Kasin Posibli so Andi-anggaan a Bilay?
“Managbangat, antoy maong a bengatlan gawaen ko, ta pian nagamoran koy bilay a maando?”—MATEO 19:16.
1. Anto so nibaga nipaakar ed dukey na bilay tayo bilang too?
SAY Persianon Arin Xerxes I, ya akabatan ed Biblia bilang Ahasuerus, so man-iinspeksion ed saray armada to sakbay a mibakal nen taon 480 K.K.P. (Ester 1:1, 2) Unong ed Griegon manag-awaran a si Herodotus, akalua so ari legan ton iimanoen iray sundalo to. Akin? “Naeermenan ak,” kuan nen Xerxes, “sano namolimolik so kinatikey na bilay na too. Lapud amin na sarayan lalaki, anggapoy anggan sakey a mansiansian mabilay sanlasus taon manlapud natan.” Andi-duaruwan naimanom met lan makapasinagem so kinatikey na bilay tan anggapoy malabay ya ontakken, mansakit, tan ompatey. Oh, no napanggayagaan tayo labat komon so bilay diad inkabunigas tan inkaliket na tobonbalo!—Job 14:1, 2.
2. Anton ilalo so panisiaan na dakel, tan akin?
2 Makatantanda, impabitar The New York Times Magazine na Setyembre 28, 1997, so artikulon “They Want to Live.” Inaon toy sakey a managsukimat ya angikuan: “Talagan panisiaan ko a sikatayoy magmaliw ya unonan kailalakan a manbilay ya ando lan ando”! Nayarin panisiaan mo met a posibli so andi-anggaan a bilay. Nayarin isipen mon ontan lapud isisipan na Biblia a makapambilay itayon ando lan ando diad dalin. (Salmo 37:29; Apocalipsis 21:3, 4) Ingen, panisiaan na pigaran totoo a posibli so andi-anggaan a bilay lapud sananey iran rason likud ed saray naromog ed Biblia. Say pangonsidera ed duara ed sarayan rason so ontulong ed sikatayon naamtaan a talagan posibli so andi-anggaan a bilay.
Adesinyon Manbilay ya Ando lan Ando
3, 4. (a) Akin a panisiaan na arum a sarag tayoy manbilay ya ando lan ando? (b) Antoy imbaga nen David nipaakar ed inkaporma to?
3 Say sakey a rason a panisiaan na dakel a sarag na saray totoo so manbilay ya ando lan ando et walay pisiglaotan to’d makapakelkelaw a paraan na inkagawa tayo. Alimbawa, talagan mamilagro so inkaporma tayo’d loob na panag-anakan na ina tayo. Onia so insulat na sakey ed saray manunan autoridad ed itatakken: “Saray milagro ya angitarok ed sikatayo manlapud kinginew anggad kianak insan diad seksual ya itatken tan kiwala la’d edad, pinili na palsa so agmangimbento na ompatnag a mas simplin proseso a mamatunda na itatatken tan diad ontan et namantini iratan a milagro ed ando lan ando.” On, diad pangonsidera ed mamilagron inkagawa tayo et mansiansia ni tepet ya, Akin ya ompatey itayo?
4 Pigaran milenyo lay apalabas, say managsulat na Biblia a si David so nanmolimoli ed saratan a mismon milagro, anggaman agto aktual ya anengneng so loob na panag-anakan a singa nanengneng na saray sientista natan. Nankelkelawan nen David so dilin inkaporma to sanen, unong ya insulat to, sikatoy ‘asakbongan ed eges nen ina to.’ Diad saman, inkuanto, ‘say looloob to so agawa.’ Sinalambit to met so inkaporma na saray “taglang” to sanen, unong ya inkuanto, “agawa ak ed amot.” Insan sinaglawi nen David so “laman ko [“embryo,” NW] tan inkuanto nipaakar ed satan ya embryo ed loob na panag-anakan na ina to: “Akasulat ya amin iraya.”—Salmo 139:13-16.
5. Antoran milagro so nalalanor nipaakar ed inkaporma tayo diad panag-anakan?
5 Mapatnag, anggapoy literal ya indibuhon plano (blueprint) parad inkaporma nen David ed loob na panag-anakan nen ina to. Balet diad pandadalepdep nen David ed inkagawa na saray ‘bato’ to, saray “taglang” to, tan arum niran kabiangan na laman to et ompatnag ed sikato a singa say inkatibukel na saraya et niplano—ya amin a bengatla, a singa panangibaga, et “akasulat.” Singano say kinmurin selula ed loob na ina to et walaan na baleg a kuarton napno na liblibro a walaan na detalyado iran instruksion ed no panon a naporma so ugaw tan sarayan komplikadon instruksion so ombasil ed kada onlesan selula. Diad ontan et inusar na magasin a Science World so metaphor a ‘kada selula ed natitibukel ya embryo a walaan na kompleton salansan na saray plano.’
6. Antoy walan paneknek a “makapakelkelaw so inkagawa” tayo, unong ya insulat nen David?
6 Kasin naisip mo la so nipaakar ed mamilagron andar na saray laman tayo? Oniay inkuan na biologon si Jared Diamond: “Sasalatan tayoray selulan akaapis ed pait tayo a maminsan ed loob na pigaran agew, saramay akaapis ed birong tayo et maminsan ed kada duay bulan, tan saray ambalangan selula na dala tayo et maminsan ed kada apat bulan.” Sinampotan to: “Inagew-agew itayon sisianen tan tutuopen na palsa.” Anto so talagan kabaliksan na satan? Kabaliksan ton anggan kaunongan karakel lan taon so nayarin pambilay tayo—balanglan 8, 80, odino 800 ni ingen—say laman tayo et mansiansian uga-ugaw. Onia so aminsan ya impangalkula na sakey a sientista: “Diad loob na sakey taon et onliligada’d 98 porsiento na saray atomo a walad sikatayo natan so nasalatan na arum ya atomo a naala tayo ed dagem, tagano, tan danum tayo.” On, singa inyabawag nen David, “makapakelkelaw so inkagawa” tayo.—Salmo 139:14.
7. Base ed inkadesinyo na saray laman tayo, antoy nikuan la na pigara?
7 Base ed inkadesinyo na lamalaman tayo, oniay inkuan na autoridad ed kipaakaray itatakken: “Agnatalosan no akin a walay itatakken.” Talagan ompatnag a nepeg itayo komon a manbilay ya ando lan ando. Tan saya so rason no akin a panggugunaetan na totoo a dampoten iyan kalat diad panamegley na teknolohiya ra. Agni abayag et oniay matalek ya insulat nen Dr. Alvin Silverstein ed libro ton Conquest of Death: “Diskobrien tayo so kabaliksan na bilay. Natalosan tayo . . . no panon ya ontatakken so sakey a too.” Tekep na anton resulta? Impasakbay to: “Anggapo lara naani ‘matakken’ a totoo, lapud say pikakabat a makatalo’d ipapatey so mangitarok met na magnayon ya inkatobonbalo.” Diad pangonsidera ed modernon sientipikon panagsuysoy ed inkagawa na too, kasin say ideya ya andi-anggaan a bilay et ompatnag a gawagawa labat? Wala ni sananey a mabibiskeg a rason pian panisiaan a posibli so andi-anggaan a bilay.
Say Pilalek a Manbilay ya Ando lan Ando
8, 9. Anton natural a pilalek so pinanisiaan la na totoo ed intiron awaran?
8 Kasin naimanom la a say pambilay ya ando lan ando et natural a pilalek na too? Insulat na sakey a doktor ed dyurnal na Alemanya: “Say panpirawat ed andi-anggaan a bilay et singa katakken lay katooan.” Diad panideskribe ed saray sisiaen na pigaran inmuunan taga-Europa, oniay inkuan na The New Encyclopædia Britannica: “Saray makanepegan a totoo so manbilay ya ando lan ando ed sakey a mansiayap a palasyo ya abirlisan na balitok.” Tan agaylan abalbaleg lay agawaan na totoo diad panggugunaet a peneken itan a manunan pilalek ya andi-anggaan a bilay!
9 Kuan na Encyclopedia Americana a diad Tsina ed masulok a 2,000 taon lay apalabas, “saray emperador tan saray [kabanyakan a] totoo, diad silong na panangidaulo na Taoistan papari, so angikaindan ed serbisyo ra pian anapen so pamparukey na bilay”—a tatawagen a subol na inkatobonbalo. On, diad intiron awaran, anisia iray totoo a no mangan ira na nanduruman tinimplan tutumaren, odino no oninum na espisyal iran danum, sikaray mansiansian ugaw.
10. Antoy walan modernon impanali la pian dampoten so kinatnat na bilay?
10 Mipadparan makatantanda iray modernon sagpot pian peneken so nisipor a pilalek na too parad andi-anggaan a bilay. Say sakey a bantog ya alimbawa et say panangi-freezer ed inatey a too lapud sakit. Saya so ginawa la diad paniilalon nabilay diad arapen a panaon sano nadiskobre lay tambal parad satan a sakit. Oniay insulat na sakey a manangitandoro ed sayan agamil, a tinawag a cryonics: “No napaneknekan a tua so iilaloan mi tan naaralan a tambalen odino apigeren so amin a deral—pati say agpakayari lapud inkatakken—diad ontan saramay ‘ompapatey’ natan so nawalaan na magnayon a bilay ed arapen.”
11. Akin a pilalek na totoo so manbilay ya ando lan ando?
11 Akin, nayarin nitepet mo, a sayan pilalek parad andi-anggaan a bilay et nigalet ed kaisipan tayo? Lapud “impasen [na Dios] so inkamagnayon ed kaisipan na too.” (Eclesiastes 3:11, Revised Standard Version) Sakey iyan pamaakaran a nepeg a seryoson nonoten! Isipen pa: Akin a walaan itayo na nisipor a pilalek a manbilay a magnayon—ando lan ando—no aggagala na Manamalsa tayo a peneken iyan pilalek? Tan inkamaaro ta ed biang to a palsaen to itayo tekep na pilalek parad andi-anggaan a bilay insan agto tooren itan ed sikatayo diad agton balot pangiyabuloy ed sikatayo a nasumpal itan a pilalek?—Salmo 145:16.
Siopay Nepeg Tayon Panmatalekan?
12. Anto so walan kompiyansa na arum, balet kasin panisiaan mon peteg itan?
12 Iner, odino diad anto, so panmatalekan tayo parad pakagamor na andi-anggaan a bilay? Kasin diad koma-20 odino koma-21 siglon teknolohiya na too? Say artikulo ed The New York Times Magazine a “They Want to Live” so anaglawi ed “dios: say teknolohiya” tan saray “panpilalek ed posibilidad na teknolohiya.” Inkuan ni ingen na sakey a managsukimat a “makompiyansan tuloy . . . a say henetiko iran metodo so agmanbayag et nadiskobre pian isalba [itayo] diad pamatunda ed itatakken, ompan nabalinsuek ni ingen iya.” Balet diad tua et saray sagpot na too so sigpot ya ag-epektibo ed pamapatunda ed itatakken odino ed panaeg ed ipapatey.
13. Panon ya ipapanengneng na inkasangal na utek tayo a ginagala itayon manbilay ya ando lan ando?
13 Kasin kabaliksan na saya ya anggapo lay napanmatalkan a dalan pian nagamoran so andi-anggaan a bilay? Andin balot! Walay sakey a dalan! Say inkasangal na makapakelkelaw ya utek tayo, tekep na andiay-geter a kapasidad to, so nepeg a mangombinse ed sikatayo ed saya. Tinawag na sakey a molecular biologist a si James Watson so utek tayo a “say sankakomplikadoan a bengatlan adiskobre tayo anggad natan ed uniberso tayo.” Tan inkuan nen neurologist a si Richard Restak: “Anggan inerman ed kabat lan uniberso et anggapoy kapara to anggan tingtingot labat.” Akin a walaan itayo na utek a walaay kapasidad a mangisimpen tan makatebek ed andiay-geter ya impormasyon tan sakey a laman a denisinyon manbilay ya ando lan ando no ag-itayo ginetman manggayaga ed andi-anggaan a bilay?
14. (a) Diad anton konklusion nipaakar ed bilay na too so ipapabitar na saray managsulat na Biblia? (b) Akin a kaukolan itayon manmatalek ed Dios tan aliwan ed too?
14 Anto sirin so mogmon makatunongan tan matuan konklusion a narateng tayo? Agta denisinyo tan pinalsa itayo na makapanyarin-amin tan intelihentin Managgawa ta pian makapambilay itayo ya ando lan ando? (Job 10:8; Salmo 36:9; 100:3; Malaquias 2:10; Gawa 17:24, 25) Sirin, agta makabat so itulok tayo ed apuyanan a ganggan na salmistay Biblia: “Agyo iyan so panmatalek yo ed saray priprinsipe, nisay dia ed anak na too, a dia ed sikato anggapo so tulong.” Akin ya agtayo manmatalek ed too? Lapud, unong ya insulat na salmista, “say panlinlinawa to ompaway, ompawil ed dalin to; dia ed satan lanlamang ya agew saray nonot to natawtaw ira.” On, anggaman ed posibilidad a pambilay ya ando lan ando, anggapoy nagawaan na totoo ed arap na ipapatey. Sinampotan na salmista: “Maliga so too a . . . say ilalo to wala ed Jehova a Dios to.”—Salmo 146:3-5.
Talaga ta’n Gagala na Dios Itan?
15. Antoy mangipapanengneng a gagala na Dios a manbilay itayo ya ando lan ando?
15 Balet, nayarin itepet yo, Talaga ta’n gagala nen Jehova a panggayagaan tayoy andi-anggaan bilay? On, gagala to! Aminpigapigan isisipan na Salita to itan. “Say langkap ya andi bayar na Dios say bilay ya andi-angga,” so ipapaseguro na Biblia ed sikatayo. Onia so insulat na lingkor na Dios a si Juan: “Saya so sipan, ya impangako [na Dios] ed sikatayo, salanti bilay ya andi-angga.” Agpankelawan ya intepet na balolaki ed si Jesus: “Managbangat, antoy maong a bengatlan gawaen ko, ta pian nagamoran koy bilay a maando?” (Roma 6:23; 1 Juan 2:25; Mateo 19:16) Diad tua, insulat nen apostol Pablo so nipaakar ed “panangilalo ed bilay ya andi-angga, a say Dios, ya agto nayari manburi, insipan ton akauna nen saray panaon na saray nilasus a taon.”—Tito 1:2.
16. Diad anton pantalos ya insipan la na Dios so andi-anggaan a bilay ya “akauna nen saray panaon na saray nilasus a taon”?
16 Antoy kabaliksan na insipan na Dios so andi-anggaan ya “akauna nen saray panaon na saray nilasus a taon”? Isipen na arum a say labay ya ibaga nen apostol Pablo et sakbay ya apalsay inmunan sanasawa, di Adan tan Eva, ginagala na Dios a nepeg a manbilay ya ando lan ando iray totoo. Balet, no say tutukoyen nen Pablo et say panaon kayarin apalsa iray totoo tan sanen imbaga nen Jehova so gagala to, malinew nin siansia a say linawa na Dios et laktipen toy andi-anggaan a bilay parad totoo.
17. Akin ya apapaway ira di Adan tan Eva ed harden na Eden, tan akin a nipasen iray kerubin diad lolooban?
17 Ibabaga na Biblia a diad harden na Eden, “si Jehova a Dios pinabutay to ed dalin . . . say kiew na bilay.” Say rason a pinapaway si Adan ed harden et ta pian ‘agto yunat so lima to, tan mangala met ed kiew na bilay, et nabilay lawas,’—on, ando lan ando! Kayarin apataynan ira di Adan tan Eva ed harden na Eden, angipasen si Jehova na ‘saray kerubin tan say dalang na sakey a kampilan a manpawilpawil, a mangasikaso na dalan na kiew na bilay.’—Genesis 2:9; 3:22-24.
18. (a) Anto komoy kabaliksan na pangan manlapud kiew na bilay ed si Adan tan Eva? (b) Antoy irepresenta na pangan ed satan a kiew?
18 No naabuloyan ira di Adan tan Eva a mangan ed saman a kiew na bilay, anto komoy kabaliksan na satan ed sikara? Siempre, say pribilihyon pambilay ya ando lan ando ed Paraiso! Onia so inkuan na sakey ya iskolar na Biblia: “Say kiew na bilay et seguradon walaan na pakayari a diad panamegley to et say laman na too so mansiansian bulos ed iletey lapud itatakken, odino diad kabulok a manampot diad ipapatey.” Ibabaga to ni ingen a “walay pakayari na tambal-a-bulong diad paraiso a makayarin manumbra ed saray epekto” na itatakken. Balet, ag-ibabaga na Biblia a say kiew na bilay mismo so walaan na manangiter-bilay iran pakayari. Imbes, irerepresenta labat na satan a kiew so garantiya na Dios ed andi-anggaan a bilay parad samay naabuloyan a mangan ed bunga to.—Apocalipsis 2:7.
Ag-anguman so Gagala na Dios
19. Akin ya inatey si Adan, tan akin ya ompapatey itayo met, ya ilalak to?
19 Sanen nankasalanan si Adan, abalang toy kanepegan ed andi-anggaan a bilay parad inkasikato tan ed amin ya agni nianak ya ilalak to. (Genesis 2:17) Sanen nagmaliw a makasalanan lapud insunggay to, sikatoy nagmaliw a depektibo, ag-ayadyari. Nanlapulad saman a manpatuloy, say laman nen Adan, bilang resulta, so niprograma lan ompatey. Singa ibabaga na Biblia, “say bayar na kasalanan say patey.” (Roma 6:23) Sakey ni, saray ag-ayadyarin ilalak nen Adan so niprograma met ya ompatey, aliwan parad andi-anggaan a bilay. Ipapaliwawa na Biblia: “Kanian unong a say kasalanan linmoob ed mundo lapu ed sakey a too [si Adan], tan say patey lapu ed kasalanan; et say patey ed satan linma ed amin a too, ta amin nankasalanan.”—Roma 5:12.
20. Antoy mangipapanengneng a saray totoo et ginagalan manbilay ya ando lan ando ed dalin?
20 Balet anto no agnankasalanan si Adan? Anto no agto sinunggay so Dios tan naabuloyan a mangan manlapud kiew na bilay? Iner so pakapanggayagaan toy langkap na Dios ya andi-anggaan a bilay? Diad tawen? Andi! Anggapoy imbaga na Dios ed si Adan a naawit ed tawen. Say kimey to et diad dalin. Ipapaliwawa na Biblia a si “Jehova a Dios pinabutay to ed dalin so saray amin a kiew a makaroyo ed mata tan maong ira a kanen,” tan inkuanto: “[Say] Dios inala to so too, et sikato so impasen to ed loob na tanamanan na Eden pian apigden to tan imatonan to.” (Genesis 2:9, 15) Kayarin apalsa si Eva bilang kapareha nen Adan, naikdan iran dua na kaaruman iran asainmin diad dalin. Inkuan na Dios ed sikara: “Manbunga kayo: tan ondakel kayo, tan makmakan yo so dalin, tan sikato so patuloken yo, tan niiter ed sikayo so pakauley ed saray manok ya atap ed saray tawen, tan amin a bengatla a mabilay ya onggalaw dia ed dalin.”—Genesis 1:28.
21. Antoran makapakelkelaw ya ilalo so nanggayagaan na inmunan totoo?
21 Isipen pay makapakelkelaw a mangaraldalin ya iilaloan na saraman a nilukas ya instruksion na Dios parad si Adan tan Eva! Sikaray mamabaleg na naspot ed bunigas ya ananak a lalaki tan bibii ed mangaraldalin a Paraiso. Legan ya ontatakken iray pinabli ran ananak, saraya so mibiang met ed panparakel tan makapaliket a pantanaman pian namantini iman a Paraiso. Diad panguley da ed amin ya ayayep, mankontenton tuloy so sankatooan. Isipen pay gayaga ed kinatnat na saray ketegan na harden na Eden ta pian diad kaunoran et say intiron dalin so magmaliw a paraiso! Panggayagaan mo ta so bilay kaibay naspot ya ananak ed ontan a marakep a mangaraldalin ya ayaman, ya anggapoy antokaman a panpagaan nipaakar ed itatakken tan ipapatey? Abuloyan so natural ya inklinasyon na pusom a mangebat ed satan a tepet.
22. Akin a makaseguro itayo ya ag-inuman na Dios so gagala to ed dalin?
22 Bueno, sanen sinmunggay ira di Adan tan Eva tan apapaway ed harden na Eden, kasin inuman na Dios so gagala to ed katooan a manbilay ed Paraison dalin? Andin balot! No gawaen itan na Dios et singa to aakoen ya anggapoy pakayari ton sumpalen so orihinal a gagala to. Makaseguro itayon gawaen na Dios iray insipan to, a singa iyaabawag ton mismo: “Ontan met naani so salitak ya ompaway ed sangik; sikato naani ag-ompawil ed siak a paoypaoy, noag ingen sumpalen to naani so kaliktan ko, tan onaligwas naani ed bengatla a pangyakaran ko ed sikato.”—Isaias 55:11.
23. (a) Antoy lalon mamekder a gagala na Dios so pambilay na saray matunong ed ando lan ando diad dalin? (b) Antoy singbaten tayo ed ontumbok?
23 Nipalinew ed Biblia ya ag-anguman so gagala na Dios ed dalin, unong ya isisipan to: “Say matunong tawiren to so dalin tan manayam diman lawas.” Anggan si Jesu-Kristo et inkuanto diad bantog a Sermon to ed Palandey a saray mauyamo tawiren day dalin. (Salmo 37:29; Mateo 5:5) Ingen, panon tayon nagamoran so andi-anggaan a bilay, tan antoy nepeg tayon gawaen pian panggayagaan so ontan a bilay? Saya so singbaten ed ontumbok ya artikulo.
Panon Yon Ebatan?
◻ Akin a sisiaen na dakel a posibli so andi-anggaan a bilay?
◻ Antoy mangombinse ed sikatayo a ginagala itayon manbilay ya ando lan ando?
◻ Antoy orihinal a gagala na Dios ed katooan tan ed dalin?
◻ Akin a makaseguro itayon sumpalen na Dios so orihinal a gagala to?