Istorya ed Bilay

Pannonot ed Manamalsa Tayo Manlapud Inkatobonbalo a Manpatuloy

UNONG ED SALAYSAY NEN DAVID Z. HIBSHMAN

“No nasabik lay ipapatey ko, peteg ya iilaloan kon nanmatoor ak ed si Jehova. Ikekerew ko ed sikaton asikasoen toy masiken kon David. Salamat ed sikato, Jehova, tan ed panamaley mi. Alay abig tan alay liket!”

ISIPEN pa iray liknaan ko sanen nalmok iyan unor ya insulat nen akulaw ko ed diary to kayari ponpon to nen Marso 1992. Limay bulan labat ni so apalabas et sinelebraan mi so koma-60 ya anibersaryo na sigpot-panon a ministeryo nen Helen.

Agko nalingwanan so agew nen 1931 sanen nanabay kami nen Helen ed yurongan diad kombension ed Columbus, Ohio, E.U.A. Mankatorsi años ni labat si Helen, balet ta inapresia to a nagkalalo nen say siak so kaimportantian na saman ya ebento. Say seseg nen Helen ed ministeryo so apatnagan kayarin tuloy na saman sanen sikato tan say abalo lan ina to so nagmaliw a payunir, bilang pananawag ed sigpot-panaon iran ebanghelisador ed limog na Tastasi nen Jehova. Tinaynan day komportablin abung da pian manpulong ed nibaryo iran lugar ed mamaabalaten na Estados Unidos.

Say Makristianon Tawir Ko

Nen 1910 et inmalis iray atateng ko kaibay duaran angkelag nin ananak da manlapud mamabukig a Pennsylvania ya amaarap ed Grove City, diad mamasagur a parti na satan a lugar. Diman et sikaray angipauna parad sakey a simplin ayaman tan nagmaliw ya aktibon membro na Reformed Church. Ag-abayag kayari na saman et sikaray binisita nen William Evans, sakey ya Estudyante na Biblia, bilang tawag ed Tastasi nen Jehova nensaman. Si Amak, a 25 años to ni labat ed saman, tan si Inak et mas ugaw na limay taon, so tinmalineng ed sayan makaaron taga-Wales tan sikatoy inimbitaan dan mangan. Ag-abayag et inawat da iray katuaan na Biblia a nanaaralan da.

Ta pian mas asingger ed kongregasyon, inyalis nen Amak so pamilya mi manga 40 kilometro ed baley na Sharon. Kayari pigaran bulan, nen 1911 odino 1912, abautismoan si Amak tan Inak. Si Charles Taze Russell, say inmunan presidenti na Watch Tower Society, so angiter na diskurso parad bautismo. Siak so nianak nen Disyembre 4, 1916, sanen apatira lay ananak na atateng ko. Diad agew na inkianak ko, niyabawag: “Sananey lamet ya agin ar-aroen.” Kanian say ngaran ko et David a say kabaliksan to et “Inad-aro.”

Sanen apat simbak ni labat, siak lay inawit ed pilpilimeron impi-kombension ko. Diad saraman ya asasakbay a panaon, si amak tan saray kuyak so nanakar na pigaran kilometro pian onatendi ed saray miting ed kongregasyon bangta si Inak et inlugan to kami nen atsik ed streetcar (luluganan a de-riles). Saray miting so ginawa ed kabuasan tan ngarem iran sesyon. Diad abung, mabetbet a say pantotongtongan et niyaapasakey ed saray artikulo na Say Panag-Bantayan tan The Golden Age, say inmunan tawag ed Awake!

Impakagungguna Manlapud Maabig Iran Ehemplo

Dakel a pilgrim, bilang tawag nensaman ed saray managbiahen espiker, so binmisita ed kongregasyon mi. Kaslakan et mansanagew odino manduay agew ira ed sikami. Say sakey ya espiker ya atantandaan ko et si Walter J. Thorn, a nannodnonot ed Baleg a Manamalsa to ‘ed saray agew na inkaugaw to.’ (Eclesiastes 12:1) Sanen melag ak ni, inibaan koy Amak a mangipabantay na say “Photo-Drama of Creation,” nankapat a parti na nabantayan tan nirekord a presentasyon nipaakar ed awaran na katooan.

Anggaman si Brother Evans tan say akulaw to, si Miriam, et anggapoy ananak da, sikaray nagmaliw ya espiritual ya atateng tan bai tan laki ed pamilya mi. Naynay a say tawag nen Brother Evans ed si Amak et “Anak,” tan impurek dan sanasawa ed pamilya mi so nipaakar ed espiritu na panag-ebanghelyo. Diad kagapo na koma-20 siglo, amawil si Brother Evans ed Wales pian ipaamta so katuaan na Biblia ed kaliberliber a lugar na Swansea. Sikato diman so akabatan bilang managpulong a nanlapud Amerika.

Nen 1928, inmekal la si Brother Evans ed pantratrabahoan to tan ginmapon nampulong ed nipugpugaro na Sagur a Virginia. Say duaran kuyak, si Clarence a mantaon na 21 tan si Carl a mantaon na 19, so akiulop ed sikato. Sikamin apat a lalaki so angusar na dakel a taon ed sigpot-panaon a ministeryo. Diad tua, amin mi so nanlingkor bilang managbiahen manangasikaso na saray Tastasi nen Jehova nen kalangweran mi. Agni abayag say bulirek a panginaen ko ed inak, si nana Mary a natan et masulok to lan 90, so nansulat ed siak: “Agaylan misalsalamat itayon amin ed seseg nen Brother Evans ed ministeryo tan ed imbisita to ed Grove City!” Si panginaen kon Mary so sakey met a nannodnonot ed Manamalsa to nanlapula’d inkatobonbalo to.

Inyatendi ed Saray Kombension

Si Amak tan si kuyak Clarence labat so akaatendi ed maawaran a kombension ed Cedar Point, Ohio, nen 1922. Balet nen 1924, awalaan kami na luluganan, tan say intiron pamilya mi so inmatendi ed kombension ed Columbus, Ohio. Sikami ran ananak so inilaloan a mangigastos ed saray tipon mi parad panangan mi legan na waloy agew a kombension. Say panmoria na atateng ko et pian amin a membro na pamilya so nepeg a makaaral a manlegpet ed inkasikaran dili. Kanian nampapabaleg kami na saray manok tan koneho tan nampapaubong kami na saray bayaong, tan sikamin lalaki so akiupan nantunog na saray peryodiko.

Sanen asabi lay panaon na kombension nen 1927, diad Toronto, Canada, awalaan kami na agi ya anem bulan to, si Paul. Siak so intilak ed abung tan nankomis ed si Paul a tinulongan ak nen panginaen ko bangta saray atateng ko so linma ed Toronto a kaiba iray duaran ananak. Walay upak a samploy dolyar, ya insaliw koy balon amerikanak. Naynay kamin impasal a mangawes a maong no miaral tan manlanir ed kawesen mi.

Sanen agawa so makatantandan kombension nen 1931 ed Columbus, Ohio, wala lay kaasawaan di kuyak Clarence tan kuyak Carl tan manpapayunir ira a kaiba day kaasawaan da. Balang sakey ed sikara so nanayam ed tinoop a luluganan ya ayaman. Inasawa nen kuyak Carl si Claire Houston a taga-Wheeling, Sagur a Virginia, kanian akaabay koy yogtan ya agi nen Claire, si Helen, diad kombension ed Columbus.

Say Sigpot-Panaon a Ministeryo

Nangraduar ak ed high school nen 1932 sanen mantaon ak na 15, tan diad tinmumbok a taon et angitulor ak na segunda-manon kotsi parad si kuyak Clarence, a manpapayunir ed Abalaten a Carolina. Nanaplay ak parad panagpayunir tan akiiba ak ed si kuyak Clarence tan say asawa to. Diad saman et manpapayunir met si Helen ed Hopkinsville, Kentucky, tan sikatoy sinulat ko ed unonan pankanawnawa. Diad ebat to et intepet to: “Payunir ka?”

Onia so insulat ko ed sikato, ya insino-sinop nen Helen anggad impatey to ngalngalin 60 taon ed saginonor: “On payunir ak, tan ilaloan kon mansiansia ak.” Diad satan a sulat et sinalambit ko ed si Helen so nipaakar ed panangibunog na pulyeton The Kingdom, the Hope of the World ed saray klero tan ed saray opisyal a walad husgado ed niasainan kon pampulongan.

Nen 1933, intoopan ak nen Amak na 2.4 metro a karukey tan 2 metro a kalapar a luluganan a de-tarong na tolda tan diningdingay canvas a walay bintana ed arap tan beneg. Satan so simsimplin ayaman ko ed tinmumbok ya apat taon a pampapayunir ko.

Nen Marso 1934, walora kamin amaarap ed sagur, di kuyak Clarence tan kuyak Carl, saray kaasawaan da, si Helen tan si ina to, say ayro nen kuyak Clarence tan siak, pian onatendi ed kombension diad Los Angeles, California. Arum so linmugan tan inmugip ed trailer ko. Inmugip ak ed kotsi, bangta arum so angabang na pampundoan. Lapud aderalan kami, akasabi kami ed Los Angeles diad komaduan agew na anem-agew a kombension. Diman, nen Marso 26, sikamin dua nen Helen so angisimbolo na dedikasyon mi ed si Jehova panamegley na bautismo ed danum.

Diad kombension si Joseph F. Rutherford, presidenti ed saman na Watch Tower Society, so personal ya akitongtong ed amin a payunir. Pinaseseg to kami, a kuanton sikami so masebeg a milalaban parad katuaan na Biblia. Diad saman ya inkagawa, walaray pinansyal a probisyon parad saray payunir pian makapantultuloy ira ed ministeryo ra.

Edukasyon Parad Bilay

Sanen sinmempet kami a nanlapud kombension diad Los Angeles, amin mi so anginabang ed mensahe na Panarian ed totoo ed intiro iran distrito na Abalaten a Carolina, Virginia, Sagur a Virginia, tan Kentucky. Pigaran taon ed saginonor et onia so insulat nen Helen ed saman a panaon: “Anggapo so kongregasyon a papegan, nisay kakaaron ontulong, lapud talagan dayo kami ed sananey a bansa. Balet amtak a pakakaaralan ko. Magmamaliw ak lan mayaman.”

Intepet to: “Antoy gagawaen na sakey a kalangweran a bii ed panaon to sano akaarawi ed kakaaro tan ed nipasalan ton kaliberliber? Bueno maong met labat. Anggapoy nanonotan kon onsasawa ak la. Dakel so abasak. Agmin balot sinaew so panagbasa ed saray literatura na Biblia tan panagaral. Nansiansia ak a maapit ed si inak, a naaralan kon pasaragen so walan kuarta mi, pitindaan, pansalat na kepes a dalig, panluto, pandait, tan pampulong. Agko pagbabawian tan maliket kon uliten lamet a gawaen itan ya amin.”

Si Helen tan si ina to so kontenton nanayam ed melag a trailer ed saraman a taon, anggaman say ina to et walaan na marakep ya abung. Kayari na kombension ed Columbus, Ohio, nen 1937, linmoor so beblay na ina nen Helen, tan sikatoy naospital. Sikatoy inatey diad niasainan to diad Philippi, Sagur a Virginia, nen Nobyembre 1937.

Impangasawa tan Impantultuloy ed Serbisyo

Nen Hunyo 10, 1938, nankasal kami nen Helen ed simplin seremonya diad abung a nianakan to diad Elm Grove, asingger ed Wheeling, Sagur a Virginia. Say pinabpabli min Brother Evans, ya angipaamta na katuaan ed pamilyak pigay taon antis a nianak ak, so angasal ed sikami. Kayari na kasal, implano min dua nen Helen so ompawil ed panagpayunir a kimey diad mamabukig a Kentucky, balet diad inkasurprisa mi, naiimbitaan kami parad kimey ed sona. Sayan kimey et say pambisita ed saray grupo na Tastasi nen Jehova ed mamasagur a Kentucky tan saray parti na Tennessee pian tulongan ira ed ministeryo ra. Wala labat lay ngalngalin 75 a manangipalapag na Panarian ed saman ed amin a lugar a binisita mi.

Diad saman a panaon, pinikewet na nasyonalismo so kanonotan na dakel, tan inilaloan kon agmabayag et nipriso ak lapud neutral a talindeg ko bilang Kristiano. (Isaias 2:4) Balet, diad tulong na rekord ko nipaakar ed panagpulong a kimey, akaawat ak na klasipikasyon manlapud panagpalistaan na saray mansundalo a nipuera ak kanian akapantultuloy ak ed sigpot-panaon a ministeryo.

Sanen ginmapo kami ed panagbiahen ministeryo, ngalngalin amin so walay komento nipaakar ed inkaugaw mi ni. Diad Hopkinsville, Kentucky, sakey a Kristianon agin bii so angibano ed si Helen tekep na malet a lakap tan intepet to: “Nanonotan moak ni?” Nen 1933, sikatoy apulongan nen Helen diad tindaan na masiken to a walad nibaryon lugar. Sikatoy managbangat ed sakey a Sunday-school, balet kayari ton binasa so libron intilak nen Helen, sikatoy inmalagey ed arap na klase to tan akidispensaan lapud imbangat to ed sikara iray ag-ibabangat na Biblia. Kayarin inmekal ed simbaan, sikatoy ginmapon angiyabawag ed saray katuaan na Biblia ed lugar da. Sikamin dua nen Helen so nanlingkor ed mamasagur a Kentucky ed loob na taloy taon, tan lanang kamin mipupundo ed abung na saman ya agin bii tan say masiken to.

Diad saraman ya agew et awalaan kami na saray angkelag a lokal ya asamblea, tan nanserbi si A. H. Macmillan ed saraya. Sikatoy nampundo ed abung na atateng nen Helen sanen ugaw ni Helen, kanian legan na kombension, pinili toy mipundo ed sikami diad 5 metro a karukey a luganan ya ayaman mi, a walay ekstran katri mi. Sikato met so nannodnonot ed Baleg a Manamalsa to ed agew na kalangweran to, ya indedika toy bilay to ed si Jehova nen 1900, sanen sikatoy mantaon na 23.

Nen Nobyembre 1941 say kimey na saray managbiahen agagin lalaki so intundan agano, tan siak so niasain bilang payunir diad Hazard, Kentucky. Aminsan lamet et akikimey kami ed si kuyak Carl tan say asawa to, si Claire. Dia et akiulop ed sikami si Joseph Houston, kaanakan nen Helen, tan ginmapon nampayunir. Sikatoy nantultuloy ed sigpot-panaon a ministeryo ed loob na ngalngali 50 taon, a biglan inatey lapud ataki ed puso nen 1992 legan a sitotoor a manlilingkor diad sankamundoan iran hedkuarter na Tastasi nen Jehova diad Brooklyn, New York.

Nen 1943 sikami so niasain ed Rockville, Connecticut. Saya so miduman kaliberliber parad sikamin dua nen Helen, lapud apasal kamin manpulong ed abalaten. Diad Rockville, masulok a 20 so regular ya inyaralan nen Helen kada simba. Diad saginonor, angabang kami na marakep a kuarto parad Kingdom Hall, tan naorganisa so melag a kongregasyon a pinagkapundasyon.

Legan a manlilingkor ed Rockville, naimbitaan kamin onatendi ed komaliman klase na Watchtower Bible School of Gilead diad South Lansing, New York. Makapaliket, naamtaan min nakaklase mi ira di Aubrey tan Bertha Bivens, kakaaro mi sanen nampayunir kami ed Kentucky.

Eskuelaan tan say Balon Asaimin Mi

Anggaman medyo malangwer kami ni, maslak ed saray kaklase mi so mas malangwer ni. On, ninodnonot day Baleg a Manamalsa ra diad inkatobonbalo ra. Nangraduar kami nen Hulyo 1945, a manumpasumpal labat ni so Guerra Mundial II. Legan min aalagaren iray asainmin mi ed panagmisionaryo, akikimey kami ed Flatbush Congregation diad Brooklyn, New York. Kaunoran, nen Oktubre 21, 1946, kaiba so anemiran kaklase mi pati saray Bivens, linma kami ed balon ayaman mi diad Guatemala City, Guatemala. Diad saman, kulang a 50 so Tastasi nen Jehova ed intiron bansa na Central America.

Nen Abril 1949 pigara ed sikamin misionaryo so inmalis ed Quetzaltenango, say onkokomaduan syudad ed kabaleg tan kaimpluensia ed bansa. Sayan syudad so naromog ed masulok a 2,300 metro patagey manlapud palatas na dayat, tan say dagem ed palandey et presko tan malinis. Sinegek nen Helen so aktibidad mi dia, diad impangisulat ton: “Pribilihyo mi so manpulong ed dakel a balbaley tan baryo. Ombangon kami na manga alas kuatro na palbangon tan onlugan kami ed bus (a mabetbet a de-tarapal na canvas ed saray bintana) a paonla ed arawin baley. Diman kami manpulong ed loob na waloy oras antis ya onsempet ed labi.” Natan wala laray kongregasyon ed dakel ed sarayan pasen, pati anemira ed Quetzaltenango.

Ag-abayag et walay pankaukolan parad saray misionaryo pian manlingkor ed Puerto Barrios na Caribbean Coast, say komatlon sankabalegan a syudad ed Guatemala. Saray pinabli min kakaiban Bivens, a kaiba min nanlingkor ed loob na limay taon ed Guatemala, so kaiba ed saramay inmalis ed sayan balon asaimin. Say impansisian so alay irap tan sengeg na nanermenan min maong. Lapud sikami labat nen Helen so atilak ed misionaryon ayaman, sikami so inmalis ed melag ya apartment. Nen 1955, inawat mi nen Helen so balon asainmin mi ed mas ampetang a syudad na Mazatenango. Say bolirek ya agik a laki, si Paul, tan say asawa to, si Dolores, a nangraduar ed Gilead nen 1953, so nanlingkor diman ag-abayag sakbay na insabi mi.

Nen 1958 walaan kami la na masulok a 700 a Tastasi, 20 kongregasyon, tan taloran sirkito ed Guatemala. Sikamin dua lamet nen Helen so akibiang ed panagbiahen kimey, a binmibisita ed angkelag iran grupo na Tastasi tan pigaran kongregasyon, pati samay walad Quetzaltenango. Insan, nen Agosto 1959, naimbitaan kami ya ompawil ed Guatemala City, a nanayam kami ed sangan opisina. Siak so niasain a mankimey ed sanga, bangta si Helen so nantultuloy ed misionaryon serbisyo ed loob na 16 lamet a taon. Insan sikato met so ginmapon nankimey ed sangan opisina.

Kaaruman Niran Bendision

Pigaran taon lay apalabas et ompatnag a siak so sankaugawan ed saramay manlilingkor ed si Jehova. Natan siak a naynay so sankatakkenan, a singa diad inyatendik ed branch school diad Patterson, New York, nen 1996. No panon ya akaawat ak na dakel a tulong nen tobonbalo ak ni manlapud saray mas matakken, apribilihyoan ak met ed agano niran dekada a tinmulong ed dakel a kalangweran a manpipilalek a mannodnonot ed Manamalsa ra diad inkatobonbalo ra.

Itutultuloy nen Jehova a bebendisionan so totoo to diad Guatemala. Nen 1999 wala so masulok a 60 kongregasyon ed Guatemala City. Tan diad amianen, abalaten, bukig, tan sagur, wala so dakel nin kongregasyon tan nilibon manangiyabawag na maong a balita na Panariay Dios. Say kulang a 50 a manangipalapag na Panarian sanen sinmabi kami, 53 taon lay apalabas so dinmaak ya anggad masulok a 19,000!

Dakerakel a Pisalsalamatan

Anggapoy manbibilay ya andian na saray problema, balet lawas tayon nipasakbat iray ‘awit tayo ed si Jehova.’ (Salmo 55:22) Sikatoy lawas manusustini ed sikami diad panamegley na suporta na maaron kakaiba. Alimbawa, pigaran taon sakbay na impatey nen Helen, inikdan toak na melag ya aka-kuadron plaque a walaan na teksto na Biblian Hebreos 6:10: “Say Dios aliwan agmaptek pian agsinononot ed saray sagpot yo tan say aro ya impatnag mo nipaakar ed Inkasikato diad impangisaklang mo na saray serbisyo ed saray totoo To tan ed pangisasaklang mo ni ed saratan.”​—Weymouth.

Oniay nabasa ed kabiangan na akatekep a sulat to: “Pinabpablik, dagdaiset so nayarian kon iter sika, likud ed SIGPOT A PANANGAROK . . . Sayan teksto so matukoy a maong ed sika, tan kerewen ko ed sika ya iyan mo ed desk mo, aliwan lapud inter ko ed sika itan, noagta lapud onaplika itan ed sika ed andukey iran taon na serbisyom.” Anggad sayan agew, say plaque so wala ni ed desk ko diad opisina na sanga diad Guatemala.

Nanlapulad kalangweran ko et panlilingkoran koy Jehova, tan natan ed inkamasiken ko la et pisalsalamatan koy Jehova lapud maong a bunigas ko a mangiyaabuloy ed siak a nagawaan koray nipabtang iran obligasyon ko. Legay regular a panagbasak na Biblia, mabetbet kon nabasa iray teksto a padesir ko et ginugulisan na pinabpablik a Helen diad Biblia to. Saya so agawa ed siak sanen babasaen ko lamet so Salmo 48:14: “Saya a Dios sikato so Dios tayo ed ando lan ando: sikato so manangibasbas tayo angga ed ipatey.”

Liket ko ya inabang ed arum so pasingawey nipaakar ed agew na kikioli sano saray totoo a nanlapu ed amin a datin nasyon so mangabrasa ed saray pinabli ra ya onoli diad balon mundo. Agaylan iilaloan! Agaylaran lua na gayaga so onagus ed satan legan tayon nononoten a si Jehova so talagan Dios a ‘managligliwa ed saray abeban linawa.’​—2 Corinto 7:6.

[Litrato ed pahina 25]

Manpakawanan ya onggapo’d tagey a kawigi: Si Inak, si Amak, Panginaen kon Eva, tan saray kuyak a di Carl tan Clarence, 1910

[Saray litrato ed pahina 26]

Kaibay Helen nen 1947 tan nen 1992