Watchtower BIBLIOTHEEK ONLINE
Watchtower
BIBLIOTHEEK ONLINE
Papiamento (Aruba)
  • BIJBEL
  • PUBLICACION
  • REUNION
  • g02 8/4 pag. 29-30
  • Observando Mundo

No tin video disponibel pa loke bo a scoge.

Sorry, nos no por a play e video.

  • Observando Mundo
  • Spierta! 2002
  • Subtema
  • Articulonan Similar
  • Posponemento y Bo Salu
  • “Pospone cos por haci bo malo”, segun un estudio cu a aparece den e corant Vancouver Sun. Un estudio di 200 studiante di universidad na Canada a keda presenta na un conferencia resien di Sociedad di Psicologia Mericano na Toronto. E estudio ta mustra cu “hende cu gusta pospone cos ta pone nan mes bou di asina tanto presion, cu nan ta sufri di mas enfermedad cu tin di aber cu stress cu otro hende. . . . Ora e fecha di examen a yega cerca, e nivel di stress di e hendenan cu gusta pospone cos a subi drasticamente. Na luga di nan actitud despreocupa, awor nan tawatin mas tanto dolo di cabes, dolo di lomba, frekout, problema pa drumi y alergia. Nan a sufri di mas tanto problema respiratorio, infeccion y migraine.”
  • Un Pisca Cu Ta Subi Baranca!
  • Tomati Cu Por Contra Salo
  • Mucha Cu Kier Comete Suicidio
  • Despista Sangura
  • Hende Homber Ta Ser Anima pa Come Pisca
  • Flishi di Aros Ta Scapa Palo
  • Mucha y Salu Mental
  • E Consecuencia Lamentabel di Pisca di Mas
  • Tomati—Un “Berdura” di Hopi Uzo
    Spierta! 2005
  • Mi No Kier Biba Mas—Bijbel Por Yuda Mi Stop di Pensa di Comete Suicidio?
    Pregunta Cu Bijbel Ta Contesta
Spierta! 2002
g02 8/4 pag. 29-30

Observando Mundo

Posponemento y Bo Salu

“Pospone cos por haci bo malo”, segun un estudio cu a aparece den e corant Vancouver Sun. Un estudio di 200 studiante di universidad na Canada a keda presenta na un conferencia resien di Sociedad di Psicologia Mericano na Toronto. E estudio ta mustra cu “hende cu gusta pospone cos ta pone nan mes bou di asina tanto presion, cu nan ta sufri di mas enfermedad cu tin di aber cu stress cu otro hende. . . . Ora e fecha di examen a yega cerca, e nivel di stress di e hendenan cu gusta pospone cos a subi drasticamente. Na luga di nan actitud despreocupa, awor nan tawatin mas tanto dolo di cabes, dolo di lomba, frekout, problema pa drumi y alergia. Nan a sufri di mas tanto problema respiratorio, infeccion y migraine.”

Un Pisca Cu Ta Subi Baranca!

E revista Natural History ta informa cu un team di ictiologo di Brasil—cientifico cu ta studia pisca—a observa un sorto di baars Sur Americano cu ta logra haci algo cu ta parce imposibel: subi baranca muha tras di un waterval di un haltura di cinco piso. “E cientificonan a observa con e piscanan di cuater centimeter aki por subi baranca den e riunan bruto di Espirito Santo, na parti oost di Brasil.” Nan ta uza nan dos par di ven grandi pa gara na e barancanan na pia di e waterval. Pocopoco nan ta subi 15 meter halto “dor di bati nan rabo vigorosamente” y sosega cada tanto rato. Segun e relato, “e cientificonan ta pensa cu e comportacion aki ta yuda gruponan di baars sobrevivi den partinan isola.” Pero no ta baars ta e unico tipo di pisca cu por subi baranca. Gobi tropical (aalgrondel) y un sorto di ‘modderkruiper’ asiatico tambe por.

Tomati Cu Por Contra Salo

Cu ingenieria genetico, cientificonan a traha e prome tipo di tomati na mundo cu por crece den awa salo. Esaki ta un logro cu por yuda soluciona un di e problemanan di mas grandi den agricultura, segun washingtonpost.com. E tomati cu por contra salo aki a ser traha cu un gene for di un mata cu ta famia di col. Cu e gene agrega aki, “e mata por warda e salo apart, di manera cu e por crece riba tereno cu normalmente lo ser considera mal tera pa planta.” Segun e informe, “e tomati diseña cu ingenieria genetico aki por crece den tera muha cu awa cu ta rond di 50 bes mas salo cu normal.” Nan ta spera cu mata asina cu por contra salo por crece den tera caminda awa no ta yobe regularmente. E informe ta menciona tambe cu “un otro posibel uzo pa e tomatinan adapta aki (of otro mata adapta di e mes manera) ta pa drecha mal tera pa planta door di chupa e salo saca afo.”

Mucha Cu Kier Comete Suicidio

The Guardian di Londen ta informa cu ChildLine, un liña di telefon Britanico cu ta yuda mucha, a ricibi dos bes mas yamada di telefon di mucha cu kier a comete suicidio durante e periodo di 1990/91 (346 yamada) compara cu e periodo di 1998/99 (701 yamada). “E muchanan a cai den desesperacion extremo debi na intimidacion door di otro studiantenan, abuso sexual of fisico, morto di un ser keri of stress di examen.” Segun e organisacion caritativo, “e punto di bista comun di cu intento di suicidio ta djis pa hala atencion, ta algo peligroso. No ta berdad cu hende cu papia di suicidio no ta hacie, manera hende ta bisa. Hopi di e muchanan cu ta yama ChildLine cu gana di mata nan curpa a bisa cu nan a bira mas desespera door cu ta parce cu nan mayornan of esnan cu ta responsabel pa nan no ta precupa cu nan situacion.” Despues cu un mucha purba mata su curpa pa di prome bes, “e famia ta keda asina alivia cu e mucha a sobrevivi, . . . cu nan ta pensa cu e problema a pasa. Pero tragicamente, e ta bolbe sosode”, hopi bes den un par di luna despues di e prome intento. Maske mucha mohe ta purba comete suicidio 4 bes mas tanto cu mucha homber, mucha homber tin mas chens di logra mata nan curpa. Mayoria di e muchanan cu a yama e institucion tawatin entre 13 pa 18 aña, pero esnan di mas chikito tawatin apenas 6 aña.

Despista Sangura

Un negoshi na Singapur ta produci un aparato pa caba cu sangura sin uza insecticida. E ta un caha di plestik preto di 38 centimeter halto cu “ta saca calor y kooldioxide mescos cu curpa di hende”, segun The Economist di Londen. Ya cu sangura ta localisa nan victima door di bai tras di nan calor di curpa y e kooldioxide den nan rosea, e aparato ta “nek e sanguranan, pone nan kere cu tin cuminda pa nan.” E caha ta ser keinta cu coriente, y e ta saca kooldioxide for di un paki chikito cu bo por cambia. Lus ta sende paga pa lok e insecto den e caha. E ora ei un fan ta supl’e den un baki di awa, y e ta hoga. E aparato por gara te 1.200 sangura den un anochi. Por stel e pa gara sea Anofeles, sangura djanochi cu por causa malaria, of Aedes, sangura di den dia cu ta portador di keintura hel y dengue. Otro bentaha di e aparato ta cu e no ta mata insecto inofensivo manera barbulet.

Hende Homber Ta Ser Anima pa Come Pisca

Hende homber cu ta come gran cantidad di pisca cu hopi azeta manera salmou, haring y conofes, tin dos te tres biaha menos chens di haya cancer na prostat, cu hombernan cu no sa come pisca, segun investigadonan na Karolinska Institute na Stockholm. E investigacion a dura 30 aña largo y a inclui 6.272 hende homber. Factornan cu ta aumenta risico di cancer, manera humamento, a ser tuma na consideracion. E conclusion di e investigadonan ta cu “aparentemente vetzuur omega-3 [cu ta presente particularmente den pisca cu hopi azeta] ta stroba desaroyo di cancer na prostat.” Segun e informe, e mesun vetzuurnan aki ta “reduci e risico di atake di curason” tambe. Pesei expertonan ta conseha hende pa come pisca “un of dos bes pa siman.”

Flishi di Aros Ta Scapa Palo

Den nort di Peru nan ta uza flishi di aros como combustibel alternativo den fabrica di bloki, y esei ta yuda scapa hopi palo di bonchi di ser uza pa candela, segun e corant Peruano El Comercio. Bintiun fabrica di bloki ta uza flishi di aros, cu ta un desperdicio di agricultura, y esaki a yuda baha produccion di kooldioxide tambe. Ademas, door di pleister muraya di e fornonan cu un mescla di santo, klei y stropi di molases, e fornonan ta wanta cayente mas miho, y nan eficiencia a subi cu 15 porshento. Tambe nan ta experimentando cu hinca shinishi di flishi di aros den e blokinan pa purba haci nan mas fuerte. “Ademas, uzo di flishi di aros ta reduci polucion y problema pa warda desperdicio”, segun El Comercio.

Mucha y Salu Mental

“Statistiek ta mustra cu un di cada cinco mucha ta haya un problema psicologico prome cu e pasa 11 aña di edad”, segun e corant The Gazette di Montreal, Canada. E ta bisa cu “bo por papia di bon salu mental ora cu e persona sa di balansa e partinan social, fisico, spiritual y emocional di su bida.” Sandy Bray, un cordinado di contacto entre comunidad y gremio di educacion cu ta traha pa e Asociacion Canades di Salu Mental, ta bisa cu nos mester tin mes tanto interes den salu mental, cu nos tin den salu fisico. Bray ta bisa: “Si semper nos ta pone salu mental te na ultimo riba nos lista di prioridad, nos tin chens di bira deprimi, sufri di ansiedad of haya stress.” Mayornan ta ser anima pa traha mas preventivo cu e salu mental di nan yiunan door di plania tempo pa ta hunto como famia, y come hunto. Otro sugerencianan pa yuda tur hende tin bon salu mental ta entre otro, drumi suficiente, come bon, keda den bon condicion fisico, traha tempo pa haci cos cu bo ta gusta, pasa tempo cu amigo, hari, haci trabou boluntario, duna y acepta elogio, scucha otro hende cu atencion y no ser mucho severo cu bo mes ora bo faya.

E Consecuencia Lamentabel di Pisca di Mas

“Hende a ocasiona un apocalipsis marino manera ningun hende por a imagina. Un estudio a revela cu miles di especie a disparce door cu hende ta pisca di mas”, segun The Times di Londen. “Rasa humano ta yag asina eficas riba bestia grandi di lama y marisco, cu nos a afecta cadenanan alimenticio y a daña ecosistema asina tanto, cu awor e aspecto di lama a cambia pa semper”, segun e investigacion. E informe ta menciona cu na 1607, ora Capitan John Smith (un colonisado Ingles) a nabega drenta Chesapeake Bay, na costa oost di Merca, un cayon a cai for di e barco y “nan por a mir’e bon cla drumi den fondo, nuebe meter bou di awa.” E cientificonan cu a haci e investigacion ta bisa cu ta e bankinan grandi di uster cu tawatin e tempo ei tawata tene e awa asina limpi door cu nan ta filtra tur e awa den e bahia cada tres dia, controlando asina e nivel di microbio y alga den e awa. E tempo ei “tawatin masha hopi bayena, dolfein, manati, otter, turtuga, caiman y steur gigante” den e region ei. Awendia, ta “un par di e especienan” cu tawatin antes so a sobra den e area.

    Publicacion na Papiamento (Aruba) (2002-2024)
    Log Out
    Log In
    • Papiamento (Aruba)
    • Comparti
    • Preferencianan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condicionnan di Uzo
    • Maneho di Privacidad
    • Configuracion di Privacidad
    • JW.ORG
    • Log In
    Comparti