Saray Kristiano tan say Mundo na Katooan
“Mankurang kayo’d karunongan ed saray wala ed paway.”—COLOSAS 4:5.
1. Anto so inkuan nen Jesus nipaakar ed saray patumbok to tan say mundo?
DIAD sakey a pikakasi ed mangatatawen ya Ama to, oniay inkuan nen Jesus nipaakar ed saray patumbok to: “Say mundo ginula tora, lapud ag-ira taga mundo, salanti unong ya agak taga mundo.” Insan to inyarum: “Agko pikasi ya ekalen mora ed mundo, noag ingen ilaban mora ed mauges.” (Juan 17:14, 15) Aliwan literal ya onarawi iray Kristiano manlapud mundo—alimbawa, diad panayam ya amot ed saray monastiryo. Imbes, “imbaki ira [nen Kristo] ed mundo” pian magmaliw a tastasi to “angga ed kasampotan na dalin.” (Juan 17:18; Gawa 1:8) Anggaman ontan, kinerew to ed Dios ya asikasoen tora lapud si Satanas, say “prinsipi na sayan mundo,” so mangilagyat na panggula ed sikara nisesengeg ed ngaran nen Kristo.—Juan 12:31; Mateo 24:9.
2. (a) Panon so impanukoy na Biblia ed salitan “mundo”? (b) Anton asimbang ya awawey so ipapanengneng nen Jehova ed say mundo?
2 Mabetbet a nipapabidbir ed Biblia so salitan “mundo” (Griego, koʹsmos) bilang say agmatunong a sosyedad na too, a “mandukdukol ed kaugsan.” (1 Juan 5:19) Lapud tutumboken na Kristianos iray estandarte nen Jehova tan susumpalen da met so ganggan ya ipulong so maong a balita na Panariay Dios ed mundo, no maminsan et onlelesay maprobleman pisiglaotan da ed mundo. (2 Timoteo 3:12; 1 Juan 3:1, 13) Balet, say koʹsmos so natutukoy met ed Kasulatan bilang say atooan a pamilya ed intiraminti. Diad panasaglawi ed mundo ed onian pantalos, oniay inkuan nen Jesus: “Ontan lay impangaro na Dios ed mundo, ya inter to so bogbogtong ya Anak to, pian siopaman a manisia ed sikato agnatawtaw, noag ingen wala so bilay ton andi-anggaan. Ta say Dios agto imbaki so Anak ed mundo a mangukom ed mundo; noag ingen pian say mundo nilaban ed panamegley to.” (Juan 3:16, 17; 2 Corinto 5:19; 1 Juan 4:14) Kanian, bangta bubusolen iray bengatlan pakabidbiray marelmeng a sistema nen Satanas, impatnag nen Jehova so panangaro to’d katooan diad impangibaki’d Anak to ed dalin ta pian isalbay amin a ‘mangegemtan na panagsibkel.’ (2 Pedro 3:9; Uliran 6:16-19) Say asimbang ya awawey nen Jehova nipaakar ed mundo so nepeg a pakaigiyaan na saray managdayew to.
Uliran nen Jesus
3, 4. (a) Anton posisyon so inala nen Jesus no nipaakar ed pananguley? (b) Panon so impanmoria nen Jesus ed mundo na katooan?
3 Sakbay a tuloy na ipatey to, imbaga nen Jesus ed Poncio Pilato: “Say panarian ko aliwan taga dia ed mundo.” (Juan 18:36) Mitunosan ed sarayan salita, diad asasakbay et ag-inawat nen Jesus so iyoopresi nen Satanas ya uleyan so amin a panarian na mundo, tan agto inabuloyan iray Judio a sikatoy gawaen dan ari. (Lucas 4:5-8; Juan 6:14, 15) Ingen, impanengneng nen Jesus so matalonggaring ya aro parad mundo na katooan. Sakey ya alimbawa ed saya so naimano’d insulat nen apostol Mateo: “Sanen anengneng toray dakerakel a totoo, inabagey tora, lapud maermen tan abuybuyak ira, a singa saray karnero ya anggapoy pastol da.” Nisesengeg ed aro et pinulongan toray totoo ed balbaley tan puropurok da. Binangatan tan tinatambal toray sakit da. (Mateo 9:36) Makalikas met ed saray pankaukolan na saramay linman paibangat ed sikato. Nabasa tayo: “Si Jesus tinawag to so saray babangatan to ed sikato, tan inkuanto: ‘Kaskasian ko so dakerakel a katooan, lapud akipanayam ira’d siak ed taloran agew, et anggapoy nakan da; et agko labay iran pasempeten a manaayunal, ta ompan onkapuy ira ed dalan.’” (Mateo 15:32) Agaylan maaron panangiyansakit!
4 Pirmi panangidumaduma na saray Judio ed saray Samaritano, balet ta abayag ya akitongtong si Jesus ed sakey a Samaritana tan duay agew a nampulong ed sakey a syudad na saray Samaritano. (Juan 4:5-42) Anggaman sikatoy imbaki na Dios ed “saray abalang a karnero na abung na Israel,” walaray pankanawnawan apakiwas si Jesus nisesengeg ed nipatnag a pananisia na arum ya aliwan-Judios. (Mateo 8:5-13; 15:21-28) On, indemostra nen Jesus a posibli so pagmaliw ya “aliwan taga dia ed mundo” tan pakapangipanengneng met na aro parad mundo na katooan, parad totoo. Mipadparan aabageyen tayo ta iray totoo ed panaayaman tayo, pantratrabahoan, odino ed pansasaliwan tayo? Kasin iyaansakit tayoy pankaabiganan da—ya aliwan saray espiritual a pankaukolan da labat noagta ontan met ed arum niran pankaukolan da a walad pakayari tayon ontulong? Ontan so ginawa nen Jesus, tan diad impanggawa to et nilukas toy dalan pian nibangat so totoo nipaakar ed Panarian. Tua, agtayo makapanggaway milagro a singa si Jesus. Balet mabetbet a nagawaan itan na sakey a gawa na kaabigan, a singa panangibaga, a mamilagron mangekal na panangidumaduma.
Say Awawey nen Pablo ed Totoo “ed Saray Taga Paway”
5, 6. Panon ya akidenengan nen apostol Pablo iray Judio a wala “ed saray taga-paway”?
5 Aminpiga ed saray sulat to, tinukoy nen Pablo iray totoo a “wala ed paway” odino “ed saray taga paway,” labay ton ibaga et aliwan-Kristianos, balanglan Judios odino Gentiles. (1 Corinto 5:12; 1 Tesalonica 4:12; 1 Timoteo 3:7) Panoy impideneng to ed saratan? Sikatoy ‘nagmaliw a ganagana ed amin a totoo, ta pian dia ed ami ganagana et nilaban toray arum.’ (1 Corinto 9:20-22) Sano onsabi’d sakey a syudad, say padron na panagpulong to et unaen to niray Judio a manaayam diman. Antoy paraan na iyaasingger to? Sitataktika tan sirerespiton impanengneng toray makakombinsin prueba ed Biblia a talagan sinmabi lay Mesias, inatey ed masakripision ipapatey, tan apaoli la.—Gawa 13:5, 14-16, 43; 17:1-3, 10.
6 Diad onian dalan a niletneg nen Pablo so pikakabat na saray Judio ed Ganggan tan propetas ta pian nibangat tora nipaakar ed Mesias tan ed Panarian na Dios. Tan pigara so akombinsi to. (Gawa 14:1; 17:4) Anggaman ed isusumpa na Judion papangulo, impatnag nen Pablo so panamabli to ed saray kapara ton Judio sanen insulat to: “Agagi, say pilalek na pusok tan say pikakasik ed Dios sikatoy nipaakar ed sikara [Judios], pian nilaban ira. Ta itdan kora na pamintuaan a wala so seseg da ed Dios, bangbalet aliwa ya unong ed kakabatan.”—Roma 10:1, 2.
Pananulong ed Saray Mananisian Aliwan-Judio
7. Panon so inkiwas na dakel a proselita ed maong a balitan impulong nen Pablo?
7 Saray proselita et aliwa iran Judio a nagmaliw ya agalsiman a mangaagamil na Judaismo. Mapatnag, walaray proselitan Judio ed Roma, Siryanon Antiokia, Etiopia, tan Antiokia na Pisidia—on, diad intiron Judion Diaspora. (Gawa 2:8-10; 6:5; 8:27; 13:14, 43; ikompara so Mateo 23:15.) Aliwan singa ed dakel a Judion manuley, maseguron saray proselita so aliwan mapasirayew, tan agda nilastog a sikaray kapolian nen Abraham. (Mateo 3:9; Juan 8:33) Imbes, kinaindan daray paganon dirios da tan sipapaabeban binmaling ed si Jehova, a ginmamor na samet a pikakabat nipaakar ed sikato tan ed saray ganggan to. Tan inawat da met so Judion iilaloan ya onsabin Mesias. Diad impangipatnag na mabulos dan pamasimbalo nisesengeg ed panaanap day katuaan, dakel ed sikara so akaparaan a manggawa ni pananguman tan kinmiwas ed impanpulong nen apostol Pablo. (Gawa 13:42, 43) Sano say sakey a proselita a datin nandayew ed paganon dirios so akomberti la ed Inkakristiano, sikatoy nikadkaduman akinlongan a manpulong ed arum niran Gentiles a siansian mandadayew ed saratan a dirios.
8, 9. (a) Nilikud ed saray proselita, anto nin klase na Gentiles so atangguyor ed Judion relihyon? (b) Panon so inkiwas na dakel ya ag-agalsiman a matakot ed Dios ed maong a balita?
8 Nilikud ni ed saray agalsiman a proselita, wadtan met iray aliwan Judion atangguyor ed Judion relihyon. Say inmuna ed saraya a nagmaliw a Kristiano et si Cornelio ya, anggaman aliwan sakey a proselita, so “masimpit tan maitatakot ed Dios.” (Gawa 10:2) Diad komentaryo to nipaakar ed Gawa, oniay insulat nen Propesor F. F. Bruce: “Say ontan iran Gentil so kaslakan a natatawag bilang ‘matakot ed Dios’; anggaman aliwa iyan pihon termino, matukoy iyan terminon usaren. Dakel a Gentiles ed saman a panaon, anggaman agni akaparaan a magmaliw a sigpot a nakomberti ed Judaismo (say kakaukolanen a galsim et nikaduman pakagapolan na totoo), so naingganyo ed magmainomay a natalosan a monoteismo a panagdayew ed sinagoga na saray Judio tan say unong ed moralidad iran estandarten kabibilay na saray Judio. Arum ed sikara so oonla ed saray sinagoga tan anggan panon et akabisado daray pikakasi tan kasulatan a leksion, a nadngel dan nababasa manlapud Griegon patalos.”
9 Nabet nen apostol Pablo so dakel a matakot ed Dios sanen nampulong ed saray sinagoga na Asia Minor tan Gresya. Diad Antiokia na Pisidia tinawag toramay nantitipon ed sinagoga bilang “lalaki a taga Israel, tan sikayo a maitatakot ed Dios.” (Gawa 13:16, 26) Insulat nen Lucas a kayarin nampulong si Pablo na taloran Sabbath ed sinagoga diad Tesalonica, “saray arum ed sikara [saray Judio] anisia ra [nagmaliw a Kristianos], tan akiulop ira ed kien di Pablo tan Silas; ontan met ed saray masimpit a Griego sakey a baleg a karaklan, tan ed bibii a manunaan aliwa a dagdaiset.” (Gawa 17:4) Anganko ta arum ed saray Griego so ag-agalsiman a matakot ed Dios. Walay prueba a dakel ed ontan iran Gentil so akilimog-limog ed saray komunidad na Judio.
Nampupulong ed “Saray Agmananisia”
10. Panon a pinulongan nen Pablo iray Gentil, ya anggapoy amta ed Kasulatan, tan tekep na anton resulta?
10 Diad Kristianon Griegon Kasulatan, say salitan “saray agmananisia” so nayarin ontukoy ed totoo diad inkalapagan ed saramay walad paway na Kristianon kongregasyon. Mabetbet et manutukoy ed saray pagano. (Roma 15:31; 1 Corinto 14:22, 23; 2 Corinto 4:4; 6:14) Diad Atenas et dakel iray agmananisian nanaral na Griegon pilosopiya ya anggapoy amta ra ed Kasulatan. Kasin saya so anismaya ed si Pablo a pulongan tora? Andi. Balet, inyadapta toy iyaasingger to. Onsianon imparungtal toray ideya ed Biblia ya agto direktan mangaaon ed Hebreon Kasulatan, ya agkabkabat na saray taga-Atenas. Marundunong ton impanengneng so panpadpara na katuaay Biblia ed pigaran kanonotan ya imbalikas a mismo na kadaanan iran manag-anlong ya Stoico. Tan imparungtal toy ideyan sakey a tuan Dios parad amin a katooan, sakey a Dios a mangukom diad inkatunong diad panamegley na sakey a toon inatey tan apaoli. Kanian sitataktika si Pablo a nampulong nipaakar ed Kristo ed saray taga-Atenas. Say resulta? Bangta say karaklan so nanludlurey a parungtalan ed sikato odino apanduaruwaan da, “saray arum a totoo nen akitipon ira ed sikato, anisia ra; ed sikara sakey met si Dionisio ya Areopago, tan sakey a bii a manngaray Damaris, tan arum ni ya ibiba ra.”—Gawa 17:18, 21-34.
11. Anton nengneng na syudad so Corinto, tan anto so resulta na impanpulong nen Pablo diman?
11 Diad Corinto et babaleg so komunidad na saray Judio, kanian ginapoan nen Pablo so ministeryo to diman diad impanpulong to ed sinagoga. Balet sanen pinmaway a sumpa iray Judio, linma si Pablo ed saray Gentil. (Gawa 18:1-6) Tan agaylan populasyon! Say Corinto so sakey a matrabaho, maawang tan komersyal a syudad, a kabkabat ed intiron mundo na Griego tan Romano lapud malukak a kabibilay to. On, “say pan-Corintoen” et kabaliksan toy pangagamil na imoralidad. Ingen, kayari na impangipulisay na saray Judio ed panagpulong nen Pablo a pinmayawar si Kristo ed sikato tan nankuan: “Agka antakot, mansalita ka ingen, . . . ta dakel so took ed sayan baley.” (Gawa 18:9, 10) Talagan petepeteg itan, niletneg nen Pablo so sakey a kongregasyon ed Corinto, anggamano arum ed saray membro to so datin “taga-Corinto” so kabibilay da.—1 Corinto 6:9-11.
Panasalin Isalba so “Amin a Katooan” Natan
12, 13. (a) Panon a mipadpara so teritorya tayo natan ed samay diad agew nen Pablo? (b) Anton awawey so nipapanengneng tayo ed saray teritoryan abayag lan niletneg so relihyon na Kakristianoan odino ed kawalaay dakel a nawewetwet ed naorganisan relihyon?
12 Natan, singa ed inmunan siglo, “say grasya na Dios, a nantarok na panangilaban ed amin a katooan nipatnag.” (Tito 2:11) Say teritorya a panpulongan na maong a balita so onlalaknab pian kobrian so amin a kontinenti tan dakel ya isla na kadayatan. Tan, singa ed agew nen Pablo “amin a katooan” so peteg a naaabet. Alimbawa, arum ed sikatayo so manpupulong ed daldalin a saray iglesia na Kakristianoan et abayag lan niletneg ed loob na dakel a siglo. Singa saray Judio ed inmunan siglo, saray membro ra so pirmin nigalet ed relihyoson kaugalian. Siansia, maliket tayon anapen iramay walaan na maong a kipapasey puso tan paaralemen so antokaman a walan pikakabat da ed Biblia. Agtayo mitotongtong ed sikara a kuanmono ugugaw odino balawen ira anggano no maminsan et sikatayoy susumpaen tan papasegsegangen na relihyoson papangulo ra. Imbes, bidbiren tayo ya arum ed sikara so nayarin walaan na ‘seseg ed Dios’ anggaman andian na suston pikakabat. Singa si Jesus tan Pablo, ipapatnag tayo so puron panangaro parad totoo, tan walaan tayo na ampetang a pilalek a nisalba met ira.—Roma 10:2.
13 Legan na panpupulong tayo, dakel ed sikatayo so makakaabet na sinansakey a siansian nawewetwet ed naorganisan relihyon. Balet, nayarin sikaray siansian matakot ed Dios, ya anggan panon et manisia ed Dios tan sasalien day manbilay unong ed kaptekan. Diad sayan pikewet tan ompapalalon andiay-dios a kailalakan, agta panggayagaan tayoy pakapitongtong ed totoon anggan panon et manisia ed Dios? Tan agta magunaet tayo ya itonton ira ed pormay panagdayew ya agpakapatnagay pansimpisimpitan tan inkatila?—Filipos 2:15.
14, 15. Panon a nilukas so baleg a lawak parad kipulong na maong a balita?
14 Diad ilustrasyon to nipaakar ed iket, impasakbay nen Jesus a baleg so teritorya parad panagpulong. (Mateo 13:47-49) Diad pangisasalaysay ed sayan ilustrasyon, oniay kuan na Say Panag-Bantayan ya Agosto 1, 1992, ed pahina 20: “Diad apalabas iran siglo saray membro na Kakristianoan so walaan na manunan betang diad panangipatalos, panagkopya, tan panangibunog ed Salita na Dios. Diad saginonor saray iglesia so amorma o anuporta na saray sosyedad na Biblia, ya angipatalos na Biblia ed saray lenguahe ed arawin daldalin. Sikara so angibaki met na saray managtambal a misioniro tan saray managbangat, ya amawala na saray “Kristianon-belas” (Kristianos lapud pangaawat da na tagano tan materyal iran gungguna). Saya so anipon na baleg a bilang na agmakana iran sira, ya andian na panangabobon na Dios. Ingen anggan panon et imparungtal to so nilaksalaksan aliwan-Kristiano ed Biblia tan ed sakey a porma na Inkakristiano, anggaman abulok.”
15 Say panagkomberti na Kakristianoan so nagkalalo lan epektibo ed Abalaten ya Amerika, Aprika, tan pigaran isla ed kadayatan. Diad panaon tayo, dakel a mauyamo so aromog ed sarayan lugar, tan nayarin baleg so nagawaan tayo no sikatayo so positibo, walaay maaron awawey ed ontan iran mapaabeban totoo, a singa impanengneng nen Pablo ed Judion proselitas. Sakey ed saramay mankakaukolan na tulong tayo et saramay minilyon a totoon nayarin natawag a “misisimpatiya” ed Tastasi nen Jehova. Lawas iran naliliketan a napinengnengan itayo sano bisitaen tayora. Arum so naiyaralan na Biblia a kaiba tayo tan akaatendi ed saray miting tayo, nagkalautla ed tinaon a Memoryal ya impatey nen Kristo. Agta saratan so mangirerepresinta na baleg a lawak a pangipulongan na maong a balita na Panarian?
16, 17. (a) Antoran nengneng na totoo so pangipasabian tayoy maong a balita? (b) Panon tayon aligen si Pablo ed panagpulong to ed nanduruman nengneng na totoo?
16 Niarum ni, komusta iramay nanlapud kultora ed paway na Kakristianoan—balanglan nabet tayo ed baley da odino dayo ed Mamasagur a daldalin? Tan komusta met iramay dakel a minilyon a sigpot dan binenegay relihyon da, a nagmaliw ya ateistiko odino agnostiko? Niarum ni, komusta iramay ontatalineng tekep na inkasimoon ed modernon pilosopiya odino popular a sikolohiya a nipapalapag ed dakerakel a dilin-pantulong a liblibro ya ilalako ed saray saliwan na libro? Wala ta so siopaman ed saratan a totoo ya ibaliwala, ya ipasen ya agbalot nadondon? Andi no aligen tayo si apostol Pablo.
17 Sanen nampulong ed Atenas, ag-akalotan si Pablo a midebatian ed pilosopiya na saray onderengel ed sikato. Anggaman ontan, sikatoy inmadapta ed panagkatunongan na totoon pidedenengan to, ya ipaparungtal iray katuaay Biblia diad paraan a malinew, tan lohiko. Mipadpara, agkaukolan ya ekspertoen tayoray relihyon odino pilosopiya na totoon napupulongan tayo. Balet, talagan iyaadapta tayo so iyaasingger tayo ta pian epektibo iran napulongan, diad ontan et magmaliw ya “ami ganagana ed amin day totoo.” (1 Corinto 9:22) Diad impansulat ed saray Kristiano a taga-Colosas, inkuan nen Pablo: “Mankurang kayo’d karunongan ed saray wala ed paway, a dondonen yo so panaon. Say salita yo komon natekepan lawas na liga, alaokan na asin, pian nakabatan yo no panon so nepeg yo a yebat ed balang sakey.”—Colosas 4:5, 6.
18. Antoy responsabilidad tayo, tan anto so agtayon balot lilingwanan?
18 Singa si Jesus tan si apostol Pablo, ipanengneng tayo so panangaro ed amin a nengneng na totoo. Nagkalalo la, isekar tayoy inkasikatayo ya inabang ed arum so maong a balita na Panarian. Diad biek a dapag, agbalot lilingwanan so imbaga nen Jesus ed saray babangatan to: “Ag-ira taga mundo.” (Juan 17:16) Say kabaliksan na saya ed sikatayo so konsideraen a nagkalalo ed ontumbok ya artikulo.
Bilang Repaso
◻ Deskribien so asimbang ya awawey nen Jesus ed mundo.
◻ Panon a pinulongan nen Pablo iray Judio tan proselitas?
◻ Panoy inyasingger nen Pablo ed saray matakot ed Dios tan saray agmananisia?
◻ Panon itayo a magmaliw ya “ami ganagana ed amin day totoo” ed panagpulong a kimey tayo?
[Saray litrato ed pahina 10]
Diad pangipapanengneng na gawa na kaabigan ed kakaabay, mabetbet a naekal na saray Kristiano so panangidumaduma