Kapitulo 16

Manalibandos so Apatiran Managkabayo!

Pasingawey 3​—Apocalipsis 6:1-17

Tema: Say impankabayo na apatiran managkabayo, saray tasi a pinatey bilang martir ed silong na altar, tan say baleg ya agew na sanok

Panaon na kasumpalan: Manlapud 1914 anggad kaderal na sayan sistema na bengabengatla

1. Panon ya imparungtal nen Jehova ed si Juan so lugan na makapainteres a lukot a bubuskagen nen Jesus?

DIAD sayan panaon na krisis, agta nagkalalo lan interesado itayo ed ‘saray bengatla a nakaukolan a nagawa ed magano’? Seguradon interesado itayo, lapud nalalanor itayon mismo! Kanian miulop itayo natan ed si Juan legan ya igagapo nen Jesus a buskagen itan a makapainteres a lukot. Makatantanda, agla kaukolan a basaen nen Juan itan. Akin? Lapud saray lugan na satan so nipasabi ed sikato “diad saray tanda” panamegley na sakey a serye na dinamiko tan napno na aksion iran eksena.​—Apocalipsis 1:1, 10, NW.

2. (a) Anto so anengneng tan nadngel nen Juan, tan anto so ipapanonot na itsura na kerubin? (b) Diad siopa nipaarap so ganggan na unonan kerubin, tan akin ya ontan so ebat mo?

² Ontalineng ed si Juan legan a lulukasan nen Jesus so unonan selyo na lukot: “Tan anengneng ko nen say Kordero inekal to so sakey ed saray pitora a selyo, tan nadngel ko so sakey ed saray apatira a mabilay ya ayep a kuanto a singa sakey a tanol na karol, Gala.” (Apocalipsis 6:1) Saya so boses na unonan kerubin. Say singa-leon ya itsura na satan so mangipapanonot ed si Juan a say organisasyon nen Jehova so onkiwas tekep na pakpel diad pangipaakseb ed saray matunong a panangukom To. Tan siopa so pangipapaarapan ed satan a ganggan? Agnayarin si Juan, lapud sikatoy naimbitaan lan mibiang ed sarayan mapropetikon eksena. (Apocalipsis 4:1) Satan a “[boses] a singa tanol na karol” so ontatawag ed arum iran kabiangan ed samay unaan ed serye na apatiran makapainteres a nagawa.

Say Amputin Kabayo tan say Bantog ya Akalugan ed Satan

3. (a) Anto natan so dedeskribien nen Juan? (b) Mitukoyan ed panangisimbolo na Biblia, anto so ililitrato na amputin kabayo?

³ Apribilehyoan si Juan, ontan met ed kaiba ton maseseg a Juan a klase tan saray kakaiba ra natan, a makanengneng ed maples a nagagawan drama! Inkuan nen Juan: “Tan ninmengneng ak, tan nia, so sakey a kabayo ya amputi, tan say wala a manyurong ed tapew to wala so sakey a pana to; tan niiter ed sikato so sakey a balanget, tan pinmaway ya analtalo, tan pian manalo [“sumpalen so pananalo to,” NW].” (Apocalipsis 6:2) On, bilang ebat ed satan a singa-karol a tawag a “Gala!” et sakey a kabayon amputi so sinmabin manalibandos. Diad Biblia, say kabayo so mabetbet a mangisisimbolo na bakal. (Salmo 20:7; Uliran 21:31; Isaias 31:1) Sayan kabayo, a nayarin matarakin kabayo, so mansyayap ed inkaputi to a pakapatnagan na andi-matik a kasantosan. (Ikompara so Apocalipsis 1:14; 4:4; 7:9; 20:11.) Agaylan matukotukoy iya, lapud ililitrato na satan so bakal a malinis tan matunong ed masanton pakanengneng nen Jehova!​—Nengnengen met so Apocalipsis 19:11, 14.

4. Siopa so Akalugan ed amputin kabayo? Ipaliwawa.

⁴ Siopa so Akalugan ed sayan kabayo? Sikatoy walaan na pana, sakey ya ayura ed pibabakal, balet ta sikato met so naikdan na sakey a balanget odino korona. Saray mogmon matunong ya anengneng ya akasulong na korona legan na agew na Katawan et si Jesus tan say klase ya irerepresenta na 24 a mamasiken. (Daniel 7:13, 14, 27; Lucas 1:31-33; Apocalipsis 4:4, 10; 14:14)a Agnailaloan a sakey a membro na grupo na 24 a mamasiken so ililitraton mangaawat na sakey a korona lapud dilin kamaongan to. Kanian, segurado a sayan manbubukbukor a managkabayo et si Jesu-Kristo tan anggapo lay arum. Sikatoy anengneng nen Juan ed tawen diad maawaran a momento nen 1914 sanen inyabawag nen Jehova, “impasen ko la so arik,” tan sanen imbaga to ed sikato a saya so diad gagalan “iter ko ed sika so saray nasyon ya onkana a tawir mo.” (Salmo 2:6-8)b Kanian, diad impanlukas ed unonan selyo et imparungtal nen Jesus no panon a sikaton mismo, bilang balobalon akoronaan ya Ari, so onlan mibakal diad aturon panaon na Dios.

5. Panon so panedeskribe na salmista ed Akalugan ed kabayo diad paraan a mipara ed Apocalipsis 6:2?

⁵ Sayan eksena so alay abig a mitunosan ed Salmo 45:4-7, ya onia so nibaga ed Ari ya introno nen Jehova: “Tan dia ed kabelatan mo mabulaslas ka ya onsangat, nisengeg ed katuaan tan kauyamoan tan inkatunong: tan say limam a kawanan ibangat to ka ed saray bengatla a makakebbiew. Saray panam mautok ira a lapu ed saya napelag so katooan ed silong mo wala’ra ed dalem na puso na kakabusol na ari; say tronom [et say] Dios, sikato so ando lan ando: say setro na panarian mo sikato so sakey a maptek a setro. Sika aroen mo so inkatunong, tan gulaen mo so kabaglan: kanian say Dios mo, pinuyokan to ka na larak na inkaliket a pinaatagey to ka nen saray ibibam.” Lapud kabisado nen Juan itan a mapropetikon impaneskribe, natalosan to a satan so onaplika ed kimey nen Jesus bilang Ari.​—Ikompara so Hebreos 1:1, 2, 8, 9.

Ompaway a Manalo

6. (a) Akin a nepeg ya onlan mibakal a manalo so Akalugan ed kabayo? (b) Diad antoran taon a nantultuloy so panagkabayo parad pananalo?

⁶ Akin, balet, a say balobalon akoronaan ya Ari so kinmabayo pian mibakal? Say rason et lapud say niletneg ya inkaari to so pirmin susumpaen na manunan kabusol nen Jehova, si Satanas a Diablo, tan saramay walad dalin ya onkakana parad gagala nen Satanas​—balanglan amta ra itan odino andi. Say inkianak na Panarian a mismo so mankaukolan na baleg a bakal ed tawen. Diad ngaran a Miguel (kabaliksan toy “Siopa So Singa Say Dios?”), si Jesus so akibakal tan tinalo to si Satanas tan saray demonyo to tan imbasileng to ira ed dalin. (Apocalipsis 12:7-12) Say impankabayo nen Jesus bilang mananalo so mantutultuloy anggad saray unonan dekada na agew na Katawan legan a natitipon iray kinmarneron totoo. Anggaman say interon mundo so siansia nin mandukdukol “ed kaugsan,” simamaaron itutultuloy nen Jesus a papastolan iray alanaan ya agagi to tan saray kakaiba ra, a tutulongan to so balang sakey a nadampot so pananalo ed pananisia.—1 Juan 5:19.

7. Antoran impanalo so ginawa nen Jesus ed dalin diad unona iran dekada na agew na Katawan, tan anto so nepeg a determinasyon tayo?

⁷ Anto niray arum a pananalon ginawa nen Jesus ed apalabas a masulok lan 90 a taon ya agew na Katawan? Diad sankagloboan, bilang indibidual tan bilang sakey a kongregasyon, saray totoo nen Jehova so makakasagmak na dakel a kairapan, desdes, tan panamasegsegang, a mipara ed saramay deneskribe nen apostol Pablo bilang paneknek na ministeryo to. (2 Corinto 11:23-28) Kinaukolan na saray Tasi nen Jehova so “biskeg a mas nen say gendat,” nagkalautla ed saray pasen a walay bakal tan kasmak so karawalan, ta pian makapansungdo. (2 Corinto 4:7, NW) Balet anggan diad sankairapan iran situasyon, nibaga na saray matoor a Tasi so singa imbaga nen Pablo: “Say Katawan akisanawat [odino inmabay] ed siak, tan pinabiskeg to ak; pian dia ed panamegley ko, say panagpulong nagawa komon a maabig.” (2 Timoteo 4:17) On, si Jesus so analo ed biang da. Tan sikato so mantultuloy a manalo ed biang tayo, daput no determinado tayon sumpalen so pananalo tayo ed pananisia.​—1 Juan 5:4.

8, 9. (a) Diad antoran impanalo so akibiangan na interon globo a kongregasyon na saray Tasi nen Jehova? (b) Iner so talagan matalonggaring a binulaslasan na saray Tasi nen Jehova?

⁸ Say kongregasyon na saray Tasi nen Jehova ed interon globo so akibiang ed dakerakel ya impanalo diad silong na panangiwanwan na mananalon Ari na satan. Diad matalonggaring a paraan, sinalimbengan to irayan Estudyante na Biblia ed sigpot a kaderal nen 1918, sanen sikara so temporaryon ‘tinalo’ na mapolitikan organisasyon nen Satanas. Balet, nen 1919 pinuputer to ray rehas na prisoan pian iliktar ira, tan insan to ira pinabiskeg a mangiyabawag ed maong a balita “angga ed kasampotan na dalin.”​—Apocalipsis 13:7; Gawa 1:8.

⁹ Sakbay tan legan na Guerra Mundial II, sinali na saray diktador na pakayarin Axis ya upoten iray Tasi nen Jehova ed dakel a bansa a ditan et saray relihyoson papangulo, nagkalautla ed saramay mangipapangulo ed Romano Katoliko, so parungtalan odino sekreton anuporta ed saray managpairap a diktador. Balet saray 71,509 a Tasin manpupulong sanen ginmapo so bakal nen 1939 so nagmaliw ya 141,606 diad impanampot na bakal nen 1945, anggaman masulok ya 10,000 so nipriso tan nipisok ed panangipangawan iran kampo ed dakel a taon, tan ngalngali 2,000 so pinapatey. Say bilang na saray aktibon Tasi ed sankadalinan et dinmakel ed masulok ya anemiran milyon natan. Matalonggaring so imbulaslas diad saray Katolikon daldalin tan diad saray bansa a pirmi iray panamasegsegang​—a singa diad Alemanya, Italya, tan Hapon, a ditan et saray Tasi so mangirereport natan na dagup a masulok ya 600,000 ya aktibon ministro ed lawak.​—Isaias 54:17; Jeremias ­1:17-19.

10. Benendisyonan na mananalon Ari so totoo to na antoran impanalo “dia ed panangiyagel tan panamatua ed Ebanghelyo”?

¹⁰ Say mananalon Ari tayo so amendisyon met ed maseseg a totoo to diad impangipaarap to ed sikara ed dakel a pananalo “dia ed panangiyagel tan panamatua ed Ebanghelyo” ed saray korte tan diad arap na saray manuley. (Filipos 1:7; Mateo 10:18; 24:9) Nagagawa iya ed internasyonal a laknab​—ed Australia, Argentina, Canada, Gresya, India, Swaziland, Switzerland, Turkey, tan arum niran daldalin. Kalaktip ed 50 a legal ya impanalo na saray Tasi nen Jehova diad Korte Suprema na Estados Unidos et saramay mangagarantiya ed kanepegan a pangiyabawag na maong a balita “diad lapag tan diad kabkaabungan” tan say agpibiang ed idolatroso iran seremonya na bansa. (Gawa 5:42; 20:20; 1 Corinto 10:14) Kanian, say dalan so nansiansian lukas parad onlalaknab a sankagloboan a panagtasi.

11. (a) Panon a “sumpalen [na say Akalugan] so pananalo to”? (b) Anto so nepeg ya epekto ed sikatayo na impangilukas ed komadua, komatlo, tan komapat a selyo?

¹¹ Panon a “sumpalen [nen Jesus] so pananalo to”?c Saya so gawaen to, a singa nanengneng tayo, diad paneral to ed palson relihyon tan insan pangibasileng to’d amin a nakekeraan a kabiangan na nanengneng ya organisasyon nen Satanas diad simbolikon “dayat na apoy” na kadederal, bilang panangalangon ed inkasoberano nen Jehova. Matalek itayo natan a mantalaran ed satan ya agew diad Armagedon sano say “Ari na saray arari” tayo so sigpot lan manbiktorya sumpad malames a mapolitikan organisasyon nen Satanas! (Apocalipsis 16:16; 17:14; 19:2, 14-21; Ezequiel 25:17) Diad kaleganan, say agnatalon Managkonkesta ya akalugan ed amputin kabayo so mantutultuloy a mankakabayo legan ya itutultuloy nen Jehova ya iyaarum iray matuan-impanpuso a totoo ed matunong a nasyon To diad dalin. (Isaias 26:2; 60:22) Kasin mibibiang ka ed alanaan a Juan a klase diad satan a magayagan panangilaknab ed Panarian? No ontan, say nanengneng nen apostol Juan sano nalukasan so ontumbok a taloran selyo et seguradon managyat ed sika a nawalaan na lalon malaknab a pibiang ed kimey nen Jehova parad sayan agew.

Nengneng Yo, say Ambalangan Kabayo!

12. Anto so imbaga nen Jesus a pakatandaan na agnanengneng a kiwawala to bilang Ari?

¹² Diad samay pansamposampot na ministeryo nen Jesus ed dalin, sikatoy tinepetan na saray babangatan to ed pribadon paraan: “Anto kasi so tanda ed isabim tan say anggaan na mundo?” Bilang ebat, impasakbay to ray kalamidad a magmaliw a “gapo na kairapan.” Inkuan nen Jesus: “Onalagey naani nasyon sumpa ed nasyon, tan panarian sumpa ed panarian. Et wala ra naani angkakabaleg a yegyeg, tan dia ed nambabangil a pasen, eras tan salot; et wala ra naani makapataktakot tan angkakabaleg a tanda a manlapu ed tawen.” (Mateo 24:3, 7, 8; Lucas 21:10, 11) Saray bengatlan anengneng nen Juan sanen alukasan iray nakekeran selyo na lukot so mangiiter na makatantandan pipadparaan ed satan a propesiya. Onnengneng natan legan a lulukasan na niglorian Jesus so komaduan selyo!

13. Anton pansunian so magano lan magmaliw a mapatpatnag ed si Juan?

¹³ “Tan nen inekal to so komadua a selyo, nadngel ko so komadua a mabilay ya ayep a kuanto, Gala.” (Apocalipsis 6:3) Say komaduan kerubin, a say itsura na satan et baka a kalakian, so mangiiter ed ganggan. Pakapanyari so kalidad ya isisimbolo na satan, balet samay pakapanyarin nauusar ed matunong a paraan. Diad pisunian, balet, nanengneng nen Juan natan so makapakebbiew, makapatey a panangipanengneng na pakapanyari.

14. Anton kabayo tan managkabayo so tinmumbok ya anengneng nen Juan, tan anto so ililitrato na sayan pasingawey?

¹⁴ Panon, sirin, a naebatan iyan komaduan tawag a “Gala”? Diad onian paraan: “Tan pinmaway so sananey a kabayo, sakey a kabayo ya ambalanga: et say wala a manyurong ed tapew to naikdan na pakayari a mangekal na deen ed dalin, tan pian manpapateyan so sakey tan sakey; tan naikdan na sakey a baleg a kampilan.” (Apocalipsis 6:4) Peteg a makapakebbiew a pasingawey! Tan agla panduaruwaan no anto so ililitrato na satan: bakal! Aliwan say matunong, mabiktoryan pibabakal na mananalon Ari nen Jehova, noag say maruksa, ginaway-too, a sankamundoan a pambabakal a makulangkulang ya amaagus na dala tan angitarok na kairapan. Agaylan matukotukoy a sayan managkabayo et akalugan ed ambalangan kabayo!

15. Akin a nepeg ya agtayo labay so mibiang ed panagpabatik na komaduan managkabayo?

¹⁵ Segurado, aglabay nen Juan so mibiang ed sayan managkabayo tan say palpalaran a panagpabatik to, lapud nipropesiya la nipaakar ed saray totoo na Dios: “Ag-ira met la manaral na bakal ed anggan kapigan.” (Isaias 2:4) Anggaman siansia nin “wala ed mundo,” si Juan tan pati saray Juan a klase tan say baleg ya ulop natan, so “agkabiangan” na sayan amatikan na dala a sistema. Saray ayura tayo et espiritual tan ‘makapanyari ed arap na Dios’ lapud aktibon panangiyabawag tayo ed katuaan, a biig ed pisikal a pibabakal.​—Juan 17:11, 14, NW; 2 Corinto 10:3, 4.

16. Kapigan tan panon a say akalugan ed ambalangan kabayo so naikdan na “baleg a kampilan”?

¹⁶ Wala la ray dakel a bakal antis na 1914, say taon sanen akoronaan so Akalugan ed amputin kabayo. Balet natan say akalugan ed ambalangan kabayo so naikdan na “baleg a kampilan.” Antoy labay ya ibaga na saya? Diad interak na Guerra Mundial I, say pambabakal na too so nagmaliw a lalon marala, lalon makadesyang nen say nensaman. Legan na 1914-18 ya aleteb na dala, saray tangki, samal a gas, eroplano, submarino, angkakabaleg iran kanyon, tan saray automatikon armas so nausar balanglan diad pilpilimeron pankanawnawa odino diad agnaparaan a laknab. Diad manga 28 a nasyon, say interon populasyon, ya aliwa lambengat a saray propesyonal a sundalo, so pinilit ya akibakal. Makapasinagem so bilang na saray inaatey. Masulok a siameran milyon a sundalo so pinapatey, tan agaylan karakel na sibilyan so inaatey. Anggan sanen anampot la so bakal, agla nipawil so peteg a kareenan ed dalin. Masulok a 50 taon kayari na saman a bakal, onia so inkomento na Aleman ya opisyal na estado a si Konrad Adenauer: “Say kaligenan tan kareenan so naandipat ed bilay na totoo nanlapula’d 1914.” Peteg a niiter ed saman ya akalugan ed ambalangan kabayo so pangekal na kareenan ed dalin!

17. Panon a nantultuloy so impangusar ed “baleg a kampilan,” kayari na Guerra Mundial I?

¹⁷ Insan, lapud linmoor so inkapgaan to ed dala, say akalugan ed ambalangan kabayo so sinmugba ed Guerra Mundial II. Saray instrumento ed panagpatey so nagmaliw a lalon makapataktakot, tan mamipat a danay so karakel na inaatey nen say diad Guerra Mundial I. Nen 1945 et duaran bomba atomika so sinmabog ed Hapon, a kada sakey ed saraya so amatey​—ed sankasikmat labat—​na pigamplon libo a biktima. Legan na komaduan guerra mundial, say akalugan ed ambalangan kabayo so anigway na ngalngali 55 milyon a bilay, tan siansian agni apenek. Sakey a napanmatalkan a report so angibagan masulok a 20 milyon a kakamarerwa so atigway ed “baleg a kampilan” nanlapula’d Guerra Mundial II.

18, 19. (a) Imbes a mamaneknek ed intalona na teknolohiya na militar, anto so papaneknekan na panagpatey nanlapula’d Guerra Mundial II? (b) Anton kapeligroan so kipapaarapan na katooan, balet anto so gawaen na Akalugan ed amputin kabayo pian napaer itan?

¹⁸ Kasin natawag tayo iya ya intalona ed teknolohiya na militar? Diad kasunian, satan so paneknek a manalibandos so andiay panangasi ya ambalangan kabayo. Tan iner so pansumpalan na satan a panalibandos? Sasalitaen na pigaran sientista so posibilidad na aksidentin nuklear a bakal​—likud ni ed implanon nuklear a bakal! Balet makapaliket ta say mananalon Akalugan ed amputin kabayo so walaan na duman kanonotan nipaakar ed saya.

¹⁹ Anggad say sosyedad so niletneg ed nasyonalistikon inkatangsit tan gula, say katooan so mantultuloy a walad kapeligroan a singano akayurong ed barilis na nuklear. Anggano lapud inkadesperado et deralen la na saray nasyon so amin a nuklear ya armas, siansia nin amta ra no panon a gawaen itan. Diad antikey a panaon, nayarian da lamet so mamawala na makapatey iran nuklear ya armas; kanian, anggan dinan a bakal a manguusar na saray kombensional odino tradisyonal ya armas so agmanbayag et manresulta lanlamang ed baleg a desyang. Say inkatangsit tan gula a manatalona ed saray nasyon natan so mansumpal ed kabikkel na katooan, likud no—on, likud labat no, patundaen na Akalugan ed amputin kabayo so manalibandos a panagpabatik na akalugan ed ambalangan kabayo. Komon ta matalek itayo a si Kristo ya Ari so onlugan ed kabayo, namparan pian manumpal ed pananalo to ed mundo a kontrolado nen Satanas tan pian mangiletneg na sakey a balon mangaraldalin a sosyedad a niletneg ed aro​—aro ed Dios tan ed kaparan too—​sakey a puersa parad kareenan a superyor a tuloy nen saray lupok a samper ed nuklear na sayan mauge-uges lan panaon tayo.​—Salmo 37:9-11; Marcos 12:29-31; Apocalipsis 21:1-5.

Sinmugba so Andeket a Kabayo

20. Anton paseguro so walad sikatayo a say Akalugan ed amputin kabayo so manalona ed anggan anton makadesyang a situasyon?

²⁰ Lulukasan natan nen Jesus so komatlon selyo! Juan, anto so anengneng mo? “Tan sanen inlukas to so komatlo a selyo, nadngel ko so komatlon mabilay ya ayep a kuanto, Gala.” (Apocalipsis 6:5a) Makapaliket, sayan komatlon kerubin et “wala so lupa to a singa say too,” a mangililitrato ed kalidad na aro. Say aprinsipyoan ya aro so daakan ed balon mundo na Dios, no panon ya onkakayat itan a maabig a kalidad ed amin diad organisasyon nen Jehova natan. (Apocalipsis 4:7; 1 Juan 4:16) Makaseguro itayo a say Akalugan ed amputin kabayo, a “nakaukolan a manari, angga ed pakapangiyan [na Dios ed] saray kabusol to ed silong na saray sali to,” so simamaaron mangekal ed makadesyang a situasyon ya ontumbok a nausisa nen Juan.​—1 Corinto 15:25.

21. (a) Anto so ililitrato na andeket a kabayo tan say akalugan ed satan? (b) Anto so mamaneknek a say andeket a kabayo so siansia nin manalibandos?

²¹ Anto sirin so anengneng nen Juan legan a naeebatan so komatlon tawag a “Gala”? “Tan ninmengneng ak, tan nia so sakey a kabayo ya andeket; tan say wala a manyurong ed tapew to wala so sakey a simbangan ed lima to.” (Apocalipsis 6:5b) Pirmin eras! Satan so seryoson mensahe na sayan mapropetikon eksena. Tutukoyen na satan so arapen iran situasyon diad kagapo na agew na Katawan sano say tagano so sukaten panamegley na saray simbangan. Nanlapula’d 1914, say eras so nantultuloy a problema ed sankamundoan. Say modernon bakal so manreresulta ed eras, lapud saray pundo a kaslakan ya uusaren a pamapakan ed saray naeerasan so mabetbet a nagagastos ed panusuplay na saray armas ed bakal. Kinmisir so produksion na tagano lapud saray dumaralos so pansusundaloen, saray daralusan so dineral na bakal, tan ed saray totontonen a mamapagmaliw ed dalin a kelang. Agaylan tua iya legan na inmunan guerra mundial, sanen minilyon so naerasan tan inatey! Sakey ni, say akalugan ed andeket a kabayo na eras so agtinmunda diad impanampot na guerra. Kaleganan na dekada na 1930, limaran milyon so inatey ed sakey lambengat ya eras ya agawa ed Ukraine. Say komaduan guerra mundial so nanresulta ed lalon kakisiran na tagano tan eraeras. Legan a nantultuloy so panalibandos na kabayon andeket, say The World Food Council so angireport nen kapegleyan na 1987 a 512 milyon a totoo so naerasan tan kada agew et 40,000 ya ugugaw so inatey nisesengeg ed eras.

22. (a) Anto so ibabaga na boses, ya ibabalikas to so anton pankaukolan? (b) Anto so isusuheri na bili na sakey a kakapat a trigo tan taloran kakapat a sebada?

²² Wala ni ibaga ed sikatayo nen Juan: “Tan nadngel ko so sakey a boses ed pegley na saray apatira a mabilay ya ayep a kuanto: Sakey libra [odino kakapat] a trigo so sakey a denario, tan talora a libra a sebada so sakey a denario; tan agka manggawa na lames ed larak tan say alak.” (Apocalipsis 6:6) Amin ya apatiran kerubin so nankakasakey diad impangibalikas na pankaukolan a gimperan a maong so abaston tagano​—a mipara ed antis na inkaderal na Jerusalem nen 607 B.C.E. sanen saray totoo so ‘angan na tinapay a sinimbang, tan sitatakot.’ (Ezequiel 4:16) Diad panaon nen Juan, kinalkulan say rasyon ed sakey a sundalo ed sanagew et kakapat a trigo. Kaunongan so bili na ontan a rasyon? Sakey a denario​—sanagew a sueldo! (Mateo 20:2)d Panon to no walay pamilya na sakey a too? Bueno, nayarian toy manaliw na taloran kakapat na agni abayo a sebada. Balet ta melag labat a pamilya so napakan na satan. Tan say sebada so ag-impasen a marakep a klase a tagano a singa say trigo.

23. Anto so labay ya ibaga na balikas ya, “agka manggawa na lames ed larak tan say alak”?

²³ Anto so tutukoyen na balikas ya, “Agka manggawa na lames ed larak tan say alak”? Parad arum, say labay ya ibaga na saya et anggaman dakel so onkukulang ed tagano tan nabibigot ni ingen, say luho odino inlambak a panagbilay na saray mayaman et agnaapektoan. Balet diad Pegley Bukig, say larak tan alak et aliwa met a luho. Diad panaon na Biblia, say tinapay, larak, tan alak so impasen a manunan nakaukolan. (Ikompara so Genesis 14:18; Salmo 104:14, 15.) Say danum so aliwan naynay a maabig, kanian say alak so maslak a nausar ya iinumen tan no maminsan et pian pantambal. (1 Timoteo 5:23) No nipaakar ed larak, diad panaon nen Elias et say balo ed Zarepta, anggaman duka, so walaan nin siansia na keran larak a pangilutoan to ed atilak ya arina to. (1 Arari 17:12) Kanian, ompapatnag a say ganggan ya “agka manggawa na lames ed larak tan say alak” et sakey a simbawa ya ag-uupoten a tampol irayan manunan tagano noagta gimperan iratan. Tano andi, saratan so ‘nalames,’ salanti, saratan so naupot la antis nin manampot so eras.

24. Akin et agla manbayag so panalibandos na andeket a kabayo?

²⁴ Agaylan naliketan itayo a say Akalugan ed amputin kabayo et magano to lan rindaan itan ya andeket a kabayo a manalibandos! Ta onia so nisulat nipaakar ed maaron probisyon To parad balon mundo: “Dia ed saray agew to say matunong manaligwas, tan say inkadaakan na kareenan, angga ed kaandi na bulan. Wala so daakan ya ilik ed tapew na dalin ed tapew na toktok na saray palandey.”—Salmo 72:7, 16; nengnengen met so Isaias 25:6-8.

Say Kabayon Pusisawan tan say Akalugan ed Satan

25. Sanen nilukasan nen Jesus so komapat a selyo, siopan boses so nadngel nen Juan, tan anto so ipapabitar na saya?

²⁵ Agni nibaga so interon istorya. Binuskag nen Jesus so komapat a selyo, tan ibabaga ed sikatayo nen Juan so resulta: “Tan nen inlukas to so komapat a selyo, nadngel ko so boses na komapat a mabilay ya ayep a kuanto, Gala.” (Apocalipsis 6:7) Boses iya na kerubin a miulibay ed mantekkiab ya agila. Nipabitar dia so matudion kakabatan, tan peteg a si Juan, say Juan a klase, tan amin nin arum a mangaraldalin a lingkor na Dios so nakaukolan a mangobserba tan onkiwas tekep na pakatebek lapu ed say nilitrato dia. Diad panggawa ed saya, nayarin anggan panon et nasalimbengan itayo ed saray salot a manasalot ed saray makabat ed mundo na sayan matangsit tan imoral a kapolian natan.​—1 Corinto 1:20, 21.

26. (a) Siopa so komapat a managkabayo, tan akin a matukotukoy so kolor na kabayo to? (b) Siopa so manumtumbok ed komapat a managkabayo, tan antoy nagagawa ed saray biktima to?

²⁶ Antora sirin iray balon kakebbiewan a nibulos, legan ya onkikiwas ed tawag so komapat a managkabayo? Ibabaga ed sikatayo nen Juan: “Tan ninmengneng ak, tan nia so sakey a kabayo a duyaw [odino pusisaw]: tan say wala a manyurong ed tapew to, manngaran na Patey: tan say Hades mantumbok ed sikato.” (Apocalipsis 6:8a) Say akalugan ed unor a kabayo so walaan na ngaran: Patey. Sikato so alenleneg ed apatiran managkabayo ya atukoy ed Apocalipsis, a direktan tuloy a mangipaparungtal ed pakabidbiran to. Matukotukoy, say Patey so linmugan ed sakey a kabayon pusisawan, lapud say salitan pusisaw (Griego, khlo·rosʹ) so nausar ed Griegon literatura pian deskribien so kalupaan a pusisawan, a singa mansasakit. Matukotukoy met, say Patey so tumtumboken na Hades (lubok) diad paraan ya agnipaliwawa, lapud say Hades so mangaawat ed babaleg a bilang na saramay abiktima ed pananeral na komapat a managkabayo. Makapaliket, wala so kioli na saraya, sano ‘say patey tan say Hades iter da la so inaatey a wala ed sikara.’ (Apocalipsis 20:13) Balet panon so panitigway na Patey ed saratan a biktima?

27. (a) Panon ya aalaen na managkabayon Patey iray biktima to? (b) Anto so labay ya ibaga na “kakapat na dalin” a say Patey so walaan na autoridad?

²⁷ Ibibinsa-binsa na pasingawey so arum iran paraan: “Tan initer ed sikara so pakayari ed saray kakapat na dalin, a mamatey ed kampilan, tan pati eras, tan pati salot, tan pati saray ayayep na dalin.” (Apocalipsis 6:8b) Agmet literal a kakapat na populasyon na dalin so apektaen na sayan panagkabayo, noag say baleg a kabiangan na dalin, balanglan dakel odino daiset so manaayam. Aalaen na sayan managkabayo iray biktima na baleg a kampilan na komaduan managkabayo tan saray biktima na eraeras tan kakisiran na tagano na komatlo. Aalaen to met iray dilin biktima to, manlapud makapatey a salot tan ontan met ed biktima na saray yegyeg, a singa adeskribe ed Lucas 21:10, 11.

28. (a) Panon a nasusumpal so propesiya nipaakar ed “[makapatey] a salot”? (b) Panoy pakasasalimbengan na totoo nen Jehova ed dakerakel a sakit natan?

²⁸ Say sankaimano dia ed kaplesan et say “[makapatey] a salot.” Kayari na impanderal na Guerra Mundial I, say trangkaso Español so anigway na masulok a duamplon milyon a bilay na too ed pigara labat a bulan na 1918-19. Say alenleneg a lugar ed dalin ya akaliktar ed sayan salot et say melag ya isla na St. Helena. Diad saray paspasen a baleg a kabiangan na populasyon so atigway et pinopoolan iray bunton na saray bangkay. Tan natan et makapakigtot so ikakasmak na sakit ed puso tan kanser, a maslak ed saratan et lapud polusyon na panagsigarilyo. Diad samay adeskribe bilang “say mauges a dekada” na 1980, say kabibilay a sumlang ed saray estandarte na Biblia so angiyarum ed salot ya AIDS diad “[makapatey] a salot.” Diad taon 2000, inreport a tinawag na surgeon general na E.U. so AIDS bilang “posiblin say sankagrabian lan epidemya ed bunigas ya akabatan na mundo.” Inkuan to a 52 milyon a totoo ed interon mundo so naalisan la na HIV/AIDS, tan diad saratan et 20 milyon so inatey la. Agaylan misalsalamat iray totoo nen Jehova a say makabat a simbawa na Salita to so analimbeng ed sikara ed pilalawanan tan lingon panangusar na dala, a lapud saratan et dakel a sakit so niyaalis natan!​—Gawa 15:28, 29; ikompara so 1 Corinto 6:9-11.

29, 30. (a) Anto so kiyaplikaan natan na “apatira a makapasinagem a pangukom” ed Ezequiel 14:21? (b) Anto so nayarin natalosan tayo ed “saray [atap ya] ayayep” na Apocalipsis 6:8? (c) Anto so ompatnag a manunan punto na mapropetikon eksena?

²⁹ Say pasingawey nen Juan so analambit ed saray atap ya ayep bilang komapat a sengegan na masakbay ya ipapatey. Peteg, saray apatiran bengatlan nipanengneng ed inkilukas na komapat a selyo​—bakal, eras, sakit, tan saray atap ya ayep—​so diad kadaanan a panaon et impasen a manunan sengegan na masakbay ya ipapatey. Kanian iyaanino na saratan so amin a sengegan na masakbay ya ipapatey natan. Mipadpara iya ed impasakbay nen Jehova ed Israel: “Nagkalalo la sano ibakik so saray apatira a makapasinagem a pangukom ko ed Jerusalem, say kampilan, tan say eras, tan saray mauges a munanakap, tan say salot, pian palisen ko ed sikato so saray totoo tan ay-ayep!”​—Ezequiel 14:21.

³⁰ Mataltalag natan a magmamaliw a paulon-balita so impatey panamegley na saray atap ya ayep, anggaman diad saray bansan tropiko et saray atap ya ayep so mantutultuloy a manitigway na saray biktima. Diad arapen, nayarin mas dakel ni so nabiktima na saratan no saray bansa so mankibalatar la lapud bakal odino saray totoo so pinakapuy lan maong na eras, ya agda la nalabanan irayan narasan ya ayayep. Niarum ni, dakel a totoo natan, so singa saray masebeg ya ayayep, a mangipapatnag na inaayep iran walna a midumaan a tuloy ed saramay adeskribe ed Isaias 11:6-9. Sarayan totoo so responsablin tuloy ed sankagloboan ya inkasmak na saray krimen a misiglaotan ed sekso, panagpatey, terorismo, tan panagbomba diad modernon mundo. (Ikompara so Ezequiel 21:31; Roma 1:28-31; 2 Pedro 2:12.) Aalaen met na komapat a managkabayo iray biktima na saraya. On, ompatnag a say manunan punto na sayan mapropetikon eksena et say akalugan ed pusisawan a kabayo so mangitarok na masakbay ya ipapatey na katooan ed dakel iran paraan.

31. Anggaman ed saray panagderal na saray akakabayo ed ambalanga, andeket, tan pusisawan a kabayo, akin a napaseseg itayo?

³¹ Papaseguroan itayo na impormasyon a niparungtal ed impangilukas ed unonan apatiran selyo lapud ibabangat na satan ed sikatayo ya ag-itayo naandian na ilalo diad pambabakal, eras, sakit, tan arum niran sengegan na masakbay ya ipapatey a kasmak natan; nisay naandian itayo na ilalo lapud saray totoon papangulo so sinmaew a manolbar ed peles iran problema. No saray kipapasen na mundo so mangipabitar a kinmakayat laray managkabayo ed ambalanga, andeket, tan pusisawan a kabayo, aglilingwanan a say Akalugan ed amputin kabayo so unonan ginmapon nankabayo. Si Jesus so nagmaliw lan Ari, tan analo la, imbasileng to la si Satanas manlapud katawenan. Say kaaruman nin pananalo to et say panitipon to ed nakdaan ya anak na espiritual ya Israel tan say internasyonal a baleg ya ulop, a manbilang na minilyon, pian niliktar ed baleg a kairapan. (Apocalipsis 7:4, 9, 14) Nepeg a mantultuloy so panagkabayo to anggad nakompleto to so pananalo to.

32. Anto so nagagawa kapagno lulukasan so kada sakey ed saray unonan apatiran selyo?

³² Say impangilukas ed kada sakey ed unonan apatiran selyo so tinumbokan na tawag a: “Gala” Diad kada pankanawnawa, ompapaway a manalibandos so sakey a kabayo tan say akalugan ed satan. Onggapo ed komaliman selyo, agtayo la narengel iratan a tawag. Balet saramay managkabayo so siansia nin mamapabatik, tan sikara so mantultuloy ed panalibandos anggad panampot na konklusyon na sistema na bengabengatla. (Ikompara so Mateo 28:20.) Anto niran makatantandan nagawa so iparungtal nen Jesus legan ton lulukasan so nakekeraan a taloran selyo? Arum ed sarayan nagawgawa so agnanengneng na mata na too. Say arum, anggaman nanengneng, et dia ni ed arapen. Anggaman ontan, segurado so pakasumpal na saratan. Nengnengen tayo no anto iratan.

[Saray paimano ed leksab]

[Kahon ed pahina 92]

Linmugan so Ari Tekep na Pananalo

Legan na saray dekada na 1930 tan 1940, papapawayen na saray determinadon kakabusol a say ministeryo na saray Tasi nen Jehova et ilegal, kriminal, odino rebelde ni ingen. (Salmo 94:20) Diad taon 1936 labat, walay 1,149 ya inreport ya impan-aresto diad Estados Unidos. Inlaban na saray Tasi iray dakel a legal a kaso ed interon Korte Suprema na Estados Unidos, tan say onggendan et pigara labat ed saray matalonggaring ya impanbiktorya ra.

Nen Mayo 3, 1943, denisisyonan na Korte Suprema ed kaso a Murdock v. Pennsylvania, a saray Tasi et agkaukolan a mangala na lisensia ed pangipalima na literatura a walay kasalat a kuarta. Diad saman lanlamang ya agew, say desisyon ed kaso a Martin v. City of Struthers, so mangibabagan aliwan ilegal so pantimbre legan a mankakabkaabungan parad panangibunog na saray handbill tan arum niran materyal ya uusaren ed panagpatalastas.

Nen Hunyo 14, 1943, denisisyonan na Korte Suprema ed kaso a Taylor v. Mississippi, a saray Tasi so agmangisasagyat na panagrebelde ed gobierno lapud panagpulong da. Diad saman lanlamang ya agew, diad West Virginia State Board of Education v. Barnette, denisisyonan na Korte a say school board et andian na kanepegan a paekalen ed eskuelaan iray anak na Tasi nen Jehova ya ag-onsasaludo ed bandira. Diad mismon tinmumbok ya agew, inekal na interon Atagey a Korte na Australia so pananebel na bansa ed saray Tasi nen Jehova, ya ibabaga ran saya et “agmakatunongan, pabigla-bigla labat a kiwas tan malames.”

[Kahon ed pahina 94]

“Naikdan na Pakayari a Mangekal na Deen ed Dalin”

Iner so pamapaarapan na teknolohiya? Inreport na The Globe and Mail, Toronto, Canada, Enero 22, 1987, so onggendan unong ed impansalita nen Ivan L. Head, presidente na International Development Research Centre:

“Napanmatalkan ya akalkula a sakey ed kada apatiran sientista tan teknologo ed mundo a mibibiang ed panagsukimat tan panagpaaligwas et mankikimey parad saray armas. . . . Base ed kantidad na kuarta nen 1986, say gastos et masulok a $1.5-milyon kada minuto. . . . Kasin linmigen itayon amin a nagkalalo lapud onian panangiyapasakey ed teknolohiya? Saray nuklear iran arsenal a kayarian na saray makapanyarin bansa so misimbangan ed puersa na amin laran armas nen Komaduan Guerra Mundial​—a mamin-6,000 danay ni. Anem a libo a Komaduan Guerra Mundial. Nanlapula’d 1945, wala lambengat so kulang a pitoran simba a say mundo et tinmunda ed militar ya aktibidad. Wala so masulok a 150 iran internasyonal odino sibil iran bakal, ya akalkulan anigway na masulok a 20 milyon a bilay, a maslak ed saratan et resulta na mabibiskeg tan balo iran teknolohiya a niwala ed sayan panaon na Nasyones Unidas.”

Diad taon 2005, say aktibidad na militar so anigway na masulok a 20 milyon a bilay.

[Kahon ed pahina 98, 99]

Say Inkatugyop na Libro na Apocalipsis

Anggad sayan impaningbat tayo ed libro na Apocalipsis, lalon malinew a natetebek tayo so inkatugyop na libro. Kayari na makapasagyat ya introduksion na satan (Apocalipsis 1:1-9), say Apocalipsis so nayarin moriaen bilang naapag ed 16 iran pasingawey a singa ed onggendan:

UNONA A PASINGAWEY (1:10–3:22): Diad panamegley na panangipuyan et nanenengneng nen Juan so niglorian Jesus, a mangipapasabi na masimoon iran mensahe na simbawa ed pitoran kongregasyon.

KOMA-2 A PASINGAWEY (4:1–5:14): Sakey ya alay abig a nenengnengen a mangatatawen a trono nen Jehova a Dios. Sayan Sakey so mangiyaawat na lukot ed Kordero.

KOMA-3 A PASINGAWEY (6:1-17): Diad pangibubuskag ed unonan anemiran selyo na lukot, nanggegendanan ya imparungtal na Kordero so tugyop na pasingawey nipaakar ed saray ebento a nitalagan nagawa ed agew na Katawan. Saray apatiran managkabayo ed Apocalipsis so linmugan, saray pinapatey bilang martir ya ariripen na Dios so mangaawat na amputin kawes, tan adeskribe so baleg ya agew na sanok.

KOMA-4 A PASINGAWEY (7:1-17): Pupugeran na saray anghel so dagem na kadederal anggad natatakan so 144,000 ya espiritual ya Israel. Sakey a baleg ya ulop a nanlapud amin a nasyon so mamibidbir a say kilalaban da et nanlapud Dios tan ed Kristo tan natitipon parad kiliktar ed baleg a kairapan.

KOMA-5 A PASINGAWEY (8:1–9:21): Diad pangilulukas na komapiton selyo, walay pitoran maksil ya impamaknol na trumpeta, say unonan anemira na satan so manutugyop ed komaliman pasingawey. Sarayan anemiran impamaknol ed trumpeta so mangipaparungtal ed saray balikas na panangukom nen Jehova ed katooan. Say komalima tan komanem a trumpeta so mangipaparungtal met ed unona tan komaduan ey-ey.

KOMA-6 A PASINGAWEY (10:1–11:19): Sakey a mabiskeg ya anghel so mangiiter ed si Juan na melag a lukot, sinukat so templo, tan naamtaan tayo iray eksperiensya na duaran tasi. Mamantok itan ed pangipaknol na komapiton trumpeta, a mangipaparungtal ed komatlon ey-ey parad saray kakabusol na Dios​—say onsabin Panarian nen Jehova tan nen Kristo to.

KOMA-7 A PASINGAWEY (12:1-17): Dedeskribien na saya so inkianak na Panarian, a nanresulta ed impangibasileng nen Miguel ed uleg, si Satanas, diad dalin.

KOMA-8 A PASINGAWEY (13:1-18): Say mabiskeg ya atap ya ayep so inmimwas ed dayat, tan say ayep a walaan na duaran saklor a singa kordero so manasagyat ed totoo a mandayew ed satan.

KOMA-9 A PASINGAWEY (14:1-20): Sakey ya alay dakep a pasimar na 144,000 ed Palandey Sion. Saray mensahe na anghel so narerengel ed interon dalin, say ubas na dalin so naani la, say darapilan odino panagpespesan na alak na sanok na Dios et nigagatin la.

KOMA-10 A PASINGAWEY (15:1–16:21): Sananey lamet a pasimar na mangatatawen a korte, a tinumbokan na panangikalbo ed pitoran kopa odino yaong na sanok nen Jehova ed dalin. Sayan seksion so sampotan met na mapropetikon deskripsion na anggaan na sistema nen Satanas.

KOMA-11 A PASINGAWEY (17:1-18): Say baleg a balangkantis, say Babilonia a Baleg, so akalugan ed ambalangan atap ya ayep, a diad maganon panaon et mamaarap ed kaaralman balet ta ompaway lamet tan deralen toy balangkantis.

KOMA-12 A PASINGAWEY (18:1–19:10): Niyanunsio so inkagba tan unor a kadederal na Babilonia a Baleg. Kayari na inkaderal to, arum so mandageyem, arum so mandayew ed si Jehova; niyanunsio so kasal na Kordero.

KOMA-13 A PASINGAWEY (19:11-21): Idadaulo nen Jesus iray armada na tawen pian ipaakseb so masanok a panangukom na Dios ed sistema nen Satanas, saray armada na satan, tan saray onsusuporta ed satan; panpiestaan na saray manok a mamangan na laman iray bangkay da.

KOMA-14 A PASINGAWEY (20:1-10): Say inkibasileng nen Satanas a Diablo ed kaaralman, say Sanlibon Taon ya Uley nen Kristo tan saray kapara ton arari, unor a subok ed katooan, tan say kadederal nen Satanas tan saray demonyo to.

KOMA-15 A PASINGAWEY (20:11–21:8): Say inkalapagan a kioli tan say baleg ya Agew na Panangukom; pinmatnag so balon tawen tan balon dalin, tekep na magnayon iran bendisyon parad matunong a katooan.

KOMA-16 A PASINGAWEY (21:9–22:5): Mamantok so Apocalipsis ed maglorian pasingawey na Balon Jerusalem, say asawa na Kordero. Say probisyon na Dios a panamaabig tan bilay parad katooan so onagus manlapud satan a syudad.

Say Apocalipsis so manampot tekep na maligsa iran salita na panangibano tan simbawa manlapud si Jehova, si Jesus, say anghel, tan si Juan a mismo. Say imbitasyon ed amin et “Gala”!​—Apocalipsis 22:6-21.