä metsi. Rä Zi Dada Jeoba xa bi johya, ngeꞌä Daniel ꞌne nuꞌu̱ mä hñuu yä metsi xki yꞌo̱tuäbi yä mhända. Jeoba ꞌnehe bi matsꞌi Daniel pa bi bädi te ri bo̱ni tanto yä tꞌi ꞌne yä visión.

Mi uadi nuꞌu̱ hñu nje̱ya de gä ntꞌudi, Aspenaz bi zitsꞌi Daniel, Hananías, Misael ꞌne Azarías ante rä rey. Nabucodonosor bi ñä kongeꞌu̱ ꞌne bi da ngue̱nda ge mänꞌa mi ja yä mfädi ke nuꞌu̱ märꞌa yä metsi. Hänge go bi huahniꞌu̱ pa dä mpe̱fi ha rä tsꞌu̱tꞌhui. Ora mi ja nꞌa rä xuñha, rä rey go mi apäbiꞌu̱ rä mfatsꞌi. Jeoba nzäntho bi su ꞌne bi matsꞌi tanto Daniel ꞌne nuꞌu̱ mä hñuu yä amigo.

Mäske Daniel, Hananías, Misael ꞌne Azarías mi ꞌmu̱i yabu̱ de yä dada, nuꞌu̱ nunka bi pumfri ge mi pe̱päbi rä Zi Dada Jeoba. Xi nuꞌi, ¿nzäntho ma gi yꞌo̱te rä Zi Dada Jeoba?

Nꞌa rä xui, rä rey Nabucodonosor bi ꞌui nꞌa rä tꞌi, ꞌne himi tsa dä pumfri nixi mi hopi dä ñꞌähä. Hänge bi mända dä tsꞌispäbi nuꞌu̱ yä bädi ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Xikägihu̱ te ri bo̱ni näꞌä rä tꞌi dä ꞌui». Nuꞌu̱ yä bädi bi dädi: «Petkägihe te gä ꞌui, ꞌne nuje gä xiꞌähe te ri bo̱ni». Pe Nabucodonosor bi ꞌñembäbiꞌu̱: «¡Hinä! Go dä xikägihu̱ näꞌä dä ꞌui. Mu̱ hingi xikägihu̱ ma gä hoꞌähu̱». Nuꞌu̱ yä bädi bi ꞌñembäbi rä rey mänꞌaki: «Mu̱ gi xikägihe te gä ꞌui, nuje dä za gä xiꞌähe te ri bo̱ni». Rä rey bi dädi: «Nuꞌähu̱ gi ne gi hyakägihu̱. ¡Go dä xikägihu̱ näꞌä dä ꞌui!». Nuꞌu̱ bi dädi: «Hinto tsa dä bädi näꞌä xkä ꞌui».

Nabucodonosor xa bi bo̱ rä kue̱ ꞌne bi mända dä tho gatꞌho nuꞌu̱ yä bädi de rä hnini Babilonia. Asta ma xä tho ꞌnehe Daniel, Sadrac, Mesac ꞌne Abednego. Pe Daniel bi yꞌadi dä tꞌumbäbi rä tiempo. Nubye̱, Daniel ꞌne nuꞌu̱ hñuu yä amigo bi xatuäbi Jeoba ꞌne bi yꞌapäbi rä mfatsꞌi. ¿Gi pädi te bi me̱fi Jeoba?

Po mäde de nꞌa rä visión, Jeoba bi japi Daniel dä hyandi te xki ꞌui rä rey ꞌne bi xipäbi te ri bo̱ni näꞌä tꞌiꞌä. Rä hyaxꞌä, Daniel bi ꞌñembäbi rä ꞌme̱go rä rey: «Ogi hohu̱ ninꞌa de nuꞌu̱ yä bädi. Nuga dä za gä xipäbi rä rey te ri bo̱ni rä tꞌi». Nubye̱, bi tsꞌitsꞌi Daniel ante rä rey Nabucodonosor. Daniel bi ꞌñembäbi rä rey: «Äjuä xiꞌäꞌi te ma dä thogi xudi ndämäni. Gehnä ri tꞌi gä ꞌui: gä handi nꞌa rä däta imagen ko rä ñäxu de gä oro, rä tiñä ꞌne yä yꞌe̱ de gä plata, rä mu̱i ꞌne rä ñhu̱ꞌti de gä kobre, yä xinthe de gä bo̱jä ꞌne yä ua xä nthäntsꞌi rä bo̱jä ko rä bo̱hai. ꞌNepu̱, de nꞌa rä tꞌo̱ho̱ bä kꞌotꞌi nꞌa rä do, ꞌne näꞌä rä do bi zu̱di ha rä ua näꞌä rä däta imagen, ꞌne näꞌä bi dagi bi xutꞌi. ꞌNe näꞌä rä do bi zo̱ho̱ bi nja nꞌa rä däta tꞌo̱ho̱ ꞌne bi goꞌmi gatꞌho rä xiꞌmhai».

Daniel bi ꞌñembäbi rä rey: «Gehnä ri bo̱ni ri tꞌi: näꞌä rä parte de gä oro di representa ri tsꞌu̱tꞌhui. Näꞌä rä parte de gä plata, di representa näꞌä rä tsꞌu̱tꞌhui ma dä nja mꞌe̱fa de geꞌi. Näꞌä rä parte de gä kobre, di representa mä nꞌa rä tsꞌu̱tꞌhui, ꞌne näꞌä tsꞌu̱tꞌhuiꞌä ma dä mända gatꞌho rä xiꞌmhai. Näꞌä rä parte de gä bo̱jä, di representa mä nꞌa rä tsꞌu̱tꞌhui ꞌne xa ma dä nja rä tsꞌe̱di ngu rä bo̱jä. Pa ri uadi, ma dä nja mä nꞌa rä tsꞌu̱tꞌhui, pe näꞌä ma dä ꞌme̱di rä tsꞌe̱di ngeꞌä xä nthäntsꞌi rä bo̱jä ko rä bo̱hai. ꞌNe näꞌä rä do bi zo̱ho̱ bi nja nꞌa rä däta tꞌo̱ho̱, go geꞌä rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä ꞌne ma dä huati nuꞌu̱ yä tsꞌu̱tꞌhui jaua ha rä xiꞌmhai. Ho̱nse̱ rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä ma dä mända pa nzäntho».

Nabucodonosor bi ndandiñähmu ante Daniel ꞌne bi ꞌñembäbi: «Ri Äjuä go bi xiꞌäꞌi te ri bo̱ni mä tꞌi. Joꞌo mä nꞌa rä Zi Dada nguꞌä». Nubye̱, Nabucodonosor bi umbäbi nꞌa rä däta nsu Daniel: bi hñutsꞌi ngu nꞌa rä ndä de gatꞌho rä hnini Babilonia. ¿Gä hyandi hanja Jeoba bi dätuäbi rä sadi Daniel?

Rä rey Nabucodonosor bi mända dä thoki nꞌa rä däta imagen de gä oro, ꞌne bä hutsꞌi ha nuꞌu̱ yä ꞌmatha mi kohi ha Dura. ꞌNepu̱, ja bi muntsꞌini gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi mi pe̱ꞌtsi yä däta kargo ha rä gobiernu, entre geꞌu̱ Sadrac, Mesac ꞌne Abednego. Rä rey bi uni nunä mhända: «Ngu gi yꞌo̱dehu̱ nuꞌu̱ yä me̱ꞌmda dä pixti yä trompeta, dä me̱i yä arpa ꞌne märꞌa yä ꞌmida, pe̱ꞌtsi te gi ndandiñähmuhu̱ ꞌne gi ndänehu̱ nunä däta imagen de gä oro. Toꞌo hindä me̱fi njabu̱, ma dä tꞌe̱ntꞌi ha nꞌa rä hu näꞌä xa faspi». ¿Te gi kamfri ge ma dä me̱fi nuꞌu̱ hñuu yä hebreo? ¿Ma dä ndandiñähmu änte näꞌä rä däta imagen pa dä ñäni yä te?

Nubye̱, rä rey bi mändabi yä me̱ꞌmda dä me̱i yä ꞌmida. Oraꞌä, gatꞌho bi ndandiñähmu ꞌne bi ndäne näꞌä rä däta imagen. Pe, ¿gi pädi? Sadrac, Mesac ꞌne Abednego, himbi me̱fi njabu̱. Hänge rꞌa de nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ bi hyandi njabu̱, nguntꞌä bi ma bä nuu rä rey ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Nuꞌu̱ hñuu yä hebreo himbi ndäne näꞌä ri imagen ja ngu gä mända». Nubye̱, Nabucodonosor bi mända dä tsitsꞌi ante geꞌä nuꞌu̱ hñuu yä hebreo ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Ma gä rꞌaꞌähu̱ mä nꞌa rä oportunida pa gi ndänehu̱ näꞌä rä imagen. Pe mu̱ hingi ndänehu̱, ma gä e̱ntꞌäꞌihu̱ ha nꞌa rä hu näꞌä xa faspi. Joꞌo nꞌa rä zidada näꞌä dä za dä ñäñꞌähu̱ de mä yꞌe̱». Nuꞌu̱ hñuu yä hebreo bi dädi: «Hingä ma gä ndänehe näꞌä rä imagen. Mä Zi Dadahe dä za dä ñängägihe. Pe mu̱ dä ñängägihe o hinä, zi hmuu rä rey, nuje hingä ma gä ndänehe näꞌä ri imagen».

Mi yꞌo̱de njabu̱ Nabucodonosor xa bi bo̱ rä kue̱, ꞌne bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä ꞌme̱go: «¡Paꞌtihu̱ mä yoto mꞌiki rä hu!». ꞌNepu̱ bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä soldado: «Tsixu̱ nuyu̱ hñuu yä hebreo ꞌne guä e̱ntꞌihu̱ ha näꞌä rä hu». Koꞌmu̱ näꞌä rä hu xa mi faspi, ja bi duni nuꞌu̱ yä soldado. ¿Gi kamfri ge bi du ꞌnehe nuꞌu̱ hñuu yä hebreo? Mꞌe̱fa, rä rey Nabucodonosor bi joni ha rä hu pa dä hyandi te xki thogi kongeꞌu̱. Pe näꞌä xa bi ntsu ngeꞌä bi hyandi ge mi oni goho yä ñꞌo̱ho̱. Oraꞌä, Nabucodonosor bi yꞌambäbi nuꞌu̱ yä ꞌme̱go: «¿Hingä mi hñuu nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ dä mända dä tꞌe̱ntꞌi ha rä hu? Nuga di handi goho yä ñꞌo̱ho̱, ¡ꞌne nꞌa de gehyu̱ di nheki ngu nꞌa rä e̱nxe̱!».

Nabucodonosor bi joni ha näꞌä rä hu ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «¡Guä po̱ñhu̱. Nubye̱ di pädi ge nuꞌähu̱ yä ꞌme̱goꞌihu̱ näꞌä rä Zi Dada xa mäjuäni!». Mi bo̱niꞌu̱, gatꞌho bi hyandi ge Sadrac, Mesac ꞌne Abednego hixki zätꞌi. Nixi nꞌa de geꞌu̱ mi fontꞌä ꞌmifi.

Nubye̱ Nabucodonosor bi ꞌñenä: «¡Dä tꞌespäbi rä nsu näꞌä rä Zi Dada di xo̱kämbeni Sadrac, Mesac ꞌne Abednego! Näꞌä bä pe̱hni rä e̱nxe̱ pa bi ñäniyu̱. Joꞌo mä nꞌa rä zidada ngu näꞌä rä Zi Dada pe̱päbiyu̱».

Nuꞌu̱ hñuu yä hebreo xki desidi dä me̱päbi rä Zi Dada Jeoba, dä thogi näꞌä dä thogi. Xi nuꞌi, ¿gi ne gi njabu̱ ꞌnehe?

Nꞌa rä xui, rä rey Nabucodonosor bi ꞌui nꞌa rä tꞌi näꞌä xa bi pidi. Hänge nguntꞌä bi mända dä tsꞌispäbi yä bädi pa dä xipäbi te di signifika näꞌä rä tꞌiꞌä, pe ninꞌa de geꞌu̱ himbi bädi te di signifika.

Nubye̱ rä rey Nabucodonosor bi metuäbi Daniel näꞌä xki ꞌui ꞌne bi ꞌñembi: «Ha mä tꞌi, dä handi nꞌa rä arbol näꞌä xa bi te asta bi zo̱ni mähetsꞌi. Dende gehni, mi nheki habu̱räza yä luga de rä xiꞌmhai. Yä xii näꞌä arbol mi nheki mähotho ꞌne mi uni ndunthi yä fruta. Asta yä zuꞌue mi ntaki ha rä xudi näꞌä arbol ꞌne ha yä yꞌe̱ ja mi hokini rä ꞌmafi yä tsꞌintsꞌu̱. ꞌNepu̱, bä käi nꞌa rä e̱nxe̱ de mähetsꞌi ꞌne bi ꞌñenä ntsꞌe̱di: “¡Tse̱tꞌihu̱ näꞌä rä arbol ꞌne hye̱kuäbihu̱ gatꞌho yä yꞌe̱za! Pe tsokuäbihu̱ ho̱nse̱ nꞌa xe̱ni rä ndu̱nza, ꞌne yꞌe̱ntꞌuäbihu̱ nꞌa rä aro de gä bo̱jä ꞌne nꞌa de gä kobre. Näꞌä arbol ma dä mpadi rä koraso. En lugar de dä me̱ꞌtsi nꞌa rä koraso de gä jäꞌi, nubye̱ ma dä me̱ꞌtsi nꞌa rä koraso de gä zuꞌue. Pe̱ꞌtsi te dä thogi yoto yä tiempo. ꞌNe gatꞌho yä mexiꞌmhai ma dä bädi ge Äjuä, go geꞌä rä Gobernante ꞌne ge Näꞌä dä za dä hñutsꞌi de gä tsꞌu̱tꞌhui toꞌo go dä neꞌä”».

Rä Zi Dada Jeoba bi xipäbi Daniel te mi signifika näꞌä rä tꞌi, ꞌne näꞌä xa bi ntsu. Bi ꞌñembäbi rä rey: «Oh, mä zi hmuu rä rey, ke xi go dä zo̱päbihmä ri nkontra nuꞌu̱ yä xuñha gä ꞌui, pe go ma gi thogi njabu̱. Näꞌä rä däta arbol bi tsꞌe̱tꞌi go di representaꞌi. Ma gi ꞌme̱di ri tsꞌu̱tꞌhui ꞌne ma gi tsi yä tꞌe̱i ha rä mbonthi ngu nꞌa rä mbängä zuꞌue. Pe koꞌmu̱ rä e̱nxe̱ bi mända dä tsꞌogi rä ndu̱nza ꞌne yä yꞌu̱za, di signifika ge ma gi pengi gi nrey mänꞌaki».

Nꞌa nje̱ya mꞌe̱fa, Nabucodonosor mi to̱ge ha rä techo rä nguu ꞌne dende gehni bi hyandi rä hnini Babilonia ꞌne bi mbenise̱: «¡Xa mähotho nunä rä däta hnini xtä hoki! ¡Joꞌo mä nꞌa rä rey ngu nuga!». Mientra mi mbeni njabu̱, bi ntꞌo̱de nꞌa rä noya de mähetsꞌi näꞌä mi embäbi: «¡Nabucodonosor! Ja huadi gä ꞌme̱di ri tsꞌu̱tꞌhui».

Oraꞌä, Nabucodonosor bi mꞌe̱di rä mfeni ꞌne bi mu̱di bi mꞌu̱i ngu nꞌa rä mbängä zuꞌue. Hänge bi tꞌe̱ni de rä nguu, ꞌne bi ma bä mꞌu̱hui yä zuꞌue ha rä mbonthi. Yä xtä xa bi te ꞌñenä yä xiꞌni rä nxu̱ni, ꞌne yä saha ꞌñenä yä saha yä tsꞌintsꞌu̱.

Mꞌe̱fa de xki thogi yoto nje̱ya, Nabucodonosor bi mengi bi nja rä mfeni ꞌne Jeoba bi hyopäbi dä sigi de gä rey ha Babilonia. Nubye̱ Nabucodonosor bi ꞌñenä: «Di nsunda Jeoba, näꞌä rä Rey bi ꞌmu̱i mähetsꞌi. Näꞌä japi dä ꞌme̱ yä tsa nuꞌu̱ toꞌo yä ꞌñexmänsu. Nubye̱ di pädi ge Jeoba go geꞌä rä Gobernante, ꞌne ge Näꞌä dä za dä hñutsꞌi de gä tsꞌu̱tꞌhui toꞌo go dä neꞌä».

Mi du Nabucodonosor, Belsasar go bi zo̱ho̱ bi nrey ha Babilonia. Nꞌa rä xui, näꞌä bi hyoki nꞌa rä däta ñhuni ꞌne bi mbitabi nꞌa mꞌo yä jäꞌi. Bi nzohni ho̱nse̱ nuꞌu̱ yä jäꞌi mi pe̱ꞌtsi yä däta nsu. Belsasar bi mändabi nuꞌu̱ yä ꞌme̱go dä gu̱ki nuꞌu̱ yä baso de gä oro xki hñätsꞌi Nabucodonosor de rä templo Jeoba. Belsasar ꞌne nuꞌu̱ yä jäꞌi xki ntini bi usa nuꞌu̱ yä basoꞌu̱ pa ja bi ntsitheni. Mꞌe̱fa de geꞌä, nuꞌu̱ bi mu̱di bi xo̱kämbeni yä zidada. Pe nse̱kitho, bi nheki nꞌa rä yꞌe̱ ꞌne bi mu̱di bi yꞌofo ha rä jädo rꞌa yä noya nuꞌu̱ hinto mi pädi te ri bo̱ni.

Mi hyandi njabu̱, Belsasar xa bi ntsu. Hänge nguntꞌä bi nzohni nuꞌu̱ yä bädi ꞌne bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Toꞌo dä xikägi te ri bo̱ni nuya yä noya, ma gä hutsꞌi ngu rä hñuu rä rey ha Babilonia». Nuꞌu̱ bi tsapihmä, pe nixi nꞌa de geꞌu̱ himbi za bi bädi te ri bo̱ni nuꞌu̱ yä noyaꞌu̱. Mi zo̱ho̱ rä reinä bi ꞌñembäbi Belsasar: «ꞌMu̱i nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ rä thuhu Daniel. Näꞌä go dä za dä xiꞌäꞌi te ri bo̱ni nuyu̱ yä noya. Ora ndu ri dada Nabucodonosor mi ꞌui nꞌa rä tꞌi, ho̱nse̱ Daniel mi tsa dä xipäbi te mi signifika yä tꞌi».

Daniel bi ma bä nuu rä rey Belsasar. Mi zo̱ni, näꞌä bi ꞌñembäbi: «Mu̱ gi xikägi te ri bo̱ni nuya yä tꞌofo, ma gä rꞌaꞌäꞌi nꞌa rä thebe de gä oro ꞌne ma gä huxꞌäꞌi ngu rä hñuu rä rey ha Babilonia». Daniel bi dädi: «Nuga hindi ne te gi rꞌakägi. Pe hää ma gä xiꞌäꞌi te ri bo̱ni nuyu̱ yä noya. Ri dada xa mi rä ꞌñexmänsu, pe rä Zi Dada Jeoba bi ꞌñuti dä ñꞌumilde. Nuꞌi ya ngi pädi te gatꞌho bi thogi ri dada, pe mäske njabu̱ hingä ꞌñudi rä tꞌekꞌei po rä Zi Dada Jeoba. Gä usa nuꞌu̱ yä baso de gä oro bä thä de rä templo pa ja gä tsihu̱ni yä binu. Hänge Äjuä bi yꞌofo nuya yä noya: MENÉ, MENÉ, TEQUEL ꞌne PARSÍN. Nuya yä noya di signifika ge yä medo ꞌne yä persa ma dä huati Babilonia ꞌne nuꞌi ya hingo ma gi nrey».

Ndunthi mi mbeni ge hinto xä za xä huati rä hnini Babilonia. ¿Por hanja? Ngeꞌä mi jotꞌi xä ñho ko yä däta jädo ꞌne nthetsꞌi de nunä hnini mi ja nꞌa rä däthe xi xmä ñhee. Pe mäske njabu̱, näꞌä xuiꞌä yä medo ꞌne yä persa bi hñäni rä hnini Babilonia. Ciro, näꞌä rä rey yä me Persia bi paki rä däthe, pa njabu̱ rä ejército bi rꞌani. Mi zo̱niꞌu̱ ha yä goxthi rä hnini, bi hyandi ge nuꞌu̱ yä goxthi mi xogi. Nuꞌu̱ yä soldado nguntꞌä bi yu̱tꞌi ꞌne bi hyo yä me Babilonia ꞌne asta rä rey Belsasar. Nubye̱, Ciro go geꞌä bi zo̱ho̱ bi nrey ha Babilonia.

Mꞌe̱fa de nꞌa nje̱ya, Ciro bi ꞌñenä: «Jeoba xä xikägi gä hokuäbi mänꞌaki rä templo ha Jerusalén. Nuꞌu̱ yä judío ne dä mfaxte, dä za dä mengi ha Jerusalén». Ndunthi yä judío bi mengi ha yä hnini, ha Jerusalén, mꞌe̱fa de 70 yä je̱ya. Jeoba bi kumpli näꞌä xki prometebi rä hnini. ꞌNehe, Ciro bi goꞌtsi nuꞌu̱ yä baso de gä oro ꞌne de gä plata, ꞌne gatꞌho nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe xki gu̱ki Nabucodonosor de rä templo Jeoba. ¿Gä hyandi hanja Jeoba bi usa Ciro pa bi matsꞌi rä hnini?

Nubye̱, Darío geꞌä di mända ha rä hnini Babilonia, ꞌne näꞌä handäse̱ ge Daniel xa rä hojäꞌi. Hänge go bi hñutsꞌi ngu nꞌa rä ndä de nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ mi pe̱ꞌtsi yä däta nsu ha rä tsꞌu̱tꞌhui. Pe nuꞌu̱ yä ñꞌo̱ho̱ꞌu̱, mi pe̱ꞌspäbi rä embidia Daniel hänge mi honi hanja dä hyo. Koꞌmu̱ nuꞌu̱ mi pädi ge Daniel mi xatuäbi Jeoba asta hñu mꞌiki rä pa, hänge bi ma bä nuu rä rey ꞌne bi ꞌñembäbi: «Zi hmuu rä rey, di nehe gi yꞌofo nꞌa rä mhända habu̱ di enä ge nixi nꞌa rä jäꞌi hingi debe dä xatuäbi mä nꞌa rä zidada, ho̱nse̱ nuꞌi mä zi hmuu rä rey. Mu̱ toꞌo hindä yꞌo̱te nunä rä mhända, mända dä tꞌe̱ntꞌi ha rä ngu yä lion». Rä rey Darío xa bi ho näꞌä bi sipi, hänge bi firmä näꞌä rä mhända.

Mi bädi Daniel ge rä rey xki firma nꞌa rä rꞌayꞌo mhända, bi ma ha rä nguu, ꞌne bi ndandiñähmu pa bi xatuäbi Jeoba ja ngu mi nzäi dä ja. Pe, ¿gi pädi te bi me̱fi nuꞌu̱ yä nduxte ñꞌo̱ho̱? Bi yu̱tꞌi ha rä ngu Daniel ꞌne bi zu̱di mi xadi. Oraꞌä, nuꞌu̱ nguntꞌä bi ma bä nuu rä rey ꞌne bi ꞌñembäbi: «Daniel hinxä yꞌo̱te näꞌä rä mhända gä uni. Näꞌä di xatuäbi rä Zi Dada asta hñu mꞌiki rä pa». Darío xa bi durämu̱i mi bädi njabu̱, ngeꞌä mi numäñho Daniel. Pe ya hinte mi tsa dä me̱fi, ngeꞌä ya xki firmä näꞌä rä mhända ꞌne yä hinto mi tsa dä paati. Mäske xi himi nehmä, bi mända dä tꞌe̱ntꞌi Daniel ha rä ngu yä lion.

Näꞌä rä xuiꞌä, Darío himbi za bi ñꞌähä ko rä dumu̱i. Rä hyaxꞌä xa nꞌitꞌho, nguntꞌä bi ma ha rä ngu yä lion pa dä handi mu̱ tobe mi tetho Daniel, ꞌne bi maꞌti: «¡Daniel! ¿Bi ñäñꞌäꞌi ri Äjuä?».

Darío bi yꞌo̱de nꞌa rä voz mi enä: «Äjuä bä pe̱hni rä e̱nxe̱ ꞌne bi goꞌtuä yä ne yä lion, ꞌne hinte bi yꞌo̱tkägi». Darío xa bi johya ꞌne bi mända drä ju̱ki de gehni. Mꞌe̱fa, rä Darío bi mändabi yä ꞌme̱go: «¡Go dä yꞌe̱ntꞌihu̱ ha rä ngu yä lion nuyu̱ yä nduxte ñꞌo̱ho̱ mi ne dä hyo Daniel!». Ngu bi tꞌe̱ntꞌiꞌu̱ ha rä ngu yä lion, nuꞌu̱ nguntꞌä bi dämä zi.

Darío bi mända dä tꞌofo nunä rä mhända pa gatꞌho rä hnini: «Gatꞌho yä jäꞌi ri ꞌñehe dä me̱ꞌspäbi rä tꞌekꞌei näꞌä rä Zi Dada pe̱päbi Daniel. Ngeꞌä näꞌä bi ñäni Daniel de rä ne yä lion».

Xi nuꞌi ¿hyaxtho gi xatuäbi rä Zi Dada Jeoba ja ngu mi ja Daniel?