Origami—E Arte di Dobla Papel
DI UN ESCRITOR DI SPIERTA! NA JAPON
IMAGINA un solo blachi di papel transforma den un bunita figura tridimensional di un parha, un kraanvogel. Su halanan ta gespan yen di pikete, y for di e curpa elegante di e parha ta sali un garganta largo y delega, corona pa un cabes elegante y un pik unico. Sorprendentemente, e parha aki ta ser crea door di dobla un pida papel vierkant segun un proceso exacto di 12 stap.
E trahamento di un variedad asombroso di forma door di dobla y habri un pida blachi di papel ta un tipo di arte Japones cu yama origami. E palabra mes ta nifica “papel dobla.” Aunke hende no sa precis con el a origina, nan a saca afo cu na Japon origami tawata ser uza for di hopi tempo pasa, tempo cu nan tawata dobla documentonan oficial na un manera masha elabora. Historiadonan ta kere cu durante e periodo Edo (1603-1867), origami a desaroya como un tipo di actividad pa pasa tempo cu tur hende por a participa aden. Ta durante e tempo ei nan a desaroya tecnicanan nobo di dobla papel. E arte aki a pasa di un generacion pa otro segun cu mayornan tawata siña nan yiunan y nietonan. Hopi Japones cu placer ta corda con na mucha nan tawata para wak boca habri ora nan mama habilmente tawata dobla papel y crea obhetonan masha bunita pa nan.
A base di e formanan cu ta ser crea, tin basicamente dos categoria di origami. Uno yama origami tradicional, cu ta encera trahamento di parha, dori, boto, balon, insecto y mata di papel. E otro yama origami creativo, cu no ta sigui e tecnicanan tradicional cu hende a uza pa siglonan. Cu e tipo di origami aki nan ta traha dinosauro grandi, insecto elabora y otro diseñonan masha complica.
Den tempo moderno hopi campo profesional, manera arkitectura, a aplica e principionan di origami den e diseño di un variedad grandi di productonan util. Personal di cuido medico tambe a uza origami como un training efectivo di rehabilitacion pa hende di edad y esnan incapasita.
Con pa Traha Bo Propio Origami
Con bo por traha origami? Origami tradicional no ta dificil pa traha. Bo no tin mester di ningun herment ni entrenamento special, simplemente bo mester presta bon atencion y observa. Claro cu loke si bo tin mester ta papel apropiado y e reglanan di doblamento. Ken cu dobla e papel cuidadosamente y cu pasenshi, por transform’e den un forma atractivo.
Bo por uza cualkier papel cu bo tin na man, asta papel di corant, papel di propaganda of papel di regalo. Abo ta scohe e tamaño, calidad y color di e papel a base di loke bo kier traha. Pero si bo kier traha algo echt bunita, lo bo scohe e color di papel cuidadosamente. Con bunita bo obra lo keda ta depende no solamente di e manera cu bo ta dobla e papel sino tambe di e tipo di papel cu bo uza. Lo ta bon pa uza papel traha spesificamente pa origami. Podise bo kier uza asta washi, un tipo di papel Japones traha na man.a
Pa mayoria forma ta masha importante pa e papel ta un vierkant perfecto. Bo por check si e papel ta vierkant door di pone e hukinan opuesto riba otro y dobla e papel den forma di un triangulo. Si tur e randnan ta pas precis riba otro, anto e papel ta bon corta.
Pa logra un bunita resultado final, bo tin cu dobla e papel di tal manera cu huki cu huki y tambe rand cu rand ta pas precis riba otro. Ademas, e dobla mester keda stijf. Ora bo ta dobla e papel na mitar pa forma un triangulo, tene e dos hukinan diagonal firmemente hunto y precis entre bo duim y wijsvinger, caba dobla e parti abou cu bo otro man. Ora bo ta dobla e papel na mitar pa forma un rectangulo, haci sigur cu ambos huki ta pas precis riba otro, caba tene e randnan firmemente hunto mientras bo ta dobla e parti abou.
Ora di traha cierto forma di origami ta necesario pa bo dobla e papel, caba habrie bek, produciendo asina un marca di dobla como preparacion pa e siguiente stap. Tin biaha tin cu lora e papel, plooi e, primie, push’e aden, supl’e pa habri of bir’e; tur esei pa por dun’e un forma pa logra un cierto efecto.
Bo por traha origami na unda cu bo ta y ki ora cu ta. Despues cu bo siña e arte aki, basicamente tur loke bo tin mester ta papel. Door di djis uza bo dedenan, bo por traha un variedad di forma tradicional of asta crea formanan nobo cu bo mes ta inventa. Probablemente lo bo sinti bo frustra de bes en cuando si bo ta purba siña traha origami di un serie di diagram pinta. Pero si pa casualidad bo topa un persona cu conoce origami, probecha di e oportunidad pa siña e arte aki di dobla papel.
[Nota]
a Wak e articulo “Washi: Antiguo Artesania di Papel Japones”, publica den e edicion di Spierta! na Spaño di 8 di januari 1992.