Kapitulo 5
Napanmatalkan Iran Sinag na Arapen na Katooan
1. Akin a say propesiya na Biblia so naynay ya apaneknekan a susto?
1 Walaan itayo na maabig iran rason diad talek ed ibabaga na Biblia ed sikatayo nipaakar ed arapen. Saray propesiya to so agniletneg ed palbeng na totoo a mangaaral ed kurang to tan insan sikara so manpasakbay. “Anggapo so propesiya na Kasulatan a nanlapu ed anggan anton pribadan panangipatalos. Ta say propesiya so agpinawala na linawa na too, noagta saray totoo so nansalita a nanlapud Dios unong ta sikara so tinenyeg na masanton espiritu.” (2 Pedro 1:20, 21) Lapud satan, say propesiya na Biblia so apaneknekan a susto ed amin a detalye.
2. Mangiter na saray ehemplo na propesiya nipaakar ed kurang na mundo.
2 Impasakbay to so italindeg tan kageba na saray imperyo na mundo diad ngaran—Babilonia, Medo-Persia tan Gresya. Inyabawag to ed ngalngalin duaran siglo ed asakbay no panon so kageba na Babilonia tan say ngaran na manangonkesta ed sikato. Saya so asumpal ed detalye. Impasakbay ton say syudad na Babilonia so diad kaunoran et magmaliw a mankibalatar, ya aglan balot napanayaman. Say kipapasen so nantultuloy ed agew tayo. (Daniel 7:3-8, 20-22; Isaias 44:27-45:2; 13:1, 17-20) Saray arum a nasyones ya ag-abitla ed Biblia so adeskribe lan asakbay ed ontan a detalye a saray sikakabat-a-tuloy a totoo so sipaparaan a makabidbir ed saratan.
3. Kasin walaray propesiya ya agnibaga diad porma na pasakbay?
3 Nepeg a moriaen, anggaman kuan, a wala so masulok nen sakey a nengneng na mapropetikon impormasyon ed Biblia. Saya la so naimatonan tayo a misiglaot ed saray milagro nen Jesus, a nanserbin pakelaw ed saman so naeksperiensia na katooan ed leksab na Panarian na Dios. Arum iran kabiangan na Kasulatan a nayarin agmangusar na lenguahen ompatnag a singa pasakbay so nankarga met ed saray mapropetikon elemento.
Makapasagyat Iran Mapropetikon Padron
4. Panon so inkapasakbayan tayo ed mapropetikon kakanaan na Mosaicon Ganggan?
4 Say libro na Biblia a Hebreos, alimbawa, so mangilukas ed saray kamataan tayo ed mapropetikon kabaliksan na pamaakaran a nayarin moriaen na managbasa a bilang basta awaran. Ipaparungtal to a “say [Mosaicon] Ganggan so walaan na anino ed saray maabig a bengatlan onsabi.”—Hebreos 10:1.
5. Anto so mangiyilustra a saray obheto so nayarin mangitipo na bengatlan babaleg?
5 No maminsan et saray obheto so nausar a manggawa na mapropetikon padron. Alimbawa, nipaakar ed sagradon tolda, odino tabernakulo, ya impaalagey nen Moises diad impangidirihe nen Jehova, a tekep na saray serbisyon ginawad’man, say madibinon apuyanan a managsulat na Hebreos so mangipapaliwawa a saman so “sakey a tipikon representasyon tan sakey ya anino na mangatatawen iran bengatla.” Inretrato to so baleg ya espiritual a templo nen Jehova, a say Sankasantosan to et diad katawenan. Sirin, “sanen si Kristo so nagmaliw ya atagey a saserdote na saray maabig a bengatlan sinmabin nagawa, diad panamegley na babaleg tan lalon ayadyarin tolda a ginawa na saray lima, salanti, aliwan diad sayan palsa, sikato so linmoob, andi, aliwan diad dala na saray kanding tan walad kalangweran iran bakan kalakian, noagta diad dilin dala to, ya aminsan ed amin a panaon ed masanton pasen tan agamoran to so andi-anggaan a kililiktar a para ed sikatayo. . . . Si Kristo so linmoob, aliwan diad sakey a masanton pasen a ginawa na saray lima, a sikato so sakey a kopya na kapetegan, noagta diad tawen a mismo, ya ompatnag natan ed arap na Dios a para ed sikatayo.” (Hebreos 8:1-5; 9:1-14, 24-28) Saray baleg a gungguna so onsabi ed saray Kristianos a manlapud espiritual a kapetegan ya adeskribe dia, tan say panamabli ed saraya so nepeg a nisindag diad kurang na bilay tayo.—Hebreos 9:14; 10:19-29; 13:11-16.
6. Anton mapropetikon kabaliksan so nipabtang ed totoo diad (a) Galacia 4:21-31? (b) Mateo 17:10-13?
6 Saray totoon atukoy ed Kasulatan so manserbi met a bilang mapropetikon tipo. Diad Galacia 4:21-31 nipaliwawa so detalyadon ehemplo na saya diad kipapasen nen Sara (nibagan mipetekan ed “Jerusalem ed tagey”) ya asawa nen Abraham tan si Hagar (a kapetekan na mangaraldalin a “Jerusalem natan”) a biin aripen tan saray anak da. Diad sananey a kipapasen et tinulongan nen Jesus iray babangatan ton makatebek a si Elias a propeta so walaan na kasimbangan ed si Juan a Managbautismo, a, singa si Elias, so andi-takot diad impangiwalwal ed mansimpisimpitan a relihyoson gawa.—Mateo 17:10-13.
7. Diad antoran pamaakaran a si Jesu-Kristo so inyanino nen (a) Solomon? (b) Melkizedek?
7 Si Solomon, a bantog ed kakabatan to tan aligwas tan kareenan na uley to, so matukoy ya angiyanino ed si Jesu-Kristo. (1 Arari 3:28; 4:25; Lucas 11:31; Colosas 2:3) Anggaman say salaysay ed Genesis nipaakar ed impiabet nen Abraham ed si Melkizedek so antiktikey, ipapanengneng na Salmo 110:1-4 a satan, met, so napno na kabaliksan, lapud say Mesias so magmaliw a “sakey a saserdote ed panaon ya ag-ageteran unong ed nengneng nen Melkizedek,” salanti, sikato so mangawat na inkasaserdote to diad direktan pananuro na Dios, aliwan lapud pamilya a nianakan to. Saginonor, say sulat ed saray Hebreos so amalaknab ed saya tan insiglaot to so apresasyon ed ontan iran katuaan diad Kristianon inkatatken, sakey ya importantin kalidad ed saraman so manaanap a mamaliket ed Dios.—Hebreos 5:10-14; 7:1-17.
8. (a) Anton ehemplo so mangipanengneng a saray eksperiensia ed bilay so nayarin mapropetiko? (b) Kasin amin a nengneng na ontan ya eksperiensia so nakaukolan a walaan na kasimbangan ed kasumpalan?
8 Mapatnag a saray mapropetikon kasimbangan so manasaglawi ed mas nen say inkabetang odino posisyon na totoo. Isasakup da met iray eksperiensia ra ed bilay. Diad sakey ya inkagawa sanen saray Judion relihyoson papangulo so angipanengneng na agda pananisia, inkuan nen Jesus ed sikara: “Sakey a marelmeng tan mikakalugoran a kapolian so manaanap ed sakey a tanda, balet anggapo so tandan niiter nilikud ed tanda nen Jonas a propeta. Ta unong a singa si Jonas so wala ed eges na baleg a sira ed taloran agew tan taloran labi, ontan met ed Anak na too diad puso na dalin ed taloran agew tan taloran labi.” (Mateo 12:38-40; Jonas 1:17; 2:10) Anggaman kuan, ag-imbaga nen Jesus ya amin a bengatla ed bilay nen Jonas so angiyanino ed saman so nasagmak ton mismo. Sanen inikdan nen Jehova na kimey, si Jesus so agbinmatik, a singa sinali nen Jonas so ombatik ed Tarsis. Balet singa impanengneng nen Jesus, say eksperiensia nen Jonas ed eges na baleg a sira so angisakup ed rekord na Biblia lapud nanserbin mangiter na saray mapropetikon detalye nipaakar ed impatey tan inkioli nen Jesus.—Mateo 16:4, 21.
9. (a) Antoran mapropetikon nengneng so inturo nen Jesus diad duaran peryodo na awaran? (b) Diad silong na puyan, anto niran makabaliksan a detalye so sinalambit nen Pedro?
9 Arum iran peryodo na awaran so mangiter met na mapropetikon sinag a nagkalautlan makapainteres ed sikatayo. Sanen sasalitaen to so panaon a mangitonton ed dilin ipatnag to ed pakayari na Panarian, ginawa nen Jesus so pansimbangan na duaran arum nin okasyon sano nidapo so madibinon panangukom ed saray marelmeng a totoo. Sinalita to “iray agew nen Noe” tan “saray agew nen Lot” a bilang makabaliksan, nagkalautlan impabitar to so inkaokupado na saray totoo ed saman diad inagew-agew a kurang na bilay. Pinaseseg to itayon mangala na tampol a kiwas tan ag-ompuliktar diad pankaliktan ed saray bengatlan tinaynanan, a singa ginawa na asawa nen Lot. (Lucas 17:26-32) Diad komaduan apuyanan a sulat nen apostol Pedro asalambit so malaknab nin makabaliksan iran detalye—say intunganga na saray angheles sakbay na Delap, panagpulong nen Noe, say gonigon ya alikna nen Lot lapud mauges a kagletan na saray totoo ed Sodoma, say katuaan a diad pamegpeg ed marelmeng diad inggeter na Dios a panaon so angiletneg na sakey a padron na saray bengatla ya onsabi, tan say ebidensya a nayarian na Dios tan andi-saew ya iliktar toray matoor a totoo to.—2 Pedro 2:4-9.
10. Diad pangikumpara na Jeremias ed Apocalipsis, ipanengneng a saray asumpal a propesiya so nayarin walaan na mapropetikon kablian.
10 Sano saray propesiyas so nasumpal, agkabaliksan na saya a sikara la so basta makapainteres ed awaran. Namparan say masakbay a panangipakabat ed saman so nagawa tan say dalan na inkasumpal to so mabetbet a mapropetiko ed mas lalon arawi-dampoten iran nagawa ed arapen. Saya so tua ed saman so nikurit nipaakar ed kadaanan a Babilonia, sakey ya imperyo a matalonan relihyoso tan say impluensya so siansia nin nalilikna ed interon mundo diad agew tayo. Anggaman say Babilonia so nagba ed saray Medes tan Persianos nen 539 K.K.P., say libro na Apocalipsis a nisulat ed kasampotan na inmunan siglo K.P. so angiretrato ed lenguahe nen propeta Jeremias tan ituturo to ni so arapen ya aplikasyon na saray propesiya, nipapaakar ed Babilonia a Baleg, say sankamundoan ya imperyo na palson relihyon. Bilang ehemplo na saya, ipareng so Apocalipsis 18:4 ed Jeremias 51:6, 45; Apocalipsis 17:1, 15 tan 16:12 ed Jeremias 51:13 tan 50:38; Apocalipsis 18:21 ed Jeremias 51:63, 64.
11. Anton mapropetikon kakanaan so wala diad kuritan na impideneng nen Jehova ed apostatan Israel tan diad Juda sanen aliwan matoor? Akin?
11 Diad mipadparan nengneng, saray impideneng nen Jehova ed apostatan samploran-tribun panarian na Israel tan diad saray andi-pananisian arari tan saserdote ed duaran-tribun panarian na Juda so mapropetiko. Namparan saray propesiyan inmaplika ed saraman a kadaanan a panarian tan say kasumpalan da, a nikurit ed Kasulatan, so malinlinew ya angiretrato ed no panon so pideneng na Dios ed modernon-agew a Kakristianoan, a mangibabaga met a manseserbi ed Dios na Biblia balet ta mabitabitar a susumlangen toray matunong a ganggan to.
12. Panon so kagunggunaan tayon personal ed ontan iran awaran?
12 Amin na sarayan awaran, sirin, so makabaliksan natan. Tulongan da itayon mantalos ed no panon so panmoria na Dios ed saray kipapasen diad agew tayo tan no anto so personal a nepeg tayon gawaen ta pian makaliktar ed onsasabin baleg a kairapan. Sikatayo sirin so atulongan a mangapresyan nagkalalon nagnap ed katuaan ya “amin a Kasulatan so . . . makagungguna ed panagbangat, ed panamaat, ed panametek ed saray bengatla, diad panagdisiplina ed inkatunong.”—2 Timoteo 3:16, 17.
Kasin Amin So Inyuksoy-lan-akauna?
13. Panoy pikabat tayo ya agsinagyat na Dios iray totoon manggawa na kasalanan ta pian natibukel iray mapropetikon padron?
13 Kasin talosan tayon amin na saya a say kondukta na totoo tan nasyones a nikurit ed Biblia so amin et inyuksoy-lan-akauna na Dios ta pian nawalaan na mapropetikon talos? Mapatnag a say Dios a mismo so akideneng ed saray ariripen to nensaman diad arum a nengneng ta pian mangitarya na sakey a padron na saray baleg a bengatla a walad kanonotan to a para ed arapen. Balet anto so nipaakar ed saray kiwas na totoo? Arum ed sikara so nanggawa na saray seryoson kasalanan. Kasin sikara so sinagyat na Dios a manggawa ed saraya ta pian tibukelen da so rekord na Biblia? Onebat so Kristianon managsulat na Biblia a si Santiago: “Diad saray mauges a bengatla et agnayarin suboken so Dios nisay sikato a mismo so manubok ed siopaman.” (Santiago 1:13) Sikara so agdinagdag na Dios a manggawa na mauges ta pian diad ontan et nagawa iray mapropetikon padron.
14. (a) Panoy pikabat nen Jehova no anto so gawaen na saray totoo, odino anggan si Satanas, diad arapen a panaon? (b) Diad antoran dalan a say pikakabat nen Jehova ed inkasikato tan ed gagala to so onloob ed propesiya na Biblia?
14 Aglilingwanan a si Jehova so Manamalsa na katooan. Kabat To no panon so inkagawa tayo tan no anto so managdag ed totoon onkiwas ed dalan a gawaen da. (Genesis 6:5; Deuteronomio 31:21) Nayarian ton ipasakbay a susto so pansumpalan na saray totoon manbilay a mitukoyan ed saray matunong a prinsipyos to tan no antoray resulta ed saraman so manalin mangipulisay ed pankaukolan da ed Dios odino mamikewet ed saray dalan to. (Galacia 6:7, 8) Kabat To a say Diablo so mantultuloy a mangusar ed saray kasiliban to a miulibay ed saraman so inusar to nensaman. Kabat met nen Jehova no anto so gawaen to a mismo diad leksab na niiter iran sirkumstansya, a sikato so onkiwas a mitukoyan ed saray atagey a kalidad na inkahustisya, agpanangiduma, aro tan panangasi, ya impatnag ton naynay. (Malaquias 3:6) Lapud saray gagala nen Jehova so seguradon nasumpal, nayarian ton ipasakbay iray resulta tan saray kundang to diad panumpal ed saratan. (Isaias 14:24, 27) Sirin nayarian ton pilien iray nagawgawa a manlapud bilay na saray sinansakey tan saray nasyones tan saraya so isiglaot to ed Biblia a mangiter na sinag ed no anto so itarok na arapen.
15. Panoy impangidanet nen apostol Pablo a say salaysay na Biblia so nagkalalo nen say basta awaran?
15 Matukotukoy, sirin, kayari na impangidalatdat to ed saray agawgawa ed awaran na Israel, inkuan nen apostol Pablo ed saray kaparan Kristianos: “Natan sarayan bengatla so agawa bilang uliran, tan sikara so nisulat ya onkanan pasakbay ed sikatayo a sinabian na anggaan na sistema na bengabengatla.” (1 Corinto 10:11) Tan diad Kristianon kongregasyon ed Roma et insulat to: “Amin a bengatlan nisulat nensaman so nisulat ya onkanan kibangatan tayo, pian diad panamegley na anos tan diad panamaligliwa a manlapud Kasulatan et nawalaan itayo komon na ilalo.” (Roma 15:4) Sano apresyaen tayo sirin so salaysay na Biblia a nagkalalo nen say basta awaran, sikatayo so nayarin onggapon makaagwat ed sikara na makapakelaw iran sinag ed arapen na katooan.
[Kahon/Litrato ed pahina 41]
SARAY MAPROPETIKON PADRON—Mangituturo ed Anto?
Saray Agew nen Noe
Say Tabernakulo
Arin Solomon
Si Jonas ed Eges na Sira diad Taloran Agew
Inkagba na Babilonia