Kapitulo 18

Saray Yegyeg ed Agew na Katawan

1, 2. (a) Anto so liknaan na pakaeksperiensya na maksil a yegyeg? (b) Anto so dedeskribien nen Juan sanen nilukas so komanem a selyo?

KASIN naeksperiensya yo lay maksil a yegyeg? Aliwan marakep ya eksperiensya itan. Say maksil a yegyeg so nayarin onggapo ed makaelew a mayegmeg tan maksil a dalagurog. Nayarin mankasil so yakayak na yegyeg legan a mantalikarkar kayon mananap na pansaniban​—nayarin diad silong na lamisaan. Odino nayarin nagawa itan a bigla, tan maksil a yakayak, a tumbokan na kabetag-betag na saray kagawaan, pan-ateet na saray muebles, tan anggan kakusbo ni ingen na saray bilding. Nayarin baleg so desyang, a patumbokan ni na saray makalnan yegyeg a mangarum ni ed deral tan gonigon.

² Sinononot ed saya, imanoen so deneskribe nen Juan diad impangilukas ed komanem a selyo: “Tan anengneng ko nen inlukas to so komanem a selyo, tan agawa so sakey a baleg a yegyeg.” (Apocalipsis 6:12a) Nepeg a nagawa iya ed parehon panaon na kilukas na arum iran selyo. Kapigan ed agew na Katawan so kagawa na sayan yegyeg, tan anton klase na yegyeg iya?​—Apocalipsis 1:10.

3. (a) Antoran nagawgawa so impasakbay nen Jesus ed propesiya to nipaakar ed tanda na kiwawala to? (b) Panoy pisiglaotan na literal iran yegyeg ed baleg a simbolikon yegyeg ed Apocalipsis 6:12?

³ Aminpigan sinalambit ed Biblia so literal tan piguratibo iran yegyeg ed dalin. Diad matalonggaring a propesiya to nipaakar ed tanda na kiwawala to ed pakayari na Panarian, impasakbay nen Jesus iray “yegyeg ed nambabangil a pasen.” Saraya so kabiangan na “gapo na kairapan.” Nanlapula’d 1914, diad biglan indakel na populasyon na dalin ed nilibon milyon, saray literal a yegyeg so pirmin angarum na gonigon ed panaon tayo. (Mateo 24:3, 7, 8) Anggaman ontan, anggano susumpalen na saratan so propesiya, saratan a yegyeg et natural tan pisikal iran desyang. Saratan so gapo na baleg a simbolikon yegyeg ed Apocalipsis 6:12. Diad tua, onsabi iya bilang makadesyang a kapantokan na pantutumbokan na saray pagpaunan yegyeg a manyakayak ed mangaraldalin a sistema na bengabengatla nen Satanas anggad saray pundasyon na satan.a

Saray Yegyeg ed Sosyedad na Too

4. (a) Kapigan ni so panatalaran na saray totoo nen Jehova ya onggapo ed 1914 iray makadesyang a nagawgawa? (b) Say 1914 so mananda ed anggaan na anton peryodo na panaon?

⁴ Nanlapula’d kapegleyan na dekada na 1870, tatalaranan la na saray totoo nen Jehova ya onggapo iray makadesyang a nagawgawa ed 1914 tan satan so mananda ed anggaan na Panaon na Gentil. Saya so peryodo na “pitoran panaon” (2,520 taon) a ginmapo manlapud inkagba na Davidikon panarian ed Jerusalem nen 607 B.C.E. ya anggad inkitrono nen Jesus ed mangatatawen a Jerusalem nen 1914 C.E.​—Daniel 4:24, 25; Lucas 21:24, King James Version.b

5. (a) Anto so inyanunsio nen C. T. Russell nen Oktubre 2, 1914? (b) Antoran mapolitikan gulo so agawa nanlapula’d 1914?

⁵ Kanian, sanen si C. T. Russell so aningbat ed teksto diad Brooklyn, New York, ed pamilya na Bethel ed kabuasan na Oktubre 2, 1914, onia so malinew ton inyanunsio: “Say Panaon na Gentil so anampot la; say agew na saray arari ra so angangga la.” Diad katuaan to, say sankamundoan a gulo a ginmapo nen 1914 so malaknab a tuloy a dakel so naandi ya abayag la iran monarkya. Say inkagba na pananguley na saray czar ed rebolusyon na Bolshevik nen 1917 et nansumpal ed abayag a komprontasyon ed baetan na Marxismo tan kapitalismo. Saray yegyeg na mapolitikan pananguman so mantutultuloy a manggugulo ed sosyedad na too ed interon mundo. Natan, dakel a gobierno so ag-anggan makapansiansia ed loob na masulok a sakey odino duaran taon. Say kaandian na kaligenan ed mapolitikan mundo so niyilustra ed kipapasen na Italya, ya awalaan na 47 a balon gobierno ed 42 labat a taon kayari na Guerra Mundial II. Balet saray ontan a pagpaunan yegyeg et gapo lambengat na kapantokan na pirmin gulo ed gobierno. Say resulta? Say Panarian na Dios labat so onsalat ed interon pananguley ed dalin.​—Isaias 9:6, 7.

6. (a) Panoy impaneskribe nen H. G. Wells ed balo tan makatantanda a panaon? (b) Anto so insulat na sakey a pilosopo tan sakey a politiko nipaakar ed panaon nanlapula’d 1914?

⁶ Ituturo na saray historyador, pilosopo, tan saray politikon papangulo so taon 1914 bilang gapoan na balo tan makatantandan panaon. Kalabas na labin-piton taon manlapud satan a panaon, nankomento si historyador a H. G. Wells: “Manliket so propeta a manpropesiya ed saray maabig iran bengatla. Balet say kimey to et say pangibaga ed nanenengneng to. Nanenengneng to so mundo a siansia nin kontrolado na saray sundalo, nasyonalistiko, managpatubo na baleg, tan saray mipapalaran ed pinansyal; mundo ya aliktob na inap tan gulaan, a maples a mamipirdi ed nakekeran pribado iran kawayangan, a lingon mamapaarap ed pirmi iran gotgotan na saray nandurumay rasa, tan manpaparaan parad sananey ni lamet iran bakal.” Nen 1953 et insulat na pilosopo a si Bertrand Russell: “Nanlapula’d 1914, amin a mapaga ed saray kurang na mundo so agonigon a tuloy ed pinmatnag a singa sakey a kapalaran tan inggeter lan martsa a mamaarap ed lawas babaleg a desyang. . . . Nanenengneng da so rasa na too, singa say palbayani na sakey a Griegon trahedya, a papakiwasen na saray masanok a dirios tan aliwa lan katawan na kapalaran.” Nen 1980 et onia so inkuan na politikon si Harold Macmillan, diad panmomoli-moli to ed mareen a gapo na koma-20 a siglo: “Amin a bengatla so onaligwas lan onaligwas. Saya so mundon nianakan ko. . . . Bigbigla tan ag-inilaloan, sakey a kabuasan nen 1914 et anampot so amin a bengatla.”

7-9. (a) Antoran gulo so nanyegyeg ed sosyedad na too nanlapula’d 1914? (b) Saray gulo ed sosyedad na too legan na kiwawala nen Jesus so diad kaunoran et mangisakop ed anton situasyon ed limog na katooan?

⁷ Say Guerra Mundial II so angitarok na sananey nin pirmin kaguloan. Tan saray ankekelag a bakal pati saray internasyonal a terorismo so mantutultuloy a manyeyegyeg ed dalin. Panuumamengan na dakel a totoo so sesga na saray terorista odino pangusar na saray Estado ed saray armas parad palanit a panagderal.​—Jeremias 17:5.

⁸ Balet, nilikud ed saray bakal et wala niray arum a bengatla a manyeyegyeg ed sosyedad na too anggad saray pundasyon na satan nanlapula’d 1914. Sakey ed saray makapakebbiew a maong a gulo et resulta na samay inkagba na stock-market na E.U. nen Oktubre 29, 1929. Saya so sengegan na Baleg a Depresyon, ya angapekta ed amin na saray kapitalistan bansa. Saman ya inkusbo na ekonomya so linmigen ed baetan na 1932 tan 1934, balet siansia nin nalilikna tayoy epekto na satan. Nanlapula’d 1929 et say mundon mankalkalinatey ed ekonomya so nireremedyoan na saray temporaryon pakana. Saray gobierno so nigalet ed panag-utang. Say krisis ed produkto na petrolyo nen 1973 tan say inkusbo na stock market nen 1987 so angarum ed inkayegyeg na empiryo na pinansyal. Diad kaleganan, minilyon a totoo so kaslakan a mansasaliw panamegley na utang. Dakerakel so biniktima na saray panagsaol ed pinansyal, saray piramid a pakana, tan saray loterya tan arum niran manamalikdon sugal, a dakel ed saratan so iisponsoran na saray gobierno a nepeg komon a manalimbeng ed totoo. Anggan saray managkalar na Kakristianoan diad telebisyon so manpirawat ed minilmilyon a dolyar a betang da!​—Ikompara so Jeremias 5:26-31.

⁹ Mas asakbay ni, saray kaguloan ed ekonomya so angiter na pankanawnawa ed si Mussolini tan Hitler a manamsam na pakapanyari. Say Babilonia a Baleg so agnanabala diad impangala ed pabor da, tan say Vatican so nampirma na saray paknaan ed Italya nen 1929 tan ed Alemanya nen 1933. (Apocalipsis 17:5) Saray mauddiem ya agew a tinmumbok et seguradon kabiangan na kasumpalan na propesiya nen Jesus nipaakar ed kiwawala to, a diad kaunoran et mangisakop ed “irap na saray nasyon, dia ed katanagel . . . saray totoo napunaw ira nisengeg ed takot, tan egagel da ed saray bengatlan onsabi ed mundo.” (Lucas 21:7-9, 25-31)c On, saray yegyeg a ginmapon nanyegyeg ed sosyedad na too nen 1914 so nantultuloy, tekep na saray mabiskeg niran katumbokan a yegyeg.

Gagawaen nen Jehova So Pigaran Panagyegyeg

10. (a) Akin a walaray dakerakel a yegyeg ed saray pakurang na too? (b) Anto so gagawaen nen Jehova, bilang preparasyon ed anto?

¹⁰ Saratan a yegyeg ed saray pakurang na too so resulta na agpakayari na too a mangiwanwan ed dilin kurang to. (Jeremias 10:23) Sakey ni, satan a daan lan uleg, si Satanas, “a mamapalikdo ed interon panaayaman a dalin,” so mangiyuupot na unor lan sagpot to pian pabenegen so amin a katooan manlapud panagdayew ed si Jehova. Lapud modernon teknolohiya, say dalin so magmamaliw a singa labat kamelag na sakey a komunidad, a ditan et say nasyonalistiko tan panggugulaan ed rasa so manyeyegyeg ed sosyedad na too anggad saray pundasyon na satan, tan say tatawagen a Nasyones Unidas, so agmakaromog na epektibon remedyo. Diad laknab ya agnin balot agawa nensaman, say too et uuleyan toy too ed kasakitan to. (Apocalipsis 12:9, 12; Eclesiastes 8:9) Anggaman ontan, say Soberanon Katawan a Jehova, say Manamalsa ed tawen tan dalin, so manggagawa ed dilin panagyegyeg to ed ngalngali la 90 a taon, bilang preparasyon ed maminpinsan a kasolbar na saray problema ed dalin. Panon?

11. (a) Anton panagyegyeg so adeskribe ed Aggeo 2:6, 7? (b) Panon a nasusumpal so propesiya nen Aggeo?

¹¹ Diad Aggeo 2:6, 7 et nabasa tayo: “Ta onia so kuan nen Jehova na saray ehersito: Maminsan ni, ed maganggano, et panmayegmegen ko naani so saray tawen, tan say dalin, tan say dayat, tan say amagaan a dalin; Et panmayegmegen ko naani so saray amin a nasyon; et saray mabli a bengatla na saray amin a nasyon onsabi ra naani; et panoen ko naani so sayan abung ed gayaga, kuan nen Jehova na saray ehersito.” Nagkalautla, nanlapula’d taon 1919, ingganggan nen Jehova iray tasi to a mangiyabawag ed saray panangukom to diad limog na amin a kabiangan na sosyedad na too ed dalin. Say sistema na mundo nen Satanas so apaimanoan diad panamegley na sayan sankagloboan a pasakbay.d Legan ya ompapalalo so panamasakbay, saray matakot ed Dios a totoo, “saray mabli a bengatla,” so napapakiwas ya isian day inkasikara manlapud saray nasyon. Aliwan lapud ayegyeg iran papaway panamegley na panyeyegyeg ed organisasyon nen Satanas. Noagta legan a natetebek da so situasyon, mandedesisyon iran dili a mibiang ed alanaan a Juan a klase diad pamano na gloria ed abung a panagdayewan ed si Jehova. Panon iyan agawaan? Panamegley na maseseg a kimey a panangipulong ed maong a balita nipaakar ed niletneg lan Panarian na Dios. (Mateo 24:14) Sayan Panarian, a tinugyop nen Jesus tan saray alanaan a papatumbok to, so lawas mansiansia diad kigloriaan nen Jehova bilang “panarian ya agnayari a tenyegen.”​—Hebreos 12:26-29.

12. No ginmapo ka lan kinmiwas ed panagpulong a nipasakbay ed Mateo 24:14, anto so nepeg mon gawaen sakbay a nagawa so baleg a yegyeg ed Apocalipsis 6:12?

¹² Kasin sakey ka a ginmapo lan kinmiwas ed satan a panagpulong? Kasin sakey ka ed limog na minilyon a diad agano niran taon et inmatendi ed selebrasyon na Memoryal ed impatey nen Jesus? No ontan, itultuloy moy onaligwas diad panaaral ed katuaan na Biblia. (2 Timoteo 2:15; 3:16, 17) Sigpot ya ipulisay so abulok ya estilo na kabibilay ed mangaraldalin a sosyedad nen Satanas a nigana lan naderal! Onloob ed Kristianon balon mundo a sosyedad tan sigpot a mibiang ed kimey na satan sakbay a misimisien na unor a “yegyeg” a pananesyang so mundo nen Satanas. Balet anto itan a baleg a yegyeg? Nengnengen tayo natan.

Say Baleg a Yegyeg!

13. Diad anton dalan a say baleg a yegyeg so agnin balot naeksperiensya na too?

¹³ On, sarayan maatap a kaunoran iran agew so nagmaliw a panaon na saray yegyeg—literal man odino piguratibo. (2 Timoteo 3:1) Balet, anggan sakey et anggapo ed sarayan yegyeg imay unor a baleg a yegyeg ya anengneng nen Juan diad inkilukas na komanem a selyo. Anampot lay panaon na akauna iran yegyeg. Onsasabi natan so baleg a yegyeg ya agnin balot naeksperiensya na too. Makmaksil itan a yegyeg ta saray kaguloan tan gonigon a resulta na satan et agbalot nasukat ed Richter scale odino anggan dinan nin arum a panagsukat a ginawa na too. Aliwa labat iyan yegyeg ed sakey a lugar noagta makadesyang a yegyeg a mangaygay ed interon “dalin,” salanti, say interon mauges a sosyedad na too.

14. (a) Anton propesiya so mangipapasakbay ed baleg a yegyeg tan saray pansumpalan na satan? (b) Anto so tutukoyen na propesiya nen Joel tan say Apocalipsis 6:12, 13?

¹⁴ Arum a propeta nen Jehova so angipasakbay ed ontan a yegyeg tan say makadesyang iran pansumpalan na satan. Alimbawa, nen manga 820 B.C.E., sinalita nen Joel so “isabi na baleg tan makapataktakot ya agew nen Jehova,” ya inkuanto a diad satan et “say banwa magmaliw naani ya ambilunget, tan say bulan dala.” Diad saginonor, inyarum to irayan salita: “Dakerakel, dakerakel a totoo dia ed lawak na panangigeter! Ta say agew nen Jehova sikato so asingger ed lawak na panangigeter. Say banwa tan say bulan onkuyep ira, tan saray bitewen isiblet da so pansinag da. Et si Jehova manungol naani a manlapu ed Sion, tan ibesngaw to naani so boses to a manlapu ed Jerusalem; et saray tawen tan say dalin onyegyeg ira naani, balet si Jehova sikato naani so apireng na baley to, tan salimbeng ed saray anak na Israel.” (Joel 2:31; 3:14-16) Sayan panyegyeg so onaplika labat ed pangipaakseb nen Jehova na panangukom to legan na baleg a kairapan. (Mateo 24:21) Kanian say mipadparan salaysay ed Apocalipsis 6:12, 13 so makatunongan a walaan na parehon kiyaplikaan.​—Nengnengen met so Jeremias 10:10; Sofonias 1:14, 15.

15. Anton mabiskeg a panyegyeg so impasakbay nen propeta Habacuc?

¹⁵ Manga 200 a taon kayari nen Joel, inkuan nen propeta Habacuc ed pikakasi to ed Dios: “O Jehova, nadngelan ko so balita a nipaakar ed sika, et antakot ak. O Jehova, pabilay mo lamet so kimey mo ed pegley na saray taon; dia ed pegley na saray taon sikato so ipakabat mo; dia ed sanok nonoten mo so panangasi.” Anto itan a “sanok”? Intuloy nen Habacuc so pangiter na panangilitrato ed baleg a kairapan, diad pangibabaga nipaakar ed si Jehova: “Sikato nanalagey, et sinukat to so dalin; sikato ninmengneng, et panggiwgiwen to ray nasyon. . . . Sika inakar mo so dalin dia ed kasanokan; sika inilik mo ray nasyon dia ed sanok. Anggan ontan manliket ak naani ed Jehova, manliket ak naani dia ed Dios na kilalaban ko.” (Habacuc 3:1, 2, 6, 12, 18) Agaylan mabiskeg a panyegyeg so gawaen nen Jehova ed interon dalin sano iliken to la iray nasyon!

16. (a) Anto so impasakbay nen propeta Ezequiel nipaakar ed panaon sano unor lan onataki si Satanas ed saray totoo na Dios? (b) Antoy resulta na baleg a yegyeg ed Apocalipsis 6:12?

¹⁶ Impasakbay met nen Ezequiel a sano si Gog na Magog (say nimedmer a Satanas) so unor lan onataki ed totoo na Dios, mangitarok si Jehova na “baleg a yegyeg” a nagawa “ed dalin na Israel.” (Ezequiel 38:18, 19) Anggaman nayarin nalalanor so literal a yegyeg, nepeg tayon tandaan a say Apocalipsis so nipresenta ed saray tanda. Sayan propesiya tan saray arum niran propesiyan nisitas so simbolikon tuloy. Kanian, say impangilukas ed komanem a selyo so ompatnag a mangiparungtal ed kapantokan na amin a panyegyeg ed sayan mangaraldalin a sistema na bengabengatla​—say baleg a yegyeg a diad satan et amin a totoon onsusumpa ed inkasoberano nen Jehova a Dios et naderal.

Sakey a Panaon na Bilunget

17. Panon a say maksil a yegyeg so mangapekta ed agew, bulan, tan saray bitewen?

¹⁷ Unong ya itutuloy ya ipapanengneng nen Juan, say baleg a yegyeg et walay katekep to ran makapakebbiew a nagawgawa a mangilanor ed anggan saray katawenan. Inkuanto: “Tan say banwa nagmaliw ya andeket a singa sakey a supot na buek, tan say bulan nagmaliw ya amin a singa dala; Tan saray bitewen ed tawen naplag ira ed tapew na dalin, unong no say higos ipelag to’ra so bunga to ya ag-aluto, no yugayogen na baleg a dagem.” (Apocalipsis 6:12b, 13) Agaylan makapakelkelaw a nagawa! Kasin naisip yo so makapakebbiew a kabilungetan a resulta no literal a nasumpal iyan propesiya? Anggapo lay makapaligsan petang, marakep a sinag na banwa no agew! Anggapo lay makapaliket, mankinang a liwawa na bulan no labi! Tan saray nilibon bibitewen so agla onkirlap ed singa andeket ya abel a liwang. Imbes, niwala so ambetel, mauddiem a kabilungetan.​—Ikompara so Mateo 24:29.

18. Diad anton dalan a ‘saray katawenan so binmilunget’ ed Jerusalem nen 607 B.C.E.?

¹⁸ Diad espiritual a pantalos, say ontan a kabilungetan so impropesiya ed kadaanan ya Israel. Impasakbay nen Jeremias: “Say amin a dalin napaulyan naani, anggan ontan agko naani gawaen so ayadyari ya anggaan. Lapu ed saya say dalin maningel naani, tan saray tawen ed tagey ombilunget.” (Jeremias 4:27, 28) Nen 607 B.C.E. sanen asumpal itan a propesiya, talagan mauddiem iray bengatla ed saray totoo nen Jehova. Say kabiseran syudad da, say Jerusalem, so kinobkob na saray taga-Babilonia. Say templo ra so aderal, tan say dalin da so ataynanan. Parad sikara, anggapo so makaligliwan liwawa na tawen. Imbes, say agawa et singa ed makapaermen ya imbaga nen Jeremias ed si Jehova: “Sinakbongan mo so inkasika ed sanok tan inusilan mo kami; nampatey ka, agka angasi. Sinakbongan mo so inkasika ed sakey a lurem, pian anggapo so makalabas a pikakasi.” (Tagleey 3:43, 44) Parad Jerusalem, satan a kabilungetan na tawen et nankabaliksay patey tan kadederal.

19. (a) Panoy impaneskribe nen Isaias a propeta na Dios ed kabilungetan diad katawenan no nipaakar ed kadaanan a Babilonia? (b) Kapigan tan panon so inkasumpal na propesiya nen Isaias?

¹⁹ Diad saginonor, say miulibay a kabilungetan ed katawenan et nankabaliksan na desyang parad kadaanan a Babilonia. Diad saya, say propeta na Dios so apuyanan a mangisulat: “Nia, say agew nen Jehova onsabi, masulit, pati petang tan masebeg a sanok; pian gawaen to so dalin a kibalatar, tan bagbagen to so saray managkasalanan to a manlapu ed sikato. Ta saray bitewen na tawen tan saray pulpulok na bibitewen to ag-ira onsinag; say banwa ombilunget dia ed ibutay to, tan say bulan agto naani pasnagen so liwawa to. Et dusaen ko naani so mundo nipaakar ed uges da, tan saray marelmeng nipaakar ed inkauges da.” (Isaias 13:9-11) Sayan propesiya so asumpal nen 539 B.C.E. sanen say Babilonia so kinubkob na saray Medo tan Persiano. Dugaruga so impaneskribe na satan ed kabilungetan, inkaandian na ilalo, kaandian na makaligliwan liwawa parad Babilonia sanen sikatoy naplag ed ando lan ando manlapud posisyon to bilang manunan pakapanyari ed mundo.

20. Anton makapataktakot a pansumpalan so manatalaran ed sayan sistema na bengabengatla sano ondapo so baleg a yegyeg?

²⁰ Mipadpara, sano nagawa so baleg a yegyeg, sayan interon sistema na mundo so akmonen na sigpot a bilunget na kaandian na ilalo. Say masnag, mansinag iran silesilew ed mangaraldalin a sistema nen Satanas so agmangisindag na ilalo. Natan la et saray mapolitikan lider na dalin, nagkalautla ed Kakristianoan, so bantog ed inkakurakot, panagtila, tan imoral a kabibilay da. (Isaias 28:14-19) Agla iratan napanmatalkan. Say makuykuyep lan liwawa ra et sigpot lan naerep sano ipaakseb nen Jehova so panangukom. Say singa-bulan ya impluensya ra ed saray pakurang ed dalin so niwalwal bilang marala tan makapatey. Saray sikat ed mundo ra so naerep a singa maples a bulso na saray meteorite (tai-bitewen) tan nitaytayak a singa sabong nin higos ed mabanesbes a dagem. Say interon globo tayo so nayegyeg ed leksab na “baleg ya irap ed satan, ya anggapo so ontan a nanlapud gapo na mundo ya angga ed natan, anggapo, anggapo la naani.” (Mateo 24:21) Agaylan makapataktakot ya iilaloan!

“Say Tawen” so Naandi

21. Diad pasingawey nen Juan, anto so nanenengneng to nipaakar ed “say tawen” tan “balang palandey tan pulpulo”?

²¹ Intuloy na pasingawey nen Juan: “Tan say tawen alenlen a singa sakey a lukot no nalukot; tan balang palandey tan pulpulo atenyeg [“nakal,” NW] ira ed pasen da.” (Apocalipsis 6:14) Malinew ya aliwa irayan literal a katawenan odino kapalandeyan tan pulpulo. Balet anto so isisimbolo na saratan?

22. Anton nengneng na “saray tawen” ed Edom so ‘alukot, a singa sakey a lukot na libro’?

²² Nipaakar ed “say tawen,” natulongan itayon mantalos panamegley na miulibay a propesiya a mangibabaga ed sanok nen Jehova sumpad amin a nasyones: “Amin ya ehersito na tawen nabuybuyak, tan saray tawen nalukot ira naani a singa sakey a libro ya alukot.” (Isaias 34:4) Say Edom so nagkalautlan nepeg a manirap. Panon? Sikatoy inggeba na saray taga-Babilonia kayarin tuloy na inkaderal na Jerusalem nen 607 B.C.E. Diad saman a panaon, anggaporay inrekord a nikadkaduman agawgawa diad literal a katawenan. Balet walaray makadesyang ya agawgawa ed “saray tawen” na Edom.e Saray uley na gobierno na too a sakop to so nipaabeba manlapud atagey, singa-tawen a posisyon da. (Isaias 34:5) Sikaray “alukot” tan nipireg, a singa panangibaga, a singa daan a lukot ya agla nausar na siopaman.

23. Anto so “tawen” a “[naandi] a singa sakey a lukot,” tan panon a saray salita nen Pedro so mamekder ed sayan pakatalos?

²³ Kanian, “say tawen” ya “alenlen [odino naandi] a singa sakey a lukot” so ontutukoy ed sumpa’d Dios iran gobierno a manuuley ed sayan dalin. Diad kaunoran et sikara so ekalen na lawas-mananalon Akalugan ed amputin kabayo. (Apocalipsis 19:11-16, 19-21) Saya so pinekderan na samay imbaga nen apostol Pedro sanen sikatoy ninmengneng ed saray nagawgawa ya ipapakabaliksan na kilukas na komanem a selyo: “Saray tawen a wala natan, tan say dalin, impansiansia ra na dilin salitan niatol ya onkana ed apoy ed agew na panangukom, tan dia ed kaderal na saray mangaruksan totoo.” (2 Pedro 3:7) Balet anto met so nipaakar ed balikas a, “balang palandey tan pulpulo [nakal] ira ed pasen da”?

24. (a) Kapigan, ed propesiya na Biblia, a saray kapalandeyan tan pulpulo so nibagan nayegyeg odino napakapuy? (b) Panon a ‘saray kapalandeyan so ayegyeg’ sanen nagba so Ninive?

²⁴ Diad propesiya na Biblia, saray kapalandeyan tan pulpulo so nibagan nayegyeg odino napakapuy diad saray panaon na baleg a kaguloan ed politika. Alimbawa, sanen ipapasakbay nen propeta Nahum iray panangukom nen Jehova sumpad Ninive, insulat to: “Saray palandey onyegyeg ira ed sikato, tan saray pukdol natunaw ira; et say dalin ontagey ed arap to.” (Nahum 1:5) Anggapo so rekord na anggan anton inkakusbo na saray literal a kapalandeyan sanen aktual a nagba so Ninive nen 632 B.C.E. Ingen say sakey a pakapanyari ed mundo a diad apalabas et singa palandey lapud kabiskeg na satan so biglan akusbo.​—Ikompara so Jeremias 4:24.

25. Diad onsasabin anggaan na sayan sistema na bengabengatla, panon a “balang palandey tan pulpulo” so naekal ed saray pasen da?

²⁵ Kanian, “balang palandey tan pulpulo” a sinalambit ed impangilukas ed komanem a selyo so makatunongan ya ontutukoy ed saray mapolitikan gobierno tan mandedependi iran organisasyon na sayan mundo ya ompatnag a maligen parad dakel a katooan. Sikara so nayegyeg a naandi ed pasen, a pakatalagnawan tan pakakigtotan na saraman so datin manmamatalek ed sikara. Unong ya intuloy ya imbinsabinsa na propesiya, agpanduaruwaan a say baleg ya agew na sanok nen Jehova tan say Anak to​—say unor a panyegyeg a mangekal ed amin ya organisasyon nen Satanas—​so sinmabi tekep na panangibales!

“Pelag Kayo ed Sikami, tan Yamot Yo Kami”

26. Panoy ikiwas na totoon onsusumpa ed inkasoberano na Dios lapud inkatalagnaw da, tan anton pakakatalagnaw so ibalikas da?

²⁶ Intultuloy na saray salita nen Juan: “Tan saray arari ed dalin, tan saray prinsipe, tan saray manunaan a kapitanes tan saray mayayaman tan saray mabibiskeg, tan lapag na aripen tan lapag na bulos, inmamot ira ed ungib tan utel na saray batobato na saray palandey: Tan kuanda ed saray palandey tan saray batobato: Pelag kayo ed sikami, tan yamot yo kami ed lupa na samay wala a manyurong ed trono, tan dia ed sanok na Kordero: Ta say agew a baleg na sanok da sinmabi la; tan siopa so makayari ya ontanyareg?’”​—Apocalipsis 6:15-17.

27. Antoran kelyaw so imbalikas na saray agmatoor ya Israelita ed Samaria, tan panon ya asumpal iraman a salita?

²⁷ Sanen iyaabawag nen Oseas so panangukom nen Jehova ed Samaria a kabisera na amianen a panarian na Israel, inkuanto: “Saray atagey met a pasen na Avan, say kasalanan na Israel, nabagbag ira naani say sabit tan tala ontubo ra naani ed tapew na saray altar da; et kuan da naani ed saray palandey, Tabonan yo kami; tan ed saray pukdol, Ompelag kayo ed sikami.” (Oseas 10:8) Panon ya asumpal irayan salita? Bueno, sanen say Samaria so tinalo na saray maruksan Asiryano nen 740 B.C.E., anggapo so pasen a nabatikan na saray Israelita. Saray salita nen Oseas so angibalikas na liknaan na inkapakaskasi, pirmin takot, tan panangikaindan ya alikna na saray akobkob a totoo. Saray literal a kapukdolan, ni anggan saray singa-palandey a paalagey na Samaria so agmakasalimbeng ed sikara, anggaman singa permanente iratan nensaman.

28. (a) Anton pasakbay so inter nen Jesus ed saray bibii ed Jerusalem? (b) Panon ya asumpal so pasakbay nen Jesus?

²⁸ Mipadpara, sanen si Jesus so ipapaarap na saray sundalon Romano ed ipapatey to, sikatoy nansalita ed saray bibii ed Jerusalem tan kuanto: “Onsabi so saray agew a sikato naani pangikuan da, Mapalar so saray lepes, tan say eges ya agnananak, tan saray pagew ya agnanpasoso. Saman da la gapoan ya ikuan ed saray palandey, Onggeba kayo’d sikami; tan diad saray pukdol, Tabonan yo kami.” (Lucas 23:29, 30) Say impaneral na saray Romano ed Jerusalem nen 70 C.E. so dokumentadon maong, tan mapatnag a nampadpara so kabaliksan na saray salita nen Jesus tan saray salita nen Oseas. Anggapo so napanamotan ed saman na saray Judio a nansiansia ed Judea. Inerman a sinali ran panamotan ed Jerusalem, odino anggan sanen sikaray binmatik ed salimbengan a toktok na palandey na Masada, agda aliktaran so masanok a panangipatnag na panangukom nen Jehova.

29. (a) Sano onsabi so agew na sanok nen Jehova, anto so pansumpalan na saramay manusuporta ed sayan sistema na bengabengatla? (b) Anton propesiya nen Jesus so nasumpal sano ipatnag la nen Jehova so sanok To?

²⁹ Natan, say panangilukas ed komanem a selyo so mangipapanengneng a walay bengatlan mipadpara a nagawa legan na onsasabin agew na sanok nen Jehova. Diad unor a kayegyeg na sayan mangaraldalin a sistema na bengabengatla, saramay manusuporta ed saya so desperadon mananap na panamotan da, balet ag-ira makaromog. Sikaray pirmi lan sinaew na palson relihyon, say Babilonia a Baleg. Anggan saray ungib ed literal a kapalandeyan ni saray simbolikon singa-palandey a politika tan komersyal ya organisasyon et agmakapangiter na pinansyal a kaligenan odino anggan arum nin klase na tulong. Anggapo so makasalimbeng ed sikara ed sanok nen Jehova. Say takot da so malinew ya indeskribe nen Jesus: “Insan ompatnag so tanda na Anak na too ed tawen: et manermen naani ed satan so amin a polipoli na dalin, tan nanengneng da naani so Anak na too ya onsasabi ed tapew na lurelurem na tawen a napnoy pakayari tan baleg a gloria.”​—Mateo 24:30.

30. (a) Anto so labay ya ibaga na tepet a: “Siopa so makayari ya ontanyareg?” (b) Kasin wala so siopaman a makayarin ontanyareg diad panaon na panangukom nen Jehova?

³⁰ On, saramay agmalabay a mamidbir ed autoridad na mananalon Akalugan ed amputin kabayo so napaskar a mangaksobi ed kasalanan da. Saray totoon mabulbulos a nagmaliw a kabiangan na bini na uleg so nidunget ed kadederal sano say mundo nen Satanas so mangangga. (Genesis 3:15; 1 Juan 2:17) Ontan so magmaliw a kipapasen na mundo ed satan a panaon, a bilang resulta et dakel so mangitepet: “Siopa so makayari ya ontanyareg?” Mapatnag ya ipasen dan anggapon balot so makatalindeg a naabobonan ed arap nen Jehova ed satan ya agew na panangukom to. Balet ta nalilingo ira, unong ya ipapanengneng na libro na Apocalipsis.

[Saray paimano ed leksab]

[Kahon/Litrato ed pahina 105]

Atebek Lan Akauna so 1914

“Sanen B.C. 606, ya angangga so panarian na Dios, nakal so diadema, tan niiter so interon dalin ed saray Gentil. Say 2520 iran taon manlapud B.C. 606, so mangangga ed A.D. 1914.”f​—The Three Worlds, ya impalapag nen 1877, pahina 83.

“Say ebidensya na Biblia so malinew tan mabiskeg a say ‘Panaon na saray Gentil’ et sakey a peryodo na 2520 a taon, manlapud taon B.C. 606 ya anggad pati A.D. 1914.”​—Studies in the Scriptures, Tomo 2, insulat nen C. T. Russell tan impalapag nen 1889, pahina 79.

Pigaran dekada ni ed asasakbay amoria la nen Charles Taze Russell tan saray kaiba ton Estudyante na Biblia a say 1914 so mananda ed pangangga na Panaon na saray Gentil, odino say aturon panaon na nasyones. (Lucas 21:24) Anggaman diad saraman a panaon et agda sigpot ya atalosan no antoy kabaliksan na saya, kombinsido ira a say 1914 et magmaliw a makatantandan petsa ed awaran na mundo, tan sikaray duga. Imanoen so onggendan ya inaon ed dyaryo:

“Say makapataktakot ya imbetag na bakal diad Europa so anumpal ed nikadkaduman propesiya. Diad apalabas a duamplo tan liman taon, diad panamegley na saray manangipulong tan managbalita, say ‘International Bible Students,’ a kabkabat bilang ‘Millenial Dawners,’ so mangiyaabawag ed sankamundoan a say Agew na Sanok a nipropesiya ed Biblia so onggapo ed 1914. ‘Talaranan so 1914!’ so inkelyaw na nilasus iran managbaroy ya ebanghelista.”​—The World, dyaryo ed New York, Agosto 30, 1914.

[Paimano ed leksab]

[Kahon ed pahina 106]

1914​—Panaon na Impanguman

Say libron Politikens Verdenshistorie​—Historiens Magt og Mening (Sankamundoan ya Awaran na Politiken​—Say Pakapanyari tan Kabaliksan na Awaran), ya impalapag nen 1987 diad Copenhagen, so mangipaparungtal ed onggendan ya obserbasyon ed pahina 40:

“Say pananisia na koma-19 a siglo ed aligwas so angangga nen 1914. Diad taon antis na imbetag na bakal et positibon insulat na manag-awaran tan politiko a si Peter Munch na Denmark: ‘Amin ya ebidensya et sumlang ed posibilidad na bakal ed baetan na angkabaleg iran pakayari ed Europa. “Say kapeligroay bakal” so naandi met ed arapen, unong a paulit-ulit a nagagawa nanlapula’d 1871.’

“Diad kasunian, onia so nabasa tayo ed saginonor a salaysay to: ‘Say imbetag na bakal nen 1914 so panaon na baleg ya impanguman ed awaran na sankatooan. Manlapud masnag a panaon na iyaaligwas, a saray kimkimey so nayarin gegemtanen tekep na makatunongan ya inkaligen, linmoob itayo ed panaon na desyang, takot, tan gulaan, pati ag-inkaligen diad amin a pasen. Anggapo so makapangibaga, tan anggan natan et siansian anggapoy makapangibaga, no kasin say kabilungetan ya asagmak tayo ed saman a panaon et mankabaliksan na permanentin kaderal na interon tugyop na kultura a pinalesa na too parad inkasikaton mismo ed loob na saray milenyo.’”

[Litrato ed pahina 110]

‘Balang palandey so [naekal] ed pasen to’

[Litrato ed pahina 111]

Inmamot ira ed saray ungib