Inkianak nen Jesus—Say Tuan Istorya

ISIPEN pay balitadon inkagawa ed awaran na bansa yo. Dokumentado itan a tuloy, ya insulat na masulok nen sakey a manag-awaran. Natan, anto kasi no walay angikuan ed sikan agbalot agawa iyan ebento, a mito labat itan? Odino, diad sikan mismo, anto no walay angibaga’d sikan dakel ed imbaga’d sika na pamilyam nipaakar ed inkianak tan asasakbay ya impanbilay na mismon lakim et aliwan tua? Dinanman ed saraya, nayarin say pangibabaga labat et syodotan mo la. Seguradon agmo bastabasta awaten iratan ya ibabaga!

Ingen, kaslakan lan ag-aawaten na saray kritiko natan iray rekord na Ebanghelyo nen Mateo tan Lucas nipaakar ed inkianak nen Jesus. Ibabaga ran sarayan salaysay et mankontraan a maong, agnapantunosan tan namparan lugan daray mabitar a katilaan tan maawaran a lingo. Tua kasi itan? Imbes a panisiaan iratan ya akusasyon, usisaen tayon mismo iray rekord na Ebanghelyo. Legan ya uusisaen tayo, imanoen tayo no antoy ibangat na saratan ed sikatayo natan.

Gagala ed Impangisulat

Diad pangigapo ed satan et makatulong a nonoten so gagala na sarayan Makasulatan a salaysay. Aliwa iratan a biograpiya; Ebanghelyo iratan. Importanti so pangiduma. Diad biograpiya, nayarin nilasus a pahina so nausar na autor, a panggugunaetan ton ipanengneng no panoy impagmaliw na sasaglawien a too ed karakter a bantog a tuloy. Kanian, arum a biograpiya et dakel so pahina to a mangidedetalyi ed kapolian, inkianak, tan impan-ugaw na saray tutukoyen da. No nipaakar ed saray Ebanghelyo, duma itan. Diad apatiran rekord na Ebanghelyo, si Mateo tan Lucas labat so mangisasalaysay ed inkianak tan impanugaw nen Jesus. Balet, say gagala ra et aliwan pian ipanengneng no panon a si Jesus et binmaleg ed onman a too. Nonoten, binidbir na papatumbok nen Jesus a sikatoy wala la bilang espiritun pinalsa sakbay a linma diad dalin. (Juan 8:23, 58) Kanian ag-indanet di Mateo tan Lucas so impanugaw nen Jesus ta pian nipaliwaway nagmaliwan to. Imbes, insalaysay daray inkagawa ya ontukoy ed gagala na saray Ebanghelyo ra.

Tan antoy gagala ra ed impansulat ed saratan? Say salitan “ebanghelyo” et kabaliksan toy “maong a balita.” Di Mateo tan Lucas so walaan na parehon mensahe—a si Jesus so insipan a Mesias, odino Kristo; ya inatey parad kasalanan na katooan; tan sikatoy apaoli ed tawen. Balet saray duaran managsulat so walaan na sankaimanon pandumaan no nipaakar ed abenegan tan nansulat parad nanduruman dumerengel. Si Mateo, a managsingil na buis et intukoy toy salaysay to parad saray Judion dumerengel. Si Lucas, a doktor, so nansulat ed “sankakanaan a Teofilo”​—a posiblin walaan na atagey a posisyon​—tan, bilang kalaktip, ed lapag a dumerengel a Judio tan Hentiles. (Lucas 1:1-3) Balang managsulat so amili na saray inkagawa a makabaliksan a tuloy tan maseguron mangombinse ed partikular a dumerengel to. Diad ontan, idadanet na rekord nen Mateo iray propesiya ed Hebreon Kasulatan ya asumpal nipaakar ed si Jesus. Si Lucas, ed biek a dapag, so anumbok ed mas klasikon maawaran ya estilo a nayarin naimano na saray aliwan Judion dumerengel to.

Agpankelawan, mandumaan iray salaysay da. Ibabaga na saray kritiko a mankontraan ira, balet ta andi. Sikaray manpanoan, mantunosan a tuloy pian napawalay mas kompleton salaysay.

Inkianak nen Jesus ed Betlehem

Inrekord di Mateo tan Lucas so makatantandan milagro nipaakar ed inkianak nen Jesus​—sikatoy inyanak na sakey a birhen. Ipapanengneng nen Mateo ya anumpal iyan milagro na sakey a propesiya ya imbaga nen Isaias pigaran siglos lay apalabas. (Isaias 7:14; Mateo 1:22, 23) Ipapaliwawa nen Lucas a nianak si Jesus ed Betlehem lapud ganggan nen Cesar a panagparehistro ya amaskar ed si Jose tan Maria a manbaroy diman. (Nengnengen so kahon ed pahina 7.) Makabaliksan so inkianak nen Jesus ed Betlehem. Pigaran siglo antis to, impasakbay nen propeta Miqueas a say Mesias so manlapud sayan singa melag a baley ya asingger ed Jerusalem.​—Miqueas 5:2.

Say labin inkianak nen Jesus so nagmaliw a bantog bilang basiyan ed saray Belen. Balet, say tuan istorya so duman tuloy ed samay mabetbet a nipapanengneng. Say manag-awaran a si Lucas, a mangisasalaysay ed sikatayo ed sensus ya amaonla ed si Jose tan Maria ed Betlehem, so mangisasalaysay met ed sikatayo ed saray managpastol a nampuyat ed saman ya importantin labi a walad talugtog a kaiba iray pastol da. Sarayan duaran sirkumstansia so angitonton ed dakel a managsukimat na Biblia a mangikuan a si Jesus so agnianak ed bulay Disyembre. Ipapabitar dan imposibli pamaskar nen Cesar ed ngalngali lan manrebeldi iran Judio a manbaroy a mamaarap ed binalegan da iran syudad leleg a tiempoy ambetel tan mamauran, a lalon mamasanok ed rebelyoson totoo. Agmet posibli, ibabaga na saray iskolar, so panayam na saray managpastol ed talugtog a kaiba iray pastol da ed ontan ya agmaabig a panaon.—Lucas 2:8-14.

Imanoen a pinili nen Jehova ya iyabawag so kianak na Anak to, aliwan diad edukado tan maimpluensia iran lider na relihyon ed saman a panaon, noagta ed mairap iran komikimey a manaayam ed talugtog. Maseguron agtanto makapitotongtong iray eskribas tan Pariseos ed saray managpastol, a lapud ag-apasakey so oras na panagkimey da et agda natumbok so pigaran detalyi na insangin ganggan. Balet pinaboran na Dios irayan mapaabeba, matoor a lalaki na baleg a galang​—sakey grupo na ibabakin angheles so angipaamta ed sikara a say Mesias, a nilibon taon lan aalagaren na totoo na Dios, so kapkapangiyanak labat ni ed Betlehem. Sarayan lalaki, tan aliwan “taloran arari” a mabetbet a nipapanengneng ed saray Belen, so binmisita ed si Maria tan Jose tan akanengneng ed sayan andiay kasalanan ya ugaw ya akarukol ed atotong.​—Lucas 2:15-20.

Papaboran nen Jehova Iray Mapaabeban Manaanap na Katuaan

Pinaboran na Dios iray mapaabeban totoo a mangaaro ed sikato tan interesadon tuloy ed pakanengneng ed kasumpalan na saray gagala to. Saya so paulit-ulit lan tema ed saray agawa nipaakar ed inkianak nen Jesus. Sanen, ngalngali la mansakey bulan so ugaw, sikatoy inawit di Jose tan Maria diad templo bilang katutulok ed Mosaikon Ganggan, sikaray angiyapay diman na “duaran palekpek ono duaran malapati a sibong.” (Lucas 2:22-24) Diad tua et kakaukolanen na Ganggan so sakey a kalakian a karnero, balet iyaabuloy to iyan mas mamuran panpilian lapud inkaduka. (Levitico 12:1-8) Isipen pa itan. Si Jehova a Dios, say Soberano ed uniberso, so amili, na aliwan mayaman a pamilya, noagta sakey a pobrin sankaabungan a ditan napabaleg so inad-aro ton bogbogtong ya Anak. No sakey kan ateng, onkana iya bilang malinew a panonot a say sankaabigan a regalon niiter mo’d ananak mo​—maabig a tuloy nen say materyal a kayamanan odino dederlengen ya edukasyon​—et say kipapasen na ayaman a mangiyuuna ed maespiritual iran kablian.

Diad templo, duara niran matoor, mapaabeban managdayew so pinaboran nen Jehova. Sakey si Ana, a mantaon na 84 a balo ya “agla onaalis ed templo.” (Lucas 2:36, 37) Say sakey et say matoor a masiken lan manngaran na Simeon. Sikaran dua so aliketan ed pribilihyon inter na Dios ed sikara​—sakbay na impatey da et anengneng da imay magmaliw ya insipan a Mesias. Nampropesiya si Simeon nipaakar ed ugaw. Propesiyan napno na ilalo balet atekepan na panagogol. Impasakbay to a nasabisabin sayan ugaw nin ina, si Maria et manermen lapud inad-aro ton anak.​—Lucas 2:25-35.

Sakey ya Ugaw a Niiyan ed Kapeligroan

Say propesiya nen Simeon so makapaermen a panonot a sayan andiay kasalanan ya ugaw et magmaliw a puntiryay panggula. Anggan sanen kapangiyanak ni et wala la iyan panggula. Idedetalyi na salaysay nen Mateo no panon ya ontan. Apalabas so pigaran bulan et si Jose, Maria, tan Jesus so manaayam la ed sakey ya abung ed Betlehem. Agda inilaloay imbisita na pigaran dayo. Anggaman ed dakel a nipapanengneng iran Belen, ag-idedetalyi nen Mateo no kaunongay karakel na sarayan lalaki a sinmabi, nisay tinawag toran “makabat a lalaki,” tan seguradon aliwa iran “taloran arari.” Inusar toy Griegon salitan maʹgoi, a kabaliksan toy “astrologo.” Anggan saya labat et natebek la na managbasa a walay bengatlan mauges dia, ta say astrolohiya et agamil a kokondenaen na Salitay Dios tan mapeget a pinaliisan na saray matoor a Judio.​—Deuteronomio 18:10-12; Isaias 47:13, 14.

Tinumbok na sarayan astrologo so bitewen manlapud bukig ya awit-awit daray regalon parad “nianak ya Ari na saray Judios.” (Mateo 2:2) Balet ag-ira intonton na bitewen ed Betlehem. Inwanwan tora ed Jerusalem tan ed si Herodes a Baleg. Anggapoy too ed mundo a walaan na ontan lan impluensia tan motibo pian pasakitan so malangwer a Jesus. Sayan mapilalek, manamatey a too so amatey la’d pigaran dilin kakanayon to a minoria toran sesga.a Diad impakaaburido ed pakabalita’d inkianak na arapen ya “ari na saray Judio,” imbaki toray astrologo pian anapen iman a Sakey ed Betlehem. Diad pamapaarap da, walay makapakelaw ya agawa. Ompatnag ya onkukurang so “bitewen” ya angipaarap ed sikara ed Jerusalem!​—Mateo 2:1-9.

Natan, balanglan saya so aktual a liwawa ed tawen odino pasingawey labat, agtayo amta. Balet peteg ya amta tayo a sayan “bitewen” et agnanlapud Dios. Lapud mauges a getma, intonton to irayan paganon managdayew a direkta ed si Jesus​—sakey ya ugaw ya agmakayari, anggapoy nagawaan, iyaagel labat na pobrin karpentero tan say asawa to. Saray astrologo, ya ag-akalikas a pinalikdo nen Herodes, so maseguron mangibalita la komon ed magunaet ya ombales a monarkiya, a mansumpal ed ipatey na ugaw. Balet sinmalet so Dios panamegley na kugip tan pinasempet tora diad sananey a rota. Say “bitewen,” sirin, so inusar na kabusol na Dios, si Satanas, a gagawaen toy anggaay nayarian to pian pateyen so Mesias. Agaylan kabaliktaran a say “bitewen” tan saray astrologo so nipapanengneng ed saray Belen bilang ibabaki na Dios!​—Mateo 2:9-12.

Siansia, agsinmuko si Satanas. Say inusar to ed pamaakaran, si Arin Herodes, ya impapatey ton amin so kulang a duay taon ya ugugaw ed Betlehem. Balet agmanalo si Satanas ed bakal sumpad si Jehova. Ipapaimano nen Mateo ya anggan sayan maruksan panagpatey ed inosentin ugugaw so abayag lan amta na Dios. Kinontra lamet nen Jehova si Satanas, a pinasakbayan toy Jose panamegley na sakey ya anghel ya ombatik ed Ehipto parad kilegyas. Inreport nen Mateo a diad bandad saginonor et inyalis lamet nen Jose so melag a pamilya to tan kaunoran et nanpirmi ira ed Nazaret, a diman binmaleg si Jesus pati agagi ton lalaki tan bibii.​—Mateo 2:13-23; 13:55, 56.

Say Inkianak nen Kristo​—No Antoy Kabaliksan to’d Sika

Kasin medyo nikelawan ka ed sayan sumaryo na saray agawa nipaakar ed inkianak nen Jesus tan ed asasakbay ya impanugaw to? Dakel so mankelaw. Sikaray nikekelawan ed pakaimano a saray salaysay et talagan mantunosan tan susto, anggaman ed pigaran sumlang ya ipipilit na totoo. Sikaray nikekelawan a makaamtan arum ya agawgawa et nilasus lan taon a nipasakbay. Tan sikaray nikekelawan ya arum a manunan kabiangan ed Ebanghelyo et midumaan a tuloy ed panangipanengneng ed tradisyonal iran istorya ed Belen tan crèches.

Balet, anganko et say makapasurprisan tuloy ed amin et say pinasyan tradisyonal a selebrasyon ed Krismas so makakasaew ed importanti iran punto na panangisalaysay ed Ebanghelyo. Singa bilang, samet so impanukoy ed Ama nen Jesus​—aliwan si Jose, noagta si Jehova a Dios. Nonoten pay liknaan to ed impangimatalek ed inad-aro ton Anak ed si Jose tan Maria pian sikatoy pabalegen tan legpeten da. Nonoten pay ot-ot na mangatatawen ya Ama ed impangiyabuloy to’d Anak ton ombaleg ed mundo a say napnoy-gulan ari so mangiplano ed pamatey ed sikato anggan sanen ugaw ni labat! Say aralem a panangaro ed katooan so amakiwas ed si Jehova a manggawa ed sayan impansakripisyo.​—Juan 3:16.

Say peteg a Jesus so mabetbet a naaandi ed saray selebrasyon na Krismas. Siempre, anggapoy rekord a pinasakbayan toray babangatan ed petsa na kianak to; nisay walay pakapatnagan a senelebraan na saray patumbok to so inkianak to.

Aliwan say inkianak nen Jesus so ingganggan ton nodnonoten na saray patumbok to noagta say impatey to, bilang makabaliksan ya agawa ya angapekta ed awaran na mundo. (Lucas 22:19, 20) Andi, agpirawat nen Jesus a sikatoy nodnonoten a singa sakey ya anggapoy nagawaan ya ugaw a walad atotong, ta sikatoy aliwa lan ontan natan. Masulok ya 60 taon kayari impatey to, imparungtal nen Jesus so inkasikato ed pasingawey ed si apostol Juan bilang makapanyarin Ari a kinmabayo parad bakal. (Apocalipsis 19:11-16) Diad ontan a betang, bilang Manuley na mangatatawen a Panarian na Dios, a kaukolan tayon amtaen si Jesus natan, ta sikatoy Ari a mamasimbalo ed mundo.

[Paimano ed leksab]

[Kahon/Saray litrato ed pahina 7]

Aliwa Tay Imbaga nen Lucas?

PANON a si Jesus, a binmaleg ed Nazaret tan kabkabat bilang Nazareno, so nianak ed Betlehem, manga 150 kilometro ed kaarawi? Isalaysay nen Lucas: “Agawa ed saraman ya agew [sakbay na inkianak nen Jesus], inmakseb so sakey a ganggan nen Augusto Cesar, pian nipadron so amin a mundo. (Saya ya inkapadron agawa ya inmuna sanen gobernador ed Siria si Cirenio.) Et linmara ya amin ya inpaipadron bilang sakey ed syudad to a dili”—Lucas 1:1;2:1-3.

Pirmin aatakien na saray kritiko iyan teksto bilang makawetwet odino, alodloor ni, sakey a katilaan. Ipipilit dan sayan sensus tan say inkagobernador nen Quirinius so agawa nen 6 odino 7 K.P. No duga ira, saya so panlapuay seryoson panduaruwa ed salaysay nen Lucas, ta isusuheri na ebidensia a nianak si Jesus nen 2 K.K.P. Balet ibabaliwala na sarayan kritiko so duaran manunan katuaan. Unona, bidbiren nen Lucas a walay masulok a sakey a sensus—imanoen a tinukoy to “iyan ununan panagpalista”. Amta ton tuloy so sananey, saginonor a panagparehistro. (Gawa 5:37) Sayan saginonor a sensus so pareho ed samay deniskribe nen manag-awaran a si Josephus, ya agawa nen 6 K.P. Kumadua, say inkagobernador nen Quirinius so agmamaskar ed sikatayo a mangigeter ed inkianak nen Jesus ed satan a saginonor a petsa. Akin? Lapud mapatnag a nanserbi si Quirinius ed satan a betang ya amidua. Awaten na dakel ya iskolar a say unonan impanserbi to et laktipen toy 2 K.K.P.

Ibabaga na pigaran kritiko a gawagawa labat nen Lucas so sensus pian napapaway a nianak si Jesus ed Betlehem, diad ontan et nasumpal so propesiya ed Miqueas 5:2. Sayan teorya so manggawa ed si Lucas a sigagalan matila, tan anggapoy kritikon makapangitunos ed ontan ya ibabaga ed maalwar a manag-awaran ya angisulat ed Ebanghelyo tan say libro na Saray Gawa.

Say sakey nin agnipaliwawa na kritiko: Say sensus mismo so anumpal ed sakey a propesiya! Diad komanem a siglo K.K.P., impasakbay nen propeta Daniel so nipaakar ed manuley a ‘mamaalagey ed sakey a somisingil na buis a palabasen to so gayaga na panarian.’ Kasin inmaplika iya ed si Augusto tan ed ganggan ton gawaey sensus ed Israel? Bueno, intuloy na propesiya ya impasakbay a say Mesias, odino ”Prinsipe na sipan”, so ”nabuyak” legay uley na sayan katumbokan na manuley. Talagan ‘abuyak’ si Jesus, pinatey, legay uley na katumbokan nen, Augusto, si Tiberius.—Daniel 11:20-22.

[Saray litrato]

Caesar Augustus (27 B.C.E.–14 C.E.)

Tiberius Caesar (14-37 C.E.)

[Credit Lines]

Musée de Normandie, Caen, France

Photograph taken by courtesy of the British Museum

[Litrato ed pahina 8]

Pinaboran na anghel nen Jehova iray mapaabeban managpastol na maong a balitan nipaakar ed inkianak nen Kristo