Con Nos A Scapa un Fluho Spantoso di Lava!
DI E CORESPONSAL DI SPIERTA! NA CONGO (KINSHASA)
TABATA diamars, 15 di januari 2002, aparentemente un dia normal na Africa Central. Ami cu un otro Testigo di Yehova a yega Goma, den e region Kivu na Congo (Kinshasa), pa reuni cu e Testigonan di e region di Lagonan Grandi.
No Tin Motibo pa Precupa?
Aunke e volcan Nyiragongo (3.470 meter halto) ta keda un 19 kilometer for di e stad Goma, su comportacion a hala nos atencion.a Nos por a tend’e ronca y tambe nos a mira huma ta sali for di e volcan. Pa e hendenan local, esaki no tawata algo straño pa e temporada di aña, pesei nan no a precupa.
Atardi nos a asisti na reunion di dos congregacion di Testigonan di Yehova. Nos a sigui sinti con tera tawata tembla levemente y a tende e roncamento. Pero parce cu esei no a molestia ningun hende. E autoridadnan local a sigui garantisa e poblacion cu no tawatin motibo pa panico. Aunke un specialista di volcan, un persona di Congo mes, tawatin lunanan ta predeci un erupcion, ningun hende a ker’e. Un amigo a comenta trankilamente: “Awenochi shelo lo ta cora door cu e volcan ta activo.”
“Nos Tin Cu Hui Mesora!”
Pero ora nos a bolbe na nos luga di hospeda, nan a bisa nos bon cla: “Nos tin cu hui mesora!” E situacion no tawata safe y e stad tawata den peliger grandi. Wak con lihe cos a cambia! Un poco prome nos tawata papia tocante e posibilidad di uza Goma como un luga central pa cordina actividadnan di predica. Awor, pa atardi, nan a bisa nos cu nos mester hui for di e stad pasobra e tawata core peliger di ser destrui!
Segun cu a bira anochi, shelo su colo a bira cora-cora, y cu bon motibo! E fluho di lava di Nyiragongo tawata bini rumbo pa e stad. E sero a parce un weya masha grandi cua su contenido tawata herbe y basha over: lava cayente cu a destrui tur cos den su caminda. Nunca nos no a paketa nos maleta asina lihe! Tawata casi 7’or djanochi.
Miles di Hende Huyendo Riba Caminda
Segun cu nos tawata haci lihe pa hui, e caminda cu ta sali for di Goma tawata yen-yen cu multitud di hende cu a hui pa scapa nan bida. Mayoria di nan tawata na pia, cargando e poco pertenencianan cu nan a logra coi den pura. Hopi tawata carga cos riba cabes. Algun tawata gepak den vehiculonan demasiado carga. Tur hende tawata rumbo pa e frontera di Ruanda cu no ta masha leu. Sinembargo, un volcan no ta respeta e limitenan cu hende ta pone. Ningun ehersito por para su progreso! Nos a mira con miedo di e lava a pone asta solda core pa nan bida. Tawata casi imposibel pa auto core riba e caminda. Nos tawatin cu sigui na pia. Nos tawata meimei di e multitud aki di 300.000 hende—homber, mohe, mucha y baby—huyendo pa e furia di e volcan. E tera bou di nos pia a sigui ronca y tembla.
Tur hende tawata hui pa scapa nan bida. Ami cu mi amigo tawata hende straño cu a bini di un stad grandi, y nos tawata meimei di nan, compaña pa un par di Testigo cu ta cuida nos. Nan presencia y precupacion profundo a conmove nos masha, y a laga nos sinti un tiki safe den e situacion hopi tenso y doloroso aki. Hende a hui cargando loke nan por: paña, weya cu panchi, algun articulo di cuminda. Den e lama di hende aki, tawatin pushamento y stootmento. Auto cu tawata purba pasa a dal den algun hende y e poco pertenencianan cu nan tawatin a cai abou y ser trapa. Ai di esun cu trompica. Tawatin masha tension y tur hende tawata yen di miedo. Nos a purba yega Gisenyi, un luga cu a keda algun kilometer den Ruanda. Nos a sigui cu nos marcha forsa.
Un Anochi den Siguridad
Nos a yega na un pension, pero claro cu no tawatin mas luga. Nos tawatin cu keda satisfecho cu nos por sinta pafo rond di un mesa di hardin. Esaki tawata despues di un caminata agotador di tres ora y mei. Nos tawata contento di ta na bida y fuera di peliger y hunto cu nos rumannan cristian cu a biaha cu nos. Felismente, ningun Testigo no a perde nan bida.
Tur cos a mustra cu nos lo tin cu pasa anochi den aire liber. For di e distancia safe aki, nos por a wak e shelo cora-cora riba e stad di Goma. En realidad e tawata masha impresionante y bunita! Poco poco di dia a habri. E roncamento y sagudimento a sigui henter anochi. Pensando bek riba e susesonan dificil di e dia prome, nos no por keda sin sinti compasion pa e miles di famianan cu mester a hui cu nan yiunan chikito.
Yudansa A Yega Lihe
Testigonan di Kigali, e capital di Ruanda, a join nos diabierna merdia, dia 18 di januari. Un comite di ausilio cu a consisti di rumannan homber di Goma y Gisenyi a cuminsa actua. E prome meta tawata pa percura caminda di keda pa e refugiadonan Testigo den e seis Salonnan di Reino cu tawatin den bicindario. Esei a tuma luga e dia ei mes. Nan a pone un borchi canto di caminda skirbi na Frances y Suahili pa indica con pa yega na un Salon di Reino local, unda e refugiadonan por haya yudansa y consuelo. Riba e mesun dia ei tambe a yega tres ton di necesidadnan basico na e Salonnan di Reino caminda e Testigonan tawata hospeda. E siguiente dia, diasabra, un truck carga cu cuminda, clechi, plestik, habon y remedi a yega for di Kigali.
Inkietud Ta Aumenta
Tawata reina gran precupacion. Con por a satisface e necesidadnan di tur e hendenan aki? Kico di e volcan? Ki ora e erupcion lo a stop? Cuanto daño e stad Goma a sufri? E noticianan cu tawata circula y e temblamento constante di tera no tawata mustra nada prometedor. Expertonan tawata teme cu nivelnan peligroso di gas di suafel lo a contamina e aire. Tambe nan tawata precupa cu e awa di Lago Kivu lo ser contamina door di reaccionnan kimico.
Durante e 48 oranan despues di e erupcion tawatin noticianan inkietante ta circula. Anto diasabra atardi nos a tende cu tin mas o menos 10.000 hende, entre nan 8 Testigo y un mucha, rondona pa fluho di lava cu den algun area ta yega 2 meter halto. E aire tawata carga cu gas venenoso y nos a teme pa nan bida. E situacion tawata parce sin speransa. Asta e catedral di Goma a keda casi completamente destrui door di e avance inevitabel di lava. Na e momento ei ningun hende tawata kere cu Goma lo sobrevivi e destruccion.
Algun Noticia Trankilisante
Diadomingo mainta 9’or, un di e rumannan rondona pa lava a yama nos na telefon. El a conta nos cu e situacion ta cambiando y cos tawata pinta miho. Awa tawata yobe, e lava a cuminsa fria y aire tawata clarando. Aunke ainda e lava tawata cayente y peligroso, hende a cuminsa crusa e fluho pa bai na luganan mas safe. E stad no tawata completamente destrui.
Esaki tawata e prome bon noticia for di dia cu e cataclismo a cuminsa. E volcan tawata parce menos activo y e expertonan den bicindario tawata duna opinionnan cu a contradeci otro. Nos a logra establece contacto cu Bukavu, un stad biciña cu a keda na e otro punta di Lago Kivu. Nos a tende cu cinco famia Testigo, y tambe tres mucha sin nan mayornan, a yega Bukavu cu boto. E Testigonan den e stad ei lo a percura pa nan.
Nos Por Bolbe!
Dialuna 21 di januari, nos a haya chens pa anima y consola e victimanan na Gisenyi, y tambe determina kico tawata nan necesidadnan. E rumannan cu temporalmente tawata hospeda den e seis Salonnan di Reino a organisa nan mes. Nos a haya e cantidad exacto di Testigo cu a hui: 1.800 persona contando e muchanan.
Kico di futuro? E autoridadnan local tawatin pensa di traha camponan di refugiado rapidamente. Sinembargo, algun hende ainda tawatin mal recuerdo di e camponan di refugiado cu nan a traha despues di e genocidio di 1994. Nos a dicidi di bai Goma bek, y banda di merdia nos a yega e stad. Rond di 25 porshento di e stad a ser destrui. Nos por a cana riba e lava cu a core door di e cayanan di e stad y cu awor tawata birando duro. Ainda e lava tawata cayente, y tur caminda bo por a hole e gasnan cu tawata sali for di dje. Hopi hende tawata dicidido pa bolbe na e stad.
Un or di atardi nos a reuni cu 33 anciano cristian den e Salon di Reino di Congregacion Goma Centro. E opinion tawata unanime: Nan ta dicidi di bai bek Goma. Nan a bisa: “Ta aki nos ta pertenece.” Kico di e riesgo cu e volcan lo bolbe tin un erupcion? Nan a contesta: “Nos a custumbra cu esei.” Nan tawatin miedo cu hende lo horta tur nan propiedadnan si nan no bai bek lihe. E siguiente dia tur e famianan Testigo cu a hui, tawata bek na Goma. E gran mayoria di e 300.000 hendenan cu a crusa frontera tambe a bolbe na e stad afecta.
Un Siman Despues
Un biaha mas e stad tawata yen di actividad. Evidentemente, lo e no muri. Djis despues hende a cuminsa nivela e lava suficientemente pa bolbe uni e dos seccionnan di e stad cu a ser dividi. Tur cos cu tawata den caminda di e fluho di lava a ser destrui. E centro comercial y e seccion administrativo di e stad a ser ruina. Nan a calcula cu un tercera parti di e pista di aeropuerto a keda destrui.
Un conteo exacto a mustra cu tawatin 180 famia Testigo entre esnan cu a perde tur cos y cu a keda sin cas. E comite di ausilio a haci areglo pa yuda aproximadamente 5.000 homber, mohe y mucha haya un porcion di cuminda tur dia. Lo uza un cargamento di tapol di plestik cu Testigonan di Yehova di Belgica, Francia y Suisa a contribui, pa percura refugio temporal pa esnan sin cas y tambe pa traha luga di reunion pa e congregacionnan cu nan Salon di Reino a ricibi daño grave of a ser destrui. Algun di e famianan cu a keda sin cas lo hospeda serca Testigonan kende nan cas si a keda intacto, mientras cu otronan lo hospeda den e refugionan temporal.
Diabierna 25 di januari, un dies dia despues di e anochi teribel ei, tawatin 1.846 hende presente na un reunion teni den cura di un scol na Goma pa scucha palabranan animante for di e Scritura. E rumannan a expresa masha hopi palabra di gradicimento tanto pa e consuelo como pa e yudansa practico cu Yehova a percura mediante su organisacion. Nos como bishitante a keda profundamente conmovi pa e curashi y fe firme cu e rumannan a demostra apesar di nan sircunstancia penoso. Meimei di tanto angustia, tawata un placer pa forma parti di un hermandad uni den adoracion di e unico Dios berdadero, Yehova, e Fuente di consuelo eterno!—Salmo 133:1; 2 Corintionan 1:3-7.
[Nota]
a Na idioma Suahili e volcan ta conoci como mulima ya moto, cu ta nifica “sero di candela.”—Wak e articulo “Di Bishita na un Volcan Activo” den e Spierta! na Spaño di 22 di october 1975 (na Ingles, 8 di juli 1975).
[Mapanan na pagina 22, 23]
(Pa e teksto den su formato kompleto, wak e publikashon)
Liñanan cu flecha ta indica e fluho di lava
CONGO (KINSHASA)
Sero Nyiragongo
↓ ↓ ↓
Aeropuerto Goma ↓ ↓
↓ GOMA
↓ ↓
LAGO KIVU
RUANDA
[Plachinan na pagina 23]
E fluho di lava a obliga dies di miles di habitante hui for di e stad di Goma
[Reconocemento]
AP Photo/Sayyid Azim
[Plachinan na pagina 24, 25]
Denter di un siman e Testigonan a organisa nan reunionnan cristian