¿Hängu yä testigo rä Jeoba gi pädi? Zäi ge rꞌa de gekhe di ꞌmu̱he getbu̱ de ha gi ꞌmu̱i, di mpe̱fihe mähye̱gi ko nuꞌi, di pahu̱ nꞌatꞌä skuela o zäi ge xtä ñähe nꞌa rä pa kongeꞌi de rä Mäkä Tꞌofo. ¿Toꞌo xa mäjuäni nuje ꞌne por hanja di ñähe ko yä jäꞌi de näꞌä xtä pädihe ha rä Mäkä Tꞌofo?

Nuje di ꞌmu̱ihe ja ngu gatꞌho yä jäꞌi. Nuje xti ꞌñehe de ndunthi yä luga ꞌne nꞌañꞌo näꞌä mä mꞌu̱i xtä pe̱ꞌtsihe. Rꞌa de nuje ndi pe̱ꞌtsihe märꞌa yä relijion, märꞌa de gekhe hingä ndi kamfrihe Äjuä. Pe änte gä ntestigohe, gatꞌho dä ꞌuekehe de mä tiempohe pa dä nxadihe xä ñho rä Mäkä Tꞌofo (Hechos 17:11). Nuje dä huahnihe gä ꞌmu̱ihe ja ngu di mända Äjuä ꞌnehe dä huahnise̱he gä xo̱kämbenihe rä Zi Dada Jeoba.

Nuje di hänihe yä ñho de gä nxadihe rä Mäkä Tꞌofo. Ja ngu gatꞌho yä jäꞌi, nuje ꞌnehe di pe̱ꞌtsihe yä xuñha ꞌne rä tsꞌoki. Pe nuje xtä handihe hanja mä mꞌu̱ihe mänꞌa xä hogi ngeꞌä di o̱tꞌehe ntsꞌe̱di po gä pe̱fihe ha gatꞌho mä mꞌu̱ihe nuꞌu̱ yä tsꞌofo uni rä Mäkä Tꞌofo (Salmo 128:1, 2). Hänge po rängeꞌä di xipäbihe märꞌa yä jäꞌi de nuꞌu̱ yä hogä tꞌo̱tꞌe xtä pädihe ha rä Mäkä Tꞌofo.

Nuje di ꞌmu̱ihe ja ngu di mända Äjuä. Nuꞌu̱ yä tsꞌofo xtä pädihe ha rä Mäkä Tꞌofo faxkägihe pa gä pe̱ꞌtsihe nꞌa rä hogä mꞌu̱i. ꞌNehe xtä pädihe ge mähyoni gä ñhojäꞌihe, gä udihe rä tꞌekꞌei, ꞌne ge hingä hatꞌihe yä jäꞌi. Nuꞌu̱ yä tsꞌofo uni rä Mäkä Tꞌofo faxkägihe gä pe̱ꞌtsihe nꞌa hogä nzaki, nꞌa hogä familia, ꞌne nꞌa mꞌu̱i xä ntꞌaxi ha yä da Äjuä. ꞌNehe utkägihe ge mähyoni gä fatsꞌihe nuꞌu̱ yä jäꞌi habu̱ di ꞌmu̱ihe. Di pädihe xä ñho ge «Äjuä hingi huahni yä jäꞌi rꞌa ko märꞌaa». Hänge po rängeꞌä, nuje di ntsitsꞌihe xä ñho ngu nꞌadä rä familia ko nuꞌu̱ mä kuhe de gatꞌho rä Xiꞌmhai, ꞌne hinte mä rasa nixi hinte mä hnini di hegägihe. Yä testigo rä Jeoba ꞌmu̱i ha nꞌa hnini näꞌä nꞌañꞌo de gatꞌho, pe mäske njabu̱ nuje di pädihe ge hingä mänꞌa di pe̱ꞌtsihe rä nsu ke märꞌa yä jäꞌi (Hechos 4:13; 10:34, 35).

• ¿Te mä mꞌu̱i pe̱ꞌtsi yä testigo rä Jeoba ja ngu gatꞌho yä jäꞌi?

• ¿Te mä hogä tsꞌofo xä bädi yä testigo rä Jeoba de rä Mäkä Tꞌofo?

Ndunthi yä jäꞌi huyämu̱i ge yä testigo rä Jeoba nꞌa rꞌayꞌo relijion näꞌä ja xä mu̱di. Pe ya thogi 2,700 yä je̱ya dende nuꞌmu̱ bi tꞌembi yä «testigo» nuꞌu̱ yä ꞌme̱go näꞌä Zi Dada xa mäjuäni (Isaías 43:10-12). Änte de näꞌä rä je̱ya 1931, mi tꞌengägihe Estudiantes de la Biblia. Nuꞌmu̱, ¿por hanja dä huahnihe bi tꞌengägihe yä testigo rä Jeoba?

Nunä thuhu testigo rä Jeoba, udi toꞌo mä Zi Dadahe. Rꞌa yä he̱ꞌmi nuꞌu̱ bi tꞌofo dende mäyaꞌmu̱ udi ge rä thuhu Äjuä, Jeoba, hutsꞌi ngu 7,000 yä mꞌiki ha rä Mäkä Tꞌofo. Ha ndunthi yä Mäkä Tꞌofo xä thäkuäbi rä thuhu Jeoba ꞌne ho̱nse̱ xä tꞌofo Äjuä o Zi Dada. Pe näꞌä Zi Dada xa mäjuäni bi xipäbise̱ Moises ge näꞌä pe̱ꞌtsi nꞌa rä thuhu: Jeoba. Bi ꞌñembäbi: «Nunä gehnä mä thuhu pa nzäntho» (Éxodo 3:15). Njabu̱, Jeoba udi ge näꞌä nꞌañꞌo de gatꞌho nuꞌu̱ yä zidada hingä mäjuäni. Pa nuje nꞌa däta nsu gä hñämpäbihe rä thuhu rä Zi Dada Jeoba.

Nunä thuhu testigo rä Jeoba, udi te di pe̱fihe. Xä mꞌu̱i ndunthi yä jäꞌi nuꞌu̱ xä ungä ntꞌo̱de de rä Zi Dada Jeoba. Bi mu̱di ko Abel, ꞌne mꞌe̱fa ngu bi thogi yä je̱ya, märꞌa yä ꞌme̱go Äjuä ngu Noe, Abraan, Sara, Moises, Dabid, bi yu̱tꞌi ꞌnehe ha näꞌä däta mhuntsꞌi de gä testigo (Hebreos 11:4–12:1). Nuje xtä huahnihe gä mäñhe näꞌä mäjuäni de rä Zi Dada Jeoba ja ngu di ja nꞌa testigo näꞌä pa ha nꞌa tsꞌu̱tꞌhui pa dä mää näꞌä mäjuäni ꞌne njabu̱ dä ñäni nꞌa jäꞌi näꞌä hinte mä thai tu.

Nuꞌmu̱ di hñämpäbihe rä thuhu Jeoba, di te̱mbäbihe rä kꞌoi rä Hesu. Rä Mäkä Tꞌofo mää ge rä Hesu geꞌä testigo näꞌä yꞌo mänjuäntho ha rä ꞌñuu Äjuä ꞌne nzäntho «mängä nuꞌä mäjuäni» (Apocalipsis [Revelación] 3:14). Rä Hesu bi mää ge näꞌä bä ehe pa bi ꞌñuti yä jäꞌi näꞌä rä thuhu rä Dada. ꞌNehe pa bi «xipä yä jäꞌi näꞌä mäjuäni» de rä Zi Dada Jeoba (Juan 17:26; 18:37). Nuꞌu̱ xa mäjuäni yä de̱ni rä Hesu pe̱ꞌtsi te dä hñä ꞌne dä ungä ntꞌo̱de rä thuhu Jeoba. Hänge yä testigo rä Jeoba o̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä me̱fi njabu̱.

• ¿Por hanja nuꞌu̱ yä Estudiantes de la Biblia bi huahni dä tꞌembäbi testigo rä Jeoba?

• ¿Dende hämꞌu̱ xä me̱ꞌtsi Jeoba yä testigo nuua ha rä Xiꞌmhai?

• De gatꞌho nuꞌu̱ yä testigo xä me̱ꞌtsi Jeoba, ¿toꞌo näꞌä mänꞌa xa rä däta de gatꞌho?

Rä Mäkä Tꞌofo bi mää ge mꞌe̱fa de xä du rä Hesu, de nuꞌu̱ yä de̱ni ma xä bo̱ni rꞌa yä hyate jäꞌi. Nuyu̱ ma xä tsꞌoni nuꞌu̱ xa mäjuäni yä kristianu ꞌne nuꞌu̱ yä ntꞌudi hutsꞌi ha rä Mäkä Tꞌofo (Hechos 20:29, 30). ꞌNe ko yä je̱ya geꞌä xa bi thogi ngu xki mää rä Mäkä Tꞌofo. Nuꞌu̱ yä hyate jäꞌi bi thäntsꞌi yä ntꞌudi rä Hesu ko nuꞌu̱ yä ntꞌudi nuꞌu̱ yä jäꞌi hingä mi xo̱kämbeni Äjuä. Mꞌe̱fa ya nixi hingä mi tsa dä fädi toꞌo nuꞌu̱ xa mäjuäni mi yä kristianu (2 Timoteo 4:3, 4). Xi mäpaya, ¿hanja di pädihe ge näꞌä mfädi di pe̱ꞌtsihe geꞌä xa mäjuäni udi rä Mäkä Tꞌofo?

Bi zo̱ho̱ näꞌä pa nuꞌmu̱ Jeoba bi ꞌñudi näꞌä xa mäjuäni. Jeoba bi mää ge ha nuꞌu̱ yä gäxä pa, «mänꞌa ma xä nja ndunthi rä mfädi» (Daniel 12:4). Ha näꞌä je̱ya 1870, nꞌa zi tꞌu̱kä taxo yä jäꞌi nuꞌu̱ mi ne dä bädi näꞌä xa mäjuäni de rä Mäkä Tꞌofo, bi da ngue̱nda ge ndunthi de näꞌä mi tꞌudi ha yä nijä hingä mi hutsꞌi ha rä Mäkä Tꞌofo. Hänge nuyu̱ bi mu̱di bi nxadi rä Mäkä Tꞌofo pa bi za bi ntiende nuꞌu̱ yä ntꞌudi xa mäjuäni bä ꞌñehe ha rä Noya Äjuä. Jeoba bi jäpi ꞌne bi matsꞌi nuyu̱ yä zi jäꞌi pa bi ntiende xä ñho rä Mäkä Tꞌofo.

Ko ngatꞌho yä koraso rꞌa yä zi jäꞌi bi nxadi rä Mäkä Tꞌofo. Nuꞌu̱ yä Estudiantes de la Biblia mi nxadi rä Mäkä Tꞌofo ja ngu di jahu̱ ꞌnehe mäpaya. ¿Gi pädi hanja mi nxadi? Nuyu̱ mi huahni nꞌa tema ꞌnepu̱ mi honi te mi mää rä Mäkä Tꞌofo. Mu̱ mi japi xä ñhei dä ntiende rꞌa yä xe̱ni de rä Mäkä Tꞌofo, nuyu̱ mi honi märꞌa yä noya de rä Mäkä Tꞌofo nuꞌu̱ mi fatsꞌi dä ntiende. ꞌNepu̱ nuꞌmu̱ ya mi ntiende näꞌä mi udi rä Mäkä Tꞌofo, nuyu̱ mi ja nꞌa kohi ꞌne mi ofo ha nꞌa he̱ꞌmi. Nuꞌu̱ yä Estudiantes de la Biblia bi za bi bädi ndañꞌä rä thuhu Äjuä, te me̱ꞌä rä Tsꞌu̱tꞌhui, ꞌne te di mbeni dä me̱fi po gatꞌho yä jäꞌi ꞌne rä Xiꞌmhai. Bi bädi ꞌnehe te thogi ko nuꞌu̱ yä jäꞌi xä du, ꞌne bi ntiende ge nuyu̱ ma dä nuhu de rä du. Yä Estudiantes de la Biblia, bi bädi gatꞌho nuya yä ntꞌudi ngeꞌä bi hyopi ge rä Mäkä Tꞌofo xä gu̱hni. Ko gatꞌho näꞌä bi bädi, nuꞌu̱ bi za bi hye̱hni nuꞌu̱ yä nzäi ꞌne yä ntꞌudi hingä mäjuäni (Juan 8:31, 32).

Ha näꞌä je̱ya 1879, yä Estudiantes de la Biblia bi da ngue̱nda ge pe̱ꞌtsi te xä fädi ha gatꞌho rä Xiꞌmhai näꞌä xa mäjuäni udi rä Mäkä Tꞌofo. Hänge dende näꞌä je̱yaꞌä bi mu̱di bi thoki nꞌa rebista näꞌä di sigi di thoki asta mäpaya. Nunä rebista rä thuhu: La Atalaya. Anunciando el Reino de Jehová. Mäpaya, yä testigo rä Jeoba di fatsꞌihe yä jäꞌi pa dä bädi nuꞌu̱ yä ntꞌudi hutsꞌi ha rä Mäkä Tꞌofo ha 240 yä hnini ꞌne ha 750 yä idioma. ¡Nunka xki nheki xa ndunthi rä mfädi ja ngu näꞌä di nheki mäpaya!

• Mꞌe̱fa de bi du rä Hesu, ¿te bi thogi ko nuꞌu̱ yä ntꞌudi de rä Mäkä Tꞌofo?

• ¿Hanja yä testigo rä Jeoba dä tinihe mänꞌaki näꞌä xa mäjuäni udi rä Mäkä Tꞌofo?

Po ndunthi yä je̱ya yä testigo rä Jeoba dä hñähe, dä hokihe ꞌne dä unihe ndunthi yä Mäkä Tꞌofo nuꞌu̱ ya xki hyoki märꞌa yä jäꞌi. Pe mꞌe̱fa dä handihe ge mi ja mꞌe̱di nꞌa rꞌayꞌo Mäkä Tꞌofo pa njabu̱ xä za xtä fatsꞌihe yä jäꞌi dä bädi “näꞌä xa mäjuäni”, ja ngu ne Äjuä pa gatꞌho yä jäꞌi (1 Timoteo 2:3, 4). Hänge ha näꞌä je̱ya 1950, nuje dä fu̱dihe dä umbäbihe yä jäꞌi rꞌa yä xe̱ni de nunä rꞌayꞌo Mäkä Tꞌofo tꞌembi Traducción del Nuevo Mundo. Nunä bi tꞌofo ko yä noya nuꞌu̱ hingi hei, njabu̱ dä za dä ntiende gatꞌho yä jäꞌi. Nunä Mäkä Tꞌofo xä tꞌofo thogi 130 yä idioma, pe nuꞌu̱ toꞌo bi yꞌofo, hinte mä noya bi hñäki ha nixi bi paati.

Mi ja mꞌe̱di nꞌa Mäkä Tꞌofo näꞌä hingi hei pa dä ntiende yä jäꞌi. Mäpaya ndunthi de nuꞌu̱ yä noya hutsꞌi ha yä Mäkä Tꞌofo, xä ñhei o ya bi mꞌe̱di, ngeꞌä ngu thogi yä je̱ya yä idioma di mpaati. Hänge po rängeꞌä ndunthi yä jäꞌi di japi xä ñhei dä ntiende näꞌä mää rä Mäkä Tꞌofo. Pe mäpaya yä jäꞌi ya mänꞌa pädi de nuꞌu̱ yä idioma bi tꞌofo rä Mäkä Tꞌofo: Ebreo, Arameo, ꞌne Griego. ꞌNehe xä thini rꞌa yä he̱ꞌmi de mäyaꞌmu̱ habu̱ di nheki ge näꞌä hutsꞌi, mähye̱gi ko näꞌä mi hutsꞌi ha näꞌä rä mu̱di Mäkä Tꞌofo bi thoki.

Mi ja mꞌe̱di nꞌa Mäkä Tꞌofo näꞌä di hutsꞌi gatꞌho näꞌä bi mää Äjuä. Nuꞌu̱ yä jäꞌi ofo rä Mäkä Tꞌofo ha märꞌa yä idioma, hingä ri ꞌñepi dä yꞌofo yä mfenise̱, nuyu̱ pe̱ꞌtsi te dä yꞌofo xa ngu hutsꞌi ha näꞌä rä mu̱di Mäkä Tꞌofo bi thoki. Pe kasi ha gatꞌho yä Mäkä Tꞌofo xä thäkuäbi rä thuhu Äjuä: Jeoba.

Mi ja mꞌe̱di nꞌa Mäkä Tꞌofo näꞌä xä ꞌñeꞌspäbi rä nsu näꞌä toꞌo bi uni rä mfeni pa bi tꞌofo (2 Samuel 23:2). Ha näꞌä rä Traducción del Nuevo Mundo, bi tꞌofo mänꞌaki rä thuhu Jeoba ngu 7,000 yä mꞌiki ja ngu mi hutsꞌi ha nuꞌu̱ yä he̱ꞌmi bi tꞌofo dende mäyaꞌmu̱. Hai de nunä he̱ꞌmi dä za gä handihu̱ nꞌa kꞌoi de geꞌä (Salmo 83:18). Mäpaya, ko rä johya di hetihe rä Mäkä Tꞌofo rä Traducción del Nuevo Mundo, ꞌne hinxä ñhei toꞌo dä ntiende, ngeꞌä nuꞌu̱ toꞌo bi hyoki, bi mpe̱fi ndunthi pa bi za bi yꞌofo xä ñho gatꞌho nuꞌu̱ yä mfeni Äjuä. Mu̱ nuꞌi gi pe̱ꞌtsi rä Traducción del Nuevo Mundo ha ri idioma o mäske hinä, di mbitaꞌihe gi nxadi hyaxtho rä Mäkä Tꞌofo (Josue 1:8; Salmo 1:2, 3).

• ¿Por hanja yä testigo rä Jeoba dä handihe ge mi ja mꞌe̱di xtä hokihe nꞌa rꞌayꞌo Mäkä Tꞌofo?

• Mu̱ gi ne gi pädi ndañꞌä rä bolunta Äjuä, ¿te mähyoni gi pe̱fi hyaxtho?