Watchtower BIBLIOTHEEK ONLINE
Watchtower
BIBLIOTHEEK ONLINE
Papiamento (Aruba)
  • BIJBEL
  • PUBLICACION
  • REUNION
  • g02 8/11 pag. 4-8
  • AIDS Ta Plama na Africa

No tin video disponibel pa loke bo a scoge.

Sorry, nos no por a play e video.

  • AIDS Ta Plama na Africa
  • Spierta! 2002
  • Articulonan Similar
  • “E Epidemia Mas Plama y Destructivo den Historia Humano”
    Spierta! 2002
Spierta! 2002
g02 8/11 pag. 4-8

AIDS Ta Plama na Africa

“Nos ta tratando cu un tipo di apocalipsis moderno.”

E PALABRANAN ei ta di Stephen Lewis, representante special di Nacionnan Uni pa HIV/AIDS na Africa. Nan ta refleha e precupacion cu hopi hende tin relaciona cu e situacion di AIDS den e paisnan Africano suit di Sahara.

Tin varios factor cu ta yuda HIV plama asina tanto. Anto na su turno, AIDS a pone otro problemanan bira piyo. E condicionnan cu ta reina den algun pais Africano y den otro partinan di mundo caminda AIDS ta plamando, hopi bes tin di aber cu lo siguiente:

Moralidad. Contacto sexual ta e manera principal cu hende ta pega cu HIV. Pues ta bisto cu loke ta yuda plama e malesa ta e falta di normanan moral claramente defini. Sinembargo, hopi hende ta di opinion cu no ta practico pa boga pa hende soltero keda sin tene relacion sexual. Francois Dufour a skirbi den e corant The Star di Johannesburg, Sur Africa: “Djis spierta hobennan pa no haci sex lo no duna resultado. Tur dia nan ta ser bombardia cu ehempel- of esenanan sexual cu ta bisa nan con nan aparencia mester ta of con nan mester comporta nan mes.”

Anto e comportacion di hobennan aparentemente ta confirma e evaluacion aki di e situacion. Por ehempel, un encuesta den un pais a indica cu alrededor di un tercera parti di hobennan entre 12 pa 17 aña a yega di tene relacion sexual.

Violacion sexual a ser describi como un crisis nacional na Sur Africa. Un informe den e corant Citizen di Johannesburg a declara cu violacion “ta asina plama cu e ta surpasa tur otro riesgo di salu cu hende mohe di e pais aki ta confronta. Anto mas y mas esaki ta conta tambe pa e muchanan.” E mesun articulo ei a bisa: “E cantidad di violacion di mucha a bira dobel den ultimo tempo . . . Parce cu hende ta comete e actonan aki basa riba e mito cu un persona cu ta portado di HIV lo wordo cura si e viola un birgen.”

Malesa transmiti sexualmente. Den e region tin un porsentahe halto di malesa transmiti sexualmente. E revista South African Medical Journal a remarca: “E presencia di malesa transmiti sexualmente ta pone cu hende tin 2 pa 5 biaha mas chens di pega cu HIV-1.

Pobresa. Hopi pais na Africa ta lucha cu pobresa, y esaki ta crea un bon ambiente pa AIDS plama. Cosnan cu kisas ta ser considera como necesidad basico den paisnan industrialisa, no ta disponibel den mayoria pais den desaroyo. Tin comunidadnan grandi cu no tin coriente ni acceso na awa limpi pa bebe. Den areanan di cunucu casi no tin caya of nan ta hopi malo. Hopi habitante ta sufri di mal nutricion y tin masha tiki facilidad medico.

AIDS ta afecta negoshi y industria tambe. Segun cu mas y mas empleado ta bira infecta, companianan minero ta sinti e efecto di menos produccion. Tin compania ta pensando riba maneranan pa automatisa y uza mas mashin pa compensa e perdida di labor humano. Na un mina di platina nan a calcula cu durante aña 2000, e casonan di AIDS bou dje empleadonan a bira casi dobel, y rond di 26 porshento di e trahadonan tawata infecta.

Un resultado tristo di AIDS ta e gran cantidad di mucha cu ta bira werfano ora nan mayornan muri di e malesa. Fuera di perde nan mayornan y siguridad financiero, e muchanan aki tin cu soporta tambe e stempel cu AIDS ta pone riba nan. Famianan djacerca of nan comunidad sea ta mucho pober pa yuda nan of no ta dispuesto pa hacie. Hopi werfano ta kita for di scol, y algun di nan ta cuminsa practica prostitucion, anto asina ta sigui plama e malesa. Varios pais a forma programanan gubernamental of priva pa yuda e werfanonan aki.

Ignorancia. Un cantidad grandi di hende infecta cu HIV no sa esaki. Hopi hende no kier test nan mes debi na e berguensa y rechaso conecta cu e malesa. Un comunicado di prensa di e Programa Conhunto di Nacionnan Uni Riba HIV/AIDS (UNAIDS) a remarca: “Hende cu tin, of cu ta ser sospecha di tin HIV ta ser nenga tratamento na facilidadnan medico, no ta haya cas ni trabou, nan amigo- y coleganan ta hui pa nan, seguro ta nenga di cubri nan of nan no tin mag di drenta paisnan stranhero.” Tin cu asta a ser asesina ora hende a haya sa cu nan tin HIV.

Cultura. Den varios cultura Africano, hende mohe hopi bes no por puntra nan partner tocante su aventuranan pafo di matrimonio, no por nenga contacto sexual ni sugeri metodonan pa haci sex na un manera mas safe. Creencianan cultural hopi bes ta refleha ignorancia y un rechaso di acepta e realidad di AIDS. Por ehempel, nan por culpa bruheria pa e malesa y bai busca yudansa serca curandero.

Facilidadnan medico inadecua. Facilidadnan medico cu ya caba tawata limita, awor ta demasiado yen debi na AIDS. Dos hospital grandi ta informa cu mas cu mita di nan pashentnan ta portado di HIV. E docter na cabes di un hospital den e provincia KwaZulu-Natal a bisa cu su afdelingnan ta funciona na un capasidad di 140 porshento. Tin biaha, dos pashent tin cu comparti un cama, y un di tres pashent ta drumi riba flur bou dje cama!—South African Medical Journal.

Aunke e situacion na Africa ya caba ta tragico, manera cos ta pinta lo e por bira piyo. Peter Piot di UNAIDS a bisa: “Ainda nos ta na e prome etapanan di e epidemia.”

Pero ta bisto cu den algun pais hende ta haciendo esfuerso pa trata cu e malesa. Y na juni 2001 tawata prome bes cu e Asamblea General di Nacionnan Uni a tene un conferencia special pa trata HIV/AIDS. Hende su esfuerso lo tin exito? Ki dia lo bini un paro definitivo na e careda mortal di AIDS?

[Cuadro/Plachi na pagina 5]

E Remedi Pa Aids, Nevirapine, Y E Dilema Di Sur Africa

Kico ta nevirapine? Segun e reportera Nicole Itano, esei ta ‘un remedi contra retrovirus cu segun testnan a demostra por reduci cu 50 porshento e probabilidad di cu un mama ta transmiti AIDS pa su yiu.’ Un compania Aleman cu ta traha remedi a ofrece pa suministr’e gratis na Sur Africa durante e proximo cinco añanan. Sinembargo, te cu augustus 2001 gobierno no a acepta e oferta. Kico ta e problema?

Sur Africa tin 4,7 miyon hende cu ta portado di HIV; mas cu cualkier otro pais na mundo. E revista The Economist di Londen a informa na februari 2002 cu e presidente di Sur Africa Thabo Mbeki “ta duda di e opinion generalmente acepta, esta, cu HIV ta causa AIDS” y e “no ta confia e costo, siguridad y balor di remedinan contra AIDS. E no a prohibi nan, pero docternan na Sur Africa ta ser descurasha di uza nan.” Dicon esaki ta motibo pa gran precupacion? Pasobra na Sur Africa miles di baby ta nace cu HIV tur aña y 25 porshento di hende mohe na estado ta portado di e virus.

Como resultado di e conflicto di opinion aki, hende a entama un caso pa forsa gobierno distribui nevirapine. Corte Constitucional di Sur Africa a dicta su desision na april 2002. Ravi Nessman a skirbi den The Washington Post cu corte a dicta cu “gobierno mester haci e remedi disponibel pa institutonan medico cu tin e capasidad di dun’e na pashent.” Aunke gobierno di Sur Africa a parti e remedi solamente na 18 sitio den henter e pais, como un test pa wak con ta bai cu ne prome cu cuminsa partie na gran escala, hende ta bisa cu e sentencia aki di corte a duna un speransa na tur hende mohe na estado cu ta portado di HIV den e pais.

[Cuadro/Plachi na pagina 6]

UN VIRUS ASTUTO TA COI CEL DEN TRAMPA

Pone bo mes un rato den e mundo hopi chikito di e virus di inmunodeficiencia humano (HIV). Un cientifico a remarca: “Aunke mi tin hopi, hopi aña ta observa e particulanan di virus door di un microscop, te ainda mi ta keda babuca y ta bira excita di e diseño asina precis y complica den algo asina chikito.”

Un virus ta mas chikito cu un bacteria; y un bacteria ta hopi mas chikito cu un cel humano normal. Segun un autoridad, e virus di HIV ta asina chikito cu “230 miyon [particula di HIV] lo pas den e punto na final di e frase aki.” Un virus no por multiplica a menos cu e infiltra den un cel y tuma control di e recursonan di e cel.

Ora HIV invadi e curpa humano, e mester lucha contra forsanan formidabel di e sistema imunologico cu hende tin.a Den e tuti di weso e curpa ta produci un sistema di defensa cu ta consisti di cel di sanger blanco. Tin varios tipo di cel di sanger blanco. Tin uno cu yama fagosit, es decir, “comedo di cel.” Tambe tin un tipo cu yama linfosit; y na su turno, tin varios tipo di linfosit, di cua e dosnan principal ta conoci como T-cel y B-cel.

Tin varios categoria di T-cel y nan cada un tin un otro funcion. Esnan cu yama helper-T-cel ta hunga un papel clave den e strategia di defensa. Helper-T-cel ta yuda identifica e invasornan stranhero y ta duna instruccion pa produci cel cu ta ataca y destrui e enemigo. Ora HIV ta ataca, e ta mik specialmente riba e helper-T-celnan aki. Tin tambe T-cel asesino cu ta ser activa pa destrui e celnan di curpa cu ser infecta. Anto e B-celnan ta produci anticuerpo cu ta ser uza den e lucha contra infeccion.

Un Strategia Astuto

HIV ta ser clasifica como un retrovirus. E codigo genetico di HIV ta den forma di RNA (acido ribonucleico) y no como DNA (acido desoxiribonucleico). HIV ta pertenece na un grupo spesifico di retrovirus conoci como lentivirus pasobra e por keda scondi pa un periodo largo prome cu e sintomanan serio di e malesa cuminsa manifesta nan mes.

Ora HIV logra drenta un cel, e ta uza e mecanismo di e cel pa logra su meta. E ta “reprograma” e DNA di e cel pa traha masha hopi copia di HIV. Pero prome cu e por haci esaki, HIV tin cu uza un otro “idioma.” E mester cambia su propio codigo RNA den DNA ya asina e mecanismo di e cel cu el a invadi por lesa e codigo y comprond’e. Pa logra esaki, HIV ta haci uzo di un enzim di virus cu yama reverse transcriptase. Cu tempo e cel ta muri, pero prome cu esei e ta produci miles di particula nobo di HIV, y esakinan ta infecta otro cel.

Unabes e cantidad di helper-T-cel baha drasticamente, otro virus por invadi e curpa, sin miedo di ser ataca. E curpa ta haya tur sorto di malesa y infeccion. E ora ei e persona infecta ta pasa pa e etapa di full-blown AIDS. HIV a logra daña henter e sistema di defensa di su curpa, es decir, e persona su sistema imunologico.

Esaki ta un splicacion simplifica. Nos mester corda cu tin hopi cos cu investigadonan no sa, tanto tocante e sistema imunologico como tocante e manera cu HIV ta funciona.

E virus chikito aki tin casi 20 aña ta absorba tur recurso mental y fisico di e investigadonan principal riba tereno di medicina na tur parti di mundo, y esei a resulta den un enorme gasto financiero. Pero un resultado ta cu hende a siña hopi tocante HIV. Dr. Sherwin B. Nuland, un ciruhano, a comenta algun aña pasa: “E cantidad di informacion cu . . . a ser recompila tocante e virus di inmunodeficiencia humano y e progreso cu hende a haci den forma un defensa contra su atake, ta realmente asombroso.”

No obstante, e careda mortal di AIDS ta sigui na un paso alarmante.

[Nota]

a Wak Spierta! (na Spaño) di 8 di februari 2001, pagina 13-15.

[Plachi]

HIV ta invadi e celnan di sanger blanco (linfosit) di e sistema di defensa di e curpa y ta reprograma nan pa produci HIV

[Reconocemento]

CDC, Atlanta, Ga.

[Plachi na pagina 7]

Tin miles di hoben cu si ta pega na e normanan di Bijbel

    Publicacion na Papiamento (Aruba) (2002-2024)
    Log Out
    Log In
    • Papiamento (Aruba)
    • Comparti
    • Preferencianan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condicionnan di Uzo
    • Maneho di Privacidad
    • Configuracion di Privacidad
    • JW.ORG
    • Log In
    Comparti