Panamasiansiay Birtud ed Mundon Napnoy-Kaugsan

“Gawa yo ya amin so bengatla ya anggapoy talabutob tan suppiatan; pian magmaliw kayo komon ya andi kabalawan tan agmakaduksa, anak na Dios ya anggapo so kabalawan yo ed pegley na sakey a pikewet tan maramsak a kailalakan.”​—FILIPOS 2:14, 15.

1, 2. Akin ya inganggan na Dios so kapagit na saray Canaaneo?

ANGGAPOY pipikompromiso ed ganggan nen Jehova. Paganigani lan onloob iray Israelita ed Insipan a Dalin sanen imbaga ed sikara nen propetan Moises: “Noag say upoten mo ra naani a deralen: say Jetteo, tan say Amorreo, say Cananaeo, tan say Perezeo, tan say Heveo, tan say Jebuseo: unong na inbilin nen Jehova a Dios mo ed sika.”​—Deuteronomio 7:2; 20:17.

² No si Jehova et sakey a mapangasin Dios, akin ya inganggan toy kapagit na saray manaayam ed Canaan? (Exodo 34:6) Say sakey a rason et ‘pian saray Canaaneo et agda nibangat so Israel ya onalig ed saray karimdimlan gawa a ginawgawa ra ed saray kinondirios da; dia ed ontan et akapankasalanan ed kinen Jehova a Dios.’ (Deuteronomio 20:18) Inkuan met nen Moises: “Lapu ed kaugsan na saya a nasyon so pamataynan nen Jehova ed sikara dia ed arap mo.” (Deuteronomio 9:4) Saray Canaaneo so mogmon pinagka-alimbaway kaugsan. Say inkaalablabas ed sekso tan panagtalintao so pakatandaan ed panagdayew da. (Exodo 23:24; 34:12, 13; Numeros 33:52; Deuteronomio 7:5) Say insesto, sodomya, tan pirerelasyon ed ayayep so “gawagawa na dalin a Canaan.” (Levitico 18:3-25) Saray inosintin ugugaw so siruruksan imbagat ed palson dirios. (Deuteronomio 18:9-12) Agpankelawan a kinondena nen Jehova so mismon kiwawala na sarayan nasyon a makasigensigen ed pisikal, moral, tan espiritual a kabunigasan na totoo to!​—Exodo 34:14-16.

3. Anto so resulta lapud agsigpot ya impanumpal na Israelitas ed saray pagagawa na Dios nipaakar ed saray manaayam ed Canaan?

³ Lapud agsigpot ya impanumpal ed saray pagagawa na Dios, dakel a manaayam ed Canaan so akalabas ed impangobkob na Israel ed Insipan a Dalin. (Uko-ukom 1:19-21) Asabi panaon, say agnaliklikas ya impluensia na saray Canaaneo so alikna, tan naibagan: “Pinugas da [Israelitas] so saray panontonan to [nen Jehova], tan saray sipan to ginawa to ed saray atateng da, tan saray panagtasi to ya impantasi to ed sikara; et tinumbok da so kaapaan tan nagmaliw ira a maapa, tan tinmumbok ira ed saray nasyon a wala a niliber ed sikara, a nipaakar ed sikara si Jehova inbilin to ed sikara ya ag-ira manggawa a singa sikara.” (2 Arari 17:15) On, piga-pigan taon ya inagamil na dakel ya Israelitas iray mismon bisyon sengegay impangiganggan na Dios ed kaandi na saray Canaaneo​—panagtalintao, seksual ya inkaalablabas, tan anggan say panangibagat ed ugaw!​—Uko-ukom 10:6; 2 Arari 17:17; Jeremias 13:27.

4, 5. (a) Anto so agawa ed agmatoor ya Israel tan Juda? (b) Anton simbawa so niiter ed Filipos 2:14, 15, tan antoray onlelesan tepet?

⁴ Kanian inyabawag nen propetan Oseas: “Dengelen yo so salita nen Jehova, sikayo anak na Israel; ta si Jehova walaan na pisangsangan ed saray manaayam ed dalin, lapu ed anggapo so katuaan, odino kaabigan, odino pikakabat ed Dios dia ed dalin. Anggapo noag lambengat say panagsamba, tan panamagbag na pananisia, tan panagpatey, tan pantakew, tan pikakalugoran; agda binenbenan so linawa ra, et say dala diniwit to so dala. Kanian say dalin onermen naani, tan balang sakey a manaayam diman ombeleng naani, pati saray ayep ed uma tan saray manok ed saray tawen; on, saray sira ed dayat met onandi ra naani.” (Oseas 4:1-3) Nen 740 K.K.P., say abulok a mamaamianen a panarian na Israel so binagbag na Asirya. Masudsulok a sakey siglo ed kayari to, say agmatoor a mamaabalaten a panarian na Juda so dineral met na Babilonia.

⁵ Iyiilustra na sarayan inkagawa so inkapeligro na pangiyabuloy tayo’d inkasikatayon talonaay kaugsan. Leglemewen na Dios iray agmatunong tan agto abuloyan itan ed limog na totoo to. (1 Pedro 1:14-16) Petepeteg a manbibilay itayo la ed “sayan peles a mundo a mauges,” ed mundon masyadoy iyuuges to. (Galacia 1:4; 2 Timoteo 3:13) Anggan ontan, sisimbawaen na Salitay Dios so amin a Kristiano a mantultuloy ya onkiwas ed paraan a sikaray “andi-kabalwan tan agmakaduksa, anak na Dios ya anggapo so kabalawan yo ed pegley na sakey a pikewet tan maramsak a kailalakan, a diad pegley da anengneng kayon singa [sikayoy] silesilew dia ed mundo.” (Filipos 2:14, 15) Balet panon tayon napansiansiay birtud ed mundon napnoy-kaugsan? Posibli kasin nagawaan itan?

Romanon Mundon Napnoy-Kaugsan

6. Akin a nidunget iray inmunan-siglon Kristiano ed angat a pakapansiansiay birtud?

⁶ Nidunget iray inmunan-siglon Kristiano ed angat a pakapansiansiay birtud lapud kinmasmak so kaugsan ed amin ya aspektoy sosyedad na Romano. Oniay inkuan na Romanon pilosopon Seneca ed saray kapanaonan to: “Mipupuligesgesay totoo ed graben panlalaslasan ed karelmengan. Kada agew et ombabaleg so panpilalek a panggaway mauges, say takot ed panggaway ontan et onaandi.” Impareng toy sosyedad na Romano a “sakey a komunidad na saray atap ya ayep.” Agmakapabigla, sirin a say panliligliwaan na saray Romano ya anap-anapen da et say panliket ed mauges iran gladyatoryal a panlalaban tan mabanbanday iran palabas ed teatro.

7. Panon so impaneskribe nen Pablo ed saray kaugsan a kaslakan ed limog na dakel ed inmunan siglo K.P.?

⁷ Nayarin walad kanonotan nen apostol Pablo so ombabanday a walna na totoo ed inmunan siglo sanen insulat to: “Say Dios kinaindan to ra ed makapabaing a posapos; ta saray bibii ra sinaltan da so nianakan a panagamil ed onsumpa ed inkapalsa: Tan ontan met ed saray lalaki, dia ed inpamaulyan da ed nianakan a panagamil ed bibii, dinmalang ira ed saray inpanlawan da ed sikara a dili, laki ed laki ginawa ra so agagamil a panlawan tan inako ra ed inkasikara a dili so gungguna a manepeg ed saray lingo ra.” (Roma 1:26, 27) Determinadon gegemtanen so agmalinis a silalaman a pilpilalek, say Romanon sosyedad so aleteb na kaugsan.

8. Kaunongay kabetbet ya inanamot iray ugugaw ed sosyedad na Gresya tan Roma?

⁸ Ag-idadalatdat na awaran so kalaknab na homoseksualidad ed limog na saray Romano. Balet, anggapoy duaruwan sikaray naimpluensiaan na saray Griegon tinumbokan da, a diad limog da et kasmak itan ya aagamilen. Kaugalian la ed mamasiken a pagmaliwen dan mauges iray ugaw nin lalaki, a nisilong iraya ed relasyon ya estudyante tan maestro a mabetbet ed kiwanwanan na saray manbalbalolaki ed aliwan normal a seksual a walna. Anggapoy duaruwa, si Satanas tan saray demonyo to so walad benegan na saratan ya inkauges tan panagmaltrato ed ugugaw.​—Joel 3:3; Judas 6, 7.

9, 10. (a) Diad anton dalan a kinondena na 1 Corinto 6:9, 10 so kaugsan ed nanduruman nengneng? (b) Anto so abenegan na pigara ed limog na kongregasyon ed Corinto, tan antoy agawan pananguman ed kaso ra?

⁹ Nansulat ed silong na panangipuyan na Dios, imbaga nen Pablo ed Kristianos diad Corinto: “Agyo amta kasi ta saray agmatunong agda natawir so panariay Dios? Agki patitilaan. Anggan saray managlawan, anggan saray manangigalang ed talintao, anggan saray managsinger ed agda asawa, anggan saray binabai, anggan saray milawanan ed kapara ra a laki, anggan saray matakew, anggan saray maagum, anggan saray managbuanges anggan saray managpabanday, anggan saray managpatubo, agda natawir so panariay Dios, tan ontan so saray arum ed sikayo nensaman. Balet naurasan kayo la, balet apasantos kayo la, balet nibilang kayo la a matunong ed ngaran na Katawan a Jesu-Kristo tan dia ed espiritu na Dios tayo.”​—1 Corinto 6:9-11.

¹⁰ Kinondena sirin na apuyanan a sulat nen Pablo so seksual ya imoralidad, a kuanton “saray managlawan” et “agda natawir so panariay Dios.” Kayari impangidalatdat ed pigaran bisyo, anggaman ontan, inkuan nen Pablo: “Ontan so saray arum ed sikayo nensaman: balet naurasan kayo la.” Diad tulong na Dios posibli parad saray managgaway-mauges a magmaliw a malinis ed imaton to.

11. Panoy intalona na inmunan-siglon Kristianos ed marelmeng a kaliberliber ed agew da?

¹¹ On, tinmalonay Kristianon birtud anggaman say mundo et napnoy-kaugsan ed inmunan siglo. Saray mananisia so ‘anguman diad impakasimbaloy kanonotan da.’ (Roma 12:2) Inkaindan day “abangonan a panagbilay” da tan ‘apasimbalo ed espiritu na kalakal da.’ Inwaklit da sirin iray kaugsan ed mundo tan “inkawes da so too a balo, a sikato so pinalsay Dios ed loob na kaptekan tan matuan kasantosan.”​—Efeso 4:22-24.

Peles a Mundon Napnoy-Kaugsan

12. Anton pananguman so nagagawa ed mundo nanlapulad 1914?

¹² Komusta balet so panaon tayo? Say mundon panbibilayan tayo so lalon napnoy kaugsan nen kapiganman. Nagkalalo la nanlapud 1914 a walay kagegebay moralidad ed sankagloboan. (2 Timoteo 3:1-5) Lapud pangitatalirak ed saray tradisyonal ya ideyan nipaakar ed kaabigan, moralidad, reputasyon, tan saray etika, dakel so nagmaliw a makasarili ed kaisipan da tan sikaray ‘maunor ed liknaan da.’ (Efeso 4:19) Oniay kuan na magasin a Newsweek: “Manbibilay itayo ed panaoy moral relativism (teoryan mantegteen so moralidad unong ed indibidual),” ya iyaarum to nin say ontatalonan kipapasey moralidad so “angipasen ed amin ya ideya nipaakar ed maong tan mauges a pamaakaran lay personal a panlabayan, no antoy liknaen a marakep odino pili unong ed kultora na sakey.”

13. (a) Panon a niyaalibansa na dakel a panagligliwaan natan so kaugsan? (b) Antoy mauges ya epekto na agmanepeg a panagligliwaan ed sikatayo bilang indibidual?

¹³ Singa met ed inmunan siglo, kaslakan met natan a panligliwaan et mabanbanday. Say telebisyon, radyo, sine, tan video so lawas mangipapaway na inkailuam ed sekso a palabas. Akaloob ni ingen so kaugsan ed saray computer network. Unong ed nipalapag a pirmin impanaral na sakey a unibersidad, say pornograpiya ed computer so “sakey ed sankabalegan (noag sankabalegan) a panliliketan na saray manangusar na computer networks.” Antoray epekto na sayan amin? Kuan na sakey a kolumnista na dyaryo: “Sano naleleteb na panagpatey tan panagsigbat tan binabastos a pisesekso so lapag a kakikiwas tayo, nailuam tayo la’d panagpatey tan panagsigbat tan binabastos a pisesekso. Magmaliw ya anggapoy epekto to’d sikatayo. Say kabandayan so lalon natetepelan ta ondaraiset lan ondaraiset so pakakebbiewan tayo.”​—Ikompara 1 Timoteo 4:1, 2.

14, 15. Anto so walan ebidensia a say seksual a moralidad so nadederal ed sankamundoan?

¹⁴ Isipen pa iyan report diad The New York Times: “Say impasen ya aliwliwan kagagawa ed apalabas a 25 taon natan et aawaten lay panamong ya agkasal. Dinmaak na 80 porsiento [diad Estados Unidos] ed baetan na 1980 tan 1991 so bilang na sanaasawan manaamong ya agkasal nen say mankasal.” Aglambengat iya nagagawa ed North America. Oniay irereport na magasin ya Asiaweek: “Manedesdes ed saray bansa ed intiron [Asia] so pandedebati ed pamayubo’d intelektual tan moralidad. Say isyu et say seksual a kawayangan sumpad tradisyonal iran estandarte, tan tuloy so idaraak na pakadesdesan parad pananguman.” Ipapanengneng na istadistika ed dakel a daldalin ya ondarakel so panangabobon ed pikakaluguran tan pisesekso sakbay na kasal.

¹⁵ Impasakbay la na Biblia ya onloor so satanikon aktibidad ed agew tayo. (Apocalipsis 12:12) Sirin, agtayo nabigla, a makapakigtot so ikakasmak na mauges. Alimbawa, say seksual a panag-anamot (sexual exploitation) ed ugugaw so magmamaliw lan epidemya.a Say United Nations Children’s Fund so mangirereport a “dederalen na komersyal a seksual a panag-anamot so ugugaw ed amin lawarin bansa ed mundo.” Kada taon “masulok a 1 milyon ya ugugaw ed sankamundoan so nirereport a papasooten a manbalangkantis (child prostitution), ilimot tan ilako parad seksual iran gagala, insan ira usaren ed pangipalapag na pornograpiyan sasaglawien toy ugaw.” Kaslakan met la so homoseksualidad, a kaiba niray lider ed politika tan relihyon a mangidadaulo ed panangiyalibansa ed satan bilang say “nikukurang ed labas na niletneg lan kabibilay.”

Panangipulisay ed Saray Kaugsan na Mundo

16. Antoy talindeg na Tastasi nen Jehova no nipaakar ed seksual a moralidad?

¹⁶ Agmiabobon iray Tastasi nen Jehova ed saramay mangidadalangirang ed maabuloy iran estandarte na seksual a moralidad. Ta oniay kuan na Tito 2:11, 12: “Say grasya na Dios, a nantarok na panangilaban ed amin a katooan nipatnag, ya ibanga’to itayo, a diad pangibeneg tayo na ag-inkamaridios tan saray ibibeg a mangaraldalin, manbilay itayo komon ed sayan panaon a sidarangka tan situtunong tan sisasalamsam.” On, babayuboan tayo so peteg a panamusol, panggula, ed saray kaugsan a singa say pisesekso sakbay na kasal, pikakalugoran, tan homoseksual iran gawa.b (Roma 12:9; Efeso 5:3-5) Inter nen Pablo iyan panamaseseg: “Balang sakey a manngaran na ngaran na Katawan [Jehova, NW] onarawi ed ag-inkatunong.”​—2 Timoteo 2:19.

17. Panon so panmoria na tuan Kristianos ed panag-inum na de-alkohol?

¹⁷ Ipupulisay na tuan Kristianos so panmoria na mundo ed singano agtanton mauges. Alimbawa, momoriaen na dakel a totoo so panag-inum na de-alkohol a pan-elekan. Bangbalet saray totoo nen Jehova et tutumboken da so konseho ed Efeso 5:18: “Agkayo manbuanges na alak, a sikato so kawalaan na pisesepakan, noag ingen napano kayo komon na espiritu.” No labay na sakey a Kristiano so oninum, nayari diad kabkaabigan to.​—Uliran 23:29-32.

18. Panon a nigigiya na saray prinsipyo ed Biblia so ariripen nen Jehova ed tratamento ra’d kapamilyaan da?

¹⁸ Bilang ariripen nen Jehova, ipupulisay tayo met so panmoria na arum ed mundo a say paneyag tan paningal ed asawa tan ananak odino makapasakit a panagsalita so naaksobi met a walna. Tekep na determinasyon a gegemtanen so maabig a kurso, saniiban kimeyan na Kristianon kaasawaan a lalaki tan bibii ya iyaplika so konseho nen Pablo: “Saray amin a kapaitan, tan sanok, tan ingongot, tan ingal, tan mauges a panagsalsalita, naekal komon ed sikayo, pati amin a mauges a kanonotan. Tan manaanosan kayo ed sakey tan sakey, mapangasi, manpeperdonaan so sakey tan sakey, a singa met say Dios pinerdona to kayo ed Kristo.”​—Efeso 4:31, 32.

19. Panon ya onkakasmak so mauges ed kipapasey nigosyo?

¹⁹ Say ag-inkamatua, panagsaol, panagtila, tan panag-switik ed nigosyo, tan say panagtakew so kaslakan met natan. Oniay ibabaga na sakey ya artikulo na magasin a CFO a nipaakar ed nigosyo: “Nalmoan ed sakey a surbi ed 4,000 a trabahador . . . a 31 porsiento ed saray responde so akaimaton la na ‘seryoson agmanepeg a kondukta’ ed imbeneg a taon.” Inlaktip na satan ya agmanepeg a kondukta so panagtila, panagpalsipika na rekord, seksual a panagpasyodot, tan panagtakew. No sikatayo so mansiansian malinis ed moral diad imaton nen Jehova, nepeg tayon arawian so ontan a kondukta tan magmaliw a matua ed pidedeneng tayo ed nigosyo.​—Miqueas 6:10, 11.

20. Akin a kaukolan a nibulos so Kristianos ed ‘panangaroy pilak’?

²⁰ Isipen pay agawa ed sakey a lakin inisip ton ondakel so panaon to parad serbisyo ed Dios no anamoten toy biglaan a pakaalmo diad pangirisga’d nigosyo. Tinangguyor to met so arum diad pakanan panagpuonan a pabalegen ton tuloy so natubo ra. Sanen agtinmua iratan, sikatoy naaburidon maong no panon ton nabayaran a sengegay impankupit to’d kuartan nimatalek ed sikato. Lapud kakikiwas to tan agmagbabawin awawey to, sikatoy adispelosip manlapud Kristianon kongregasyon. Talagan tua so pasakbay na Biblia: “Saray manpirawat ya onyaman napelag ira ed sakey a katuksoan tan say kalot tan dia ed saray dakel ya agum a maksay tan makaderal a kaalakan, a mangipalereg ed saray totoo ed kagegeba tan kababalang. Ta say aro ed pilak sikato so sakey a lamot na saray amin a nengneng na mauges; sikato a sanen inaguman na saray arum, abalbalang ira ed pananisia, tan atalos ira na dakel a kaermenan.”​—1 Timoteo 6:9, 10.

21. Anton walna so kaslakan ed limog na totoon walad pakayari diad mundo, balet panon so nepeg ya ikiwas na saramay walad responsablin posisyon ed loob na Kristianon kongregasyon?

²¹ Saray minumundon totoo a walaay pakayari tan impluensya so mabetbet ya andian na birtud tan nipapatnag day katuaan na diparan a, ‘Makabulok so pakayari.’ (Eclesiastes 8:9) Diad arum a daldalin et say panagpasuksok tan arum niran inkabulok so normal la ed limog na saray huis, polis, tan politiko. Bangbalet, saramay mangidadaulo ed Kristianon kongregasyon so nepeg a magmaliw a maabig tan agnepeg a pakatawan ed arum. (Lucas 22:25, 26) Saray mamatatken, pati saray ministeryal ya aripen, so agmanlilingkor “aliwa lapud mabanday a pananubo.” Nepeg ya ag-ira nailuam ed antokaman a panalsalin panpikewet odino pakaimpluensia na desisyon da lapud ilalon onyaman ira.​—1 Pedro 5:2; Exodo 23:8; Uliran 17:23; 1 Timoteo 5:21.

22. Antoy singbaten na ontumbok ya artikulo?

²² Diad intiraminti et matalonan aarapen na Kristianos so peles ya angat ed pamasiansiay birtud ed mundo tayon napnoy-kaugsan. Ingen, mas ni so lalanoren na birtud nen say basta ipaliis ed karelmengan. Singbaten na ontumbok ya artikulo no anton talagay kakaukolanen na panamayubo’d birtud.

[Saray paimano ed leksab]

Saray Punto Parad Repaso

◻ Akin ya inganggan nen Jehova so kapagit na saray Canaaneo?

◻ Antoran kaugsan so kaslakan ed inmunan siglo, tan panon so intalona na saray Kristiano ed ontan a kaliberliber?

◻ Antoy walan ebidensia a naimatonan la na mundo so englobon kagegebay moralidad nanlapulad 1914?

◻ Antoran kaslakan a kaugsan so nepeg ya ipulisay na totoo nen Jehova?

[Litrato ed pahina 9]

Maabig iray inmunan-siglon Kristiano, anggaman sikaray manbibilay ed mundon napnoy-kaugsan

[Litrato ed pahina 10]

Akaloob ni ingen so kaugsan ed saray “computer network,” a pakakaalaan na dakel a kalangweran tan arum ni na pornograpikon materyal

[Litrato ed pahina 12]

Nepeg a pansiansiaen na Kristianos so birtud, ya ag-aaligen so agmatua iran taktika na arum