Kapitulo 21

Saray Salot nen Jehova ed Kakristianoan

Pasingawey 5​—Apocalipsis 8:1–9:21

Tema: Say panangipaknol ed anemira ed saray pitoran trumpeta

Panaon na kasumpalan: Manlapud inkitrono nen Kristo Jesus nen 1914 anggad baleg a kairapan

1. Anto so nagawa sano lukasan na Kordero so komapiton selyo?

SARAY “apatiran dagem” so popokpokan ni anggad natatakan so 144,000 na espiritual ya Israel tan say baleg ya ulop so naabobonan parad kilalaban. (Apocalipsis 7:1-4, 9) Balet, sakbay ya ombasig ed dalin itan a maksil a bagyo, nepeg a nipakabat met so makadesyang iran panangukom nen Jehova sumpad mundo nen Satanas! Legan a lulukasan na Kordero so komapito tan unor a selyo, seguradon mamabantay a maong si Juan pian nanengneng no antoy niparungtal. Inanabang to natan so eksperiensya to ed sikatayo: “Tan nen inekal to [say Kordero] so komapito a selyo, tinmumbok so deen dia ed tawen ed ngalngali kapaldua ya oras. Tan anengneng ko so pitoran angheles a manal-alagey ed arap na Dios; tan naikdan ira na pitora a trumpeta.”—Apocalipsis 8:1, 2.

Panaon Parad Masimoon a Panagpikasi

2. Antoy nagagawa legan na simbolikon kapalduan oras a deen ed tawen?

² Saya so makabaliksan a deen! Say kapalduay oras et singa mabaybayag sano aalagaren moy bengatlan nagawa. Natan et anggan say mantultuloy a mangatatawen a koro na panagdayew so agla narerengel. (Apocalipsis 4:8) Akin? Anengneng nen Juan so rason diad pasingawey: “Tan sananey ya anghel so dinmago tan tinmunda ed arap na altar, a nanegna na sakey ya insensoan a balitok; tan naikdan na dakel ya insenso, pian sikato so ipano to ed saray pikakasi na lapag na sasantos dia ed tapew na altar a balitok a wala ed arap na trono. Tan say asewek na insenso, a pati saray pikakasi na saray sasantos sinmegep manlapu ed lima na anghel dia ed arap na Dios.”—Apocalipsis 8:3, 4.

3. (a) Anto so ipanonot ed sikatayo na panagpool na insenso? (b) Anto so gagala na kapalduan oras a deen ed tawen?

³ Ipapanonot na saya ed sikatayo a diad silong na Judion sistema na bengabengatla, say insenso so pinoolan ya inagew-agew diad tabernakulo tan, diad saginonor iran taon, diad templo ed Jerusalem. (Exodo 30:1-8) Kaleganan na satan a panagpool na insenso, saray aliwan-saserdoten Israelita so nanalagar ed paway na sagradon pasen, a seguradon mareen a manpipikasi ed kapusoan da, diad samay Sakey a sesegepan na asewek na insenso. (Lucas 1:10) Natan et nanenengneng nen Juan so bengatlan miulibay a nagagawa ed tawen. Say insenso ya inyapay na anghel so misiglaotan ed “saray pikakasi na saray sasantos.” Diad tua, diad akadkaunan pasingawey, say insenso so nibagan mangirepresenta ed ontan iran pikakasi. (Apocalipsis 5:8; Salmo 141:1, 2) Mapatnag, sirin ya iyaabuloy na say simbolikon deen ed tawen a narengel iray pikakasi na sasantos ed dalin.

4, 5. Antoran maawaran ya agawgawa so ontulong ed sikatayon nadetermina so panaon a mipetekan ed simbolikon kapalduan oras a deen?

⁴ Kasin nadetermina tayo no kapigan so inkagawa na saya? On, nadetermina tayo diad pangusisa ed konteksto, pati ed saray maawaran ya agawgawa diad banda’d gapo na agew na Katawan. (Apocalipsis 1:10) Kaleganan na 1918 tan 1919, saray agawgawa ed dalin so mitunosan a tuloy ed senaryo ya adeskribe ed Apocalipsis 8:1-4. Diad loob na 40 taon sakbay na 1914, saray Estudyante na Biblia—bilang tawag ed saray Tasi nen Jehova ed saman—so makpel ya angiyaabawag a saray panaon na Gentil so mangangga ed satan a taon. Saray magulon ebento nen 1914 so amaneknek a duga ira. (Lucas 21:24, King James Version; Mateo 24:3, 7, 8) Balet panisiaan met na dakel ed sikara a nen 1914 et sikaray naala ed sayan dalin pian naawit ed mangatatawen a tawir da. Ag-itan agawa. Imbes, kaleganan na inmunan guerra mundial, sinungdoan da so panaon na pirmin panamasegsegang. Nen Oktubre 31, 1916, say inmunan presidente na Watch Tower Society, si Charles T. Russell, so inatey. Insan, nen Hulyo 4, 1918, say balon presidente, si Joseph F. Rutherford, tan saray pitoran arum a representanti na Sosyedad so inawit ed prisoan ed Atlanta, Georgia, a lingon sinintensyaan na mabayag a kapriso.

⁵ Awetwet iray masimoon a Kristianon Juan a klase. Antoy labay na Dios ya ontumbok a gawaen da? Kapigan so kaawit da ed tawen? Sakey ya artikulon apauloan na “Angangga la so Panagani—Anto so Ontumbok?” so pinmatnag ed Mayo 1, 1919, a paway na The Watch Tower. Impabitar na satan so kipapasen na agpakaseguro tan pinaseseg to ray matoor a mantultuloy a mansungdo, ya inyarum na satan: “Manisia kami a tua la natan so pangibaga a say panagani ed panarian a klase et asumpal la, ya amin na saratan so atatakan tan say puerta so kapot la.” Kaleganan na sayan mairap a panaon, saray masimoon a pikakasi na Juan a klase so onsesegep, a singa walad asewek na dakel ya insenso. Tan saray pikakasi ra so dedengelen!

Pangibasileng na Apoy ed Dalin

6. Anto so nagawa kayari na deen ed tawen, tan saya so ebat ed anto?

⁶ Ibabaga nen Juan ed sikatayo: “Tan say anghel inala to so insensoan; tan sikato so pinano to na apoy na altar, tan sikato so imbuntok to ed tapew na dalin: et walaray tinmumbok a karokarol, tan boses, tan kirmat, tan yegyeg.” (Apocalipsis 8:5) Kayari na deen, walay biglan agawa! Saya so mapatnag ya ebat ed saray pikakasi na sasanto, lapud pinarngat itan na apoy ya inala ed altar na insenso. Nen 1513 B.C.E., diad Palandey Sinai, saray karol tan kirmat, maksil a boses, apoy, tan say inkayegyeg na palandey so angiparungtal ed impangipaarap nen Jehova na imano to ed totoo to. (Exodo 19:16-20) Say miulibay iran panangiparungtal ya inreport nen Juan so pakapatnagan met na impangimano nen Jehova ed saray lingkor to ed dalin. Balet say anengneng nen Juan so nipresenta ed saray tanda. (Apocalipsis 1:1, NW) Kanian panon ya ipatalos natan so simbolikon apoy, saray karol, boses, kirmat, tan yegyeg?

7. (a) Anton simbolikon apoy so pinarngat nen Jesus ed dalin legan na ministeryo to? (b) Panon a sinelselan na saray espiritual ya agagi nen Jesus so apoy ed Kakristianoan?

⁷ Diad sakey ya inkagawa, imbaga nen Jesus ed saray babangatan to: “Linma ak dia a mangiyan na apoy ed dalin.” (Lucas 12:49) Peteg a sikatoy anelsel na apoy. Diad magunaet ya impanpulong to, ginawa nen Jesus so Panarian na Dios a manunan isyu ed arap na Judion totoo, tan saya so amarngat na ampetang a gotgotan ed saman ya interon nasyon. (Mateo 4:17, 25; 10:5-7, 17, 18) Nen 1919, saray espiritual ya agagi nen Jesus ed dalin, say melag ya ulop na alanaan a Kristiano ya akaliktar ed saray makapasubok iran agew na Guerra Mundial I, so anelsel na miulibay ya apoy ed Kakristianoan. Nen Setyembre ed saman a taon, mabitar so paneknek na kiwawala na espiritu nen Jehova sanen saray matoor a Tasi to a nanlalapud asingger tan arawi so nantitipon diad Cedar Point, Ohio, E.U.A. Si Joseph F. Rutherford, ya agano nin nibulos ed prisoan tan magano to lan namoria so pangiyatras ed amin ya akusasyon ed sikato, so makpel a nampaliwawa ed saman a kombension, a kuanto: “Lapud matulok ed ganggan na Katawan tayo, tan mamibidbir ed pribilehyo tan kimey tayo a milaban sumpad saray salimbengan na katilaan ya abayag lan mangaaripen ed totoo, say kimey tayo nensaman tan natan et say pangiyabawag ed onsasabin maglorian panarian na Mesias.” Satan so manunan isyu—Panarian na Dios!

8, 9. (a) Panoy impaneskribe nen J. F. Rutherford ed awawey tan pilalek na saray totoo na Dios legan na saray mairap a taotaon na guerra? (b) Panon a nibasileng so apoy ed dalin? (c) Panon ya agawa iray karol, boses, kirmat, tan yegyeg?

⁸ Diad panutukoy ed agano niran mairap ya eksperiensya na totoo na Dios, inkuan na espiker: “Ontan lay kasebeg na ilulusob na kabusol a dakel a pinablin pulok na Katawan so atalagnaw tan tinmanyareg ed impakabigla, a manpipikasi tan manaalagar ed pangipatnag na Katawan na linawa to. . . . Anggaman ed temporaryon inkadismaya ra, pirmi pilalek dan iyabawag so mensahe na panarian.”—Nengnengen so Setyembre 15, 1919, a paway na The Watch Tower, pahina 280.

⁹ Nen 1919 et apenek itan a pilalek. Sayan melag balet ta aktibon grupo na Kristiano so dinmalang, ed espiritual a panangibaga, pian igapo so sankamundoan a kampanya na panagpulong. (Ikompara so 1 Tesalonica 5:19.) Say apoy so imbasileng ed dalin diad paraan a say Panarian na Dios so nagmaliw ya ampetang ya isyu, tan nantultuloy ya ontan! Sinandian na maksil iran boses so deen, a malinew a mangipapaknol na mensahe na Panarian. Inmungol iray makarol a bagyon pasakbay manlapud Biblia. Singa saray kiddiam na kirmat, saray mandarlang a sinag na katuaan so sinminag manlapud mapropetikon Salita nen Jehova, tan, singa ed mabiskeg a yegyeg, say relihyoson ayaman so ayegyeg ed saray pundasyon to. Anengneng na Juan a klase a walay kimey a kaukolan a gawaen. Tan anggad sayan agew, satan a kimey so makapadinayew a nantultuloy a linmaknab ed interon panaayaman a dalin!—Roma 10:18.

Pampaparaan Parad Tanol na Saray Trumpeta

10. Antoy ipaparaan a gawaen na saray pitoran anghel, tan akin?

¹⁰ Intuloy nen Juan ya imbaga: “Tan saray pitora ya anghel a nanegna ed saray pitora a trumpeta, imparaan day inkasikara a mamaknol.” (Apocalipsis 8:6) Antoy kabaliksan na pamaknol ed saratan a trumpeta? Diad panaon na Israel, saray tanol na trumpeta so nausar a mangisinyal na saray importantin agew odino makatantanda iran nagawgawa. (Levitico 23:24; 2 Arari 11:14) Mipadpara, saray tanol na trumpeta a narengel nen Juan so mangipaimano ed saray pamaakaran a nalalanor so bilay tan patey.

11. Diad anton panagparaan a kimey ed dalin so okupadon akibiangan na Juan a klase manlapud 1919 anggad 1922?

¹¹ Legan a saray anghel so manpaparaan a mamaknol ed saratan a trumpeta, seguradon sikara met so mangiiter na panangiwanwan ed panagparaan a kimey ed dalin. Manlapud 1919 ya anggad 1922, saray apabiskeg a Juan a klase so okupado ed panangorganisa lamet ed mapublikon ministeryo tan diad panagpaalagey ed saray pasilidad na panag-imprintaan. Nen 1919, say magasin a The Golden Age, a kabkabat natan ya Awake!, so impaway bilang “Sakey a Dyurnal na Katuaan, Ilalo, tan Kombiksion”—singa-trumpetan instrumento a mausar parad pangiwalwal ed pibabali na palson relihyon ed politika.

12. Anto so ipapaknol na kada tanol na trumpeta, a mangipanonot ed sikatayo ed anton agawa ed panaon nen Moises?

¹² Singa nanengneng tayo natan, kada tanol na trumpeta so mangipapaknol na dramatikon eksena a ditan et saray makapataktakot a salot so mangapekta ed saray kabiangan na dalin. Arum ed saraya so mangipapanonot ed sikatayo ed saray salot ya impaakseb nen Jehova bilang panusa ed saray Ehipsio ed panaon nen Moises. (Exodo 7:19–12:32) Saraya so balikas na panangukom nen Jehova ed satan a nasyon, tan angilukas iratan na dalan pian makalukpos ed inkaaripen so totoo na Dios. Saray salot ya anengneng nen Juan so manumpal ed bengatlan mipadpara. Balet, aliwan literal iratan a salot. Saratan so tanda a mangisisimbolo ed matunong iran panangukom nen Jehova.—Apocalipsis 1:1.

Panamidbir ed “Kakatlo”

13. Antoy nagawa sano paknolen so unonan apatiran trumpeta, tan anton tepet so palesaen na saya?

¹³ Singa nanengneng tayo, sano paknolen so apatiran trumpeta, saray salot so nidapo ed “kakatlo” na dalin, ed dayat, ed saray ilog tan diad saray subol na danum, tan diad saray lapuan na liwawa na dalin. (Apocalipsis 8:7-12) Say kakatlo so baleg a kabiangan na bengatla balet ta aliwan intero. (Ikompara so Isaias 19:24; Ezequiel 5:2; Zacarias 13:8, 9.) Kanian dinan a “kakatlo” so makanepegan a tuloy na sarayan salot? Say baleg a karaklan ed katooan so binulag tan inimpluensyaan nen Satanas tan say bini to. (Genesis 3:15; 2 Corinto 4:4) Say kipapasen so singa deneskribe nen David: “Sikara ya amin kinmasipa ra: sikara nagmaliw ira ya amin a marumsis; anggapo a balot so manggawa na maong, anggapo, anggan sakey.” (Salmo 14:3) On, say interon katooan so napepeligron mangawat na masebeg a panangukom. Balet sakey a seksion ditan so nagkalautlan makasalanan. Sakey a kabiangan—“kakatlo”—so nepeg komon a nankalakal la! Anto itan a “kakatlo”?

14. Anto so simbolikon kakatlo a mangawat na makasalot iran mensahe manlapud si Jehova?

¹⁴ Say Kakristianoan! Nen dekada na 1920, sakop na panarian na Kakristianoan so ngalngali kakatlo na katooan. Say relihyon to so bunga na baleg ya apostasya a nanlapud tuan Inkakristiano—say apostasya ya impasakbay nen Jesus tan saray babangatan to. (Mateo 13:24-30; Gawa 20:29, 30; 2 Tesalonica 2:3; 2 Pedro 2:1-3) Ibabaga na saray klero na Kakristianoan a wala ira ed templo na Dios tan irerepresenta ra so inkasikara bilang managbangat na Inkakristiano. Balet saray doktrina ra so arawin tuloy ed katuaan na Biblia, tan mantutultuloy dan pababandayen so ngaran na Dios. Unong a matukotukoy ya inrepresenta na simbolikon kakatlo, say Kakristianoan so mangawat na mabiskeg, makasalot iran mensahe nen Jehova. Satan a kakatlo na katooan so agmakanepegan na antokaman a madibinon pabor!

15. (a) Kasin para labat ed partikular a taon so kada tanol na trumpeta? Ipaliwawa. (b) Siopan boses so niarum ed Juan a klase diad panangiyabawag ed saray panangukom nen Jehova?

¹⁵ Mitukoyan ed pantutumbokan na saray tanol na trumpeta, imparungtal so espisyal a resolusyon ed pitoran kombension manlapulad 1922 anggad 1928. Balet say panangipaknol na trumpeta et aliwan diad saraman labat a taon. Say mabiskeg a panangiwalwal ed saray marelmeng a kagagawa na Kakristianoan so agmanunda, mantutultuloy, legan na ikukurang na agew na Katawan. Nepeg a niproklama iray panangukom nen Jehova ed sankatalbaan, ed amin a nasyon, anggaman ed panamusol tan panamasegsegang ed dakel a nasyon. Insan labat ed satan onsabi so anggaan na sistema nen Satanas. (Marcos 13:10, 13) Makapaliket, say baleg ya ulop so angiyarum natan ed boses da ed Juan a klase diad pangiyaabawag ed saratan a singa karol a proklamasyon a walaan na sankamundoan ya importansia.

Apoolan so Kakatlo na Dalin

16. Anto so tinmumbok sanen pinaknol na inmunan anghel so trumpeta to?

¹⁶ Diad pangirereport nipaakar ed saray anghel, insulat nen Juan: “Tan say unaan amaknol, tan tinmumbok so kristal tan apoy, ya alaokan na dala, tan nibantak ira ed tapew na dalin: tan say kakatlo na dalin apoolan, tan say kakatlo na saray kiew apoolan ira, tan apoolan so amin a dika a malambot.” (Apocalipsis 8:7) Mipadpara iya ed komapiton salot ed Ehipto, balet anto so kabaliksan na satan ed panaon tayo?—Exodo 9:24.

17. (a) Anto so irerepresenta na salitan “dalin” diad Apocalipsis 8:7? (b) Panoy inkapoolan na Kakristianoan a kakatlo na dalin?

¹⁷ Diad Biblia, say salitan “dalin” so mabetbet a manutukoy ed katooan. (Genesis 11:1; Salmo 96:1) Lapud say komaduan salot et diad dayat, a wala met so pikoneksionan to ed katooan, say “dalin” so maseguron manutukoy ed singa maligen a sosyedad na too ya inletneg nen Satanas tan nigeter lan naderal. (2 Pedro 3:7; Apocalipsis 21:1) Ipaparungtal na eksena na salot a say kakatlo na dalin a Kakristianoan so natektek ed mansasnit a petang na agpanangabobon nen Jehova. Saray prominente to—a manal-alagey a singa kakiewan ed pegley to—so napoolan diad panangiyabawag ed makadesyang a panangukom nen Jehova. Amin a nilasus milyon a membro na iglesia to, no itultuloy dan suportaan so relihyon na Kakristianoan, so magmaliw a singa atektek iran dika, alenes ed espiritual diad pakanengneng na Dios.—Ikompara so Salmo 37:1, 2.a

18. Panoy inkiyabawag na mensahe na panangukom nen Jehova diad samay 1922 a kombension ed Cedar Point?

¹⁸ Panon so impangipasabi ed sayan mensahe na panangukom? Diad inkalapagan, aliwan diad saray managbalita ed mundo, a kabiangan na mundo tan mabetbet a mamabalaw ed “aripen” na Dios. (Mateo 24:45) Niyabawag itan ed makatantandan paraan diad komaduan maawaran ya impandaragup na saray totoo na Dios diad Cedar Point, Ohio, nen Setyembre 10, 1922. Saraya so nankakasakey tan maligsan angawat ed sakey a resolusyon ya apauloan na “Sakey ya Angat ed Saray Lider na Mundo.” Diad diretsaan iran salita, pinakabatan na satan so modernon-agew a simbolikon dalin, a singa ed onggendan: “Sikami sirin so ontatawag ed saray nasyon na dalin, saray manuley tan saray lider da, tan diad amin na saray klero na amin a relihyoson denominasyon na dalin, saray papatumbok tan alyados da, angkakabaleg iran negosyo tan politiko, ya ipaway da so prueba ra diad pangikakatunongan ed talindeg da a nayarian dan iletneg so kareenan tan aligwas ed dalin tan iter so liket ed totoo; tan diad isaew da ed saya, et ontatawag kami ed sikara ya ontalineng ed panagtasin iyoopresi mi bilang saray tasi na Katawan, tan insan paulyan iran mangibaga no kasin tua odino andi so testimonya mi.”

19. Anton testimonya so indeklara na saray totoo na Dios ed Kakristianoan nipaakar ed Panarian na Dios?

¹⁹ Anton testimonya so iprepresenta na sarayan Kristiano? Saya: “Pepekderan tan iyaabawag mi a say Mesianikon panarian so sigpot a remedyo ed amin a beblay na katooan tan mangitarok na kareenan ed dalin tan abig na linawa ed totoo, say pirawat na amin a nasyones; pian saramay mabulbulos a manpasakop ed matunong ya uley to a natan et ginmapo la, so nabendisyonan na magnayon a kareenan, bilay, kawayangan tan agmanganggan liket.” Diad sarayan mauges a panaon, a saray ginaway-toon gobierno, nagkalautla ed saramay walad Kakristianoan, so talagan onsasaew a manolbar ed saray problema na mundo, satan a singa-trumpetan angat so onaaniweng a mas mapuersa nen say nen 1922. Agaylan tua a say Panarian na Dios diad panamegley na mananalon Kristo to so mogmon ilalo na katooan!

20. (a) Diad anton paraan a saray mensahe na panangukom nen 1922 tan kalabas na satan so impaknol na kongregasyon na saray alanaan a Kristiano? (b) Antoy resulta ed Kakristianoan na samay inmunan tanol na trumpeta?

²⁰ Diad panamegley na saray resolusyon, tract, bokleta, libro, magasin, tan paliwawa, saya tan saray saginonor a panangiyabawag so nipaknol panamegley na kongregasyon na saray alanaan a Kristiano. Say resulta na inmunan tanol na trumpeta ed Kakristianoan et satan so abasigan na singa kinmigtel a danum na ompepelag a graniso. Say kasalanan na Kakristianoan ed dala, lapud pibibiang to ed saray guerra ed koma-20 a siglo, so niparungtal, tan nipanengneng a sikato so makanepegan na mangapuy-apoy a panangipatnag na sanok nen Jehova. Say Juan a klase, tekep na saginonor a suporta na baleg ya ulop, so mantutultuloy a mangipapaknol ed inmunan tanol na trumpeta, a mangipapaimano ed panmoria nen Jehova ed Kakristianoan, bilang manepeg ed kadederal.—Apocalipsis 7:9, 15.

Singa Napopoolan a Palandey

21. Anto so nagawa sano paknolen na komaduan anghel ed trumpeta to?

²¹ “Tan say komadua ya anghel pinaknol to, et singa sakey a baleg a palandey a mandarlang ed apoy so nibantak ed dayat: tan say kakatlo na dayat nagmaliw a dala; tan say kakatlo na saray pinalsa a wala ra ed dayat inatey ira, salanti saray walay bilay da; et say kakatlo na saray sakayan [odino baluto] abagbag.” (Apocalipsis 8:8, 9) Anto so irerepresenta na sayan makapataktakot ya eksena?

22, 23. (a) Anton resolusyon so seguradon niwala bilang resulta na impamaknol ed komaduan trumpeta? (b) Anto so irerepresenta na “kakatlo na dayat”?

²² Nayarin natalosan tayon maong itan no konsideraen tayo so kombension na saray totoo nen Jehova ya agawa ed Los Angeles, California, E.U.A., nen Agosto 18-26, 1923. Say niparungtal a paliwawa nen J. F. Rutherford ed ngarem na Sabado et nibase ed teman “Saray Karnero tan Saray Kanding.” “Saray karnero” so malinew ya impabidbir bilang saramay walaan na matunong ya awawey a totoo a manawir ed mangaraldalin a sakop na Panarian na Dios. Say resolusyon a tinmumbok so angipaimano ed pansimpisimpitan na “saray apostatan klero tan ‘say manuna ed saray pulok da,’ a sikara so minumundon totoo a mabiskeg so impluensya ra ed pinansyal tan politikal.” Onkekerew itan ed “dakel a maaro ed kareenan tan uksoy diad nanduruma iran relihyon . . . ya isian day inkasikara ed agmatunong ya eklesiastiko iran sistema a tinukoy na Katawan bilang ‘Babilonia’” tan iparaan day inkasikaran “mangawat ed saray bendisyon na panarian na Dios.”

²³ Seguradon niwala iyan resolusyon bilang resulta na impamaknol ed komaduan trumpeta. Saramay onkiwas ed dugan panaon ed satan a mensahe so onsian ed saramay deneskribe nen Isaias ed sarayan salita: “Balet saray marelmeng singa ra saray magulo a dayat; ta agto nayarian so onlinak tan saray danum to mangibuntok ira na pitek tan dutak.” (Isaias 57:20; 17:12, 13) Kanian, say “dayat” so mangirerepresenta ed magulo, agmaligen, tan rebelyoson katooan a mamaparngat na gulo tan rebolusyon. (Ikompara so Apocalipsis 13:1.) Onsabi so panaon sano satan a “dayat” et naandi la. (Apocalipsis 21:1) Kaleganan ni, diad kipaknol na komaduan trumpeta, iyabawag nen Jehova so panangukom sumpad kakatlo na satan—say magulon kabiangan a walad sakop na Kakristianoan a mismo.

24. Antoy irerepresenta na abalbaleg a singa-palandey a mandarlang a nibasileng ed dayat?

²⁴ Sakey ya abalbaleg a singa-palandey a mandarlang so nibasileng ed sayan “dayat.” Diad Biblia, saray palandey so mabetbet a mangisisimbolo ed saray gobierno. Alimbawa, say Panarian na Dios so inrepresenta bilang palandey. (Daniel 2:35, 44) Say mananeral a Babilonia so nagmaliw a ‘palandey ya apoolan.’ (Jeremias 51:25) Balet say palandey ya anengneng nen Juan so siansia nin mandarlang. Say inkibasileng na satan ed dayat so matukotukoy a mangirepresenta ed no panon a diad kaleganan tan kayari na inmunan guerra mundial et say suppiatan ed gobierno so nagmaliw a mandarlang ya isyu ed limog na katooan, nagkalalo la ed saray daldalin na Kakristianoan. Diad Italya, inggapo nen Mussolini so Pasismo. Inabrasa na Alemanya so Nasismo nen Hitler, bangta saray arum a bansa so anali ed nanduruman nengneng na sosyalismo. Agawa so biglan impanguman ed Russia, a ditan et say rebolusyon na Bolshevik so amawala na sankaunaan a Komunistan estado, a bilang resulta et naandian na pakapanyari tan impluensya iray relihyoson lider na Kakristianoan ed samay datin sakey ed saray salimbengan da.

25. Panon a say gobierno et nantultuloy a mandarlang ya isyu kayari na Guerra Mundial II?

²⁵ Saray eksperimento na Pasista tan Nazi so pinatunda na komaduan guerra mundial, balet say gobierno so nantultuloy ya ampetang ya isyu, tan say dayat na katooan so nantultuloy ya agulo tan amawalan tampol na saray balon rebolusyonaryon gobierno. Diad saray dekada kayari na 1945, saraya so niletneg ed dakel iran paspasen, a singa say Tsina, Vietnam, Cuba, tan Nicaragua. Diad Gresya et sinmaew so sakey ya eksperimento a panguley na diktador a militar. Diad Kampuchea (Cambodia) say impanali ed pundamentalistan Komunismo so nanresulta ed nibalita a duaran milyon tan masulok ni ya inaatey.

26. Panon a say “palandey a mandarlang ed apoy” so nantultuloy ya amawala na saray daluyon ed dayat na katooan?

²⁶ Satan a “palandey a mandarlang ed apoy” so nantultuloy ya amawala na saray daluyon ed dayat na katooan. Saray puligesgesan ed gobierno so nibalita ed Aprika, diad saray Amerika, Asia, tan diad saray isla na Pasipiko. Dakel ed sarayan puligesgesan so agawa ed daldalin na Kakristianoan odino diad paspasen a saray misionaryo na Kakristianoan et nagmaliw iran aktibista. Saray papari na Katoliko Romano so akibabali ni ingen tan akibakal bilang membro na saray ulop na Komunistan gerilya. Ontan met, saray Protestantin ebanghelikon grupo so kinmiwas ed Sentral Amerika pian labanan so tinawag da a “maruksa tan anggapoy tundan inkapgaan ed pakapanyari” na Komunista. Balet anggapo ed sarayan daluyon na dayat na katooan so akapangitarok na kareenan tan kaligenan.—Ikompara so Isaias 25:10-12; 1 Tesalonica 5:3.

27. (a) Panon a say “kakatlo na dayat” so nagmaliw a dala? (b) Panon a say ‘kakatlo na saray pinalsa ed dayat’ so inatey tan anto so pansumpalan na “kakatlo na saray sakayan”?

²⁷ Ipapabitar na impamaknol ed komaduan trumpeta a nankasalanan ed dala iramay akibabali ed saray rebolusyonaryon gotgotan na gobierno imbes a nampasakop ed Panarian na Dios. Nagkalautlan nagmaliw a singa dala so “kakatlo na dayat” na Kakristianoan. Amin na saray mabilay a bengatlan wadtan so inatey ed pakanengneng na Dios. Anggapo ed saray manguman-uman ya organisasyon a letaw-letaw a singa baluto ed satan a kakatlo na dayat so makapaliis ed sigpot a pakakneb. Agaylay liket tayo a minilyon ed saray kinmarneron totoo so ontatalineng natan ed singa-trumpetan tawag ya onsian ed saramay siansia nin manlulublob ed makulangkulang a nasyonalismo tan kasalanan ed dala na satan a dayat!

Sakey a Bitewen so Naplag a Nanlapud Tawen

28. Anto so nagawa sano paknolen na komatlon anghel so trumpeta to?

²⁸ “Tan say komatlo ya anghel pinaknol to, et naplag nanlapu ed tawen so sakey a baleg a bitewen a mandarlang a singa sakey a ngapus [odino lampara], tan naplag ed kakatlo na saray ilog, tan ed subol na saray danum; tan say ngaran na bitewen sikato so Ajenjo: tan say kakatlo na danum nagmaliw ya ajenjo; tan dakel a too so inatey nisengeg ed saray danum, ta nagmaliw ira ya ampait.” (Apocalipsis 8:10, 11) Maminsan lamet, arum a kabiangan na Biblia so ontulong ed sikatayon natalosan no panon a sayan teksto so onaplika ed agew na Katawan.

29. Anto so manumpal ed simbolismo na “baleg a bitewen a mandarlang a singa sakey a ngapus,” tan akin?

²⁹ Naamtaan tayo la so simbolismo na sakey a bitewen diad saray mensahe nen Jesus ed saray pitoran kongregasyon, a ditan et saray pitoran bibitewen so mangisisimbolo ed saray mamatatken ed kongregasyon.b (Apocalipsis 1:20) Saray alanaan a “bitewen,” pati amin nin arum ed alanaan, so manaayam la ed mangatatawen iran pasen diad espiritual a pantalos nanlapula’d samay panaon a sikara so tinatakan na masanton espiritu bilang tanda na mangatatawen a tawir da. (Efeso 2:6, 7) Anggaman ontan, impasakbay nen apostol Pablo a manlapud limog na saratan a singa-bitewen et onlesa iray apostata, sektaryano, a mangibalang ed pulok. (Gawa 20:29, 30) Say ontan ya ag-inkamatoor so mansumpal ed pirmin apostasya, tan sarayan naplag a mamatatken so magmaliw a sakey a tugyop na too na kasalanan odino kaugsan ya ipaatagey toy inkasikato ed singa-dios a posisyon diad limog na katooan. (2 Tesalonica 2:3, 4) Saray pasakbay nen Pablo so asumpal sanen saray klero na Kakristianoan so pinmarungtal ed eksena na mundo. Sayan grupo so matukotukoy a nirepresenta diad simbolon “sakey a baleg a bitewen a mandarlang a singa sakey a ngapus [odino lampara].”

30. (a) Sanen say ari na Babilonia so atukoy bilang samay naplag a nanlapud tawen, antoy kabaliksan na saya? (b) Anto so nayarin tutukoyen na kapelag manlapud tawen?

³⁰ Anengneng nen Juan iyan partikular a bitewen a napepelag manlapud tawen. Panon? Saray eksperiensya na sakey ya ari nensaman so ontulong ed sikatayon natalosan itan. Diad pitotongtong ed ari na Babilonia, inkuan nen Isaias: “Panon la so inkaplag mo a nanlapu ed tawen, O kabontatala, anak na kabuasan! Panon la so inkabatang mo ed dalin, sika ya impanangabebam so saray nasyon!” (Isaias 14:12) Sayan propesiya so asumpal sanen say Babilonia so inggeba na saray armada nen Ciro, tan say ari na satan so biglan naplag manlapud sankamundoan a pananguley diad makapabaing ya inkatalo. Kanian, say kapelag manlapud tawen so nayarin ontukoy ed kabalang na atagey a posisyon tan kapelag ed baleg a kababaingan.

31. (a) Kapigan so inkaplag na klero na Kakristianoan manlapud “mangatatawen” a posisyon? (b) Panon a saray danum ya inserbi na saray klero so nagmaliw ya “ajenjo,” tan antoy resulta na satan ed dakel?

³¹ Sanen say klero na Kakristianoan so nan-apostata ed tuan Inkakristiano, sikaray naplag manlapud atagey a “mangatatawen” a posisyon a deneskribe nen Pablo ed Efeso 2:6, 7. Imbes a mangiyopresi na saray tariwan danum na katuaan, angiserbi ira na “ajenjo,” ampait iran katilaan a singa say impiernon-apoy, purgatoryo, Trinidad, tan predestinasyon; ontan met, impaarap daray nasyon ed bakal, a sinmaew iran amaseseg ed sikaran magmaliw a matunong iran lingkor na Dios. Say resulta? Asamalan ed espiritual iramay anisia ed saray katilaan. Say kipapasen da so miulibay ed saray agmatoor ya Israelita ed panaon nen Jeremias, ya angibagaan nen Jehova: “Nia pakanen ko ra naani na ajenjo, tan painumen ko ra naani na danum na apgo; ta nanlapu ed saray propeta na Jerusalem pinmaway so agpangingalngalep [odino apostasya] ed Dios ya onla ed saray amin a dalin.”—Jeremias 9:15; 23:15.

32. Kapigan so mapatnag ya inkaplag na Kakristianoan manlapud espiritual a katawenan, tan panon iyan lalon nipabitar?

³² Sayan inkaplag manlapud espiritual a katawenan so apatnagan nen taon 1919 sanen impudir ed melag a nakdaan na saray alanaan a Kristiano so panangasikaso ed saray intereses na Panarian, imbes a diad saray klero na Kakristianoan. (Mateo 24:45-47) Tan nanlapula’d 1922 et satan ya inkaplag so lalon nipabitar sanen sayan grupo na saray Kristiano so amasimbalo ed kampanya ra a prangkan panangiwalwal ed saray insaew na klero na Kakristianoan.

33. Anton impangiwalwal ed klero na Kakristianoan so ginawa ed samay 1924 a kombension ed Columbus, Ohio, E.U.A.?

³³ Matalonggaring ed sayan pamaakaran et say agawan proklamasyon ed samay deneskribe na The Golden Age a magasin bilang “sankabalgan a kombension na saray Estudyante na Biblia legan na sarayan panaon.” Sayan kombension so agawa ed Columbus, Ohio, nen Hulyo 20-27, 1924. Seguradon diad panangiwanwan na anghel ya angipaknol ed komatlon trumpeta, sakey a mapuersan resolusyon so inawat diman tan diad saginonor et 50 milyon a kopya so nibunog bilang tract. Saman so impalapag ed titulon Ecclesiastics Indicted. Impresenta na sub-titulo so isyu: “Say Bini na Sipan Sumpad Bii na Uleg.” Say mismon Panangondena (Indictment) et diretsaan ya angiwalwal ed klero na Kakristianoan ed saray pamaakaran a singa say impangusar da na mapasirayew iran relihyoson titulo, say impanggawa ra ed angkakabaleg a negosyante tan propesyonal iran politiko bilang manunaan ed saray pulok da, say impampilalek dan magmaliw a dederlengen na totoo, tan say agda pangipulong ed mensahe na Panarian na Mesias ed totoo. Indanet na satan a kada dedikadon Kristiano so ingganggan na Dios a mangiyabawag ‘ed agew na panangibales na Dios tayo; a manligliwa ed amin a managogol.’—Isaias 61:2.

34, 35. (a) Anto so agawa ed pakapanyari tan impluensya na klero nanlapula’d impamaknol na komatlon anghel ed trumpeta to? (b) Anto so itatarya na arapen parad saray klero na Kakristianoan?

³⁴ Nanlapula’d impamaknol na komatlon anghel ed trumpeta to, say posisyon na saray klero a pananguley ed katooan so kalkalnan naaandi, ya anggad sayan agew tan panaon et dagdaiset la’d sikara so walaan na singa-dios a pakapanyari a nanggayagaan da nen apalabas iran siglo. Lapud panagpulong na saray Tasi nen Jehova, amoria na amayamay a totoo a say dakel iran doktrina ya imbangat na klero et espiritual a samal—“ajenjo.” Niarum ni, ngalngali la naandi so pakapanyari na klero ed mamaamianen a Europa, bangta diad arum a daldalin, say gobierno so mapeget a mangeekal ed impluensya ra. Diad saray Katolikon pasen ed Europa tan diad saray Amerika, say mabanday ya awawey na saray klero nipaakar ed pinansyal, politikal, tan moral so aneral ed reputasyon da. Manlapud natan a manpatuloy, say posisyon da so lalon onuges labat, lapud agla manbayag et nasagmak da met so parehon nansumpalan na amin niran palson relihyonista.—Apocalipsis 18:21; 19:2.

³⁵ Agni asumpal so panasalot nen Jehova ed Kakristianoan. Imanoen so nagawa kayari itanol na komapat a trumpeta.

Kabilungetan!

36. Antoy nagawa kayari na pamaknol ed komapat ya anghel ed trumpeta to?

³⁶ “Tan say komapat ya anghel amaknol, tan asugat so kakatlo na banwa, tan say kakatlo na bulan, tan say kakatlo na saray bitewen; dia ed kaunongan a binmilunget so kakatlo ra, tan agsinmindag so silew na agew ed kakatlo to, tan ontan met so labi.” (Apocalipsis 8:12) Say komasiam a salot ed Ehipto et literal a kabilungetan. (Exodo 10:21-29) Balet anto iyan simbolikon kabilungetan ya onsabin mansalot ed totoo?

37. Panoy impaneskribe nen apostol Pedro tan Pablo ed espiritual a kipapasen na saramay walad paway na Kristianon kongregasyon?

³⁷ Imbaga nen apostol Pedro ed saray kapananisiaan to a sikaray walad kabilungetan, no nipaakar ed espiritual, sakbay na impagmaliw dan Kristiano. (1 Pedro 2:9) Inusar met nen Pablo so salitan “kabilungetan” diad paneskribe ed espiritual a kipapasen na saramay walad paway na Kristianon kongregasyon. (Efeso 5:8; 6:12; Colosas 1:13; 1 Tesalonica 5:4, 5) Balet komusta iramay walad Kakristianoan a mangibabagan manisia ira ed Dios tan ikuan dan awaten da si Jesus bilang Manangilaban da?

38. Ipapaknol na komapat ya anghel so anton katuaan nipaakar ed “liwawa” na Kakristianoan?

³⁸ Imbaga nen Jesus a saray tuan Kristiano so nabidbiran panamegley na saray bunga ra tan dakel ed saray mangibabagan papatumbok to so “managgawa na kaugsan.” (Mateo 7:15-23) Agniburi na siopaman a mangiimaton ed saray bunga na kakatlo na mundo a betang na Kakristianoan a satan so kapa-kapa ed graben espiritual a kabilungetan. (2 Corinto 4:4) Say Kakristianoan so natetel a maong, lapud ibabaga ton sikatoy Kristiano. Kanian, manepeg lambengat a say komapat ya anghel so mangipaknol ed katuaan a say “liwawa” na Kakristianoan so, diad tua, et kabilungetan, tan saray lapuan na “liwawa” na satan et Binababilonia—aliwan-Makristiano.—Marcos 13:22, 23; 2 Timoteo 4:3, 4.

39. (a) Panon a say resolusyon a pinaletan ed kombension nen 1925 so aneskribe ed palson liwawa na Kakristianoan? (b) Anto nin malalaknab a panangiwalwal so agawa nen 1955?

³⁹ Mitukoyan ed satan a mangatatawen a proklamasyon, nandaragup so ulop na totoo na Dios ed kombension diad Indianapolis, Indiana, E.U.A., nen Agosto 29, 1925, tan nandesidin ipalapag so prangkan resolusyon ya apauloan na “Mensahe na Ilalo.” Manga 50 milyon lamet a kopya so imbunog ed pigaran lenguahe. Deneskribe na satan so palson liwawa ya inyopresi na nantetekep a maanamot iran komersyante, saray lider ed politika, tan saray relihyoson klero, a bilang resulta et “saray totoo so naplag ed kabilungetan.” Tan inturo na satan so Panarian na Dios bilang peteg ya ilalo diad pakaawat “ed saray bendisyon na kareenan, aligwas, bunigas, bilay, kawayangan tan maandon liket.” Kinaukolan na melag ya ulop na alanaan a Kristiano so pakpel diad pangiyabawag ed saratan a mensahe sumpad abalbaleg ya organisasyon na Kakristianoan. Balet tuloytuloy, manlapud kasakbayan na dekada na 1920 anggad natan, ya ontan so gagawaen da. Diad mas agano niran panaon, nen 1955, agawa so malaknab nin panangiwalwal ed kleron klase panamegley na sankamundoan ya impangibunog ed dakel iran lenguahe ed sakey a bokletan apauloan na Kakristianoan Odino Inkakristiano—Dinan so “Liwawa na Mundo”? Natan, say pansimpisimpitan na Kakristianoan so mapatpatnag a maong, a dakel ed mundo so makakaimano a mismo ed satan. Balet agtinmunda iray totoo nen Jehova diad panangiwalwal ed kipapasen na Kakristianoan: sakey a panarian na kabilungetan.

Sakey a Mantekkiab ya Agila

40. Anto so ipapabitar na intanol na apatiran trumpeta nipaakar ed kipapasen na Kakristianoan?

⁴⁰ Sarayan tanol na unonan apatiran trumpeta so tuan nansumpal diad inkiparungtal na kibalatar tan makapatey a kipapasen na Kakristianoan. Say betang to ed “dalin” so niparungtal bilang makanepegan ed panangukom nen Jehova. Saray rebolusyonaryon gobierno a linmelesa ed daldalin to tan ed inerman a pasen so nipabitar bilang makapairap ed espiritual a bilay. Niwalwal so akusbon kipapasen na klero to tan say inkalapagan ya espiritual a kabilungetan a kipapasen to pian nanengneng na amin. Talagan manunan natetel so Kakristianoan bilang kabiangan na sistema na bengabengatla nen Satanas.

41. Legan na intundan agano na impantutumbokan na tanol na trumpeta, anto so anengneng tan nadngel nen Juan?

⁴¹ Anto ni so iparungtal? Sakbay tayon naamtaan so ebat ed sayan tepet, wala so intundan agano diad impantutumbokan na saray tanol na trumpeta. Deneskribe nen Juan so tinmumbok ya anengneng to: “Tan ninmengneng ak, tan nadngel ko so sakey ya agila, a mantektekkiab ed pegley na tawen, a kuanto ed baleg a boses, Kasi! kasi! kasi lara! so saray manaayam ed dalin, nisengeg ed saray tanol na trumpeta na saray talora ya anghel, a mamaknol ni.”—Apocalipsis 8:13.

42. Antoy nayarin ipapabitar na mantektekkiab ya agila, tan anto so mensahe to?

⁴² Sakey ya agila so mantektekkiab na atagey diad tawen, ta pian nanengneng itan na saray totoo ed maawang a pasen. Walaan itan na nikaduman makdem a pakanengneng tan nabantag to so arawi. (Job 39:29) Sakey ed saray apatiran kerubin a mabilay a pinalsa ed liber na trono na Dios so nilitrato bilang mantektekkiab ya agila. (Apocalipsis 4:6, 7) Balanglan saya et kerubin odino sananey a lingkor na Dios a matudio so pakanengneng to, maksil ton iyaabawag so dinamikon mensahe: “Kasi, kasi, kasi lara!” Komon ta mangimano iray manaayam ed dalin, legan a saray taloran tanol na nakekeraan a trumpeta so narerengel, a balang sakey ed sikara so nisiglaot ed sakey ed sarayan pakaskasin kipapasen.

[Saray paimano ed leksab]

[Tsart ed pahina 139]

Niparungtal Bilang Ajenjo Iray Danum na Kakristianoan

[Litrato ed pahina 132]

Say panangilukas ed pitoran selyo so mansumpal ed pangipaknol ed pitoran trumpeta

[Litrato ed pahina 140]

“Sakey ya Angat ed Saray Lider na Mundo” (1922) Sayan resolusyon so tinmulong ed pangipaamta ed publiko nipaakar ed salot nen Jehova sumpad “dalin”

[Litrato ed pahina 140]

“Pasakbay ed Amin a Kristiano” (1923)

Say makadesyang a panangukom nen Jehova sumpad “kakatlo na dayat” so niyabawag panamegley na sayan resolusyon

[Litrato ed pahina 141]

“Ecclesiastics Indicted” (1924)

Say malaknab a sirkulasyon na sayan tract so tinmulong ed impangipaimano ed totoo a say “bitewen” na klero na Kakristianoan so naplag la

[Litrato ed pahina 141]

“Mensahe na Ilalo” (1925)

Inusar iyan prangkan resolusyon pian iwalwal so nibabagan lapuan na liwawa na Kakristianoan a diad tua et lapuan na kabilungetan