Say Jerusalem a Mitunosan ed Ngaran To
“Manliket kayo ed ando lan ando ed saman a palsaen ko. Ta nia, palsaen ko so Jerusalem a sakey a panliketan.”—ISAIAS 65:18.
1. Antoy liknaan nen Esdras nipaakar ed pinilin syudad na Dios?
BILANG sakey a magunaet ya estudyante na Salitay Dios, pinabpabli na Judion saserdoten si Esdras so datin pisiglaotan na Jerusalem ed puron panagdayew ed si Jehova. (Deuteronomio 12:5; Esdras 7:27) Niparungtal so aro to ed syudad na Dios diad kabiangan na Biblia a sikatoy apuyanan a mangisulat ed—say Unona tan Komaduan Awaran tan Esdras. Diad sarayan maawaran a rekord, say ngaran a Jerusalem so naromog ed ngalngalin kakapat ed masulok a 800 a danay ya inkisulatan to diad intiron Biblia.
2. Anton mapropetikon kabaliksan so natalosan tayo ed kaimportantian na ngaran a Jerusalem?
2 Diad Biblikon Hebreo, say “Jerusalem” so natalosan bilang walad sakey a porma na Hebreon lenguahe a tinawag a dual. Say porman nantupag (dual) so maslak ya uusaren ed saray bengatlan sankaparis, a singa saray mata, layag, lima, tan sali. Diad sayan nantupag a porma, say ngaran a Jerusalem so nayarin moriaen bilang mapropetiko na kareenan a naeksperiensia na totoo na Dios ed nankaduan pantalos—espiritual tan literal. Ag-ipaparungtal na Kasulatan no kasin saya so sigpot ya atalosan nen Esdras. Anggaman ontan, bilang saserdote, ginawa toy anggaay nayarian to pian natulongan iray Judio a manggayaga’d pikakareenan ed Dios. Tan sikatoy maseguron nansagpot ta pian mitunosan so Jerusalem ed kabaliksan na ngaran to, salanti, “Pakawalaan [odino, Pundasyon] na Nankaduan Kareenan.”—Esdras 7:6.
3. Kaunongan karakel a taon so linmabas sakbay a niparungtal lamet ed sikatayo iray kimey nen Esdras, tan diad antoran sirkumstansia so pakaromogan tayo’d sikato?
3 Ag-ibabaga na Biblia no iner so kawalaan nen Esdras legan na 12 taon a sinmalet ed baetan na imbisita to’d Jerusalem tan say insabi nen Nehemias ed syudad. Say makapuy ya espiritual a kipapasen na say nasyon legan na satan a panaon so mangisusuheri ya anggapod’man si Esdras. Ingen, naromogan tayo lamet a manseserbi si Esdras bilang matoor a saserdote diad Jerusalem kayarin tuloy na inkipaalagey lamet na bakor na syudad.
Alay Abig ya Agew na Asamblea
4. Anto so makabaliksan nipaakar ed unonan agew na komapiton bulan na Israel?
4 Dugarugay inkasumpal na bakor na Jerusalem parad importantin piesta ed bulan na Tishri, say komapiton bulan ed relihyoson kalendaryo na Israel. Say unonan agew na Tishri so espisyal a piesta legay balon bulan a tinawag na Piestay Panangipaknol ed Trumpeta. Diad satan ya agew, paknolen na saray saserdote iray trumpeta legan ya isasaklang iray bagat ed si Jehova. (Numeros 10:10; 29:1) Sayan agew so mangiparaan ed saray Israelita parad tinaon ya Agew na Pananakbong ed koma-10 na Tishri tan say magayagan Piesta na Panag-ulor manlapud koma-15 anggad koma-21 ed saman met a bulan.
5. (a) Panon so impanganamot a maong di Esdras tan Nehemias ed “inmuna ya agew na komapiton bulan”? (b) Akin a nannangis iray Israelita?
5 Diad “inmuna ya agew na komapito a bulan,” nandaragup so “amin a baley,” a maseguron pinaseseg di Nehemias tan Esdras a manggawa’d satan. Kaiba so lalaki, bibii, tan “saraman so akayari a makatalos.” Kanian, saray ugugaw nin ananak so presenti tan atentibo legan ya akaalagey si Esdras diad podyum tan mamabasa ed Ganggan a “manlapu ed kabkabuasan angga ed pegley-agew.” (Nehemias 8:1-4) Diad pansusublayan da, tinmulong iray Levita ed totoo a makatalos ed babasaen. Amalua iya ed saray Israelita legan dan namomoria no panon so insaew da tan say inmuunan atateng da ed katutulok ed Ganggan na Dios.—Nehemias 8:5-9.
6, 7. Anto so naaralan na saray Kristiano manlapud ginawa nen Nehemias a mamatunda’d pannanangis na saray Judio?
6 Balet aliwa iyan panaoy panagogol. Satan et piesta, tan kapkapangilaos na totoo ed kimey a panagpaalagey lamet ed bakor na Jerusalem. Kanian tinulongan ira nen Nehemias a nawalaay dugan awawey diad impangikuan: “Onla kayo ed dalan yo, kanen yo so taba, tan inumen yo so masamit tan mangipawit kayo na betabetang ed saman so andian na intadia; ta saya ya agew sikato so santo ed Dios tayo; agkayo komon napaermen; ta say liket nen Jehova sikato so biskeg yo.” Situtulok, “amin a baley linma ra ed dalan da a mangan, tan oninum, tan mangipawit na betabetang, tan manggawa na baleg a liket, lapu ed atalosan da so saray salita ya impaliwawa ed sikara.”—Nehemias 8:10-12.
7 Saray totoo na Dios natan so makaaral a maong ed sayan salaysay. Kaukolan a sinononot iramay apribilihyoan a nawalaay betang diad saray miting tan asamblea so asalambit ed tagey. Niarum ni ed panangitaryay manangorihen simbawa a tunggal paminsan a kaukolan, ipapabitar na saratan ya okasyon iray gungguna tan bendision, a manlalapud pakakapet ed saray kakaukolanen na Dios. Nakokomendaan iray maabig a kimey ya agawaan tan nitatarya so panamaseseg pian makapansungdo. Kaukolan ya ompaway so totoo na Dios a walaay gayaga na puso manlapud saratan a pandaragup lapud makapabiskeg a bilin a naaawat da manlapud Salita na Dios.—Hebreos 10:24, 25.
Sananey nin Magayagan Pandaragup
8, 9. Anton nikaduman pantitipon so agawa ed mikaduan agew na komapiton bulan, a nanresulta ed anto parad totoo na Dios?
8 Diad komaduan agew na satan ya espisyal a bulan, “nantitipon so saray uloen na saray abung na atateng na amin a baley, saray saserdote, tan saray Levita, ed Esdras ya eskriba, pian imatleken da ni so saray salita na tunong.” (Nehemias 8:13) Kualipikadon maong si Esdras a mangikondukta ed sayan miting, lapud “impasen to so puso a mananap na tunong nen Jehova, tan manumpal ed sikato, tan mangibangat ed Israel na saray panontonan tan saray panguksoyan.” (Esdras 7:10) Anggapoy duaruwa, impabitar na sayan pantitipon iray pamaakaran a kaukolan na totoo na Dios pian mas maapit a makapitunosan ed Ganggan a sipanan. Say importantin panpagaan et say pankaukolan a gawaen iray manepeg a panagparaan pian selebraan so onsabin Piesta na Kobongkobong.
9 Sayan sakey-simban piesta so ginawa ed dugan paraan, a nanaayam so amin a totoo ed saray al-alulong a gawa’d sangasanga tan bulobulong na nanduruman kiew. Impaalagey na totoo irayan kobongkobong ed palatas ya atep da, diad saray patio ra, diad saray saban na templo, tan diad saray plaza na Jerusalem. (Nehemias 8:15, 16) Alay abig a pankanawnawa iya pian pantitiponen so totoo tan mangibasa ed sikara manlapud Ganggan na Dios! (Ikompara so Deuteronomio 31:10-13.) Ginawa iya kada agew, “manlapula’d inmunan agew anggad unor ya agew” na piesta, a nanresulta ed “balbaleg a panliliket” ed biang na totoo na Dios.—Nehemias 8:17, 18, NW.
Agtayo Nepeg ya Ikaindan so Abung na Dios
10. Akin ya inyuksoy so nikaduman pandaragup ed koma-24 ya agew na komapiton bulan?
10 Walay dugan panaon tan lugar pian peteken iray seryoson kakulangan ed limog na totoo na Dios. Lapud mapatnag ya amorian saman so dugan panaon, inyuksoy di Esdras tan Nehemias so sakey agew a panag-ayunal diad koma-24 na bulan na Tishri. Binasa lamet so Ganggan na Dios, tan impatua na totoo iray kasalanan da. Insan nirepaso na Levitas iray mapangasin impideneng na Dios ed say matungangan totoo to, a nanggaway alay santing iran balikas na panangidayew ed si Jehova, tan nanggawa iray “malet a sipan” a pinaletan na priprinsipe, Levitas, tan saray saserdote.—Nehemias 9:1-38.
11. Diad anton “malet a sipan” so angitalagaan na saray Judio ed inkasikara?
11 Nansamba so totoo ed inkalapagan pian nasumpal so insulat a “malet a sipan.” Sikara et “manakar ira ed tunong na Dios.” Tan inmabobon ira ya ag-onloob ed saray panangasawa a piaalyansa ed “saray baley ed dalin.” (Nehemias 10:28-30) Niarum ni, intalaga na saray Judio so inkasikara pian ngilinan so Sabaton, pian tinaon a mangiter na pinansyal a kontribusyon bilang suporta ed tuan panagdayew, pian mangisuplay na itutungo ed altar a panagbagatan, pian iter so panguloan na saray pulok tan papastolan da parad bagbagat, tan itarok so unonan bungabunga na dalin da diad saray
pananganan na templo. Mabitar, determinado ra ya ‘agda ikaindan so abung na Dios da.’—Nehemias 10:32-39.
12. Anto so nalalanor ed agpangikaindan ed abung na Dios natan?
12 Natan, nepeg ya alwaran na totoo nen Jehova ya agda kaindanan so pribilihyo ran ‘mangisaklang na sagradon serbisyo’ diad saray saban na baleg ya espiritual a templo nen Jehova. (Apocalipsis 7:15, NW) Lalanoren na saya so regular iran impapuson pikakasi parad kiyabanti na panagdayew ed si Jehova. Say pambilay a mitunosan ed saratan a pikakasi so mankakaukolay panagparaan parad Kristianon miting tan pibibiang ed saratan, pibibiang ed saray uksoyan a mangipulong na maong a balita, tan ontulong ed saray interesado diad pamawil ed sikara tan, no posibli, iyaralan iray Biblia. Say dakel ya agmalabay a mangikaindan ed abung na Dios so mankokontribusyon na pinansyal ed panagpulong a kimey tan parad kamantini na saray pasen na tuan panagdayew. Nayarin makatulong tayo met ed panagpaalagey a kakkaukolan iran pantiponan ontan met ed pamasiansia ed saratan a malinis tan mauksoy. Say importantin dalan a nipanengneng so aro ed espiritual ya abung na Dios et say pangiyalibansay kareenan ed limog na saray kapananisiaan tan tulongan so siopaman a mankaukolay tulong ed materyal odino espiritual.—Mateo 24:14; 28:19, 20; Hebreos 13:15, 16.
Sakey a Magayagan Inagurasyon
13. Anton importantin pamaakaran so mankaukolay imano sakbay ya inaguraan so bakor na Jerusalem, tan anton maabig ya alimbawa so impanengneng na dakel?
13 Say “malet a sipan” a tinatakan ed panaon nen Nehemias so angiparaan ed totoo na Dios nensaman parad agew na inagurasyon na bakor na Jerusalem. Balet wala ni so importantin bengatlan mankaukolay imano. Natan ta apaliberan lay atagey a bakor a walaay 12 wangalan, mankaukolan so Jerusalem na babaleg a populasyon. Anggaman walaray pigaran Israelitan nanayam diman, “say syudad so sikato so maawang tan andukey; balet say baley sikara so daiset ed sikato.” (Nehemias 7:4) Pian nasolbar iyan problema, say totoo so “nanpapalaran, pian yakar da so sakey ed samplo a manayam ed Jerusalem a masanto a syudad.” Say mabulos a kiwas ed sayan uksoyan so amakiwas ed totoo pian benditoen so “amin a lalakin mabulbulos ya inyapay da so inkasikara a manayam ed Jerusalem.” (Nehemias 11:1, 2) Agaylan abig ya alimbawa parad saray tuan managdayew natan a saray sirkumstansia ra et mangiyabuloy ed sikara ya onalis ed lugar a babaleg so pankaukolan parad matakken a Kristiano!
14. Antoy agawa ed agew na inagurasyon na bakor na Jerusalem?
14 Agnambayag et ginmapo so importantin panagparaan parad baleg ya agew na inagurasyon na bakor na Jerusalem. Tinipon iray musikero tan kumakansion manlapud kabangibang a syudades na Juda. Pinorma iraya ed duaran angkabaleg a koro parad pisasalamat, a kada sakey et tumbokay prosesyon. (Nehemias 12:27-31, 36, 38) Saray koro tan prosesyon so ginmapo ed petek na bakor a sankaarawian ed templo, a nayarin manlapud Wangalan na Patar, tan nanmartsa ed mansusunian a direksion anggad makapanaabet ira ed abung na Dios. “Angiyapay ira na baleg a bagbagat ed saman ya agew, tan nanliket ira; tan say Dios impanlike’ tora ed baleg a liket. Et saray bibii met tan saray ugugaw nanliket ira; dia ed ontan say liket na Jerusalem nadngelan ed arawi.”—Nehemias 12:43.
15. Akin a say impangidedika ed bakor na Jerusalem so aliwan lapuay permanentin gayaga?
15 Ag-insitas na Biblia so petsa na sayan magayagan selebrasyon. Segsegurado, saman et sakey ya importantin ebento, no aliwan say kapantokan, na inkipawil na Jerusalem. Siempre, dakel a panagpaalagey so kaukolan a gawaen ed loob na syudad. Sinmabi panaon, abalang na saray mibabaley na Jerusalem so maabig ya espiritual a talindeg da. Alimbawa, sanen onkomaduan binisita nen Nehemias so syudad, aromogan ton say abung na Dios so nakakaindanan lamet tan mangaasawa lamet iray Israelita na paganon bibii. (Nehemias 13:6-11, 15, 23) Apekderan iratan a parehon mauges a kipapasen diad saray sulat nen propetan Malaquias. (Malaquias 1:6-8; 2:11; 3:8) Kanian say impangidedika’d bakor na Jerusalem so aliwan lapuay permanentin gayaga.
Say Lapuan na Andi-anggaan a Gayaga
16. Antoran kapantokan lan ebento so tatalaranan na totoo na Dios?
16 Natan, pirawrawat la na totoo nen Jehova so panaon sano manbiktorya so Dios sumpad amin a kakabusol to. Onggapo iya ed kadederal na “Babilonia a Baleg”—say piguratibon syudad a manasayakup ed amin a porma na palson relihyon. (Apocalipsis 18:2, 8) Say kadederal na palson relihyon so mananda ed unonan kabiangan na onsabin baleg a kairapan. (Mateo 24:21, 22) Walad arapen tayo met so peteg a makatantandan ebento—say mangatatawen a bansal nen Katawan a Jesu-Kristo tan say nobya ton 144,000 a mibabaley na ‘Balon Jerusalem.’ (Apocalipsis 19:7; 21:2) Agtayo nibagan eksakto no kapigan so kakompletoy mangatatawen a bansal, balet segurado a satan et magayagan ebento.—Nengnengen so The Watchtower, Agosto 15, 1990, pahina 30-1.
17. Anto so amta tayo nipaakar ed kakompleto na Balon Jerusalem?
17 Amta tayon maganggano lay kakompleto na Balon Jerusalem. (Mateo 24:3, 7-14; Apocalipsis 12:12) Aliwan singa say mangaraldalin a syudad na Jerusalem, ag-itan magmaliw a lapuay pakadismayaan. Saya so lapud amin a mibabaley to so alanaan na espiritu, asubok, tan apinon papatumbok nen Jesu-Kristo. Diad panmamatoor da anggad patey, napaneknekan na balang sakey so andi-anggaan a katooran da ed Sankatalbaan a Soberano, si Jehova a Dios. Walaan itan na importantin kabaliksan parad arum ed katooan—saray mabilay tan saray inaatey!
18. Akin a kaukolan tayoy ‘manggayaga tan manliket ed ando lan ando’?
18 Konsideraen pa no antoy nagawa sano ibaling na Balon Jerusalem so imano to ed totoon mangaagamil na pananisia ed dondon bagat nen Jesus. “Nia!” so insulat nen apostol Juan. “[Say] tabernakulo na Dios wala ed saray totoo, tan sikato so manayam naani ed sikara, tan sikara naani baley to, tan say Dios met lanlamang so wala tan say Dios met lanlamang so wala naani ed sikara tan Dios da. Tan punasen to so amin a lua ed kamataan da; tan anggapo la naani ipatey; tan anggapo la naani onnangis o dageyem, o ot-ot: ta saray ona a bengatla sikara so linmabas la.” (Apocalipsis 21:2-4) Niarum ni, usaren na Dios iyan singa-syudad ya uksoyan pian niyagwat so katooan ed atooan ya inkayadyari. (Apocalipsis 22:1, 2) Agaylan makapakelaw irayan rason pian ‘manggayaga tan manliket ed ando lan ando ed saman so papalsaen na Dios natan’!—Isaias 65:18.
19. Anton espiritual a paraiso so katitiponan la na saray Kristiano?
19 Balet, agla kaukolan ya alagaren na magbabawi iran totoo itan a panaon pian makaawat na tulong manlapud Dios. Nen taon 1919, inggapo nen Jehova so panipon ed unor a membro na 144,000 diad espiritual a paraiso, a no iner et saray bunga na espiritu na Dios—a singa say aro, gayaga, tan deen—so niwawala. (Galacia 5:22, 23) Say matalonggaring a kabiangan na sayan espiritual a paraiso et say pananisia na saray alanaan a manaayam ed satan, a makapakelkelaw so inkamabunga ra ed panangidaulo ed panangipulong na maong a balita na Panarian na Dios ed intiron atooan a dalin. (Mateo 21:43; 24:14) Bilang resulta, ngalngali anemiran milyon ya “arum a karnero,” a walaay mangaraldalin ya ilalo, so naaabuloyan met ya onloob ed espiritual a paraiso tan manggagayaga’d mabungan kimey. (Juan 10:16) Kinmualipika ra ed saya diad impangidedika ra’d inkasikara ed si Jehova a Dios diad basiyan na pananisia ra ed dondon bagat na Anak to, si Jesu-Kristo. Say piuulop da’d saray prospektibon membro na Balon Jerusalem so talagan apaneknekan a bendision. Sirin, diad pidedeneng to ed alanaan a Kristianos, ileletneg la nen Jehova so malet a pundasyon parad “dalin a balo”—say sosyedad na matakot ed Dios a totoo a manawir ed mangaraldalin a sakop na mangatatawen a Panarian.—Isaias 65:17; 2 Pedro 3:13.
20. Panon a makapitunosan so Balon Jerusalem ed kabaliksan na ngaran to?
20 Say mareen iran kipapasen a panggagayagaan natan na totoo nen Jehova diad espiritual a paraiso ra so magano lan naeksperiensia diad literal a paraiso ed dalin. Nagawa itan sano say Balon Jerusalem so onbeba manlapud tawen pian bendisionay katooan. Diad nankaduan paraan, panggayagaan na totoo na Dios so mareen iran kipapasen a nisipan dia ed Isaias 65:21-25. Bilang nankakasakey a managdayew nen Jehova diad espiritual a paraiso, saray alanaan a mangawat ni na pasen da ed mangatatawen a Balon Jerusalem tan saramay kabiangan na “arum a karnero” so makakaeksperiensia la natan na inter-Dios a kareenan. Tan onnatnat so ontan a kareenan diad literal a Paraiso, sano ‘nagawa so linawa na Dios ed intiron dalin, a singa dia ed tawen.’ (Mateo 6:10, NW) On, say maglorian mangatatawen a syudad na Dios so napaneknekan a mitunosan ed ngaran to bilang say putel a ‘Pundasyon na Nankaduan Kareenan.’ Diad andi-angga, mansiansia itan bilang makapadinayew a kigalangan na Engranden Manamalsa to, si Jehova a Dios, tan say Nobyon Ari, si Jesu-Kristo.
Kasin Nanonotan Yo?
◻ Antoy agawa sanen pinantitipon nen Nehemias so totoo diad Jerusalem?
◻ Antoy kaukolan a gawaen na saray kadaanan a Judio ta pian agda nakaindanan so abung na Dios, tan anto so kinaukolan met a gawaen tayo?
◻ Panon a napibali so “Jerusalem” diad pangitarok na magnayon a gayaga tan kareenan?
[Mapa ed pahina 23]
(Parad aktual a format, nengnengen so publikasyon)
SARAY WANGALAN NA JERUSALEM
Irerepresenta na saray numero so kaplesan a katagey dia ed metros
WANGALAN NA SIRA
WANGALAN NA DAAN A SYUDAD
WANGALAN NA EFRAIM
SUKONG A WANGALAN
Malapar a Bakor
Plaza
WANGALAN NA PATAR
KOMADUAN AYAMAN
Akadkaunan Bakor ed Amianen
SYUDAD NEN DAVID
WANGALAN NA BUNTONAY-DAPOL
Patar na Hinnom
Kastilyo
WANGALAN NA KARNERO
WANGALAN NA GUARDIA
Kaliberliber na Templo
WANGALAN NA INSPEKSION
WANGALAN NA KABAYO
OFEL
Plaza
WANGALAN NA DANUM
Subol na Gihon
WANGALAN NA SUBOL
Tanamanan na Ari
Enrogel
Lawak (Sentral) Tyropoeon
Kulos Lawak na Cedron
740
730
730
750
770
770
750
730
710
690
670
620
640
660
680
700
720
740
730
710
690
670
Say maseguron nilaknaban na bakor na Jerusalem ed panaoy inkaderal na syudad tan sanen indaulo nen Nehemias so panangipaalagey lamet ed bakor