“Aromog Mi so Mesias”!
“Aromog to’n [Andres] ununa so dilin agi to, si Simon, tan inkuanto ed sikato: ‘Aromog mi so Mesias’ (a kabaliksan to, no ipatalos, Kristo).”—JUAN 1:41.
1. Anto so tinasian nen Juan a Managbautismo nipaakar ed Jesus na Nazaret, tan anto so sampot ya inkuan nen Andres nipaakar ed sikato?
SI Andres so manuusisan ninmenneng ed Judion laki a tinawag a Jesus na Nazaret. Sikato so andian na itsuray sakey ya ari, odino sakey a makabat a laki, odino sakey a rabbi. Sikato so andian na maarin kawes, nisay uban, nisay anlemek iran lima tan amputin baog. Si Jesus so malangwer—ngalngali manedad na 30—tekep na akalyoan a limalima tan kayumanggin baog na kumikimey-ed-lima. Kanian agnikelawan si Andres a naamtaan a sikato so sakey a karpentero. Anggaman kuan, inkuan nen Juan a Managbautismo nipaakar ed sayan too: “Nia, so Kordero na Dios!” Nen imbeneg ya agew, inkuan nen Juan so bengatlan lalon makapakelaw: “Saya sikato so Anak na Dios.” Kasin saya so tua? Angipanaon si Andres a tinmalineng ed si Jesus diad saman ya agew. Agtayo kabat no anto so inkuan nen Jesus; balet kabat tayo a saray salita to so anguman ed bilay nen Andres. Sikato so nanapuran nananap ed agi ton Simon, tan kinmelyaw, “Aromog mi so Mesias”!—Juan 1:34-41.
2. Akin ya importanten kunsideraen so ebidensya no akin a si Jesus so nisipan a Mesias?
2 Diad saginonor si Andres tan si Simon (a nginaranan nen Jesus a Pedro) so nagmaliw ya apostoles nen Jesus. Kayari na masulok a duaran taon bilang babangatan to, inkuan nen Pedro ed si Jesus: “Sika so Kristo [Mesias], say Anak na Dios a mabilay.” (Mateo 16:16) Saray matoor ya apostol tan babangatan so diad kaunoran et pinaneknekan dan mabulos ya ompatey ed satan a sisiaen. Natan, nilaksalaksan masimoon a totoo so mipadparan matoor. Balet ed anton ebidensya? Anggaman ontan, say ebidensya so mangiduma ed baetan na pananisia tan sisisiaen labat. (Nengnengen so Hebreos 11:1.) Kanian kunsideraen tayo so taloran inkalapagan iran linya na ebidensya a mamaneknek a si Jesus so peteg a Mesias.
Say Linya na Poli nen Jesus
3. Anto so idalatdat na saray Ebanghelyo nen Mateo tan Lucas nipaakar ed linya na poli nen Jesus?
3 Say linya na poli nen Jesus so ununan ebidensyan iter na Kristianon Griegon Kasulatan diad panuporta ed Inkamesias to. Impasakbay na Biblia a say Mesias so manlapud linya na boleg nen Arin David (Salmo 132:11, 12; Isaias 11:1, 10) Igapo na Ebanghelyo nen Mateo: “Say libro na awaran nen Jesu-Kristo, anak nen David, anak nen Abraham.” Suportaan nen Mateo iyan makpel a panangaksobi diad impansukimat ed poli nen Jesus diad panamegley na linya na anagibin ama to, si Jose. (Mateo 1:1-16) Sinukimat na Ebanghelyo nen Lucas so linya na poli nen Jesus ed panamegley na ina to ed laman, si Maria, a mamapawil ed si David tan Abraham a mamaarap ed si Adan. (Lucas 3:23-38)a Kanian sigpot a pinekderan na saray sumusulat na Ebanghelyo ed aaksobien dan si Jesus so sakey a mananawir nen David, namparan ed legal tan diad silalaman a pantalos.
4, 5. (a) Kasin saray kapanaonan nen Jesus so sinuppiat na poli to manlapud si David, tan akin ya importante iya? (b) Panon a saray aliwan Biblikon reperensya so manuporta ed kapolian nen Jesus?
4 Anggan say sankaduaruwaan a sumusumpa ed Inkamesias nen Jesus so agmakapangiburi ed impangaksobi nen Jesus a sikato so anak nen David. Akin? Walaray duaran rason. Ununa, atan a panangaksobi so malaknab a naulit-ulit diad Jerusalem ed saray dekada sakbay a say syudad so aderal nen 70 K.P. (Ipareng so Mateo 21:9; Gawa 4:27; 5:27, 28.) No say ibabaga so palso, siopaman ed saray sumusumpa nen Jesus—tan dakerakel ira—so akapaneknek komon a palso si Jesus dia lambengat ed pangusisa ed linya na poli to diad saray geneologo na publikon panagsimpenan na rekord.b Balet andian na rekord so awaran na siopaman a manangat ed poli nen Jesus manlapud si Arin David. Mabitar, say ibabaga so agnasuppiat. Agpanduaruwaan a di Mateo tan Lucas so angopya ed saray ngaran a nakakaukolan a mamaneknek ed poli to ed saray salaysay da a direkta manlapud publiko iran rekord.
5 Komadua, saray reperensya nilikud ed Biblia so mamekder ed inkalapagan a panangaksobi ed linya na poli nen Jesus. Alimbawa, irekord na Talmud a sakey a rabbi ed komapat-siglo so manggagawa na panludlurey a panangataki ed si Maria, say ina nen Jesus, lapud ‘akibalangkantis ed saray karpentero’; balet say parehon balikas so mangaksobi a “sikato so kapolian na saray prinsipe tan manuley.” Sakey a mas asakbay ya alimbawa et say komaduan-siglon manag-awaran a si Hegesippus. Insalaysay to a sanen say Romanon Caesar Domitian et labay ton oputen so kapolian nen David, arum ed saray kabusol na asasakbay a Kristianos so amauges ed saray apo nen Judas, agi nen Jesus ed ina, “bilang kabiangan na pamilya nen David.” No si Judas so kabkabat a kapolian nen David, agta ontan met ed si Jesus? Agniburi!—Galacia 1:19; Judas 1.
Mesianiko Iran Propesiya
6. Panon so inkadaakan na saray Mesianikon propesiya ed Hebreon Kasulatan?
6 Sakey nin linya na ebidensya a si Jesus so Mesias et say asumpal a propesiya. Saray propesiyan onaplika ed Mesias so daakan diad Hebreon Kasulatan. Diad libron The Life and Times of Jesus the Messiah nen Alfred Edersheim dinagup toray 456 a balikas ed Hebreon Kasulatan a moriaen na kadaanan iran rabbi bilang mesianiko. Anggaman ontan, saray rabbi so walaan na dakel iran lingon ideya nipaakar ed Mesias; dakel ed saray balikas ya ipapaarap da so agmesianikon balot. Siansia, diad sankamelagan walara so dakel a bilang na saray propesiyan mangipabidbir ed si Jesus a bilang Mesias.—Ipareng so Apocalipsis 19:10.
7. Antoray arum iran propesiya a sinumpal nen Jesus legan na impanbilay to ed dalin?
7 Sakey ed saratan et: say baley a niyanakan to (Miqueas 5:2; Lucas 2:4-11); say trahedya na palanit a panagpatey na ugugaw ya agawa kayari na inkiyanak to (Jeremias 31:15; Mateo 2:16-18); a sikato so natawag manlapud Ehipto (Oseas 11:1; Mateo 2:15); mankakasakey iray manuley na nasyones a mamatey ed sikato (Salmo 2:1, 2; Gawa 4:25-28); say pangitapat ed sikato kasalat na 30 pirason pilak (Zacarias 11:12; Mateo 26:15); anggan say paraan na ipatey to.—Salmo 22:16, paimanod-leksab; Juan 19:18, 23; 20:25, 27.c
Nipropesiya so Isabi To
8. (a) Anton propesiya so mangituro no kapigan so isabi na Mesias? (b) Anton duaran bengatla so nepeg ya amtaen ta pian natalosan iyan propesiya?
8 Iyapasakey tayo so imano ed sakey labat a propesiya. Diad Daniel 9:25, imbaga ed saray Judio no kapigan so isabi na Mesias. Nabasa: “Nepeg mon amtaen, tan nawalaan na pakatebek a manlapud kipaway na ganggan diad pangipawil tan pangipaalagey-lamet ed Jerusalem ya anggad Mesias a Pangulo, wala so pitoran simba, ontan met ed anemaplo-tan-duan simba.” Diad ununan pampasimar sayan propesiya so kuanmono misteryoso. Balet diad malaknab a pantalos, kekerewen to itayon mananap na duaran piraso lambengat na impormasyon: sakey a pangigapoan tan sakey a panat na panaon. Diad pangiyilustra, no walaan kayo na mapan mangituturo ed kayamanan a nikotkot “50 kodos ed bukig na bobon diad parke na baley,” nayarin naromog yon saray direksyon so makawetwet—nagkalautla no agyo amta no iner so kawalaan na sayan bobon, odino panon karukey so sakey a ‘kodos.’ Agyo kasi anapen iraman a duaran katuaan ta pian naromog yo so kayamanan? Bueno, say propesiya nen Daniel so parehon tuloy, salambengat ta aanapen tayo so pangigapoan a panaon tan panguenta ed peryodon ontumbok.
9, 10. (a) Anto so pangigapoan diad panukat na 69 a simsimba? (b) Panon karukey so 69 a simsimba, tan panon tayon amta iya?
9 Ununa, kaukolan tayo so pangigapoan a punto, say petsa sanen ‘say impaway na ganggan diad pangipawil tan pangipaalagey-lamet ed Jerusalem.’ Say ontumbok et nakaukolan tayon amtaen so distansya manlapud atan a punto, no panon karukey irayan 69 (7 aruman na 62) simba. Anggapo so piraso na impormasyon a mairap ya almoen. Malinlinew ya imbaga ed sikatayo nen Nehemias a say kipaway na ganggan a mangipaalagey-lamet na bakor ed liber na Jerusalem, a diad kaunoran et nipawil itan a syudad, “diad komaduamplon taon nen arin Artajerjes.” (Nehemias 2:1, 5, 7, 8) Nipasen itan ed pangigapoan tayo ed 455 K.K.P.d
10 Natan no nipaakar ed sarayan 69 simba, kasin sikara so literal a simba na pitoran agew? Andi, ta say Mesias so ag-inmapireng kayarin tuloy na taon 455 K.K.P. Kanian maslak iran eskolar na Biblia tan dakerakel iran patalos (pati say Judion Tanakh ed paimanod-leksab na sayan bersikulo) so mipakna a saraya so simsimba “na taotaon.” Sayan ideya na ‘simba na taotaon,’ odino pitoran-taon a sikulo, so pamilyar ed kadaanan iran Judio. Unong a ngingilinan da so agew na sabaton ya agew ed kada komapiton agew, sikara so manngilin na taon na sabaton ed kada komapiton taon. (Exodo 20:8-11; 23:10, 11) Kanian say 69 simba na taotaon so kasimbang na 69 x 7 taon, odino 483 taon. Say ontumbok a gawaen tayo et say panbilang. Manlapud 455 K.K.P., diad panbilang na 483 taon sikatayo so onsabi ed taon 29 K.P.—say mismon taon sanen si Jesus so abautismoan tan nagmaliw a ma·shiʹach, say Mesias!—Nengnengen so “Seventy Weeks,” Insight on the Scriptures, Tomo 2, pahina 899.
11. Panon tayon ebatan iramay mankuan a saya so modernon paraan lambengat na panangipatalos ed propesiya nen Daniel?
11 Arum so nayarin onsuppiat a saya et modernon paraan lambengat na panangipatalos na propesiya pian itukoy ed awaran. No ontan, akin a saray totoo ed agew nen Jesus so manatalaran ed iyapireng na Mesias ed saman a panaon? Say Kristianon manag-awaran a si Lucas, saray Romanon manag-awaran a di Tacitus tan Suetonius, Judion manag-awaran a si Josephus, tan Judion pilosopo a si Philo amin da so nambilay ya asingger ed sayan panaon tan nantasi ed sayan kipapasen na panagtalaran. (Lucas 3:15) Ipapasoot na arum iran eskolar natan a say Romanon panamairap so nanggawa ed saray Judio a manilalo tan mantalaran ed Mesias diad saraman ya agew. Anggaman ontan, akin a mantalaran iray Judio diad saman a panaon imbes a diad asasakbay iran siglo legan na maruksan Griegon panamasegsegang? Akin ya ikuan nen Tacitus a “saray misteryoson propesiya” so angipaarap ed saray Judio a mantalaran ed isabi na mabiskeg iran manuley a manlapud Judea tan “mangawat na sankatalbaan ya imperyo”? Si Abba Hillel Silver, ed libro ton A History of Messianic Speculation in Israel, so mamidbir a “say Mesias so tinalaranan ed ngalngali komaduan kakapat na inmunan siglo K.P.,” aliwan lapud Romanon panamasegsegang, noagta lapud “kabkabat a kronolohiya ed saman ya agew,” ya inaon ed kabiangan manlapud libro nen Daniel.
Nipabidbir Manlapud Tagey
12. Panon nen Jehova ya impabidbir si Jesus bilang say Mesias?
12 Say komatlon nengneng na ebidensya ed Inkamesias nen Jesus et say mismon testimonya na Dios. Unong ed Lucas 3:21, 22, kayari inkabautismoan nen Jesus, sikato so nilanaan na sankasagradoan tan makapanyarin puersa ed talba, say dilin masanton espiritu nen Jehova a Dios. Tan diad dilin boses to, binidbir nen Jehova ya inabobonan to so Anak to, si Jesus. Diad duara nin pankanawnawa, si Jehova so direktan nansalita ed si Jesus manlapud tawen, sirin mangipapanengneng ed panangabobon To: aminsan, diad arap na taloran apostol nen Jesus, tan sananey nin panaon, diad arap na ulop na saray manbabantay. (Mateo 17:1-5; Juan 12:28, 29) Niarum ni, imbaki iray anghel manlapud tagey pian pekderan so kipapasen nen Jesus bilang Kristo, odino Mesias.—Lucas 2:10, 11.
13, 14. Panon nen Jehova ya indemostra so panangabobon to ed si Jesus bilang Mesias?
13 Impanengneng nen Jehova so panangabobon to ed say alanaan to diad impangiter ed sikato na pakayarin manumpal na baleg a kimkimey. Alimbawa, imbesngaw nen Jesus iray propesiyan akauna lan angibinsabinsa ed awaran—ya arum so onlaknab ya anggad agew tayo.e Sikato met so nanggawa na saray milagro, a singa impanpakan ed narasan iran ulop tan impantambal ed mansasakit. Ya amaoli ni ingen ed inatey. Kasin saray patumbok to so nangawagawa lambengat na saray estorya na sarayan makapakelaw a kiwas kayari na saya? Bueno, ginawa nen Jesus so dakel iran milagro to ed arap na saray tasi, no maminsan diad nilibun totoo. Anggan saray kabusol nen Jesus so agmakapangiburi a sikato so peteg a nanggawa ed sarayan bengatla. (Marcos 6:2; Juan 11:47) Sakey ni, no saray patumbok nen Jesus so mangimbento ed saratan a salaysay, sirin akin a sikara so ontanlan prangka no nipaakar ed saray dilin impakalukso ra? On, kasin sikara so mabulos ya ompatey parad pananisian nibase lambengat ed saray mito a personal dan inembento? Andi. Saray milagro nen Jesus so katuaan ed awaran.
14 Say testimonya na Dios nipaakar ed si Jesus bilang say Mesias so dakel ni. Diad panamegley na masanton espiritu sinegurado ton say ebidensya ed Inkamesias nen Jesus so nisulat tan magmaliw a kabiangan na sankalaknaban a nipatalos tan nibunog a libro diad interon awaran.
Akin ya Ag-inawat na Saray Judio si Jesus?
15. (a) Panon kalaknab iray kredensyal nen Jesus a mangipabidbir ed sikato bilang Mesias? (b) Antoray iilaloan na saray Judio ya angipaarap ed dakel ed sikaran mangipulisay ed si Jesus bilang say Mesias?
15 Sirin, diad interamenti et literal a laktipen na sarayan taloran kategorya na ebidensya so nilasus iran katuaan a mangipabidbir ed si Jesus bilang say Mesias. Agta magenap la itan? Isipen pa lambengat so pangaplay parad lisensya na drayber odino sakey a credit card tan imbaga ed sikayo ya agsupisiente iray taloran piraso na pakabidbiran—a nepeg yo nin itarok so nilasus. Agaylan agmakatunongan! Maseguron tuloy, sirin, a magenagenap a nipabidbir si Jesus ed Biblia. Anggaman kuan, akin a dakel ed dilin totoo nen Jesus diad amin na sayan ebidensya so siansian mangiburi a sikato so Mesias? Lapud say ebidensya, anggaman importante itan ed puron pananisia, et agto garantiyaan so pananisia. Makapaermen, sisiaen na dakel a totoo so labay dan panisiaan, anggan walaray daakan ya ebidensya. No nipaakar ed Mesias, maslak ed saray Judio so walaan na piho-piho iran ideya ed labay da. Labay da so sakey a mapulitikan mesias, sakey a panganggaen to so Romanon panamairap tan mangipawil ed Israel na glorian miulibay ed materyalistikon paraan a singa ed agew nen Solomon. Kanian, panon, dan awaten iyan mauyamon ilalak na karpentero, sayan Nazareno ya ag-angipanengneng na interes ed pulitika odino ed kaykayamanan? Nagkalautla, panon a sikato so magmaliw a Mesias kayari na impanirap tan mabanbanday ya impatey to ed panamairapan a kiew?
16. Akin a nakaukolan ya umanen na papatumbok nen Jesus iray dilin iilaloan da nipaakar ed say Mesias?
16 Saray dilin babangatan nen Jesus so abigla ed impatey to. Kayari na maglorian inkioli to, mabitar ya inilaloan da a sikato so ‘mangipawil ed panarian na Israel’ a tampol. (Gawa 1:6) Balet agda impulisay si Jesus bilang Mesias lapu lambengat ta sayan personal ya iilaloan et ag-asumpal. Sikara so angagamil na pananisia ed sikato base ed amayamay ya ebidensyan wala, tan say pakatalos da et kalkalnan dinmaak; apalinew iray misteryo. Amoria ran say Mesias so agmakasumpal ya amin ed saray propesiya nipaakar ed sikato legan na antikey a panaon ya impanbilay to bilang too ed dalin. Siempre, sakey a propesiya so anaglawi ed sipapaabeban isabi to, ya akalugan ed sakey ya asno, bangbalet say sananey et anaglawi ed isasabi to ed gloria ed saray lurem! Panon a namparan magmaliw itan a tua? Mabitar a nepeg a sikato so onsabi ed komaduan pankanawnawa.—Daniel 7:13; Zacarias 9:9.
No Akin a Nepeg ya Ompatey so Mesias
17. Panon na propesiya nen Daniel a palinewen a say Mesias so kaukolan ya ompatey, tan ed anton rason a sikato so ompatey?
17 Niarum ni, ipalinew na saray Mesianikon propesiya a nepeg ya ompatey so Mesias. Alimbawa, say mismon propesiya ya angipasakbay no kapigan so isabi na Mesias so angipasakbay ed ontumbok a bersikulo: “Kayari na anemaplo-tan-duan simba [a tinumbokan na pitoran simba] say Mesias so napegpeg.” (Daniel 9:26) Say Hebreon salitan ka·rathʹ ya inusar dia parad “napegpeg” so parehon salitan inusar ed dusan patey ed silong na Mosaikon Ganggan. Andi duaruwan nepeg ya ompatey so Mesias. Akin? Iter na Da 9 bersikulo 24 so ebat ed sikatayo: “Pian panganggaen so kasalanan, tan pian nagawa so panakbong parad lingo, tan pian itarok so inkatunong a maando.” Kabat a tuloy na saray Judio a say bagat lambengat, say ipapatey, so makayarin manakbong parad lingo.—Levitico 17:11; ipareng so Hebreos 9:22.
18. (a) Panon so pangipanengneng na Isaias 53 a say Mesias so nepeg a manirap tan ompatey? (b Anton singa mansumlangan a balikas so palesaen na sayan propesiya?
18 Sasalitaen na kapitulo 53 na Isaias so Mesias bilang nikadkaduman Aripen nen Jehova a kaukolan a manirap tan ompatey pian sakbongan iray kasalanan na arum. Ikuan na Isa 53 bersikulo 5: “Sikato so sinugat-sugatan nisengeg ed impakasumlang tayo; sikato so pinepekpek nisengeg ed saray lingo tayo.” Parehon propesiya so mangiparungtal, kayari impangibaga ed sikatayo a sayan Mesias so nepeg ya ompatey bilang “bagat parad kasalanan,” a sayan parehon Sakey et “padukeyen toray agew to, tan say kaliktan nen Jehova so onaligwas naani ed lima to.” (Isa 53 Bersikulo 10) Agta mansumlangan itan a balikas? Panon ya ompatey so Mesias, tan insan “padukeyen toray agew to”? Panon a sikato so nitarok bilang bagat tan kayari to et manggawa na ‘kaliktan nen Jehova ya onaligwas’? Sirin, panon, a sikato so ompatey tan mansiansian inatey ya agnasumpal so saray sankaimportantian iran propesiya nipaakar ed sikato, salanti sikato so manuley ed ando lan ando a bilang Ari tan mangitarok na kareenan tan liket ed interon mundo?—Isaias 9:6, 7.
19. Panon a say inkioli nen Jesus so mamakasakey ed singa mansumlangan iran propesiya nipaakar ed Mesias?
19 Sayan kuanmono mansumlangan a balikas so niresolbi na sakey, a makapakelkelaw a milagro. Si Jesus so pinaoli. Nilasus ed masimoon-impanpuso iran Judio so akatasi ed sayan maglorian kapetegan. (1 Corinto 15:6) Diad saginonor insulat nen apostol Pablo: “Sayan too [Jesu-Kristo] so angitarok na aminpinsan a bagat parad saray kasalanan ed andi-anggaan tan yinmurong ed nikawanan a lima na Dios, a manlapud satan et manalagar anggad saray kabusol to so niiyan bilang gagatinan na sali to.” (Hebreos 10:10, 12, 13) On, atan so kayari a si Jesus so pinaoli ed mangatatawen a bilay, tan kayari peryodon “panaalagar,” a diad kaunoran et sikato so nitrono bilang Ari tan onkiwas a sumpad kakabusol nen Ama to, si Jehova. Diad betang to bilang mangatatawen ya Ari, lalanoren nen Jesus a Mesias so bilay na kada toon manbibilay natan. Diad anton dalan? Kunsideraen na ontumbok ya artikulo iya.
[Paimano ed leksab]
a Sanen inkuan na Lucas 3:23: “si Jose, ya ilalak nen Heli,” mabitabitar a mankabaliksan ya “ilalak” diad pantalos a “manugang-a-laki,” unong a si Heli so silalaman ya ama nen Maria.—Insight on the Scriptures, Tomo 1, pahina 913-17.
b Say Judion manag-awaran a si Josephus, diad impangiparungtal ed dilin linya na poli to, so mamalinew a saratan a rekord so wala la sakbay na 70 K.P. Sarayan rekord so nayarin apideral ed syudad na Jerusalem, a nanggawa ed amin ya onggendan iran ibabaga nipaakar ed Inkamesias ya agnapaneknekan.
c Nengnengen so Insight on the Scriptures, Tomo 2, pahina 387.
d Wala so putel ya ebidensya manlapud kadaanan a Griego, Babilonia, tan Persiano iran reperensya a mangipanengneng a say inmunan regnal a taon nen Artajerjes so 474 K.K.P. Nengnengen so Insight on the Scriptures, Tomo 2, pahina 614-16, 900.
e Diad sakey ya ontan a propesiya, impasakbay to ya onlesa iray palson mesias manlapud agew to a manpatuloy. (Mateo 24:23-26) Nengnengen so ontumbok ya artikulo.
Panon so Pangebat Yo?
◻ Akin ya usisaen so ebidensya no kasin si Jesus so nisipan a Mesias?
◻ Panon a say linya na poli nen Jesus so manuporta ed Inkamesias to?
◻ Panon a saray propesiya ed Biblia so ontulong a mamaneknek a si Jesus so say Mesias?
◻ Diad antoran paraan a si Jehova so personal ya amekder ed pakabidbiran ed si Jesus bilang Mesias?
◻ Akin a dakel iran Judio so angipulisay ed si Jesus bilang say Mesias, tan akin a sarayan rason et agmakatunongan?
[Litrato ed pahina 12]
Balang sakey ed dakel iran milagro nen Jesus so mangitarok na kaaruman a prueba ed Inkamesias to