Si Miguel a Baleg a Prinsipe So Ontalindeg
“Tan legan na satan a panaon et si Miguel so ontalindeg, say baleg a prinsipe ya akatalindeg a nisesengeg ed saray anak na totoom.”—DANIEL 12:1.
1. Anton arapen a kurang na saray nagawgawa ed mundo so anengneng lan akauna ed Biblia, tan anton tepet so onlesa nipaakar ed saray totoo na Dios nisesengeg ed saya?
INTER nen Jehova so makatunongan a pasakbay: Anggapon balot so kareenan ed dalin legan a mantultuloy so panlalaban na ari na baybay tan say ari na abalaten. Sarayan duaran pakayari so naynay a walaan na mansumlangan ya interes. Nagkalalo ni, diad pantok na pambubusolan da, say ari na baybay so mamegya ed espiritual ya ayaman na saray totoo na Dios sakbay a sikato so ‘onsabi ed anggaan to.’ (Daniel 11:44, 45) Kasin saray totoo na Dios so makaliktar ed panangataki? Tan anto so nagawa ed ari na abalaten sano say baleg a kalaban to so onsabi ed anggaan to?
2, 3. (a) Anton propesiya so naromog tayo ed libro nen Ezequiel ya ontulong ed sikatayon mantalos ed propesiya nipaakar ed ari na baybay tan say ari na abalaten? (b) Unong ed propesiya nen Ezequiel, anto so pansumpalan na baleg ya unor a panangataki ed totoo na Dios?
2 Say propesiya nen Ezequiel a kapanaonan nen Daniel so ontulong ed sikatayon mangebat ed sarayan tepet. Si Ezequiel, met, so apuyanan a mansalita nipaakar “ed unor a kabiangan na saray agew,” tan impasakbay to so onsabin panangataki nen ‘Gog na Magog’ a sumpad dalin na saray totoo na Dios. (Ezequiel 38:2, 14-16; Daniel 10:14) Diad satan a propesiya, inretrato nen Gog si Satanas, tan saray armada to so angiretrato ed amin a mangaraldalin ya ahente nen Satanas a manggawa na ultimo, desperadon getma a mamunas ed saray totoo na Dios. Lapud sayan panangataki, a singa saman so ginawa na ari na baybay, so nagawa ed unor a kabiangan na saray agew, makatunongan ya ibagan say ‘pangipaalagey [na ari na baybay] ed saray palasyon tolda ed baetan na baleg a dayat tan say masanton palandey a Maliga’ so diad suporta ed panangataki nen Gog. (Daniel 11:40, 45) Kasin ontalona so panangataki?
3 Impropesiya nen Ezequiel: “‘Nagawa ed satan ya agew, ed agew sano si Gog so onsabi ed dalin na Israel,’ kuan na Soberanon Katawan a Jehova, ‘a say sanok ko so onsabi ed eleng ko. Tan itarok ko so panangukom ed sikato, ed salot tan ed dala; tan delap tan uran na bato, apuy tan asupre so iyuran ko ed sikato tan diad ulop to tan diad dakel a totoon wala ed sikato.’” (Ezequiel 38:21, 22) Andi, say panangataki so ag-ontalona. Saray tuan Kristianos so niliktar, tan say ulop nen Gog so naderal.—Ezequiel 39:11.
4. Kasin say ari na abalaten so makaliktar ed anggaan na ari na baybay? Anton arum a propesiya so manuporta ed sayan ebat?
4 Mapatnag, sirin, a say panaon na anggaan na ari na baybay so panaon na anggaan nen Gog tan ed amin ya ulop, a pati say ari na abalaten. Saya so mitukoyan ed arum a propesiya ed libro nen Daniel. Alimbawa, nabasa tayo a diad kayari kiletneg na Panarian na Dios, et “mekmeken tan panganggaen to so amin na sarayan panarian [a pati say ari na baybay tan say ari na abalaten], tan sikato a mismo so mansiansia lawas.” (Daniel 2:44) Ontan met, diad pasingawey nen Daniel ed karneron kalakian tan kanding a kalakian, say Anglo-Americanon pulitikal a pakayari so inrepresenta na melag a saklor. Sayan melag a saklor, “ed unor a kabiangan na panarian da,” so deralen na mabiskeg-nen-toon ahensya, aliwan diad panamegley na ari na baybay: “Aliwan diad lima [na too] a sikato so nabuyak.”—Daniel 7:24-27; 8:3-10, 20-25.
Si Miguel a Baleg a Prinsipe
5. Siopa so Manunan Ahente nen Jehova a para ed kililiktar na totoo To, tan akin a saya so matukotukoy?
5 Ontumbok ya imparungtal na anghel so Ahentin usaren nen Jehova a mangitarok ed anggaan na amin na sarayan pakayari. Inkuanto: “Tan legan na satan a panaon et si Miguel so ontalindeg, say baleg a prinsipe ya akatalindeg a nisengeg ed saray anak na totoom. Tan peteg a nagawa so sakey a panaon na irap ya agnin balot agawa nanlapulad insabi na sakey a nasyon. Tan legan na satan a panaon et say katooan mo so makaliktar, balang sakey a naromog ed libro.” (Daniel 12:1) Diad gapo na propesiya na anghel, nibalita a si Miguel so mibabakal a nisesengeg ed Israel a sumpad saray piprinsipe na Persia tan Gresya. (Daniel 10:20, 21) Natan, legan a manasingger ed kasampotan so propesiya, sayan parehon Miguel so “akatalindeg” a nisesengeg ed totoo nen Daniel. Siopa iyan manangitandoro ed totoo na Dios?
6, 7. (a) Unong ed arum ya eskolar na Kakristianoan, siopa si Miguel? (b) Anton ebidensya na Biblia so ontulong ed sikatayon manggawa na manepeg a pakabidbir ed si Miguel?
6 Diad samay asasakbay a 1800’s, imbaga nen Joseph Benson ya eskolar na Biblia a say salaysay ed Miguel a singa naromog ed Biblia so “mapatnag a mangituturo ed Mesias.” Say komalabinsian-siglon Lutheranon E. W. Hengstenberg so akipakna a “si Miguel et anggapoy arum noag si Jesu-Kristo.” Miulibay, si teologon J. P. Lange, sanen nankomento ed Apocalipsis 12:7, et insulat to: “Awaten mi a si Miguel . . . so, manlapud gapo, et si Kristo diad pibabakal a sumpad si Satanas.” Kasin sayan pakabirbir so susuportaan na Biblia? On, peteg.a
7 Alimbawa, unong ed anghel, si Miguel so “ontalindeg.” Diad propesiya na anghel, say “italindeg” odino “ontalindeg” (Hebreo, ‛a·madhʹ) et nayarin kabaliksan to so “pangiter na suporta.” (Daniel 11:1) Nayarin tutukoyen to met “so panalona,” “iyalsa,” “isumpa,” odino “ibarangka.” (Daniel 11:6, 11, 14, 15, 16a, 17, 25) Balet mabetbet, tutukoyan to so aksion na sakey ya ari, balanglan alaen to so maarin pakayari to odino onkiwas ya epektibo ed kapasidad to a bilang ari. (Daniel 11:2-4, 7, 16b, 20, 21, 25) Saya so kabaliksan ya onnepeg a maong ed saray salita na anghel ed Daniel 12:1. Tan peteg a suportaan to so katuaan a si Miguel et si Jesu-Kristo, lapud si Jesus so tinuron Ari nen Jehova, a gangganen ton maneral ed amin a nasyones diad Armagedon. (Apocalipsis 11:15; 16:14-16; 19:11-16) Sikato met so mitukoyan ed arum iran propesiya a mangituturo ed panaon sano say Panarian na Dios, diad leksab nen Jesu-Kristo, so onkiwas a sumpad saray nasyones na sayan mundo.—Daniel 2:44; 7:13, 14, 26, 27.
8, 9. (a) Siopara so orihinal a ‘katooan nen Daniel’, tan siopara natan? (b) Panon so inkipanengneng na mabiskeg ya interes nen Miguel ed ‘katooan nen Daniel’ ed interon panaon?
8 Si Miguel so abayaglan nisiglaot ed ‘katooan nen Daniel,’ saray Israelitas. Sikato so wala ed sikara diad kalawakan, tan sinuportaan tora a sumpad saray maespiritun “piprinsipe” ed kadaanan iran imperyo. (Daniel 10:13, 21; Exodo 23:20, 21; Judas 9) Tan sikato so nianak ed dalin a bilang say toon Jesus a sikato so abayag-inilaloan a Mesias, say nisipan a “bini” ed si Abraham ya ateng nen Daniel. (Genesis 22:16-18; Galacia 3:16; Gawa 2:36) Makapaermen, say Israel ed laman bilang intero so angipulisay ed si Jesus; sirin, sikara so impulisay nen Jehova a bilang nikabiig a nasyon to. (Mateo 21:43; Juan 1:11) Ginetma ton ipasen so ngaran to ed sakey a balon nasyon, say espiritual ya “Israel na Dios,” a tibukelen na namparan Judios ed laman tan saray aliwan Judios a mangiteen na pananisia ed si Jesus.—Galacia 6:16; Gawa 15:14; 1 Pedro 2:9, 10.
9 Sayan balon nasyon, say alanaan a Kristianon kongregasyon, so ginmapo ed bilay nen 33 K.P., tan kayari to, et nanserbi a bilang say Israel na Dios. Saya sirin so ‘katooan nen Daniel.’ (Roma 2:28, 29) Sakbay na inkioli to ed tawen nen 33 K.P., insipan nen Jesus so mantultuloy a suporta ed ‘katooan nen Daniel’ sanen imbaga to ed saray prospektibon membro na saman a balon Israel: “Nia! Siak so wala ed sikayo ed amin na saray agew ya angga ed kasampotan na sistema na bengabengatla.”—Mateo 28:20; Efeso 5:23, 25-27.
“Akatalindeg” a Nisesengeg ed Katooan nen Daniel
10. Unong ed saray salita na anghel ed si Daniel, panon so ikiwas nen Miguel a desidido, tan antoran tepet so palesaen na saya?
10 Balet natan et ibabaga na anghel a si Miguel so onkiwas ed nikaduman dalan. Uusaren to so salitan ‘ontalindeg’ ya amiddua, kuanto: “Tan legan na satan a panaon et si Miguel so ontalindeg, say baleg a prinsipe a sikato so akatalindeg a nisesengeg ed saray anak na totoom.” (Daniel 12:1) Anto so kabaliksan na ‘italindeg’ nen Jesus? Tan panon a sikato so “ontalindeg” no sikato la so “akatalindeg a nisesengeg ed katooan [nen Daniel]”? Sakbay ya ebatan tayo irayan tepet, imanoen so arum iran abenegan ya impormasyon.
11. Diad anton dalan a manepeg so pangibagan si Jesus so “akatalindeg” nanlapulad 1914?
11 Kayari na inkioli to nen 33 K.P., imbaga nen Jesus ed saray patumbok to: “Amin a pakauley so niiter ed siak diad tawen tan diad dalin.” (Mateo 28:18) Abayaglan inagamil nen Jesus itan a pakauley ed saray alanaan ya ariripen to ed dalin. (Colosas 1:13) Anggaman kuan, say panaon so agni sinmabi pian agamilen nen Jesus so pakauley a bilang Ari ed Panarian na Dios. Imbes, kayari na insegep to et sikato so ‘yinmurong ed nikawanan na Dios ed tawen’ ya anggad panaon na inkiletneg na satan a Panarian. (Salmo 110:1, 2; Gawa 2:34, 35) Satan a panaon et sinmabi nen 1914, “say panaon ya aturo.” (Daniel 11:29) Diad saman a taon, si Jesus so nitrono a bilang manuley ya Ari ed Panarian na Dios tan tampol, bilang Miguel ya Arkanghel, et pinagit to si Satanas ed tawen. (Apocalipsis 11:15; 12:5-9) Sirin nanlapulad 1914 et si Jesus so “akatalindeg” a bilang Ari.—Salmo 2:6.
12, 13. Antoray manunan bendisyon a panggagayagaan na saray totoo na Dios ed saray taon nanlapulad 1914, a mangipapanengneng a si Jesus so ‘akatalindeg’ a nisesengeg ed saray katooan nen Daniel?
12 Say “intalindeg” nen Jesus so baleg a bendisyon ed saray ‘anak na katooan nen Daniel.’ Say impangala to ed maarin pakayari tan say impangibantak to ed si Satanas diad dalin so nanlinis ed arapen a mangatatawen ya ayaman da. (Juan 14:2, 3) Kayari to, saraman so inatey lan matoor so napaoli ed mangatatawen a tawir da. (1 Tesalonica 4:16, 17) Say nakdaan ed sikara a wadia ni ed dalin so anagmak na abalbaleg a panamasegsegang legan na inmunan guerra mundial, a ngalngalin amatunda ed kimey na panagpulong da. Balet nen 1919 et sikara so abilay-lamet tan niparungtal ed eksena na mundo a bilang sakey a balon nasyon.—Isaias 66:7, 8; Apocalipsis 9:14; 11:11, 12.
13 Kayari na satan, sinumpal nen Jesus so sipan ton “tiponen ya ekalen ed panarian to so amin a bengatlan pansengegan na kagapolan tan totoon manggagawa na kaugsan.” (Mateo 13:41) Diad onia, impansiansia to so malinis a kongregasyon na alanaan a Kristianos a ‘kabat da so Dios, tinmalona, tan kinmiwas ya epektibo.’ Impulong da so maong a balita na Panarian ed interon dalin, sirin ‘ipapanabang da so pakatalos ed dakel.’ (Daniel 11:32, 33; Mateo 24:14) Nanlapulad 1935 et inkasakey nen Jehova ed sayan kongregasyon so ombabaleg a bilang na “arum a karnero,” a mangaabrasa na mangaraldalin ya ilalo tan sitotoor a mibibiang ed kimey na panangipulong ed maong a balita na Panarian na Dios.—Juan 10:16; Apocalipsis 7:9, 14, 15.
14. Anto so nansumpalan na ‘intalindeg [nen Jesus] a nisesengeg ed saray katooan nen Daniel’ ed interon kaunoran iran agew?
14 Say mismon kiwawala na sayan grupo na saray Kristianos natan so makatantanda. Diad sakey a mundon naapag-apag ed pulitika, impansiansia ra so estrikton neutralidad bilang uuleyan na Panarian na Dios. (Juan 17:14) Bilang nansumpalan, sinagmak da so panamasegsegang diad lima na saray arari. Say palson relihyon, met, so nanggetma tan nankanonotan a mamunas ed sikara diad kiwawala. Imbes a satan so nagawa, sikara so inmaligwas tan natan et naromog ed masulok a 200 a daldalin tan manbilang na masulok a taloran milyon a matoor. Panggagayagaan da so espiritual a paraiso ed leksab na uley nen Kristo a miduman tuloy ed kabilungetan tan karamsakan na sayan mundo. (Isaias 65:13, 14) Sirin, si Jesus so “akatalindeg a nisesengeg ed saray anak na katooan [nen Daniel]” ed amin na sarayan kaunoran ya agew.—Daniel 12:1.
Si Miguel So ‘Ontalindeg’
15. Diad anton dalan a si Jesus so “tinmalindeg,” tan kapigan so inkagawa na saya?
15 Sirin panon a si Jesus, a sikato la so “akatalindeg,” so ‘ontalindeg’ ed satan a panaon? (Daniel 12:1) Unong a say pananguley to so onloob ed sakey a balon kurang, a singa panangibaga. Sikato so panaon na ikiwas to ed matalonan dalan diad pangiliktar ed ‘katooan nen Daniel’ a manlapud kadederal diad lima na saray gobierno na too. (Ezequiel 38:18, 19) Say “panaon” ya atukoy dia so mapatnag a “say panaon na anggaan” na saray ari na baybay tan say ari na abalaten, sano say ari na baybay so manggetman maneral ed espiritual ya ayaman na saray totoo na Dios. (Daniel 11:40-45) Sakbay na sayan panaon, say pananguley nen Jesus so seryoson inawat lambengat na saray matoor a mangaraldalin ya uuleyan to. (Salmo 2:2, 3) Natan, anggaman kuan, panaon la “na kipatnag na Katawan a Jesus,” sano balang sakey so napaskar a mamidbir ed inkaari to. (2 Tesalonica 1:7, 8) Saya so manasaglawi ed kaderal na amin a puersan mansusumpaan, a tumboken na Sanlibon Taon ya Uley nen Jesus tan saray kaiba ton manuley, sano say Panarian so alenleneg a gobierno ed katooan.—Apocalipsis 19:19-21; 20:4.
16. Anto so nansumpalan na ‘intalindeg’ nen Jesus ed saray agmaridios a nasyones?
16 Mipakna ed saya, ibabaga na anghel a sano si Miguel so ontalindeg, “et peteg a nagawa so sakey a panaon na irap ya agni agawa nanlapulad insabi na sakey a nasyon ya anggad satan a panaon.” (Daniel 12:1; ipareng so Mateo 24:21.) Sikato so sakey a panaon ed kaderal na marelmeng tan kilalaban na matoor. (Uliran 2:21, 22) Ontalineng ed makapakigtot a reaksion na aliwan matoor a katooan diad satan a panaon: “Ikuan da ed saray palandey tan diad saray bato: ‘Napelag ka ed sikami tan iyamot mo kami ed arap na samay Sakey ya akayurong ed trono tan manlapud sanok na Kordero, lapud say baleg ya agew na sanok da so sinmabi, tan siopa so makatalindeg?’”—Apocalipsis 6:16, 17.
17. Anto so nagawa ed satan diad saray mangaraldalin a puersa nen Satanas, a pati say ari na baybay tan say ari na abalaten?
17 Say pansumpalan na sayan “panaon na irap” ed saray mangaraldalin a puersa nen Satanas so adeskribe ed propesiya nen Ezequiel a sumpad Gog na Magog: “Diad saray kapalandeyan na Israel et sikayo so napelag, sikayo tan amin na saray ulop yo tan saray totoo a wala ed sikayo.” (Ezequiel 39:4) Si Jeremias, a mansasalita ed parehon panaon na irap, kuanto: “Saramay pinatey nen Jehova so peteg ya onsabi ed satan ya agew a manlapud sakey a sampot na dalin ya anggad sananey a sampot na dalin.” (Jeremias 25:33) Peteg a satan so sakey a panaon na irap. Panganggaen nen Jesus so andukey ya awaran na pambabakal na too sano sikato so ‘ontalindeg’ a mangekal ed saray pakayari na too a responsabli.—Salmo 46:9; 1 Corinto 15:25.
Saray Niliktar ed “Panaon na Kairapan”
18. (a) Anto so eksperiensia na saray tuan managdayew sano si Miguel so ‘ontalindeg’? (b) Anto so kabaliksan na “kisulat ed libro”?
18 Manwarin nalikna na saray totoo na Dios so epekto na panaggula na kakabusol, saya so “sakey a panaon na irap” a manuna ed marelmeng. (Salmo 37:20) Ibabaga na anghel ed si Daniel: “Tan legan na satan a panaon et say katooan mo so makaliktar, balang sakey a naromog a nisulat ed libro.” (Daniel 12:1) Dakel ed ‘saray anak na totoo nen Daniel’ so inatey la tan angawat na tumang da ed sayan panaon. Saraya so andi-duaruwan mibiang ed si Miguel diad sayan baleg a militaryan pambiktorya. (Apocalipsis 2:26, 27; Salmo 2:8, 9) Saramay akeraan ed dalin so andian na pibiang ed pibabakal; noagta sikara so manamemben na katooran, sirin sikara so niliktar. (Apocalipsis 17:14; 19:7, 8) Saray kakaiba ra, “baleg ya ulop,” met, so niliktar. (Apocalipsis 7:9, 14) Namparan say alanaan a nakdaan tan say arum a karnero so sirin mansumpal a “naromog a nisulat ed libro,” salanti, saray kangaranan da so nikurit a wala ed dasig a makaawat na langkap a maandon bilay, balanglan diad tawen odino diad dalin.—Juan 10:16; Exodo 32:32, 33; Malaquias 3:16; Apocalipsis 3:5.
19. (a) Panon a say ‘italindeg’ nen Miguel so mangitarok na deen ed dalin? (b) Anton tepet so mansiansian ebatan ni?
19 Saraya so apribilehyoan a makanengneng ed kiletneg na puron sankadalinan a kareenan. Natasian da so kasumpalan na sipan nen Jehova: “Ta saray managgawa na mauges so napegpeg, balet saramay maniilalo ed si Jehova so mangayarian na dalin.” (Salmo 37:9) Lapud say Panarian na Dios so diad satan et sikato so alenleneg a gobierno ed dalin, kada toon mabilay so magmaliw ya aripen nen Jehova. (Isaias 11:9) Sirin, dia “ed panaon na anggaan” na duaran arari, si Miguel “so ontalindeg” a mangitarok na kareenan ed katooan. Anggapo so sankabiskegan ya armas odino arum iran manyubra a makapatunda ed sayan nagawa. Kasin kabaliksan na satan, anggaman kuan, a nakaukolan tayon alagden ya anggad satan pian panggayagaan so kareenan? Andi, wala so kareenan a panggagayagaan na saray Kristianos ya anggan natan—peteg, sakey a magmaong a nengneng na kareenan nen say basta kaandi na bakal. Anto so sayan pasen? Say propesiya na anghel ed si Daniel so ontuloy a mangisindag na liwawa ed saya.
[Saray Paimano ed Leksab]
a Lapud si Miguel so atawag na arkanghel, liknaen na arum a say pamidbir ed sikato a bilang Jesus so mangisuawi ed arum a dalan a manlapud dignidad o ranko nen Jesus. (Judas 9) Ingen say ebidensya na ontan a pakabidbiran so angitonton ed abitla-ed-tagey iran eskolar na Kakristianoan a mamidbir ed si Miguel a bilang si Jesus anggaman ed katuaan a sikara so manisia ed Trinidad.
Kasin nanonotan yo?
◻ Siopa si Miguel a Baleg a Prinsipe?
◻ Sioparay totoo nen Daniel natan?
◻ Panon a si Miguel natan so akatalindeg a nisesengeg ed saray totoo nen Daniel?
◻ Panon so magano lan italindeg nen Miguel ed nikadkaduman dalan?
◻ Siopa so makaliktar ed panaon na italindeg nen Miguel?
[Litrato ed pahina 14]
Say ultimon desperadon getman mamaandi ed saray totoo na Dios so onsaew—balet panon?
[Litrato ed pahina 16]
Onsabi so kilalaban ed saray totoo na Dios sano si Miguel so ‘ontalindeg’ a mamasampot ed panlalaban na duaran arari