Watchtower BIBLIOTHEEK ONLINE
Watchtower
BIBLIOTHEEK ONLINE
Papiamento (Aruba)
  • BIJBEL
  • PUBLICACION
  • REUNION
  • g05 8/1 pag. 15-17
  • Nan Ta Yuda Cunukeronan Sobrevivi den e Sertão

No tin video disponibel pa loke bo a scoge.

Sorry, nos no por a play e video.

  • Nan Ta Yuda Cunukeronan Sobrevivi den e Sertão
  • Spierta! 2005
  • Subtema
  • Articulonan Similar
  • Un Boca Diseña pa Sobrevivi
  • Ta Bon pa Cria Cabrito
  • Estimulo pa Trabou Duro
  • Sacando Mas for di Cabrito Nativo
  • Sea Leal y Apoya e Rumannan di Cristo
    E Toren di Vigilancia Anunciando e Reino di Jehova Dios 2015
Spierta! 2005
g05 8/1 pag. 15-17

Nan Ta Yuda Cunukeronan Sobrevivi den e Sertão

DI UN ESCRITOR DI SPIERTA! NA BRAZIL

UN DIES miyon cabrito ta cana rondia nan bida den e sertãoa, e region semiarido di 1.100.000 kilometer cuadra den nortost di Brazil. Aki zomer ta nifica nuebe luna di shelo sin nubia, un calor sofocante, y un tera seco y duro manera piedra. Riunan ta disparce, blachinan ta cai for di palo, biento ta supla cayente y seco, y bestianan di cunucu ta cana liber rondia nan bida en busca di e poco yerba of mata cu nan por haya pa come.

Sinembargo, ta parce cu e secura no ta molestia e cabritonan nativo di Brazil. Den e piyo temponan di secura, e tounan di baca y carne ta mengua, pero e cabritonan si ta aumenta. Con nan ta logra sobrevivi?

Un Boca Diseña pa Sobrevivi

Hopi hende cu ta biba den e sertão ta bisa cu cabrito ta come tur cos—incluso lars, siya pa cabai y paña. Profesor João Ambrósio, investigado na e Centro Nacional pa Investigacion di Cabrito, na Sobral, nortost di Brazil, ta confirma cu cabrito por sobrevivi riba un dieta cu ta parce imposibel pa digeri, locual ta inclui raiz, blachi seco y casca di palo di mas cu 60 tipo di mata. Otro bestia di cunucu, manera baca, ta depende casi di yerba so.

E echo cu cabrito ta come casi tur cos ta yuda sigur, pero e factor determinante na fabor di cabrito ta su boca. Ambrósio ta bisa cu baca ta cohe cuminda cu su lenga y no por scohe un blachi spesifico of e casca di palo di un mata. Cabrito, di otro banda, ta uza su boca chikito, su lipnan flexibel y su djente skerpi pa scohe y despues ranca e partinan mas nutritivo di un mata. Door di e habilidad aki pa busca y scohe cuminda cu ta scars, cabrito a bin haya e mal fama di ta destrui vegetacion. Ambrósio a bisa: “E culpa mester cai riba hende cu ta forsa cabrito biba den e condicionnan ei. Tur loke e cabrito ta haci ta purba sobrevivi.”

Ta Bon pa Cria Cabrito

No ta algo straño cu e cabritonan resistente, nativo di sertão, ta hunga un papel masha importante den obtene e necesidadnan di bida den cunucu. Pa hopi famia nan ta un fuente importante di proteina. Carni di baca por ta caro, pesei cabrito horna of stoba y buchada (stoma di cabrito yena cu mondongo corta na bloki bloki y aros) ta un plato comun. Tambe nan ta bende cuero di cabrito cu fabricanan cu ta procesa cuero pa asina haya mas entrada. Pues, den un caso di emergencia, por comberti cabrito mesora den placa cash pa cumpra remedi of otro cosnan esencial.

Un bentaha adicional ta cu practicamente cabrito mes ta cria su mes. Den dia tounan chikito ta come yerba hunto den un ‘caatinga’ sin cura, of mondi habri. Ora bira anochi, e cabritonan ta reconoce e bos di nan doño, y cada un ta bolbe obedientemente na su respectivo cura. Por lo general, e cunukero ta envolve su mes cu e tou solamente durante e temporada di werp ora e ta scohe e cabritonan cu e kier laga mata, ora di cuida esnan cu ta malo y ora di marca e lamchinan. Ta asina facil pa cria cabrito cu hopi bes asta habitantenan di un stad ta cria algun patras den nan cura of, apesar cu ta prohibi pa lei, ta laga nan cana rond busca cuminda den stad. No ta nada straño pa mira un cabrito come yerba den centro di ciudad.

Siglonan di experencia a proba cu ta bon pa cria cabrito. Esei ta conta specialmente pa cunukeronan cu no tin hopi bestia. Ta tuma mesun cantidad di trabou y tereno pa cria ocho cabrito cu pa cria un baca. Y pensa riba esaki: Supone cu un cunukero tin 5 baca. Si un muri, e ta representa un perdida di 20 porshento di su tou. Pero supone cu na luga di 5 baca, e ta cria 40 cabrito. Un tou asina ta rekeri e mesun cantidad di tereno y labor. Morto di un cabrito lo representa un perdida di apenas 2,5 porshento. Ta facil pa compronde pakico rond di un miyon famia Brasileño ta mira cabrito manera un polisa di seguro contra secura y mal cosecha.

Estimulo pa Trabou Duro

Na Estado Bahia tin algun di e tounan di mas grandi. Ta trata aki di tounan di miles y miles di cabrito. Nan ta bisa cu na Uauá, un stad chikito den interior, mas o menos 800 kilometer for di capital di e estado, pa cada hende tin 5 cabrito. Practicamente henter e comunidad su fuente di entrada ta depende di crio di cabrito of actividadnan relaciona cu esei. Hopi bes e hendenan local ta bisa den forma di chansa: “Na Uauá no ta hende ta cria cabrito, sino ta cabrito ta cria hende.”

E prome lamchinan ta cuminsa presenta den mei, rond di cinco luna despues cu e temporada di dek cuminsa. Cuidadonan di cabrito ta traha cu hopi dedicacion for di 4’or di marduga te 7’or di anochi; nan ta trece e cabritonan hunto, duna nan awa, y ta rescata lamchinan cu a perde y esnan cu ta den peliger. Tur dia e cuidadonan habil ta cohe centenares di cabrito embra den las y ta hala lechi for di nan pa evita cu nan lamchinan resien naci ta bebe asina tanto lechi te cu esei ta causa nan morto. Tambe nan ta atento pa trata herida y infeccion di musca di cabai, locual por causa buraco chikito den e cuero di cabrito y baha su balor comercial.

E hendenan cu ta cuida e cabritonan den e manera ei ta stima e bestianan—pero no sin ningun beneficio personal. E sistema tradicional di paga, quarteação, (cosnan parti na cuater) na Uauá y otro localidadnan den cunucu ta recompensa cuidadonan di cabrito diligente. E doño di e cabritonan ta duna nan 1 di cada 4 lamchi cu nace, y si e doño ta generoso, e ta duna nan 1 di cada 3 yiu. Cada lamchi ta haya un number, y e doño ta rifa nan. E number cu sali por ta di sea un lamchi mancaron of un saludabel, un flaco of un gordo, pesei un cuidado di cabrito ta trata e bestianan como si fuera ta di dje nan ta.

Sacando Mas for di Cabrito Nativo

E cabritonan di Brazil ta desendiente di un tipo di cabrito cu e colonisadonan Europeo a bin cu ne na cuminsamento di siglo 16. Sinembargo, por lo general e cabritonan nativo ta mas chikito y ta duna hopi menos lechi cu nan antepasadonan Europeo.

Por ehempel, e canindé di Brazil ta produci hopi menos cu un liter di lechi pa dia, mientras cu e cabrito di Europa, manera e cabrito alpino di Inglatera, por duna rond di 4 liter. Pa decadanan, e soño di hopi cunukero y persona cu ta studia agricultura tawata pa combina e resistencia di e cabrito nativo cu e productividad di su antepasado importa. Den e manera ei, “e baca di hende pober”, manera nan ta yama cabrito, por a bira e oro di e cunukero di sertão.

E crusamento di cabrito nativo cu esun importa a duna como resultado cu e cabritonan a bira mas grandi y nan ta duna mas lechi. Un unidad di investigacion di agricultura na Estado Paraíbe, den nortost di Brazil, a logra crusa e cabrito nativo cu e variedadnan Italiano, Aleman y Ingles. Esaki a resulta den bestianan mas grandi cu por biba den regionnan seco y toch duna mas lechi. E variedadnan cu anteriormente tawata produci menos cu un liter di lechi pa dia awor ta produci entre 2 pa 4 liter.

E centro di investigacion na Sobral a haci un descubrimento cu ta mes probechoso pero mas barata pa implementa. E investigadonan a ripara cu cabrito gusta blachi di cierto palonan. Sinembargo, ta ora e palonan aki ta laga tur nan blachinan cai so e cabritonan por yega na esakinan. Pa aumenta e fuente di cuminda aki, nan a cuminsa snui tur e takinan di algun di e palonan aki na cierto haltura. Esaki a obliga e palo di spruit taki mas abou, na alcanse di e cabritonan. Cu ki resultado? E cabritonan cu ta come den e area specialmente prepara aki a aumenta cuater biaha mas tanto na peso.

Apesar di e inovacionnan aki, e criadonan di tounan chikito di cabrito tin un problema cu probablemente investigacion cientifico no por soluciona. Kico esei ta? Wel, manera un cunukero a splica, “cabritonan ta custumbra cu e persona cu ta cuida nan, y nan ta bira bestia di cas. Pues no ta facil pa mata un di nan.” E doñonan simplemente no kier deshaci di nan bestianan! Esei lo no ta un motibo mas pakico cabrito ta sobrevivi?

[Nota]

a Aparentemente, ta e Portuguesnan cu a establece nan mes einan a yam’e desertão, of desierto grandi, pasobra el a pone nan corda riba e desierto- y sabananan di Nort Africa.

[Cuadro/Plachi na pagina 17]

E Berdad Tocante Lechi di Cabrito

Hopi hende ta bisa cu e no ta facil pa digeri; otronan ta bisa cu e ta hole malo. Pero no kere tur e mal cosnan cu nan ta bisa di lechi di cabrito. Si bo tin problema pa digeri lechi di baca, muy probablemente bo docter of dietista lo prescribi productonan di lechi di cabrito como alternativa. Aunke e ta mas rico na proteina y vet, su globulonan di vet ta mas chikito y mas facil pa digeri. Y kico di e holo?

De echo, lechi di cabrito no tin holo. Si bo sinti un holo fuerte y repugnante, esei kisas ta pasobra a hala lechi di e cabrito den condicionnan antihigienico of e cabrito a frega su curpa na un chubat’i cabrito. E kliernan di holo situa tras di e cachonan di e macho ta produci un hormona cu ta atrae e embra. Sinembargo, e hormona ta contamina tur loke e chubat’i cabrito mishi cu ne.

[Reconocemento]

CNPC–Centro Nacional de Pesquisa de Caprinos (Sobral, CE, Brazil)

[Mapa na pagina 15]

(Pa e texto den su formato completo, wak e publicacion)

E “Sertão”

[Plachi na pagina 16]

Cabrito ta uza su boca bon diseña pa scohe e miho partinan di un mata

[Reconocemento]

Dr. João Ambrósio–EMBRAPA (CNPC)

[Plachi na pagina 15]

Mapa: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.; cabritonan: CNPC–Centro Nacional de Pesquisa de Caprinos (Sobral, CE, Brazil)

    Publicacion na Papiamento (Aruba) (2002-2024)
    Log Out
    Log In
    • Papiamento (Aruba)
    • Comparti
    • Preferencianan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condicionnan di Uzo
    • Maneho di Privacidad
    • Configuracion di Privacidad
    • JW.ORG
    • Log In
    Comparti