Natalonaan Mo Iray Probleman Manederal ed Pamilya

1. Antoran asaniban a problema so wala ed arum a pamilya?

SAY daan a kotse so kapkapanoras tan kapkapanpasileng. Parad saray ondadalan et masyayap, balo so nengneng to. Balet diad silong to, makaderal a lati so manguupot ed kaha na luluganan. Mipadpara itan ed pigaran pamilya. Anggaman diad akinpaway ya itsura et amin a bengatla so singa maabig, saray makakaimis a lupa so mangisasanib ed takot tan ut-ot. Diad dalem na ayaman, saray makaderal ya elemento so mamapaletey ed kareenan na pamilya. Say duaran problema a sengegan na saya et say alkoholismo tan karawalan.

SAY DERAL A RESULTA NA ALKOHOLISMO

2. (a) Anto so panmoria na Biblia ed panangusar na de-alkohol iran iinumen? (b) Anto so alkoholismo?

² Agkokondenaen na Biblia so kabkaabigan a panangusar ed de-alkohol ya iinumen, balet ta kokondenaen to so panagbuanges. (Uliran 23:20, 21; 1 Corinto 6:9, 10; 1 Timoteo 5:23; Tito 2:2, 3) Balet, say alkoholismo so alabas ni nen say panagbuanges; satan so inkailuam ed de-alkohol ya iinumen tan agpakakontrol lapud nainum. Saray alkoholiko et nayarin saray wala-la’d-edad. Makapaermen, nayari met iray tobonbalo.

3, 4. Deskribien so epekto na alkoholismo ed asawa na alkoholiko tan ed ananak.

³ Abayag lan imbaga na Biblia a say lingon panangusar ed alkohol so manisigensigen ed kareenan na pamilya. (Deuteronomio 21:18-21) Saray makaderal ya epekto na alkoholismo so mangaapekta ed interon pamilya. Say asawa so nayarin magmaliw a nigalet ed saray sagpot ton pamatunda ed panag-inum na akoholiko odino ed panalona ed agnapalbengan a walna to.a Panggugunaetan ton iyamot so de-alak, ibantak iratan, iyamot so kuarta to, tan onaapelo ed aro to parad pamilya, parad bilay, anggan parad Dios ni ingen​—balet say alkoholiko so siansian oniinum. Legan a paulit-ulit ya onsaew iray sagpot na bii ed pangontrol ed panag-inum na laki, nalilikna ton sikatoy adismaya tan nankulang. Diad satan et sikato lay manirap lapud takot, sanok, pankasalanan, pannerbyos, panaburido, tan andian na dilin-respeto.

⁴ Agnapaliisan na ananak iray epekto na inka-alkoholismo na ateng. Arum so kakabilen. Arum so seksual ya inayayam. Nayarin tetelen da ni ingen so inkasikara lapud inka-alkoholismo na ateng. Mabetbet a say panagmatalek da ed arum so binuyak na manguman-uman a walna na alkoholiko. Lapud masuyat iran mangitongtong ed no anto so nagagawa ed ayaman, nayarin aralen na ananak a pukuken so liknaan da, mabetbet a walaay makapuy ya epekto ed pisikal. (Uliran 17:22) Nayarin awit-awit na ontan ya ananak iyan andiay dilin-kompiyansa odino dilin-respeto anggad itatatken.

ANTO SO NAGAWAAN NA PAMILYA?

5. Panon a say alkoholismo so nabenbenan, tan akin a saya so mairap?

⁵ Anggaman dakel ya autoridad so mangikuan a say alkoholismo so agnatambal, maslak so mipakna a posibli so kipawil ed gendat tekep na programa na sigpot ya ipapaliis. (Ikompara so Mateo 5:29.) Anggaman ontan, say pakakombinse ed alkoholiko a mangawat na tulong so mas mainomay ya itongtong nen say panggawa, lapud kaslakan ya ibuburi ton sikatoy walaan na problema. Anggaman kuan, sano saray membro na pamilya so onkiwas a mideneng ed paraan na pangaapekta na alkoholismo ed sikara, nayarin namoria na alkoholiko a sikato so walaan na problema. Sakey ya eksperiensiadon doktor ed pananulong ed saray alkoholiko tan ed saray pamilya ra so angikuan: “Diad padesir ko say sankaimportantian a bengatla et say pagmaliw ya okupado na pamilya ed inagew-agew ya aktibidades diad makagunggunan tuloy a paraan a nayarian da. Say alkoholiko so nipapaarap ed alay ilalaknab na kabaleg na pidumaan to ed arum ed pamilya.”

6. Anto so sankaabigan a lapuan na konseho parad pamilya a walay alkoholikon membro?

⁶ No wala so sakey ya alkoholiko ed pamilyam, say apuyanan a simbawa na Biblia so makatulong ed sika a manbilay diad makagunggunan tuloy a paraan a posibli. (Isaias 48:17; 2 Timoteo 3:16, 17) Konsideraen pa so pigaran prinsipyo a tinmulong ed saray pamilya a mideneng a sitatalona ed alkoholismo.

7. No sakey a membro na pamilya so alkoholiko, siopa so responsabli?

⁷ Ontundan alaen ya amin so tetel. Ibabaga na Biblia: “Balang sakey so manakbat na dili ton awit,” tan, “balang sakey ed sikatayo so mangisaklang ed Dios na pikuentaan ed inkasikato.” (Galacia 6:5; Roma 14:12) Nayarin ipapasagilig na alkoholiko a saray membro na pamilya so walaay eebatan. Alimbawa, nayarin ikuanto: “No tratoen moak a magmaong, agak oninum.” No arum so ompapatnag a mipakna ed sikato, sikaray mamapaseseg ed sikato a mantultuloy ed panag-inum. Balet anggan no nabibiktima itayo na saray sirkumstansya odino arum a totoo, amin tayo​—pati iray alkoholiko—​so responsabli ed gagawaen tayo.​—Ikompara so Filipos 2:12.

8. Antoray pigaran paraan a say alkoholiko so nayarin natulongan ya onarap ed nansumpalan na problema to?

⁸ Agliliknaen a nepeg yon lawas depensaan so alkoholiko manlapud saray pansumpalan na panag-inum to. Sakey a proverbio na Biblia nipaakar ed sakey ya onsasanok so nayarin onaplika met ed alkoholiko: “No sikatoy iliktar mo, mantultuloy mo itan a gawaen lamet.” (Uliran 19:19) Paulyanan a nalikna na alkoholiko iray epekto na panag-inum to. Paulyanan a linisan toy inkasikato odino tawagan so amo to ed kaimbuasan kayari impaninum to.

9, 10. Akin anakaukolan a saray pamilya na alkoholiko so mangawat na tulong, tan sioparan tulong a nagkalautla so nepeg dan anapen?

⁹ Awaten so tulong manlapud arum. Ibabaga na Uliran 17:17: “Say tuan kaulop so maaro ed amin a panaon, tan sakey ya agi a nianak sano wala so gonigon.” Sano wala so alkoholiko ed pamilyam, wala so gonigon. Nakaukolan mo so tulong. Agmasuyat ya onsaral ed ‘tuan kakaaro’ parad suporta. (Uliran 18:24) Say pitongtong ed arum a makakatalos ed problema odino nidudunget ed mipadparan situasyon so makapangiter ed sikayo na praktikal iran suhestion ed no anto so gawaen tan no anto so aggawaen. Balet magmaliw a balansi. Mitongtong ed saraman so panmamatalekan yo, saraman so manalimbeng ed “kompidensyal a tongtongan” yo.​—Uliran 11:13.

¹⁰ Aralen so panmatalek ed Kristianon mamatatken: Saray mamatatken ed Kristianon kongregasyon so nayarin panlapuan na baleg a tulong. Sarayan matatken a lalaki so abangatan ed Salita na Dios tan eksperiensiado ed panangiyaplika ed saray prinsipyo to. Sikaray napaneknekan a magmaliw a “singa sakey a saniban a pasen manlapud dagem tan sakey a pasen na amotan manlapud maksil ya uran, singa saray agus na danum ed say anggapoy danum a bansa, singa sakey ya anino na baleg a bato ed kinmelang a dalin.” (Isaias 32:2) Aglambengat proprotektaan na Kristianon mamatatken so kongregasyon bilang interaminte manlapud makaderal iran impluensya noagta sikara met so manliligliwa, mamarepresko, tan personal ya interesado ed saray indibidual a walaan na saray problema. Sigpot ya anamoten so tulong da.

11, 12. Siopa so mangitatarya na sankabalgan a tulong parad saray pamilya na alkoholiko, tan panon a satan a suporta so niiter?

¹¹ Nagkalalo ed amin, mangala na biskeg manlapud si Jehova. Ampetapetang ya ipapaseguro ed sikatayo na Biblia: “Asingger si Jehova ed saramay abetag ed puso; tan saramay ageba ed espiritu so isalba to.” (Salmo 34:18) No liliknaen mon nabtagan ka ed puso odino nagegeba ed espiritu lapud saray desdes ed piaamong ed sakey ya alkoholikon membro na pamilya, amtaen ya “asingger si Jehova.” Natatalosan to no panon kairap so situasyon na pamilyam.​—1 Pedro 5:6, 7.

¹² Say panisia ed no anto so ibabaga nen Jehova ed Salita to so makatulong ed sika a talonaan so kapagaan. (Salmo 130:3, 4; Mateo 6:25-34; 1 Juan 3:19, 20) Say panaral ed Salita na Dios tan panbilay unong ed saray prinsipyo to so mamakayari ed sikan mangawat na tulong na masanton espiritu na Dios, a manginlong ed sika na “pakayari ed labas na gendat” pian ontalona manlapud sakey ya agew tan ed ontumbok ni.​—2 Corinto 4:7.b

13. Anto so komaduan problema a manederal ed dakel a pamilya?

¹³ Say panangabuso ed alkohol so mangitonton ed sananey a problema a manederal ed dakel a pamilya​—say karawalan ed ayaman.

DERAL A RESULTA NA KARAWALAN ED AYAMAN

14. Kapigan ginmapo so karawalan ed ayaman, tan anto so situasyon natan?

¹⁴ Say inmunan karawalan ed awaran na too so sakey ya inkagawa na karawalan ed ayaman a mangilalanor ed sanagi, si Cain tan Abel. (Genesis 4:8) Nanlapulad saman, say katooan so nasasalot ed amin a nengneng na karawalan ed ayaman. Asawan lalakin mamubogbog ed kaasawaan dan bibii, kaasawaan a bibii a mangaataki ed kaasawaan da, atateng a siruruksan mamepekpek ed ugugaw nin ananak da, tan binmaleg ya ananak a mangaabuso ed maedad laran atateng da.

15. Panon a naapektoan ed emosyon iray membro na pamilya na karawalan ed ayaman?

¹⁵ Say deral a resulta na karawalan ed ayaman et palumbasan to iray piglat ed laman. Kuan na sakey a binugbog ya asawan bii: “Walay dakel a pankasalanan tan kababaingan a nakaukolan mon arapen. Maslak a kabuasan, labay mo so basta mansiansia ed dukolan, ya iilaloan mon saman so basta labat mauges a kugip.” Saray anak a mismo a makakaimaton odino makakaeksperiensia na karawalan ed ayaman so nayarin sikaran mismo so magmaliw a marawal sano sikara lay ombaleg tan walaan na dilin pamilya ra.

16, 17. Anto so emosyonal a panangabuso, tan panon a saray membro na pamilya so apektado ed satan?

¹⁶ Say karawalan ed ayaman so aglimitado ed panangabuso ed pisikal. Mabetbet a say pangabil et diad insangin paraan. Ibabaga na Uliran 12:18: “Wala so sakey mansasalitan agsinononot a singa saray duyok na sakey a kampilan.” ‘Sarayan duyok’ a mangipapatnag na karawalan ed ayaman so mangilalaktip ed panangibandoy-ngaran tan ed panag-ingal, ontan met ed andi-tundan panagbalaw, pananginsulto, tan panamagyaw ed pisikal a karawalan. Saray sugat na emosyonal a karawalan so agnanengneng tan mabetbet ya agnaiimano na arum.

¹⁷ Say nagkalalo lan makapaermen et say emosyonal a panagbogbog ed sakey ya anak​—say andi-tundan panagbalaw tan panagmelmelag ed saray abilidad, intelehensya na sakey ya ugaw, odino kablian bilang sakey a persona. Saray ontan ya insangin panangabuso so makaderal ed dilin-kompiyansa na sakey ya ugaw. Tua, amin ya ananak so mankakaukolan na disiplina. Balet bibilinen na Biblia iray kaamaan: “Agyo paingongoten iray anak yo, pian ag-ira onkapuy ed liknaan.”​—Colosas 3:21.

NO PANON A PALIISAN SO KARAWALAN ED AYAMAN

18. Iner so gagapoan na karawalan ed ayaman, tan anto so ipapanengneng na Biblia a paraan a pangitunda ed satan?

¹⁸ Onggagapo so karawalan ed ayaman diad puso tan nonot; say paraan ya ikikiwas tayo so onggagapo ed no panon so panagnonot tayo. (Santiago 1:14, 15) Pian ontunda so karawalan, say manag-abuso so mankakaukolan na panamasimbalo ed paraan na panagnonot to. (Roma 12:2) Posibli ta itan? On. Say Salita na Dios so walaan na pakayari a mamasimbalo ed totoo. Sarag ton bagoten so anggan “mabiskeg a niletneg” a makaderal iran panmoria. (2 Corinto 10:4; Hebreos 4:12) Say suston pikakabat ed Biblia so makatulong ed pamawala na ontan a kompleton pananguman na totoo a nibagan sikaray mangisulong ed balon personalidad.​—Efeso 4:22-24; Colosas 3:8-10.

19. Panon so nepeg a panmoria tan pantrato na Kristiano ed kapareha ed panamaley?

¹⁹ Panmoria ed asawa. Ibabaga na Salita na Dios: “Nepeg ya aroen na kaasawaan a lalaki iray kaasawaan da a singa dili ran lamalaman. Siopaman a mangaaro ed asawa ton bii so mangaaro ed inkasikato.” (Efeso 5:28) Ibabaga met na Biblia a say asawan laki so nepeg a pabtangan toy asawa to na “galang a singa sakey a mayumis a baseha.” (1 Pedro 3:7) Sisimbawaen iray asawan bibii “a mangaro ed kaasawaan da” tan nawalaan na “aralem a respeto” ed sikara. (Tito 2:4; Efeso 5:33) Seguradon anggapoy matakot ed Dios ya asawan laki so simamatuan makapangibagan talagan igagalang toy akulaw to no kakabilen to ed pisikal odino ed insangin paraan. Tan anggapoy asawan bii ya iingalan toy masiken to, sipapasang ed pananawag to ed sikato, odino naynay ton pantatamian so makapangibagan talagan aaroen tan rerespetoen to.

20. Diad arap na siopa a saray atateng so responsabli ed ananak da, tan akin a nepeg a saray atateng so agnawalaan na agrealistiko iran iilaloan ed ananak da?

²⁰ Manepeg a panmoria ed ananak. Saray anak so mankanepegan, on, mankakaukolan, na aro tan imano na kaatengan da. Tatawagen na Salita na Dios iray anak a “tawir manlapud si Jehova” tan “sakey a tumang.” (Salmo 127:3) Saray atateng so responsabli ed arap nen Jehova a mangasikaso ed satan a tawir. Sasalitaen na Biblia so “saray ugali na sakey ya ugaw” tan say “kakulangkulangan” na inkaugaw. (1 Corinto 13:11; Uliran 22:15) Kaukolan ya agnasurprisa iray atateng no naabet da so kakulangkulangan na ananak da. Saray kalangweran so aliwa nin wala-la’d-edad. Agnepeg a kaukolanen na atateng so mas nen say matukoy ed edad, abenegan na pamilya, tan abilidad na sakey ya ugaw.​—Nengnengen so Genesis 33:12-14.

21. Anto so maridios a dalan na panmoria ed maedad laran atateng tan ed pidedeneng ed sikara?

²¹ Panmoria ed maedad laran atateng. Ibabaga na Levitico 19:32: “Onalagey ka ed arap na ubanan ya ulo, tan nepeg mon panengnengan na konsiderasyon so sakey a masiken.” Sirin ipapaseseg na Ganggan na Dios so panrespeto tan panangigalang ed maedad lara. Saya so sakey ya angat sano say sakey a maedad lan ateng so ompapatnag ya alablabas a makerew odino mansasakit tan anganko et agmakakiwas odino makanonot a maples. Siansia, papanonotan iray anak a “mantultuloy ed panagbayar na kanepegan a bayar ed saray atateng da.” (1 Timoteo 5:4) Kabaliksan na saya so pantrato ed sikara tekep na dignidad tan respeto, anganko et itaryaan ira ni ingen na pinansyal. Say lingon pantrato ed maedad laran atateng ed pisikal a paraan odino ed sananey ni et sigpot ya onkokontra ed paraan ya ibabaga na Biblia ed sikatayo ya ikiwas.

22. Anto so manunan kualidad ed pananalona na karawalan ed ayaman, tan panon itan a naagamil?

²² Bayuboan so dangka. Ibabaga na Uliran 29:11: “Say maatiw ibesngaw to ya amin so sanok to, balet sikato a makabat et pansiansiaen to itan a kalmado.” Panon mon nakontrol so espiritum? Imbes ya abuloyan a natibukel ed loob so pakadismaya, onkiwas a tampol pian solbaren iray problema ya onlesa. (Efeso 4:26, 27) Taynanan so eksena no liknaen moy inkasikan naaandiay kontrol. Manpikasi parad masanton espiritu na Dios a mamawala na dangka ed sika. (Galacia 5:22, 23) Say panakar-akar odino pibiang ed pigaran pisikal ya ehersisyo so makatulong ed sika a mangontrol ed emosyon mo. (Uliran 17:14, 27) Panbanikelan so pagmaliw a “matantan ya onsanok.”​—Uliran 14:29.

OMBIIG ODINO MANSIANSIAN MANKAKASAKEY?

23. Anto so nayarin nagawa no sakey a membro na Kristianon kongregasyon so paulit-ulit tan agmagbabawi ya onsuko ed marawal a sanok, anganko pati say pisikal a panangabuso ed pamilya to?

²³ Ilalaktip na Biblia so “saray panbubusolan, kolkolan, . . . sanok” a kimkimey a kokondenaen na Dios tan ibabaga ton “saraman so mangaagamil ed ontan iran bengatla so agmakatawir ed panarian na Dios.” (Galacia 5:19-21) Sirin, siopaman a mangibabagan sikatoy sakey a Kristiano a paulit-ulit tan agmagbabawin onsuko ed marawal a sanok, anganko et pati say pisikal a panangabuso ed asawa odino ananak, so nadispelosip manlapud Kristianon kongregasyon. (Ikompara so 2 Juan 9, 10.) Diad onian paraan say kongregasyon so napansiansian malinis sumpad manangabuson totoo.​—1 Corinto 5:6, 7; Galacia 5:9.

24. (a) Panon so nayarin pilien a gawaen na naabuso iran asawa? (b) Panon a nayarin saray mapagan kakaaro tan mamatatken so manuporta ed sakey ya inabuson asawa, balet anto so agda nepeg a gawaen?

²⁴ Komusta balet iray Kristianon kaplesan a bobogbogen na manangabuson asawa ya agmangipapanengneng na pananguman? Arum so amilin mansiansia ed manangabuson asawa lapud sakey a rason odino sananey. Arum so amilin ontaynan, a liknaen dan say pisikal, mental, tan espiritual a bunigas da​—anganko pati say bilay da—​so walad kapeligroan. Antokaman so pilien a gawaen na biktima na karawalan ed ayaman ed sarayan sirkumstansya et sakey a personal a desisyon ed arap nen Jehova. (1 Corinto 7:10, 11) Saray maong a tuloy a kakaaro, kakanayon, odino Kristianon mamatatken so nayarin mankaliktan a mangiter na tulong tan konseho, balet kaukolan ya agda dedesdesen so sakey a biktima a tumboken so sakey a kurson ikiwas. Wala’d sikato so pandesisyon.​—Roma 14:4; Galacia 6:5.

ANGGAAN NA MAKADERAL IRAN PROBLEMA

25. Anto so gagala nen Jehova parad pamilya?

²⁵ Sanen impankasakey nen Jehova si Adan tan Eva ed panangasawa, agton balot ginagala a saray pamilya so upoten na makaderal iran problema a singa say alkoholismo odino karawalan. (Efeso 3:14, 15) Say pamilya so magmaliw a pasen a ditan et say aro tan kareenan so onsalindak tan kada membro et naasikaso iray pankaukolan to ed mental, emosyonal, tan espiritual. Balet, lapud inkilesa na kasalanan, say bilay a panpamilya so maples a nadederal.​—Ikompara so Eclesiastes 8:9.

26. Anton arapen so manaalagar ed saraman so manggugunaet a manbilay a mitunosan ed saray kakaukolanen nen Jehova?

²⁶ Makapaliket, agkakaindanan nen Jehova so gagala to parad pamilya. Isisipan to a mangitarok na mareen a balon mundo a ditan et saray totoo so “simamatuan tuloy a manayam ed kaligenan, ya anggapoy sakey a mamagiwgiw ed sikara.” (Ezequiel 34:28) Diad satan a panaon, say alkoholismo, karawalan ed ayaman, tan amin niran problema a manederal ed saray pamilya natan so magmaliw a bengatla’ran apalabas. Saray totoo so onimis, anggapoy katatakotan tan ot-ot, lapud sikaray makakaromog na “nagnap a liket ed inkadaakan na kareenan.”​—Salmo 37:11.