Say Katuaan Nipaakar ed si Jesus

OMPAPATNAG ya anggapoy anggaan na saray teorya tan panamalbeng nipaakar ed no siopa si Jesus tan no anto so agawaan to. Balet komusta so diad Biblian mismo? Anto so ibabaga to ed sikatayo nipaakar ed si Jesu-Kristo?

No Anto so Ibabaga na Biblia

Diad maalwar a pambasa ed Biblia, naimanom irayan manunan katuaan:

◻ Si Jesus so bogbogtong ya Anak na Dios, say panguloan ed amin a pinalsa.​—Juan 3:16; Colosas 1:15.

◻ Ngalngalin duaran milenyo lay apalabas, inyalis na Dios so bilay nen Jesus ed panaganakan na sakey a Judion birhin pian nianak bilang sakey a too.​—Mateo 1:18; Juan 1:14.

◻ Si Jesus so aliwan basta maong a too. Diad amin a pamaakaran et sikatoy matoor a manangiwandag na alay abig a personalidad na Ama to, si Jehova a Dios.​—Juan 14:9, 10; Hebreos 1:3.

◻ Legan na mangaraldalin a ministeryo to, simamaaron inasikaso nen Jesus so pankaukolan na saray alames. Mamilagron tinambal toray mansasakit tan pinaoli to ni ingen so inaatey.​—Mateo 11:4-6; Juan 11:5-45.

◻ Inyabawag nen Jesus so Panarian na Dios bilang say alenleneg ya ilalo na nasesesgan katooan, tan inpasal toray babangatan to pian nituloy iyan panagpulong a kimey.​—Mateo 4:17; 10:5-7; 28:19, 20.

◻ Diad Nisan 14 (nayarin Abril 1), 33 K.P., si Jesus so inerel, inusay, senintinsyaan, tan pinatey ed palson panamakasalanan ya isusumpad ley.​—Mateo 26:18-20, Mat 26:48–27:50.

◻ Onkana bilang dondon so impatey nen Jesus, a mangibubulos ed mananisian katooan manlapud makasalanan a kipapasen da tan diad ontan et lulukasan toy dalan a mamaarap ed magnayon a bilay parad saray mangaagamil na pananisia ed sikato.​—Roma 3:23, 24; 1 Juan 2:2.

◻ Nen Nisan 16, pinaoli si Jesus, tan ag-abayag kayari to et pinmawil la ed tawen pian ibayar to ed Ama to so balor na dondon na ayadyarin atooan a bilay to.​—Marcos 16:1-8; Lucas 24:50-53; Gawa 1:6-9.

◻ Bilang tinuro nen Jehova ya ari, walaan na sigpot ya autoridad so apaolin Jesus pian sumpalen so orihinal a gagala na Dios parad too.​—Isaias 9:6, 7; Lucas 1:32, 33.

Sirin, ipaparungtal na Biblia si Jesus bilang manunan persona ed pakasumpal na saray gagala na Dios. Balet panon mon naseguro a saya so peteg a Jesus​—say Jesus ed awaran, a nianak ed Betlehem tan nankurang ed sayan dalin ngalngali 2,000 taon lay apalabas?

Basiyan Parad Panmatalek

Naekal so dakel a panduaruwa diad simplin panbasa na Kristianon Griegon Kasulatan a walaan na lukas a kanonotan. Diad panggawa na ontan, naromog mon aliwan makilot a panangisalaysay ed saray ebento so salaysay na Biblia, a singa diad kipapasen na mitolohiya. Imbes, nibaga iray ngaran, espisipikon panaon, tan eksakto iran pasen. (Alimbawa, nengnengen so Lucas 3:1, 2.) Niarum ni, nililitrato iray babangatan nen Jesus tekep na makatantandan inkamatua, a matuan mangipapaslep na talek ed saray managbasa. Anggapoy papalikdoen na saray managsulat​—anggan sikaran dili​—diad paninteres a manggagawa na matoor a rekord. On, nanengneng mon say Biblia so tugyop na katuaan.​—Mateo 14:28-31; 16:21-23; 26:56, 69-75; Marcos 9:33, 34; Galatia 2:11-14; 2 Pedro 1:16.

Ingen wala ni so nagkalalo. Naulit-ulit ya apaneknekan na saray arkeolohikon nalmoan so rekord na Biblia. Alimbawa, no pasyaren mo so Israel Museum ed Jerusalem, nanengneng mo so bato a walaay inskripsyon ya analambit ed si Pontio Pilato. Papaneknekan na arum ya arkeolohikon nalmoan si Lysanias tan Sergio Paulo, a sasalambiten na Biblia, bilang peteg a totoo imbes ya isisip iran gawa na asasakbay a Kristianos. Nalmoan so daakan a pamaneknek ed saray ebenton nireport ed Kristianon Griegon Kasulatan (Balon Sipan) diad impanukoy na saray kadaanan a managsulat, pati di Juvenal, Tacitus, Seneca, Suetonius, Pliny the Younger, Lucian, Celsus, tan say Judion manag-awaran a si Josephus.a

Andi-suppiat ya inawat na nilibon nambibilay nen inmunan siglo iray salaysay a nipresenta ed Kristianon Griegon Kasulatan. Anggan saray kakabusol na Inkakristiano so ag-angiburi ed inkamatua na saray nireport ya imbaga tan ginawa nen Jesus. No nipaakar ed posibilidad na inpamarakep na saray babangatan ed inkatoo nen Jesus kayari impatey to, inkomento nen Propesor F. F. Bruce: “Petepeteg ya aliwan maininomay a singa ompatnag ya iisipen na arum a managsulat so panimbento na saray salita tan ginawgawa nen Jesus ed saraman ya asasakbay a taon, sano dakel ed saray babangatan To so manbibilay ni, a makanonot ed no anto so agawa tan ag-agawa. . . . Agnayarian na saray babangatan to so pangipalaran ed saray ag-inkasusto (nisay ginagalan pamikewet ed saray katuaan), a panliketan ya iwalwal a tampol na saramay mankaliktan a manggawad satan.”

No Akin ya Agda Panisiaan

Anggaman kuan, siansian agmanisia iray arum ya iskolar. Bangta ipapasen dan isisip labat so Biblikal a rekord, magunaet dan susukimaten iray apocryphal a sulsulat tan aawaten iratan bilang napanisiaan! Akin? Mapatnag, say rekord na Biblia so mankarga na bengabengatla ya aglabay a panisiaan na dakel a modernon marurunong.

Diad libro ton Union Bible Companion, a nipalapag nen 1871, inparungtal nen S. Austin Allibone so sakey ya angat ed saray agmanisia. Insulat to: “Tepetan so siopaman a mankuan a manduaruwa ed katuaan na say awaran na Ebanghelyo no antoy rason to ed panisisian inatey si Cesar ed Kapitolyo, odino binalangetan si Emperador Carlomagno bilang Emperador ed Sagur nen Pope Leo III. nen 800? . . . Panisiaan min amin so panangipilit . . . a ginawa nipaakar ed sarayan totoo; tan lapud walaan kami na maawaran ya ebidensya ed katuaan na saratan . . . No, diad panamawala na ontan a paneknek a singa saya et siansian wala ni so agmanisia, ikaindan mi ira bilang makulangkulang odino nagnap lan ignoranti. Sirin, anto so nibaga tayo, ed saraman so mankuan a siansian agkombinsido anggaman daakan lay apawalan ebidensya ed inkaautentisidad na Masanton Kasulatan? . . . Agda labay a panisiaan so sakey a bengatlan mangipapaabeba ed inkakinon da, tan mamaskar ed sikaran ontumbok ed duman kabibilay.”

On, walaan iray agmanisia na niyamot a motibo diad pangipupulisay ed Kristianon Griegon Kasulatan. Say walan problema et aliwan say inkanapanmatalkan to noagta diad saray estandarte to. Alimbawa, inkuan nen Jesus ed saray babangatan to: “Ag ira taga mundo, salanti unong ya agak taga mundo.” (Juan 17:14) Balet, mibabalin tuloy so dakel a mankuan a Kristianos ed saray mapolitika a kurang na sayan mundo, a nalalanor ni ingen ed saray maralan bakal. Imbes a mitukoyan ed saray estandarte na Biblia, lablabayen ni na dakel a too a say Biblia so ontukoy ed dili ran estandarte.

Konsideraen pa met so nipaakar ed saray moralidad. Angiter si Jesus na mabiskeg a simbawa ed kongregasyon na Tiatira lapud pangiyaabuloy ed agamil na pilalawanan. “Siak so manalaysay ed saray karaldalman [bato, NW] a kanonotan tan saray kapusoan,” inkuan to ed sikara, “tan itdan ko so balang sakey ed sikayo unong ed saray gawa yo.”b (Apocalipsis 2:18-23) Ingen, agta tua a dakel a mankuan a Kristianos so mangipupulisay ed moral iran estandarte? Mas labay dan ipulisay so imbaga nen Jesus nen say ipulisay da so imoral a kurang na kondukta ra.

Kinmiling ya ag-awaten so Jesus ed Biblia, amawala iray iskolar na dili ran Jesus unong ed imahinasyon da. Nankasalanan ira lapud mito a palson panangakusa da ed saray managsulat na Ebanghelyo. Pinansiansia iray kabiangan na inpanbilay nen Jesus a labay dan awaten, impulisay so arum, tan angiyarum na pigaran detalyen nanlapud sikara lan dili. Diad katuaan to, say kuandan manyatawyataw a marunong a too odino say sumpad sosyedad et aliwan samay Jesus ed awaran ya inkuan dan aanapen da; imbes, sikato so resulta na mapaatagey a sikakabat ya imahinasyon da.

Pakaromog ed Peteg a Jesus

Nambanikelan nen Jesus a liingen so kapusoan na saramay masimoon a naeerasan ed katuaan tan inkatunong. (Mateo 5:3, 6; 13:10-15) Saratan so onkikiwas ed imbitasyon nen Jesus: “Dago kayo’d siak, amin yo’n nasasagpotan tan nabebelatan, et itdan ta kayo’y pampainawa. Ala yo’y pakok ed sikayo, tan manaral kayo’d siak; ta mauyamo ak tan mapaabeba ak a puso, et naromog yo’y inawa nipaakar ed saray kamarerwa yo, ta say pakok mainomay tan anlemew so awit ko.”​—Mateo 11:28-30.

Agnaromog so peteg a Jesus ed saray libron insulat na saray modernon iskolar; nisay naromog ed saray iglesia na Kakristianoan, a nagmaliw a lapuay panamawalaay gaway-toon tradisyon. Naromog mo so maawaran a Jesus diad Bibliam. Labay mo ta a naamtaan so nipaakar ed sikato? Maliket ya ontulong ed sika iray Tastasi nen Jehova.

[Saray paimano ed leksab]

[Kahon ed pahina 6]

KRITISISMO ED LOOB NA SARAY SIGLO

Ginmapo so kritisismo ed Kristianon Griegon Kasulatan ed masulok a 200 taon lay apalabas, sanen inyabawag na Aleman a pilosopon si Hermann Samuel Reimarus (1694-1768): “Napatunongan kami ed panggaway absoluton pandumaan na bangat na saray Apostol diad saray sulat da tan no anto so inyabawag tan inbangat nen Jesus a Mismo ed dili Ton panaon.” Nanlapulad si Reimarus, abangatan la so dakel ya iskolar a manlikna na mipadpara.

Ipapaimano na libron The Real Jesus ya ag-impasen na dakel a kritiko nensaman so inkasikaran dili bilang apostata. Imbes, “inisip da so inkasikaran dili bilang mas puron Kristiano lapud impakabulos da ed panamuger na doktrina tan anito.” Nilikna ra a say atagtagey a kritisismo et sakey ya “adalisay a porma na Inkakristiano.”

Say makapaermen a bengatla et say Kakristianoan so magmamaliw a panagparakelan na gaway-toon tradisyon. Saray doktrina na ag-ompatey a kamarerwa, Trinidad, tan say mangapuy-apuy ya impierno so pigara labat ed saray bangat a sumlang ed Biblia. Balet anggapoy eebatan na saray managsulat na Kristianon Griegon Kasulatan ed sayan panederal ed katuaan. Diad kasuniyan to, sinumbra ra so unona iran pakasuysoyan na palso iran bangat diad kapegleyan na inmunan siglo, sanen insulat nen Pablo a say apostasya ed limog na saray mankuan a Kristiano so “onggagawa la.” (2 Tesalonica 2:3, 7) Makapanmatalek itayo a say lugan na Kristianon Griegon Kasulatan et sakey a rekord na maawaran tan doktrinal a katuaan.

[Kahon ed pahina 7]

KAPIGAN NISULAT IRAY EBANGHELYO?

Ipipilit na dakel a kritiko na Balon Sipan a saray Ebanghelyo et nisulat ya abayag kayari na saray ebento a dedeskribien na saratan tan sirin ngalngalin mankarga na saray ag-inkasusto.

Anggaman ontan, isusuhiri na ebidensya so asasakbay a petsa na impansulat ed Mateo, Marcos, tan Lucas. Ipapanengneng na saray markan nisulat ed gilig ed pigaran manuskriton kopya na Mateo so akagawaan na orihinal ya impansulat ya asasakbay ni nen 41 K.P. Nayarin nisulat so Lucas ed baetan na 56 tan 58 K.P., lapud ipapanengneng na say libro na Saray Gawa (nayarin akompleto nen 61 K.P.) a say managsulat, si Lucas, so akatibukel la ed “inmuna a tongtong” to, say Ebanghelyo. (Gawa 1:1) Akonsidera a say Ebanghelyo nen Marcos so asumpal ed Roma legan na inmuna odino komaduan inkipangaw nen apostol Pablo​—nayarin diad baetan na 60 tan 65 K.P.

Onaabobon si Propesor Craig L. Blomberg ed asasakbay a panagpetsa ed saramay Ebanghelyo. Naimano to ya anggan iyarum tayo so Ebanghelyo nen Juan, ya atibukel ed pansamposampot na inmunan siglo, “mas asingsingger itayo ed orihinal iran ebento no ikompara ed amayamay a kadaanan iran nisulat ya inpanbilay na totoo. Alimbawa, say duaran sankasakbayan a nansulat nipaakar ed bilay nen Alejandron Baleg et si Arrian tan Plutarch, a nansulat a masulok ya apatalasus a taon kayari na impatey nen Alejandro nen 323 B.C., ingen inkalapagan ya ipapasen itan na saray manag-awaran bilang napanmatalkan. Diad ilalabas na panaon et talagan apawala iray pinabalibalin impanbilay nen Alejandro diad ilalabas na panaon, balet maslak ed saratan so apawala lambengat kaleganan na pigaran siglo kayari na sarayan duaran managsulat.” Petepeteg a saray maawaran a kabiangan na Kristianon Griegon Kasulatan so anggan panon et makana nin tuloy ya awaten a matua nen say saray sekular ya awaran.

[Litrato ed pahina 8]

Ontalonggaring so gayaga parad amin diad onsasabin mangaraldalin a Paraiso