Panon Kon Moriaen Iray Angkekelag a Kabiangan na Dala tan Saray Medikal a Paraan na Panagtambal ya Usaren so Mismon Dalak?

Simpitan

Panon Kon Moriaen Iray Angkekelag a Kabiangan na Dala tan Saray Medikal a Paraan na Panagtambal ya Usaren so Mismon Dalak?

Ingganggan na Biblia iray Kristiano ya “onarawi ra . . . ed dala.” (Gawa 15:20) Kanian, saray Tasi nen Jehova et agmanpapasaksak na puron dala odino say apatiran manunan kabiangan na dala, salanti, say ambalanga iran selula na dala, amputi iran selula na dala, platelets, tan plasma. Agda met idodonasyon odino papaisimpen so mismon dala ra pian usaren ed panagpasaksak.—Lev. 17:13, 14; Gawa 15:28, 29.

Antoray angkekelag a kabiangan na dala, tan akin a personal a desisyon na balang Kristiano so pangusar ed saratan?

Saray angkekelag a kabiangan na dala (blood fractions) et inala ed mismon dala diad panamegley na proseso a tatawagen a fractionation. Alimbawa, say plasma, sakey ed apatiran manunan kabiangan na dala, so nayarin naapag ed pigaran substansia: 91 porsiento a danum; 7 porsiento iran protina a singa say albumin, globulin, tan fibrinogen; say arum niran substansia et manga 1.5 porsiento a nutrients, hormones, gases, bitamina, saray ipapaway a dutak, tan electrolytes.

Kasin sarayan angkekelag a kabiangan na dala et apilaktip ed samay ganggan a paliisan so dala? Agtayo itan eksakton naebatan. Anggapo so espisipikon ibabaga na Biblia nipaakar ed saray angkekelag a kabiangan na dala.a Siempre, say dakel iran angkekelag a kabiangan na dala so inala ed dala ya indonasyon parad medikal a gagala. Nepeg a maalwar a mandesisyon so kada Kristiano no kasin awaten to odino andi so pangusar ed sarayan substansia diad medikal a paraan.

Sano mandesisyon itayo nipaakar ed saya, ikonsidera iray onggendan a tepet: Kasin amtak a say agpangawat ed sarayan amin ya angkekelag a kabiangan na dala et mankabaliksan met na agko pangawat ed arum ed saray tambal, a singa saramay pankontra ed saray virus tan sakisakit odino ed samay tambal ya ontulong a manpakigtel na dala pian napatunda so pampaparala? Nayarian ko kasin ipaliwawa ed doktor no akin ya agko awaten odino awaten ko so pangusar ed pigaran angkekelag a kabiangan na dala?

Akin a personal a desisyon so pangawat ed pigaran medikal a paraan na panagtambal ya usaren so mismon dalak?

Anggaman agmandodonasyon odino agpapaisimpen na saray Kristiano so mismon dala ra pian usaren ed panagpasaksak, arum ed saray paraan tan panagsuri ed dala na sakey ya indibidual et agtanton malinew no kasin misumlangan iratan ed saray prinsipyo na Biblia. Kanian, say kada indibidual so nepeg a maalwar a mandesisyon no kasin awaten to odino andi so pigaran medikal a paraan na panagtambal ya usaren so mismon dala to.

Sano mandesisyon nipaakar ed saraya, oniay itepet yo ed inkasikayo: No say arum a dalak et ipaway ed laman ko tan temporaryon ondalan ni ed sakey a proseso, kasin awaten na konsiensiak a sayan dala et kabiangan ko nin siansia, ya agkaukolan sirin ya ‘ibantak ed dalin’? (Deuteronomio 12:23, 24) Nagonigon kasi so nipasal-ed-Biblia a konsiensiak no legan na sakey a medikal a paraan na panagtambal et ipaway so arum a dalak, insan linisan tan ipawil lamet itan ed laman ko? Amtak kasi a say agko pangawat ed amin a medikal a paraan na panagtambal et mankabaliksan ya agko met awaten so pampa-dialysis odino say pangusar ed heart-lung machine? Kasin impikasik la ed Dios iyan pamaakaran sakbay ak a mandesisyon?b

Antoray personal a desisyon ko?

Diad ontumbok iran pahina et imanoen so duaran tsart ya ebatan. Nilista ed Unonan Tsart ya Ebatan so pigaran angkekelag a kabiangan na dala tan no panon irayan uusaren ed medisina. Personal yon pilien no kasin awaten yo odino andi so pangusar ed sarayan angkekelag a kabiangan na dala. Nilista met ed Komaduan Tsart ya Ebatan so pigaran medikal a paraan na panagtambal ya usaren so mismon dala yo. Personal yon pilien no kasin sarayan paraan na panagtambal et awaten yo odino andi. Sarayan tsart ya ebatan et aliwan legal a dokumento, balet nayarin usaren yo iray ebat yo ed sarayan tsart pian natulongan kayon manpirma ed kard yon DPA (durable power of attorney).

Nepeg a sikayon bukor so mandesisyon tan agyo nepeg ya ibase so desisyon yo ed konsiensia na arum. Ontan met, anggapo so nepeg a mankritiko ed desisyon na arum a Kristiano. Diad sarayan pamaakaran, “balang sakey [et] taroken to naani so awi’ton dili.”—Gal. 6:4, 5.

[Saray paimano ed leksab]

a Naromog so makatulong ya impormasyon nipaakar ed sayan tema diad Hunyo 15, 2004, a paway na Say Panag-Bantayan, pahina 29-31.

b Naromog so makatulong ya impormasyon nipaakar ed sayan tema diad Oktubre 15, 2000, a paway na Say Panag-Bantayan, pahina 30-1, tan say Transfusion Alternatives—Documentary Series—On DVD.

Unonan Tsart ya Ebatan

AGNAYARI ED SARAY KRISTIANO

PERSONAL A DESISYON YO

PURON DALA

ANGKEKELAG A KABIANGAN NA DALA (BLOOD FRACTIONS)

Saray Nepeg Yon Pampilian

PLASMA

ALBUMIN—ANGGAD 4% NA PLASMA

Sakey a protina ya inala ed plasma. Wala met iray klase na albumin a naala ed tanaman, diad tagano a singa say gatas tan iknol, tan diad gatas na manpapasuson ina. Say albumin ya inala ed dala so ilalaok no maminsan ed saray volume expander pian tambalen iray naapektoan ya importantin organo a makasengeg ed hemorrhage, graben impakapoolan na laman, tan arum nira. Sarayan klase na volume expander et walaan na anggad 25 porsiento ya albumin. Dagdaiset ya albumin so ilalaok ed arum niran tambal, a singa say erythropoietin (EPO).

____ Awaten ko so albumin

odino

____ Agko awaten so albumin

IMMUNOGLOBULIN—ANGGAD 3% NA PLASMA

Saray angkekelag a kabiangan na protina a nayarin uusaren ed arum a tambal a pangontra ed saray virus tan sakit, a singa say diphtheria, tetanus, viral hepatitis, tan rabies. Nayari met irayan usaren bilang proteksion sumpad saray kipapasen ed panagtambal a mamepeligro ed bilay na sakey a lukon, tan uusaren met iraya bilang pangontra ed dita na uleg odino genggeng.

____ Awaten ko so immunoglobulin

odino

____ Agko awaten so immunoglobulin

CLOTTING FACTORS (PAMPAKIGTEL NA DALA)—KULANG A 1% NA PLASMA

Walaray nanduruman protina a mamakigtel ed dala pian napatunda so pampaparala. Arum ed saraya so uusaren ed saray pasyente a mainomay a manparala. Uusaren met iraya ed panagtambal a pamakupit ed saray sugat tan pamatunda ed pamparala ya kayari na operasyon. Sakey a kombinasyon na saray pampakigtel na dala et tatawagen a cryoprecipitate. Paimano: Arum ed saray uusaren natan a pampakigtel et ag-aalaen ed dala.

____ Awaten ko iray pampakigtel ya inala ed dala

odino

____ Agko awaten iray pampakigtel ya inala ed dala

AMBALANGA IRAN SELULA

HEMOGLOBIN—33% NA AMBALANGA IRAN SELULA

Sakey a protina a mangaawit na oksiheno ed interon laman ontan met ed carbon dioxide diad saray bala. Saray tambal a ginawa manlapud hemoglobin na too tan ayep so nayarin usaren ed saray pasyente a walaan na graben anemia odino naandian na dakel a dala.

____ Awaten ko so hemoglobin

odino

____ Agko awaten so hemoglobin

HEMIN—KULANG A 2% NA AMBALANGA IRAN SELULA

Sakey ya enzyme inhibitor ya inala ed hemoglobin tan uusaren a pantambal ed sakey a klase na matalag a genetic blood disorder (a kabkabat bilang porphyria) a mangaapekta ed saray sistema na laman a mangilalanor ed eges, utek, tenten, puso, ula-ulat, tan arum nira.

____ Awaten ko so hemin

odino

____ Agko awaten so hemin

AMPUTI IRAN SELULA

INTERFERON—SAKEY A MELANTING A KABIANGAN NA AMPUTI IRAN SELULA

Saray protina a pangontra ed pigaran makaimpeksion a virus tan kanser. Maslak ed saray interferon et ag-inala ed dala. Arum so inala ed angkekelag a kabiangan na amputi iran selula na dala na too.

____ Awaten ko iray interferon ya inala ed dala

odino

____ Agko awaten iray interferon ya inala ed dala

PLATELETS

Diad kaplesan et anggapo niray angkekelag a kabiangan ya inala ed platelets ya ibibiig odino direktan uusaren ed panagtambal.

KOMADUAN TSART YA EBATAN

PERSONAL A DESISYON YO
SARAY MEDIKAL A PARAAN NA PANAGTAMBAL YA UUSAREN SO MISMON DALA YO
KLASE NA PANAGTAMBAL	NO ANTO SO NAGAWAAN NA SATAN	Saray Nepeg Yon Pampilian (Nayarin katongtongen yo so doktor yo sakbay yon awaten odino andi so dinanman ed sarayan paraan na panagtambal.)
CELL SALVAGE	Paraisetan na saya so naandin dala. Legan na operasyon, nisalba ni so dala manlapud sugat odino ed loob na laman. Naurasan odino nasapit itan insan, nayarin diad tuloytuloy a proseso et ompawil itan ed pasyente.	____ Awaten ko ____ Nayarin awaten koc ____ Agko awaten
HEMODILUTION	Paraisetan na saya so naandin dala. Legan na operasyon, nipaarap so dala diad saray bag tan sandian itan na volume expander ya ag-alaokan na dala. Kanian say dala a natilak ed pasyente legan na operasyon to so malasaw la, a walaan lambengat na daiset iran ambalangan selula na dala. Legan odino kayari na operasyon, say dala a nipaarap ed saray bag so ompawil ed pasyente.	____ Awaten ko ____ Nayarin awaten kod ____ Agko awaten
HEART-LUNG MACHINE	Pansiansiaen na saya so sirkulasyon na dala. Say dala so iparalan ed sakey ya artipisyal a makina parad puso tan bala a ditan nalaokan na oksiheno insan ompawil lamet ed pasyente.	____ Awaten ko ____ Nayarin awaten koe ____ Agko awaten
DIALYSIS	Onkana bilang organo. Diad hemodialysis, iparalan so dala ed sakey a makinan mansapit tan manlinis ed satan sakbay ya ompawil ed pasyente.	____ Awaten ko ____ Nayarin awaten kof ____ Agko awaten
EPIDURAL BLOOD PATCH	Mamatunda ed itedter na spinal fluid. Iyiniksion so daiset a dala na mismon pasyente ed labenglabeng (membrane) ya akapaliber ed spinal cord to. Uusaren itan pian puletan so nanturokan a papawayan na spinal fluid.	____ Awaten ko ____ Nayarin awaten kog ____ Agko awaten
PLASMAPHERESIS	Pantambal ed sakit. Say dala so alaen tan sapiten pian nibiig so plasma. Iyarum so kasandi ed plasma, insan ipawil so dala ed pasyente. Nayarin labay ya usaren na arum a doktor so plasma na sananey a too pian isalat da ed samay plasma ya inala ed dala na pasyente. No onia, sayan paraan so agnayari parad sakey a Kristiano.	____ Awaten ko ____ Nayarin awaten koh ____ Agko awaten
LABELING ODINO TAGGING	Pansuri odino pantambal ed sakit. Walay dala ya alaen, laokan na tambal, insan ipawil ed pasyente. Nayarin nanduruma so karukey na panaon a walad paway na laman na pasyente so mismon dala to.	____ Awaten ko ____ Nayarin awaten koi ____ Agko awaten
PLATELET GEL; AUTOLOGOUS (SAY KABALIKSAN NA SAYA ET ”GINAWA MANLAPUD MISMON DALA YO”)	Pakupiten na saya so sugat, paraisetan to so ompaway a dala. Say pasyente so alaan na dala, insan ekalen so arum a kabiangan na satan, a say itilak et dakel a platelets tan amputi iran selula. Saya so uusaren diad saray operaan a parte na laman odino saray sugat. Paimano: Diad arum a paraan na panaggawa ed satan, so pampakigtel ya inala ed dala na baka.	____ Awaten ko ____ Nayarin awaten koj ____ Agko awaten

c d e f g h i j Note: Nanduruma so metodo na saray doktor no panon dan usaren so kada sakey ed sarayan medikal a paraan na panagtambal. Kanian, paipaliwawa yon maong ed doktor yo no anto so nalalanor ed dinanman ed sarayan niproponin paraan pian naseguro yo a mitunosan itan ed saray prinsipyo na Biblia tan ed saray desisyon yon nibase ed mismon konsiensia yo.