Sakey a Makatantandan Agawaan Parad Saray Manangaro na Salita na Dios
Adampot nen 1998 so makabkabaliksan ya agawaan parad amin a manangaro na Salitay Dios. Diad satan a taon et niprinta so koma-100 milyon a kopya na “New World Translation of the Holy Scriptures.” Nagmaliw itan a sakey ed sankalaknaban a nibunog iran Biblia ya apawala ed sayan siglo!
SAYAN agawaan so nagkalautlan makatantanda no ikonsidera so inkipaway to, ta sayan patalos so dinmalan ed pirmin kritisismo. Ingen, aglabat akapansiansia itan noagta dinmakerakel, ya akasabi ed minilyon a kaabungan—tan kapusoan—ed sankamundoan! Antoy gapoan na sayan nikadkaduman patalos? Siopay walad benegan na satan? Tan panon kan nagunggunaan diad pangusar ed satan?
Akin a Kaukolan ni so Balon Patalos?
Diad masulok lan sanlasus taon, wala laray Biblian imbubunog na Watch Tower Bible and Tract Society, say legal ya ahensia a mangilalaman ed Tastasi nen Jehova. Balet, akin et amoria na Tastasi nen Jehova so pankaukolay pamawala na sakey nin bersion na Salitay Dios? Nibaga ed libron So Many Versions?, nen Sakae Kubo tan Walter Specht: “Anggapo ni patalos ed Biblia a nayarin ipasen bilang pinal. Nepeg a mantultuloy a parakepen iray patalos lapud idarakel na saray iskolar ed Biblia tan ed say panguuman na lenguahe.”
Apatnagan ed sayan siglo so pirmin imbulaslas diad pakatalos ed Hebreo, Griego, tan Aramaiko—saray lenguahen inmunan akasulatan na Biblia. Ontan met, adiskobre la iray mas daan tan lalon susto iran manuskrito ed Biblia nen saramay inusar na apalabas iran kailalakan na saray managpatalos na Biblia. Diad ontan et nipatalos a susto natan nen say kapiganman so Salita na Dios! Sirin diad maabig a rason et aporma so New World Bible Translation Committee pian ipatalos so Biblia diad modernon agew iran lenguahe.
Nipalapag nen 1950 ed salitan Ingles a bersion so New World Translation of the Christian Greek Scriptures. Say mismon titulo na satan et makpel ya inyarawi manlapud tradisyon, ya impulisay so impangidesigna ed Biblia bilang tugyop na “Daan” tan “Balo” iran sipan. Legan na tinmumbok a dekada, kalkalnan nipalapag iray kabiangan na Hebreon Kasulatan. Nen 1961 nipaway ed sakey a tomo so kompleton Biblia ed Ingles.
Siopan talaga so angipatalos ed sayan nikabkabiig a Biblia? Inkuan na The Watchtower na Setyembre 15, 1950: “Say lalakin tugyopen na translation committee so angipatnag na pilalek da . . . a mansiansian agkabat, tan espisipikon agda labay a nipalapag so kangaranan da leleg a mabilay ni ra odino kayari ipatey da. Say gagala na patalos et pian itandoro so ngaran na mabilay tan tuan Dios.” Ituturing na pigaran kritiko a say kimey so nepeg ya ipulisay a tampol lapud gawa na saray kulang na eksperiensia, balet aliwan amin so angawat ed satan ya agmakatunongan ya awawey. Insulat nen Alan S. Duthie: “No kabat tayo no siopara so managpatalos odino manangipalapag ed partikular a patalos na Biblia, makatulong itan kasi ed sikatayon mandesidi no kasin maong odino makapuy so patalos? Aliwa met ya ontan. Anggapo lay kasandi ed pangusisa ed saray kualidad na kada patalos.”a
Nikadkaduma Iran Kabiangan
Ontan so ginawa la na minilyon a managbasa tan adiskobre ran aliwa labat lan mainomay a basaen noagta talagan susto so New World Translation. Nankimey iray managpatalos to manlapud orihinal a Hebreo, Aramaiko, tan Griego iran lenguahe, ya inusar iray walan sankaabigan a teksto.b Maal-alwar dan impatalos so kadaanan a teksto a literal no nayadyari dia balet ed lenguahen mainomay a talosan. Unong ed satan, indayew na pigaran iskolar iyan patalos lapud integridad tan inkasusto to. Alimbawa, nikuan ed Andover Newton Quarterly na Enero 1963: “Say inkipatalos na Balon Sipan so ebidensia a wala iray iskolar ed limog da a kualipikado pian matudion onarap ed dakel a pakawetwetan ed panangipatalos na Biblia.”
Imparungtal na saray managpatalos so mabitar a lawak na pakatalos ed Biblia. Saray teksto ed Biblia a datin mairap a natalosan so nagmaliw a malinlinew lan maong. Alimbawa, say makapawetwet a teksto ed Mateo 5:3, “abendito iray duka ed espiritu” (King James Version), so nipatalos ed onian paraan a natalosan unong ed New World Translation: “Maliket iramay sinononot ed espiritual a pankaukolan da.” Say New World Translation so mantutunosan tan mauksoy diad impangipatalos to ed saray manunan termino. Alimbawa, say Griegon salitan psy·kheʹ, so nipatalos a “kamarerwa” ed amin a pakabasaan ed satan. Bilang resulta et tamtampol a natebek na managbasa a kontra itan ed saray relihyoson teorya, a say kamarerwa et aliwan imortal!—Mateo 2:20; Marcos 3:4; Lucas 6:9; 17:33.
Impawil so Ngaran na Dios
Say sakey a matalonggaring a kabiangan na New World Translation so mangilalanor ed impangipawil na ngaran na Dios, a Jehova. Diad kadaanan iran kopya na Biblian Hebreo, say ngaran na Dios so inrepresenta na apatiran consonant a nayarin literal ya ipatalos bilang YHWH odino JHVH. Sayan nikabkabiig a ngaran so pinmatnag ed ngalngali 7,000 a danay dia lambengat ed nibabagan Daan a Sipan. (Exodo 3:15; Salmo 83:18) Malinew, ginetma na Manamalsa tayo a nakabatan tan usaren itan a ngaran na saray managdayew ed sikato!
Balet, say takot lapud anito so sengegay intunda na Judion totoo ya usaren so ngaran na Dios. Kayari impatey na saray apostol nen Jesus, ginapoan lan sinalatan na saray managsakal na Griegon Kasulatan so personal a ngaran na Dios ed Griego iran salitan Kyʹri·os (Katawan) odino The·osʹ (Dios). Makapaermen ya ibaga, pinansiansia na saray modernon managpatalos iyan agmangigagalang ed Dios a tradisyon, ya inekal da so ngaran na Dios manlapud kaslakan iran Biblia tan inyamot da ni ingen a say Dios et walaay ngaran. Alimbawa, diad Juan 17:6 onia iray salita nen Jesus: “Imparungtal ko so ngaran mo ed saray totoo.” Balet, oniay impangipatalos na Today’s English Version: “Impaamta ta ka.”
Idedepensa na pigaran iskolar so impangekal ed ngaran na Dios lapud agkabat so eksakton balikas na satan. Balet, saray bantog a ngaran a singa say Jeremias, Isaias, tan Jesus so kaslakan lan uusaren diad paraan ya agtanto mipara ed orihinal a balikas da ed Hebreo. Lapud say porma a Jehova so lehitimon paraan ed pangipatalos ed ngaran na Dios—tan bantog la ed dakel a totoo—say isuppiat ed pangusar ed satan et singa ataptapew.
Makpel ya inusar na New World Bible Translation Committee so ngaran a Jehova diad saray kabiangan na Hebreo tan Griegon Kasulatan. Walaan ira na pangaligan ed saya dia ed akadkauna iran misionaryon managpatalos parad totoo ed Sentral Amerika, Abalaten a Pasipiko, tan ed Bukig. Balet, say ontan ya impangusar ed ngaran na Dios et aliwa lambengat ya akademikon paninteresan. Say pikabat ed ngaran na Dios so importanti ed pakapikabat ed sikato bilang sakey a persona. (Exodo 34:6, 7) Say New World Translation so mamapaseseg ed minilyon a managbasa ya usaren so ngaran to!
Panabi ed Saray Agmakabasa na Ingles
Wala la so New World Translation nanlapulad 1963 anggad 1989, intiro man odino kabiangan to, dia ed samploran kaaruman a lenguahe. Balet, matrabaho so kimey na panagpatalos, a diad arum a proyekto et nasumpal ed 20 taon odino onsulok ni. Sirin, nen 1989 niletneg so Translation Services Department diad sankamundoan a hedkuarter na Tastasi nen Jehova. Diad panangidirehi na Writing Committee na Mananguley ya Ulop, sayan departamento so niletneg pian napapeles so panagpatalos ed Biblia. Say paraan na panagpatalos so aparakep diad panamegley na nantekep a panagaral ed salita a walad Biblia tan teknolohiyay computer. Panoy kauusar na sayan sistema?
Bektan inaprobaan na Writing Committee so pangipatalos ed Biblia ed sakey a balon lenguahe, naturo so sakey a grupo na dedikado iran Kristiano ya onkanan ulop na managpatalos. Saray grupo so makapawala na kabkaabigan iran patalos nen say kimey labat na sakey. (Ikompara so Uliran 11:14.) Diad inkalapagan, balang membro na ulop so walaan lay eksperiensia ed panagpatalos ed saray palapagan na Sosyedad. Insan ipasal a maong so grupo diad saray prinsipyo na panagpatalos ed Biblia tan diad pangusar ed pinarakep a tuloy iran programa nipaakar ed computer. Aliwan say computer so aktual a manpapatalos, noagta diad panamegley na satan et makala so grupo na importantin impormasyon tan ontulong ed sikaran irekord iray desisyon da.
Walay duaran kundang na panagpatalos ed Biblia. Legan na unonan kundang, naikdan iray managpatalos na listaan na saray salita tan balikas ya inusar ed Ingles a New World Translation. Saray manulibayan a termino ed Ingles, a singa say “atone,” “atonement,” tan “propitiation,” so impanuulop pian napasakbayan iray managpatalos ed saray makalingon kabaliksan. Tiponen day listaan a mipara ed salita ra. Balet, no maminsan nairapan so managpatalos ya ipatalos so sakey a bersikulo. Say computer research system so mangiiter ed managpatalos na impormasyon nipaakar ed saray termino ed Griego tan Hebreo tan makabasa ed saray publikasyon na Watch Tower.
Sano ombaliksat la so proyekto ed mikaduan kundang, saray apilin termino ed salita ra so automatikon iyan ed teksto na Biblia. Pagmaliwen na saya so malaknab ya inkasusto tan pantutunosan ed patalos. Balet, say teksto a resulta na sayan “search and replace” a metodo so aliwan marakep nin basaen. Say malaknab a kimey so nepeg a gawaen pian ipetek tan uksoyen iray bersikulo ed Biblia ta pian marlas a basaen.
Sayan sistema na panagpatalos so apaneknekan a talagan epektibo. Nayarian ya ipatalos na sakey a grupo so intiron Hebreon Kasulatan ed loob labat na duay taon. Ikompara pa iya ed sakey a grupon mankikimey ed miulibay a lenguahen anggapoy tulong na computer. Sabien toy 16 a taon so panpatalos da ed satan. Diad peles, say Kristianon Griegon Kasulatan so niprinta la ed 18 a kaaruman a lenguahe nanlapulad 1989. Wala la natan so New World Translation, diad intiro odino ed kabiangan, ed 34 a lenguahe. Diad ontan et 80 porsiento ed Tastasi nen Jehova so anggan panon et walaan la na Kristianon Griegon Kasulatan ed mismon pansasalita ra.
Inreport na United Bible Societies a diad 6,500 a lenguahe ed mundo, saray kabiangan na Biblia so wala lambengat ed 2,212.c Kanian, walaray 100 a managpatalos a mankikimey pian pawalaen so New World Translation ed Hebreo tan Griegon Kasulatan diad 11 tan diad 8 a lenguahe. Say linawa na Dios et “amin a totoo nilaban ira komon, tan ondago ra ed [“suston,” NW] pakapikabat ed katuaan.” (1 Timoteo 2:4) Maseguron mantultuloy ni so baleg a betang na New World Translation nipaakar ed saya.
Panliketan tayo sirin a sayan patalos so akasabi la ed nikadkaduman agawaan ya 100 milyon a kopya, tan ipikasi tayon dakel nin minilyon so napawala ed arapen. Pasesegen mi kan usisaen itan. Panggayagaan moy dakel a nikabiig iran kabiangan: malinew a klase, saray paulo a pahina, sakey ya indese a makatulong ed sikan naromog iray kabisado iran bersikulo, detalyado iran mapa, tan marakep a materyal ya appendix. Nagkalalo ni, nabasam so Biblia tekep na kompiyansa a satan so suston mangipasabi ed saray mismon salsalita na Dios ed lenguahe yo.
[Saray paimano ed leksab]
a Makapainteres ta mipadparay nikuan ed apis na 1971 Reference Edition na New American Standard Bible: “Agkami angusar na siopaman a ngaran na iskolar parad reperensia odino rekomendasyon lapud sisiaen min nepeg a mansiansia so Salita na Dios ed dili ton kagalangan.”
b Say The New Testament in the Original Greek, nen Wescott tan Hort, so kinmanan basiyan na Griegon teksto. Say Biblia Hebraica nen R. Kittel so basiyan a teksto parad Hebreon Kasulatan.
c Lapud dakel a totoo so makapansalita na duaran lenguahe, panisiaan a say Biblia, diad intiraminti odino ed kabiangan, so nipatalos la ed magenap iran lenguahe pian nabasa na masulok a 90 porsiento ed populasyon ed dalin.
[Blurb ed pahina 29]
“Say inkipatalos na Balon Sipan so ebidensia a wala iray iskolar ed limog da a kualipikado pian matudion onarap ed dakel a pakawetwetan ed panangipatalos na Biblia.”—ANDOVER NEWTON QUARTERLY, ENERO 1963
[Blurb ed pahina 30]
“Nepeg a mantultuloy a parakepen iray patalos lapud idarakel na saray iskolar ed Biblia tan ed say panguuman ed lenguahe”
[Kahon/Litrato ed pahina 31]
INDAYEW NA SARAY ISKOLAR SO NEW WORLD TRANSLATION
NIPAAKAR ed New World Translation of the Christian Greek Scripture, insulat nen Edgar J. Goodspeed, managpatalos ed Griego a “Balon Sipan” diad An American Translation, ed sakey a sulat ya apetsaan na Disyembre 8, 1950: “Interesado ak ed ministeryon kimey na totoo yo, tan say sankamundoan a laknab to, tan aliketan ak a maong ed bulos, prangka tan malinew a patalos. Ipapatnag toy amayamay a bilang na marakep tan seryoson panagaral, a napaneknekan ko.”
Insulat nen iskolar ed Hebreo tan Griego a si Alexander Thompson: “Say patalos so mapatnag a kimey na marunong tan mautek iran iskolar, a nanggunaetan da pian ipasabi no nayadyari so tuan talos na Griegon teksto a singa ed panangibalikas ed lenguahen Ingles.”—The Differentiator, Abril 1952, pahina 52-7.
Inkuan nen Propesor Benjamin Kedar, sakey ya iskolar a Hebreo diad Israel, nen 1989: “Diad impansukimat ko nipaakar ed lenguahe a mitukoyan ed Biblian Hebreo tan saray patalos, mabetbet ak ya ontutupleg ed Ingles ya edisyon na say kabkabat a New World Translation. Diad panggawa ed satan, naynay ak a napapaseguroan a sayan kimey so mangisisindag na matuan gunaet pian nadampot so suston pakatalos ed teksto no nayadyari.”