Pirmin Panirap
“AKIN ya onia lay teriblin paniirap bilang indibidual tan lapag a paniirap . . . ? Nepeg komon a say Dios so pakanengnengan ed amin a gagala et ingen dakerakel so anggapoy kakanaan ed sayan mundo, dakerakel so anggapoy kabaliksan a paniirap tan makulangkulang a kasalanan. Kasin saya so Dios a nayarin inakusa nen Nietzsche diad impagmaliw a: manag-abusoy pakayari, manamalingo, managsaol, manamatey?”—On Being a Christian, nen Hans Küng.
Naimanom ya ipaparungtal lambengat nen Katolikon teologon Hans Küng so probleman manwewetwet ed karaklan—akin a say sankamakapanyarian, maaron Dios so mangiyaabuloy ed pirmin paniirap? Agmo ta ni nadngelan iyan intepet na totoo? Naermenan so siopaman a walaay panangasi ed dediskribien nen Küng a “sakey ya agmanganggan agos na dala, linget tan saray lua, ot-ot, ermen tan takot, inkabegtebegtew tan ipapatey.” Saya et, diad tua so singa la kulos, delap na katatakot tan panagogol ya amasinagem ed bilay na minilyon diad intiron awaran.—Job 14:1.
Napnoan na “Gonigon tan Makapasakit Iran Bengatla”
Isipen pa so paniirap a resulta na bakal, say ot-ot ya alikna na aliwa lambengat na inaatey a biktima noagta saray inateyan a manermen, a singa say atateng tan kakanayon na biktiman ugugaw tan arum nin apadpairap a maong. “Diad loob na kaunoran a 10 taon,” agano nin inkuan na Red Cross, “1.5 milyon ya ugugaw so inatey ed de-armas a panlalaban.” Diad Rwanda nen 1994, irereport na Red Cross, “a nilasus nilibo a lalaki, bibii tan ugugaw so inaayep tan sistematikon pinatey.”
Agtayo met lilingwanan so ot-ot a pinawala na saray mabanday a pedophile. Insalaysay na sakey a maneermen ya ina, ya angikuan a say anak ton laki so nanbitkel kayarin inabuso na sakey a komikimey ed child-care: “Say laki ya angabuso ed anako . . . aneral ed sikato tan ed pigara nin arum ya ugugaw a lalaki diad sankasistematikoan, aliwan natural a paraan ya agnarandan na nonot.” Tan komusta met so say makapataktakot ya ot-ot ya alikna na saray biktima na saray anggapoy liknaan a managpatey odino serial killer, a singa saramay narel ed Britanya ya “angibatik, amasoot, amairap tan amatey ya ag-anggan adusa ed 25 a taon”? Diad intiron awaran et ompatnag ya anggapoy anggaan na panpapasakitan na lalaki tan bibii diad paraan na ot-ot tan paniirap.—Eclesiastes 4:1-3.
Niarum ed saya et say paniirap nisesengeg ed emosyonal tan pisikal a sakisakit tan teriblin ot-ot na ermen ya amuyak ed saray pamilya sano asakbay so impatey na saray inadaro ra ed bilay. Wadtan met so panagogol ya alikna na saray biktima na eras tan arum ni a tatawagen a natural iran desyang. Pigpigara so manuppiat ed balikas nen Moises a say 70 odino 80 taon tayo so napnoan na “gonigon tan makapasakit iran bengatla.”—Salmo 90:10, NW.
Kabiangan na Gagalay Dios?
Nayari pa lagi, a singa ikuan na arum, a say agmanundan paniirap so kabiangan na masuliwet a gagalay Dios? Kaukolan ta a manirap tayo natan pian naapresia so bilay ‘ed sananey a mundo’? Agta tua, singa papanisiaan nen Teilhard de Chardin, a say “paniirap a mamatey tan manbulok, so kaukolan ed too pian makapambilay tan magmaliw ya espiritu”? (The Religion of Teilhard de Chardin; kien miray italiko.) Maseguron andi!
Gagalaen kasi na sakey a makonsideran desinyador a manggaway sakey a makapatey a kaliberliber tan insan mangikuan a mapangasi sano mangiliktar na totoo manlapud saray epekto to? Andin balot! Akin a gawaen na maaron Dios so ontan a bengatla? Kanian akin ya aabuloyan na Dios so paniirap? Mangangga ni kasi so panirap? Sayontumbok ya artikulo so maningbat ed sarayan tepet.
[Picture Credit Line ed pahina 3]
WHO nilitrato nen P. Almasy