Duga tan Aliwa: No Antoy Mangigigiya ed Arum

Dakel so manisia ya wala ran talagay kagagawa ya malinew ya duga odino aliwa. Singa bilang, ipapasen na dakel ya totoo ya mauges so pamatey, pan-rape, tan pangabuso ed ugaw. Labalabay balet na dakel iray totoon patas, maomaong, tan mapangasi. Ibabaga balet na arum ya wala ray situasyon ed bilay tayo ya anggapoy duga tan aliwan desisyon. Singa bilang tungkol ed pi-sex, inkamatua, odino pamabaleg na ugugaw. Parad sikara et ayos labat anggan antoy desisyon dad saratan. Maslak ya totoo et ibabase day desisyon da ed nalilikna da tan ed nalilikna na arum. Balet kasin duga itan?

BASE ED NALILIKNA TAYO

No mandedesisyon tayo, kaslakan la et ibabase ti labat ed nalilikna odino ed ididikta na konsiensia tayo. (Roma 2:​14, 15) Anggan saray ugugaw et amta da no antoy duga o aliwa, tan nakonsiensia ra no makagawa ray aliwa. Legan tayon ombabaleg, nanaaralan tayo no antoy duga tan aliwa diad saray kapamilya tayo, kakaaro, teacher, totoo ed lugar tayo, relihyon, tan ed kultura tayo. Insan no mandesisyon tayo, idikta na konsiensia tayo no kasin mipara itan ed samay naaralan tayon duga o aliwa.

Pakiwasen itayo na konsiensia tayo ya ipanengneng so empatya, pisasalamat, inkahustisya, tan panangasi ed arum. Ontan met, pigilan itayo na konsiensia tayo ya manggaway bengatlan makasakit ed saray inad-aro tayo o nayarin panlapuan na kababaingan tan pakapankasalanan tayo.

Naynay kasin napantiwalaan so nalilikna tayo? Nen ugaw ni Garrick, oniay imbaga ton klase na bilay to: “Basta gawaen ko labat no antoy labay ko.” Pero nen ginawa to no anto labat so pakalikna ton duga, aliwliway nansumpalan to. Inamin to ya agmaliket ta nagmaliw ya “imoral, adik, buanges, tan marukruksan too.”

BASE ED NALILIKNA NA ARUM

No maminsan balet, mandedesisyon tayo base ed nalilikna na arum, tan makakaaral tayo ed eksperiensya tan karunongan da. Ipapanengneng tayon rerespetoen tayo ray kapamilya, kakaaro, tan saray totoo ed lugar tayo no gagawaen tayo no antoy iisipen da ya duga.

Kasin naynay ya napantiwalaan tayo bilang giya so nalilikna na arum? Bilang sakey ya kabataan, inalig nen Priscila so gagawaen na saray kakaaro to, kaiba lay pi-sex ed anggan siopa. Balet anggano parad saray kakaaro to et duga so gagawaen to, agtalaga maliket si Priscila. Kuan to: “Nen basta’k labat inalig so arum, agak maliket. Akagawa ak ni ingen na makapuy iran bengatla.”

WALA NI KASI MAS DUGAN PARAAN?

No mandedesisyon tayo, importantin ikonsidera tayoy nalilikna tayo tan say nalilikna na arum. Balet aliwan naynay ya maong so resulta no ditan tayo labat ibase so desisyon tayo. No maminsan, nasakitan tayo labat pati say arum ta agtayon tampol nanengneng so resulta na saray desisyon tayo. (Proverbio 14:12) Tan aliwan segurado ya saray naaralan tayo tan say amta na arum ya duga tan aliwa et talagan makatulong ta manguuman iratan. Lalo la ta wala ray ugali o kagagawa ya ipapasen nensaman ya aliwa, balet natan et normal labat la. Tan wala met iray kagagawa nensaman ya ipapasen ya duga, pero natan et mauges la.

Balet wala tay mas napantiwalaan tayo ya giya no mandedesisyon tayo no antoy duga tan aliwa? Wala tay estandarte ed moral ya sarag tayon tumboken natan tan makatulong ed sikatayo anggad ilabas na panaon?

Maong labat ta walay napangalaan tayo na agmanguuman tan napantiwalaan ya giya ya makatulong ed amin ya klase na totoo. Ipaliwawa ed ontumbok ya artikulo no iner tayo makala na sankaabigan tan napantiwalaan ya giya no mandedesisyon tayo no antoy duga tan aliwa.