Say Panmoria na Kristianos ed Atagtagey a Pakauley

“Pauleyan komon so balang kamarerwa ed saray atagtagey a pakauley, ta anggapoy pakauley nilikud ed Dios; ta saray pakauley a wala inganggan ed relatibon posisyon na Dios.”​—ROMA 13:1.

1, 2. (a) Akin a si Pablo so sakey a priso ed Roma? (b) Anto iran tepet so inapela nen Pablo ed si Caesar ya apalesa?

INSULAT na apostol Pablo iray salita ed tagey ed saray Romanos ed ngalngali 56 K.P. Pigaran taon ed saginonor, aromog toy inkasikato ed Roma bilang sakey a priso. Akin? Sikatoy walan inatake na magulon grupo ed Jerusalem tan inliktar na Romano iran sundalo. Inawit ed Cesarea, sikatoy nidunget ed palso iran dalem, balet sikatoy akapangidepensa ed inkasikato ed arap nen Felix, say Romanon gobernador. Si Felix, a maniilalo ed pasuksuk, inpapisok to ed loob na duaran taon. Kaunoran, kinerew a kapilitan nen Pablo so tinmonbok a gobernador, si Festus, a say kaso to et denglen nen Caesar.​—Gawa 21:27-32; 24:1–25:12.

² Saya so kanepegan to bilang sakey a mibabaley a Romano. Balet kasin matukoy ed si Pablo ya onapela ed saman ya imperyal a pakauley sano tinukoy nen Jesus a si Satanas so peteg a “manuley na mundo” tan si Pablo a mismo so walan tinmawag ed si Satanas a “dios na sayan sistema na bengabengatla”? (Juan 14:30; 2 Corinto 4:4) Odino kasin say pakauley na Romano so angokupa ed pigaran ‘relatibon pasen’ a nanggawan matukoy ed si Pablo ya onnengneng ed saman a pakauley a manalimbeng ed saray kanepegan to? Peteg, kasin saray asasakbay a salita na apostoles a, “Nepeg min tuloken so Dios bilang manuley imbes a saray totoo,” so mangiyabuloy parad Kristianon katutulok ed atooan a manuley kapigan man a say itutunganga ed Dios so agnalanor?​—Gawa 5:29.

3. Anton matatken a panmoria so inparungtal nen Pablo, tan panon a nalanor so konsiensia?

³ Tulongan itayo nen Pablo ya onebat ed sarayan tepetepet ed sulat to ed saray Romanos, a no iner ya inparungtal to so matatken a panmoria ed uley na too. Diad Roma 13:1-7, malinew ya impanengneng nen Pablo so betang na konsiensia na Kristiano a gawaen ed pamalanse ed kompleton katutulok ed Supremon Autoridad, si Jehova a Dios, a tekep na relatibon katutulok ed “atagtagey a pakauley.”

Panamidbir ed saray Atagtagey a Pakauley

4. Anton pangiyareglo ed punto de bista so agawa nen 1962, a mamawala na anton tepetepet?

⁴ Diad pigaran taotaon, ya anggad 1962, sisisiaen na saray Tasi nen Jehova a saray atagtagey a pakauley et si Jehova a Dios tan si Kristo Jesus. Anggaman ontan, mitunusan ed Uliran 4:18, say liwawa ondaak, tan sayan panmoria so niyareglo, a nayarin mamalesa na saray tepet ed kanonotan na pigara. Kasin susto tayo la natan ed pangibagan saray pakauley so saray arari, presidente, katagtagyan a ministros, alkalde, ukom, tan arum nin mamemenben ed sekular, politikon pakayari ed mundo tan manutang tayoy pauley ed sikara diad relatibon dalan?

5. Diad anton dalan a say konteksto na Roma 13:​1 so makatulong ed sikatayon makabidbir ed atagtagey a pakauley, tan panon na nanduruman patalos na Biblia a manuporta ed sayan pakabidbiran?

⁵ Si Irenaues, sakey a managsulat ed komaduan siglo K.P., et angibaga ya unong ed arum ed agew to, si Pablo so mansasalita ed Roma 13:1 “no nipaakar ed anghelikon pakayari [odino] agnanengneng iran manuley.” Si Irenaeus a mismo, et, minoria toray atagtagey a pakauley a bilang “aktual ya atooan a pakauley.” Say konteksto ed saray salita nen Pablo mangipanengneng a si Irenaeus so duga. Diad pansara iran bersikulo na Roma kapitulo 12, impaliwawa nen Pablo no panon a saray Kristianos so nepeg a mangikonduktay inkasikara ed arap na “amin a totoo,” ya anggan tratoen so ‘saray kabusol’ a tekep na aro tan pangonsidera. (Roma 12:17-21) Malinew, say balikas ya “amin a totoo” so walaan na aplikasyon ed totoo ed paway na Kristianon kongregasyon. Sirin “saray atagtagey a pakauley,” ya intuloy a siningbat nen Pablo, so nepeg met a diad paway na Kristianon kongregasyon. Mitunusan ed saya, imanoen iray nanduruman patalos ed ununan kabiangan na Roma 13:1: “Balang sakey so nepeg ya ontulok ed saray pakauley na estado” (Today’s English Version); “balangsakey so nepeg a pasakup a mismo ed saray manuuley a pakauley” (New International Version); “nakaukolan a pauleyan so balangsakey ed saray pakauley a sibil.”​—Phillips’ New Testament In Modern English.

6. Panon a saray salita nen Pablo nipaakar ed panagbayar na buis tan galang et mangipanengneng a say atagtagey a pakauley so sekular a pakauley?

⁶ Intuloy ya imbaga nen apostol Pablo a sarayan pakauley so onkerew na buis tan galang. (Roma 13:6, 7) Say Kristianon kongregasyon so ag-onkerew na buis odino galang; nisay si Jehova odino si Jesus odino dinanman ya arum ya “agnanengneng iran manuley.” (2 Corinto 9:7) Saray buis so bayaran lambengat ed sekular a pakauley. Mikasakey ed saya, saray Griegon salita parad “buis” tan “galang” ya inusar nen Pablo ed Roma 13:7 so nisiglaot ya espisipiko ed kuartan imbayar ed Estado.a

7, 8. (a) Panon a saray nanduruman kasulatan so mitunusan ed panmorian saray Kristianos so nepeg a pauleyan ed politikal iran pakauley ed sayan mundo? (b) Kapigan lambengat a say Kristiano et ag-ontulok ed saray ganggan na “pakauley”?

⁷ Niarum ni, say simbawa nen Pablo a pauleyan ed atagtagey a pakauley so mitunusan ed ganggan nen Jesus a bayaren “iray bengatlan kien nen Caesar ed si Caesar,” no iner a say “Caesar” so mangirepresenta ed sekular a pakauley. (Mateo 22:21) Mikasakey met ed saginonor iran salita nen Pablo ed si Tito: “Ipanonot mo ed sikara a manpasakup tan ontulok ed saray gobierno tan pakauley a bilang manuley, tan maralato ed amin a gawan maabig.” (Tito 3:1) Sirin, sano saray Kristianos so niganggan a saray gobiernon mibiang ed saray kimey ed komunidad, sikaray ontulong basta saraman a kimey so agnikuenta ed sakey a nikompormison kasalat parad arum ya agmakasulatan a serbisyo sano ag-onsumlang ed Makasulatan iran prinsipyos, a singa naromog ed Isaias 2:4.

⁸ Mikasakey met si Pedro a sikatayoy nepeg a pauleyan ed sekular a pakauley na sayan mundo sanen inkuanto: “Nisesengeg ed Katawan pauleyay inkasikayo ed balang atooan a palsa: balangla ed ari bilang katagtageyan odino gobernador a bilang imbaki to a mangiganggan na dusa ed saray manggawa na mauges balet mamagalang ed saray manggawa na maong.” (1 Pedro 2:13, 14) Mitunusan ed saya, saray Kristianos so ontumbok met ed simbawa nen Pablo ed si Timoteo: “Ipurek ko sirin a manona ed amin, a saray panagtagleey, pikakasi, panagyesel, pisasalamat, so nagawa nisesengeg ed amin a nengneng na totoo, nisesengeg ed saray arari tan amin a wala ed atagtagey a betang; pian mantultuloy tayon nitonton ed sakey a mareen tan masimpit a bilay.”b​—1 Timoteo 2:1, 2.

9. Akin ya ag-onsiwawi a manlapud gloria nen Jehova a tukoyen so atooan a pakauley a bilang “atagtagey”?

⁹ Diad panatawag ed sekular iran pakauley a “superyor,” kasin no maminsan et onsiwawi a manlapud galang a kanepegan nen Jehova? Andi, lapud si Jehova so nagkalalo nen say atagtagey lambengat. Sikato so “Soberanon Katawan,” “say Supremon Sakey.” (Salmo 73:28; Daniel 7:18, 22, 25, 27; Apocalipsis 4:11; 6:10) Anggapoy pamaakaran a say manepeg a pauleyan ed atooan a pakauley et mangisiwawi a manlapud panagdayew tayo ed Supremon Autoridad, say Soberanon Katawan a Jehova. Diad anton laknab, sirin, irayan atagtagey a pakauley? Sikato lambengat so nipaakar ed arum iran atooan tan ed dili ran kimey. Sikaray responsablen manuley tan manalimbeng ed atooan iran komunidad, tan ed saya a sikaray mangipakseb na totontonen no nipaakar ed kondukta na saray kurang na lapag.

“Nipasen Ira ed Relatibo Iran Pasen na Dios”

10. (a) Saray balikas nen Pablo nipaakar ed ‘pangipasen’ ed atagtagey a pakauley so mamaneknek na anto nipaakar ed dilin pakauley nen Jehova? (b) Anto so walan angiyabuloyan nen Jehova no nipaakar ed ‘pangipasen’ na pigaran manuley, tan panon sirin ya asubok iray ariripen to?

¹⁰ Say inkasupremo nen Jehova a Dios anggaman walaray sekular a pakauley so anengneng a sarayan pakauley so “nipasen ira ed relatibo iran pasen na Dios.” Anggaman ontan, sayan balikas so mamalesa na tepet. Pigaran taon kayarin insulat nen Pablo irayan salita, say Romanon emperador a Nero so angigapo na sakey ya inaayep a panamasegsegang a sumpad saray Kristianos. Kasin personal ya impasen na Dios si Nero ed puesto to? Arawi ed satan! Aliwan balang indibidual et pinili na Dios tan inpasen ed puesto ‘diad grasya na Dios.’ Imbes, no maminsan et si Satanas et mangimaneho na maruksan totoo ed puesto bilang manuley, tan abuluyan nen Jehova iya, a pati saray subok ya itarok na saray ontan a manuley ed manamenben-katooran iran ariripen.​—Ipareng so Job 2:2-10.

11, 12. Anto iran kaso so nikurit a personal ya inmaneobra nen Jehova iray sekular a pakauley ed odino nipaway?

¹¹ Anggaman kuan, si Jehova so walan personal ya akibabali ed kaso na arum iran manuley odino gobierno pian manserbi ed magalang a gagala to. Alimbawa, ed panaon nen Abraham saray Canaanitas so naabuluyan a mansiansia ed dalin a Canaan. Anggaman, ed saginonor, dineral iran nen Jehova tan inter so dalin ed bini nen Abraham. Kaleganan na panteyengteyeng ed katakelan na saray Israelitas, ag-inabuluyan ira nen Jehova a taloen na Amon, Moab, tan Palandey Seir. Balet inggangan tora a maneral ed saray panarian na Sihon tan Og.​—Genesis 15:18-21; 24:37; Exodos 34:11; Deuteronomio 2:4, 5, 9, 19, 24; 3:1, 2.

¹² Kayarin nanayam so Israel ed Canaan, intultuloy nen Jehova ya angala na interes ed saray pakauley a mangapekta ed totoo to. Diad panaon, sanen nankasalanan so Israel, inabuloyan nen Jehova ira a nauleyan na paganon pakauley. Sanen sikaray nanbabawi, inekal to iman a pakauley a manlapud dalin. (Uko-ukom 2:11-23) Agnambayag, inabuloyan to so Judah, a pati arum iran nasyones, ya uleyan na Babilonia. (Isaias 14:28–19:17; 23:1-12; 39:5-7) Kayarin say Israel so kinobkob na Babilonia, impasakbay nen Jehova so iyalagey tan kapelag na saray pakayari na mundo a mangapekta ed totoo to a manlapud panaon na Babilonia ya anggad dilin agew tayo.​—Daniel, kapitulo 2, 7, 8, tan Da 11.

13. (a) Unong ed kanta nen Moises, akin ya ingganggan nen Jehova so ketegan ed saray totoo? (b) Akin ed saginonor et impawil na Dios so Israel ed dalin to?

¹³ Nankanta si Moises nipaakar ed si Jehova: “Sanen say Sankatagtageyan angiter na sakey a tawir ed saray nasyones, sanen inpansisian toray ananak nen Adan a manlapud sakey ed sananey, inapiger to so ketegan na saray totoo nipaakar ed bilang unong na kinarakel na ananak na Israel. Ta say nabebetangan nen Jehova et say totoo to; si Jacob so pabtang a tinawir to.” (Deuteronomio 32:8, 9; ipareng so Gawa 17:26.) On, pian nagawa iray gagala to, diman inggangan na Dios no sioparan pakauley so mansiansia tan dinan so naderal. Diad sayan pamaakaran, pinabtangan toray ilalak nen Abraham na sakey a dalin pian tawiren tan ed saginonor nipawil ed sikara iman a dalin, pian kabebekta say nisipan a Bini et onapireng a manlapud diman, unong a nipropesiya.​—Daniel 9:25, 26; Miquias 5:2.

14. Diad baleg a kabiangan, ed anton sentido ya impasen nen Jehova iray atooan a pakauley ed relatibon pasen da?

¹⁴ Ed karaklan a kaso, anggaman ontan, si Jehova impasen toray manuley ed relatibo iran pasen ed sentidon sikatoy angiyabuloy ed katooan a mangala na kipapasen ed pakauley a relatibo ed sakey tan sakey balet lawas abebbeba nen inkasikato. Sirin, sanen tinmalindeg si Jesus ed arap nen Pontio Pilato, imbaga to ed satan a manuley: “Anggapoy pakauley mon balot ed siak ya anggan satan so walan inabuloyan ed sika a manlapud tagey.” (Juan 19:11) Agkabaliksan na saya a si Pilato so personal a niiyan ed posisyon na Dios, balet kabaliksan a say bilay-tan-patey a pakauley to ed si Jesus so inabuloyan lambengat na Dios.

“Say Dios na Sayan Sistema na Bengabengatla”

15. Diad anton dalan a si Satanas so amenben ed pakauley ed sayan mundo?

¹⁵ Anto, anggaman kuan, ed balikas na Biblia a si Satanas so dios, odino manuley, ed sayan mundo? (Juan 12:31; 2 Corinto 4:4) Anto, sirin, so nipaakar ed lastog nen Satanas ed si Jesus sanen impanengneng to ed si Jesus so amin a panarian ed mundo tan inkuan: “Amin a sayan pakauley . . . so walan niiter ed siak, tan ed siopaman a kaliktan ko iter ko itan.” (Lucas 4:6) Agsinumlang nen Jesus so lastog nen Satanas. Tan saray salita nen Satanas so mitunusan ed no antoy insulat ed saginonor nen Pablo ed saray taga-Efeso: “Ta ag-itayo mitolot, agsumpad laman tan dala, noag ingen sumpa ed saray gobierno, a sumpad pakauley, a sumpad saray manuley na mundo ed sayan kabilungetan, a sumpad saray mauges ya espiritu ed mangatatawen a pasen.” (Efeso 6:12) Niarum ni, say libron Apocalipsis so mangiretrato ed si Satanas a singa baleg a dragon a mangiter na inaayep a simbolo na politikan sistema na mundo na “pakayari to tan trono to tan baleg a pakauley.”​—Apocalipsis 13:2.

16. (a) Panon a nanengneng a satan a pakauley nen Satanas so limitado? (b) Akin ya abuloyan nen Jehova si Satanas a walaan na pakauley ed limog na katooan?

¹⁶ Imanoen, anggaman ontan, a satan a balikas nen Satanas ed si Jesus, “Amin a sayan pakauley . . . so walan niiter ed siak,” et mangipanengneng a sikato met so mangaagamil na pakauley lambengat ed pangiyabuloy. Akin ya inabobonan na Dios iyan pangiyabuloy? Say kurang nen Satanas bilang manuley na mundo so ginmapo ed Eden sanen inkalapagan ton inakusa so Dios a mantitila tan agmakatunungan a manaagamil na inkasoberano To. (Genesis 3:1-6) Tinumbok nen Adan tan si Eva si Satanas tan tinmunganga ed si Jehova a Dios. Diad saman a punto sarag nen Jehova, a dingan na ayadyarin hustisya, et walan ukomen si Satanas tan duaran balon patumbok to. (Genesis 2:16, 17) Balet saray salita nen Satanas so petepeteg a personal ya angat ed si Jehova. Kanian diad kakabatan na Dios et inabuloyan si Satanas a manbilay ed antikey, tan si Adan tan si Eva so naabuloyan a manparakel na ananak sakbay na ipatey da. Diad sayan dalan, intarok na Dios so panaon tan pankanawnawa parad inkapalso na angat nen Satanas a naidemostra​—Genesis 3:15-19.

17, 18. (a) Akin a nibaga tayo a si Satanas so dios na sayan mundo? (b) Diad anton dalan ya “anggapoy pakauley” ed sayan mundo “nilikud ed Dios”?

¹⁷ Saray ebento nanlapulad Eden et angipanengneng a saray dalem nen Satanas so sigpot a tila-tila. Saray ilalak nen Adan so ag-akaromog na liket balanglad silong na uley-nen-Satanas odino ed silong na uley-na-too. (Eclesiastes 8:9) Diad biek a dapag, saray pidedeneng na Dios ed dilin totoo to so angidemostra ed inkasuperyor na madibinon uley. (Isaias 33:22) Balet ta kaslakan ed ananak nen Adan so agmangawat ed inkasoberano nen Jehova, kabkabat odino agkabkabat et manlingkor ira ed si Satanas bilang dios da.​—Salmos 14:1; 1 Juan 5:19.

¹⁸ Asingger la, saray salisalan a linmesa ed Eden so naresolbe. Say Panarian na Dios so nagnap ed administrasyon na kurang na katooan, tan si Satanas so niiyan ed kalinsurong. (Isaias 11:1-5; Apocalipsis 20:1-6) Kamamangta, anggaman kuan, pigaran nengneng na pangiyarunsa, odino alagey, so walan kakaukolanen ed limog na katooan pian sakey a mauksoy a bilay so nayarin posible. Si Jehova so “sakey a Dios, aliwan ed gotgotan, balet ed kareenan.” (1 Corinto 14:33) Sirin, walan inabuloyan to so pakuley iran alagey a napalesa ed saray komunidad ya abayuboan ed paway na Eden, tan sikatoy walan angiyabuloy ed saray katooan a managamil na pakauley ed sayan areglo. Diad sayan dalan, “anggapoy pakauley nilikud ed Dios.”

Makatunungan-Impannonot Iran Pakauley

19. Kasin balang atooan a manuley et walad silong na direktan kontrol nen Satanas?

¹⁹ Nanlapulad Eden, si Satanas so walan awalaan na baleg a kawayangan ed limog na katooan, tan inusar to iyan kawayangan a mangimaneho ed saray ebento ed dalin, a mitunusan ed lastog to ed si Jesus. (Job 1:7; Mateo 4:1-10) Agto kabaliksan iya, anggaman ontan, a balang manuley ed sayan mundo so direktan manpasakup ed kontrol nen Satanas. Pigara​—singa si Nero ed inmunan siglo tan si Adolf Hitler ed sikatayo​—so walan angipatnag na petepeteg a satanikon espiritu. Balet andi iray arum. Si Sergius Paulus, say procunsol na Cyprus, so “sakey ya intelehentin laki“ ya “inanap to so idengel ed salita na Dios.” (Gawa 13:7) Si Gallio, say procunsul na Achaia, so angipulisay a magmaliw a nadesdes na saray Judion manag-akusa ed si Pablo. (Gawa 18:12-17) Dakel iran arum a manuley so walaan na mapagalang a dalan ed pangagamil ed pakauley dan matoor a tuloy.​—Ipareng so Roma 2:15.

20, 21. Anto iran ebento ed koma-20 siglo so mangidemostra a saray atooan a manuley so aliwan lawas a manggawa ed linawa nen Satanas?

²⁰ Say libron Apocalipsis ya angipasakbay a kaleganan na “agew na Katawan,” a ginmapo nen 1914, si Jehova so mangimaneho ed atooan a pakauley a sumlangen iray gagala nen Satanas. Ideskribe na Apocalipsis so baleg a panamasegsegang, ya inggapo nen Satanas a sumpad alanaan iran Kristianos, ya akmonen na “say dalin.” (Apocalipsis 1:10; 12:16) Saray elemento a walad “dalin,” say atooan a sosyodad a wala natan ed dalin, so manalimbeng ed totoo nen Jehova a manlapud pasegsegang nen Satanas.

²¹ Kasin tuan agawa iya? On. Diad 1930’s tan 1940’s, alimbawa, saray Tasi nen Jehova ed Estados Unidos so walad silong na baleg a desdes, a manirap ed magulon panangatake tan naynay ya agmakatunungan a panagerel. Akawat ira na inawa sanen say E.U. a Supremon Korte so angipakseb na bilang na saray desisyon a mamibidbir ed inkalegal na kimey da. Diad arum iran pasen met, saray pakauley so sinmabin tinmulong ed totoo na Dios. Pigaran 40 taon ed apalabas diad Ireland, sakey a Romano Katolikon ulop so angatake ed duaran Tasi nen Jehova ed syudad na Cork. Sakey a lokal a pulis so sinmabin tinmulong ed saray Tasi, tan sakey a ganggan na korte so nandisiplina ed saray nanatake. Nen katantaon lambengat ed Fiji, sakey a pantitipon na saray atagtagey a hepe so akadngel ed sakey a proponi a mamatunda ed kimey na saray Tasi nen Jehova. Sakey a hepe so nansalitan sitetepel parad saray Tasi, tan say proponi so sankainomayan ya atalo.

22. Anto iran tepet so ontumbok a singbaten?

²² Andi, aliwan naynay a saray sekular a pakauley so manserbi ed kaliktan nen Satanas. Saray Kristianos so nayarin pauleyan ed atagtagey a pakauley ya agpapauleyan a mismo ed Satanas. Peteg, sikaray pauleyan ed sarayan pakauley legan ya aabuloyan na Dios iray pakauley a wala. Anto, anggaman ontan, so kabaliksan na pauleyan? Tan antoy nayarin ilaloan na Kristianos a manlapud saray atagtagey a pakauley? Sarayan tepetepet so nasingbat ed panaral na saray artikulon onggapo ed pahina 14 tan 19 na sayan magasin.

[Saray paimano ed leksab]

Panon Kayon Onebat?

◻ Siopa iray atagtagey a pakauley?

◻ Panon tayon nibaga ya “anggapoy pakauley nilikud na Dios”?

◻ Akin ya inabuloyan nen Jehova so katooan a walad silong na pakauley nen Satanas?

◻ Diad anton dalan ya impasen na Dios iray atooan a pakauley “ed relatibon pasen da”?

[Litrato ed pahina 11]

Kayariy inkapool na Roma, angipanengneng na petepeteg a satanikon espiritu si Nero

[Litrato ed pahina 13]

Si Sergius Paulos, say procunsol na Cyprus, so nananap ed idengel ed salita na Dios