Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Palauan
  • BIBLIA
  • BABIER
  • MITING
  • A Rokui el “Kristiano” Te Kristiano?
    A Ongkerongel—2012 | May 1
    • A Rokui el “Kristiano” Te Kristiano?

      NGTELANG a ildisir a Rekristiano? A doltirakl er a Atlas of Global Christianity, e sera 2010 e te mla er ngii a bekord el 2.3 el biliol el Kristiano el meliuekl er a beluulechad el rokir. Engdi tia el babier a dirrek el melekoi el kmo tirka el Kristiano a chedal a betok er a 41,000 el klechelid, el derta er ngii a ngar er ngii a kuk di osisecheklir me a llecherir. Ngii el kmal betok a klechelid er a “Kristiano” a uchul me a rebebil a mo rrau a rengrir. Me te locha mo melatk el kmo, ‘A rokui el chad el melekoi el kmo te Kristiano te mera el Kristiano?’

      Ka me domes er tia el tekoi el ngar er a kuk ta er a rolel. A chad el mesarech a beluu a blechoel el kirel el ouchais el kmo ngchad er ker el mo er a chad er a immigration. Ngdirrek el kirel el olecholt el kmo ngtechang el oeak a lochotii a passport er ngii. Me nguaisei, a mera el Kristiano a kirel el meruul a betok er a di lolekoi el kmo ngoumerang er a Kristus. Ngkirel el ngar er ngii a lmuut el ta er a olengchelel. Tia ngngerang?

      A tekoi el “Kristiano” a ble lekot el ousbech er ngii er a uriul er a rak er a 44. A Lukas a milluches el kmo: “Mar Ubengkel a Kristus el mlungakl el Kristiano a ulemuchel ra Antiok.” (Rellir 11:26) Momtab el kmo tirka el Kristiano a mle disaiplo er a Kristus. Ngera rullii a chad el mo disaiplo er a Jesus Kristus? A babier el The New International Dictionary of New Testament Theology a mesaod el kmo: “A doltirakl er a Jesus el ua disaiplo er ngii e ngbelkul a kmo a [chad] a tongetengii a klengar er ngii . . . el mo lmuut er a kodellel.” Me seikid, e a mera el Kristiano a ngike el oltirakl a osisecheklel a Jesus me a ulekrael er ngii el oba rengul el rokir.

      Ngsebeched el metik er a choua itirkaikid el chad er a delongelir tirke el leko te Kristiano er chelecha el taem? A Jesus ngdilu el kmo ngngerang a olengchelir a remera el oltirakl er ngii? Aki olengit er kau el mo mesa el kmo ngmekerang a Biblia a longer aika el ker. Ngar er aika el ongingil el suobel, e kede mo mesaod a eua el tekoi el lulsaod a Jesus el mo ngosukid el dongcheterir a remera el oltirakl er ngii. Kede mo mesa el kmo ngmilekerang a Rekristiano er a kot el dart el rak a lolecholt el kmo te uleltirakl a tekingel a Jesus. Ngdirrek el sebeched el mo mesa el kmo te rua techang er a delongelir tirka el leko te Kristiano er chelechang a meruul er a osisiu el tekoi.

  • “Diblechoel ngara Tikingek”
    A Ongkerongel—2012 | May 1
    • “Diblechoel ngara Tikingek”

      “A kmo kom diblechoel ngara tikingek, e ko meral Obengkek, me ko mo medengei a klemerang, ma klemerang a meskemiu a ilmokl.”​—JOHANES 8:31, 32.

      A Belkul Tia el Tekoi: A “tekingel” a Jesus a melekoi el kirel a osisecheklel el mla er a bab el mei. A Jesus a dilu el kmo: “Ngngikel ulderchak el Chedam, ingii a milskak chodruchel el bo kulekoi e mengedecheduch.” (Johanes 12:49) Ngar er a nglunguchel el mo er a Demal el ngar er a eanged, el Jehovah el Dios, e a Jesus a dilu el kmo: “A tikingem a klemerang.” Ngmle blechoel el ousbech a Tekingel a Dios el melisiich a osisecheklel. (Johanes 17:17; Matteus 4:4, 7, 10) Me a remera el Kristiano a ‘diblechoel ngara tikingel’ el belkul a kmo te kongei er a Tekingel a Dios, el Biblia, el “klemerang” e uchetemel a klaumerang er tir me aike el tekoi el loruul.

      A Rolel a Rekristiano er a Irechar a Loltirakl er Tia el Tekoi: A apostol el Paulus a mle uai a Jesus el uleba omengull el kirel a Tekingel a Dios. Ngmilluches el kmo: “Ele chedaol Llechukl el rokui a melluches luleak a [oureor el klisichel a] Dios, me ngngarngii a blkul er chosisechakl.” (2 Timoteus 3:16) A resechal el miltutk el mo olisechakl er a rekldemir el Kristiano a mle kirir el “urrekodel er a ulterekokl e klemerang el Tekingel a Dios.” (Titus 1:7, 9, The Amplified Bible) A Rekristiano er a irechar a mluchelechel el mo oltngakl a “bechachau lomengeblad el llomeserreng el mengetiit ra belulechad, e tia diak loltirakl ra Kristus.”​—Kolose 2:8.

      Te Rua Techang a Oltirakl er Tia el Tekoi er Chelechang?: A doltirakl er a Dogmatic Constitution on Divine Revelation er a Vatican, el lekilengei er ngii er a 1965 e uluusbech er ngii er a Catechism of the Catholic Church e ngmelekoi el kmo: “A tekoi el lolisechakl a Ikelesia er a [Katolik] a diak di lultuil er a Chedaol el Bades. Sei a uchul me a Ikelesia a kongei e dirrek el mengull a siukang er a klechelid me a Chedaol el Bades.” A omesaod el ngar er a Maclean’s el makesin a millekoi a tekingel a ta el minister er a klechelid el ngar er a Toronto, Canada el uleker el kmo: “Ngera uchul me kede ousbech a tekingel a ‘chad el ulemtok a beluu’ er a eru el telael el rak er a mla me mong el mo omekrael er kid? Kid me ngngar er ngii a kmal ungil el uldesued, el blechoel el mo diak a ultutelel e le kede ousbech a tekingel a Jesus me a Bades el mesaod.”

      A New Catholic Encyclopedia a melekoi el kirir a Resioning er a Jehovah el kmo: “Te omes er a Biblia el di ta el uchetemel a klaumerang er tir me a blekerdelir.” A ta el chad er a Canada a tirrebengii a ta er a Sioning er a Jehovah er a louchais el kmo ngtechang. Ngtiletkii a Biblia er ngii e dilu el kmo, “Ak medengei el kmo ke techang el lokiu tia el Biblia el mobang.”

  • “Diak Le Klalo ra Belulechad”
    A Ongkerongel—2012 | May 1
    • “Diak Le Klalo ra Belulechad”

      “A belulechad chouketui er tir, ele te diak le klalo ra belulechad.”​—JOHANES 17:14.

      A Belkul Tia el Tekoi: A Jesus a dimlak el chedal tia el beluulechad, me ngdimlak loba bitang me a ka lebitang er a tekoi er a beluu me a mondai er a balatiks er sel taem. Ngmilsaod el kmo: “Le kmo rengedek a ngar tial belulechad, e ar chederdellek chokoad, me ngdiak kbora chimorir ar Chijudea; ngdi rengedek a diak le ngar tial belulechad.” (Johanes 18:36) Ngdirrek el milengelechel er a rulebengkel el mo oltngakl a blekeradel, cheldecheduch me a omeruul el omtok a Tekingel a Dios.​—Matteus 20:25-​27.

      A Rolel a Rekristiano er a Irechar a Loltirakl er Tia el Tekoi: A Jonathan Dymond el meluches a tekoi er a klechelid, a millekoi el kirir a Rekristiano er a irechar el kmo te “dimlak el kengei el mo er a [mekemad]; alta te mo chelebangel a meringel el blekeradel el ua otuub me a omengelebus me a lechub a kodall.” Te kilengei el mo chuarm er a bai lebo er a mekemad. A llecherir el kirel a tekoi er a kldung a dirrek el rirelleterir el mo ngodech er a rechad. A Rekristiano a mluchelechel el kmo: “Ngmechese rengrir, me toltuub er kemiu ele chelechang e ngdikea mobenterir el ngar chouaisel mengelengalek lomeruul.” (1 Petrus 4:4) A chad er a reksi el Will Durant a milluches el kirir a Rekristiano el kmo “ngmle klikiid e melemalt a klengar er tir a uchul me te ulemekringel er a uldesuir a remengull a bleob el chelid el tirke el ulsiik a tametereng.”

      Te Rua Techang a Oltirakl er Tia el Tekoi er Chelechang? A New Catholic Encyclopedia a melekoi el kirir a Rekristiano el diak loba bitang me a ka lebitang el kmo: “Ngkmal mekngit el tekoi a lsekum a chad a diak el lebo er a mekemad.” A omesaod el ngar er a Reformierte Presse a melekoi el kmo a report el kirel a okodellir a rechad er a Rwanda er a 1994, el lultebedii a African Rights el cheldebechel el melisiich a llemeltir a rechad, a miltik el kmo a rokui el ikelesia a mlo teloi er tia el tekoi e “di mle ta el Resioning er a Jehovah a dimlak.”

      A ta el sensei er a high school a milsaod el kirel a Nazi Holocaust el kmo “ngdimlak a chelechad me a lechub e ngcheldebechel er a redi chad el ulemtok aike el betok el cheleblad, ringel me a okodellir a rechad el mla er ngii.” A uriul er a longedecheduch er a rechad er a Holocaust Memorial Museum er a Merikel, e ngmilluches el kmo: “Ak mla metik er a nger er ngak.” Ngmlo medengei el kmo a Resioning er a Jehovah a mle mesisiich el dechor el kirel a klaumerang er tir, alta te mlo chelebangel a meringel el blekeradel.

      E kuk ua ngerang a omellach er tir el kirel a tekoi er a kldung? A U.S. Catholic el makesin a melekoi el kmo: “A ruumesingd el ngeasek el chad er a Katolik er chelechang a diak el kengei er a osisecheklel a ikelesia, el kirir a rechad el dmak el kiei alta te diak el bechiil me a durs er a uchei er a chebechiil.” Tia el babier a milsaod a tekingel a ta el diakon er a ikelesia el dilu el kmo: “A klou el basent er a rengeasek el kisterir, el kuk betok er a 50 el basent, a dmak el kiei er a uchei er a bo el bechiil.” A The New Encyclopædia Britannica a mesaod el kirir a Resioning er a Jehovah el kmo te “melisiich a ngarbab el omellach el kirel a tekoi er a kldung er a bek el tekoi el loruul.”

  • “Bo Mkaubltikerreng”
    A Ongkerongel—2012 | May 1
    • “Bo Mkaubltikerreng”

      “A beches el llach a kbeskemiu el kmo, bo mkaubltikerreng; el kaubltikerreng el ua ngak el betik a renguk er kemiu. Cho bo mkaubltikerreng, e te mo medengelkemiu a rokuil chad el kmo kom Obengkek.”​—JOHANES 13:34, 35.

      A Belkul Tia el Tekoi: A Jesus a dilu er a rulebengkel el kmo te mo kaubltikerreng er a delongelir el uai ngii el mle betik a rengul er tir. Ngmilekerang a Jesus er a lolecholt a bltikerreng el mo er tir? Ngmle betik a rengul er a rokui el chad alta ngmle mekngit a blekerdelir a rebebil el mo er a rechad er a ngodech el beluu me a redil er sel taem. (Johanes 4:7-​10) A bltikerreng a millisiich er a Jesus el mo melenget a temel, klisichel me aike el soal el tekoi me bo el sebechel el ngosuterir a rebebil. (Markus 6:30-​34) A Kristus a dirrek el ulechotii a bltikerreng el ngar sel kot el ngarbab el rolel. Ngdilu el kmo: “Ngak a ungil klekar. A ungil klekar a mengkengkii a klengar er ngii el kirel a sib.”​—Johanes 10:11.

      A Rolel a Rekristiano er a Irechar a Loltirakl er Tia el Tekoi: A rekot el Kristiano a mle kaukedong er a delongelir el rudam me a rudos. (Filemon 1, 2) A rechad er a rokui el renged a mle sebechir el mo er a ongdibel er a Rekristiano, e le te uluumerang el kmo “ngdiak a klekakerous rar Chijudea mar Chigriik; a di tal Rubak a Rubak ra rokuil chad.” (Rom 10:11, 12) A uriul er a Pentekost er a rak er a 33, e a redisaiplo el ngar er a Jerusalem a “ulterau a chetemir ma kloklir e rirous a udoud el kirel a ikel lousbech a derta er tir.” E ngera uchul? Me bo el sebechir tirke el dirk miltecholb el di kiei er a Jerusalem e lolemolem el oba “blakerreng el olab chosisecheklir ar apostel.” (Rellir 2:41-45) Ngera rirelleterir tirka el chad el mo meruul el uaisei? Ngkesai er a 200 el rak er a uriul er a kodellir a rechapostol, e a Tertullian a milsaod a tekingir a rechad el kirir a Rekristiano el kmo: “Te meral kaubltikerreng er a delongelir . . . e kltmokl el mo mad el kirel a tang me a tang.”

      Te Rua Techang a Oltirakl er Tia el Tekoi er Chelechang? A babier el The History of the Decline and Fall of the Roman Empire (1837) a millekoi el kmo, ngar er aika el mereko el betok el rak, e tirke el leko te Kristiano a “mle kaudechelakl er a delongelir el kuk mle meringel er tirke el diak loumerang a loldechelakl er tir.” A omesuub el lurruul er ngii er a Merikel a miltik er ngii el kmo a rebetok el chad el melekoi el kmo te Kristiano a dirrek el mengetukel er a rechad. A rechad el mo er a Ikelesia el ngar er a chimo el beluu a blechoel el diak lodengelterir tirke el chedal a klechelid er tir er a ngodech el beluu a uchul me ngmeringel er tir el ngosuterir sel lebo lousbech a ngeso.

      Sera 2004, er a uriul er a lemetemall a Florida er a eua el meklou el eolt er a di chelsel a eru el buil, e ngike el chad el oungerachel er a Emergency Operations Committee er sel beluu a ulemes el kmo aike el klekedellir te mle ungil el ousbech me a lechub e ngdiak. Ngmillekoi el kmo ngdimlak a ta el cheldebechel el mle ungil el kltmokl el uai a Resioning er a Jehovah, me ngkilengei el mo omesterir a ngii di el klekedall el lousbech. Sera 1997, e tirke el Sioning er a Jehovah el mlo olengeseu a ullab a kar, kall, me a bail el mo omesterir a rudam me a rebebil el uluusbech a ngeso el ngar er a Democratic Republic of Congo. E a rekldemir el Kristiano el ngar er a Europe a kuk millenget a klekedall el mle ta el miliol a cheral.

  • “Ma Kmla Ochotii a Ngklem”
    A Ongkerongel—2012 | May 1
    • “Ma Kmla Ochotii a Ngklem”

      “Ak mla mo ochotii a ngklem er tirikel chad el mngiliiteterir ra belulechad el meskak; . . . Ma kmla ochotii a ngklem er tir, e lmuut lolecholt er ngii.”​—JOHANES 17:6, 26.

      A Belkul Tia el Tekoi: A Jesus a ulecholt er a ngklel a Dios er a lousbech er ngii er a omesiungel. Me sera leblechoel el menguiu a Bades, e nguluusbech er a ngklel a Dios. (Lukas 4:16-​21) Ngulsisechakl er a rulebengkel el mo meluluuch el kmo: “Chedam, le mechedaol a ngklem.”​—Lukas 11:2.

      A Rolel a Rekristiano er a Irechar a Loltirakl er Tia Tekoi: A apostol el Petrus a uluuchais er tirke el mechuodel er a Jerusalem el kmo a Dios a ultebedeterir a rechad er aike el renged “el kirel a ngklel.” (Rellir 15:14) A rechapostol me a rekuk bebil a ulemerk el kmo “tirikel rokui lomekedong ra ngklel a Rubak [“Jehovah,” NW] a mosobel.” (Rellir 2:21; Rom 10:13) Te dirrek el uluusbech er a chedaol el ngakl el ngar er a babilengir. A The Tosefta, el cheldellel a llecherir a Rechijudea el mlo merek er a bekord el 300 el rak er a uriul er a Kristus, a melekoi el kirel a taem el tirke el ulemtok a milleseb a babilengir a Rekristiano el kmo: “Aike el babilengir a re Evangelist me a re minim [tirke el Chijudea el Kristiano] a di lesileseb el rokui. Te kilengei me ngmeseseb, . . . aike el babier el mla er ngii a ngklel a Dios er a chelsel.”

      Te Rua Techang a Oltirakl er Tia el Tekoi er Chelechang? A Revised Standard Version er a Biblia, el lekilengei er ngii a National Council of the Churches of Christ el ngar er a Merikel a melekoi el ngar er a uchelel el kmo: “A usbechel a ngii di el ngakl el kirel a di ta el mera el Dios, el ua lengar er ngii a lmuut el bebil er a Dios me ngkirel el medangch, a milterob er a klechelid er a Rechijudea er a uchei er a temir a Rekristiano e kmal diak el ungil el kirel a klaumerang er a ikelesia er a Rekristiano el meliuekl er a beluulechad.” Me a leuaisei, e ngmiltechir a chedaol el ngakl el oba dui el “RUBAK.” A Vatican a dirk ultebedii a ulekrael el mo er a rebisob el kmo: “A ngklel a Dios el ngar er a tetragrammaton el YHWHa a diak bo lusbechall me a lechub e ngmedung el ngar er aike el chelitakl me a nglunguuch.”

      Te rua techang er chelechang a ousbech er a ngklel a Dios e omerk er ngii? A Sergey er a lengeasek el ngar er a Kyrgyzstan, e ngulemes er a video el ulechotii a ngklel a Dios el Jehovah. Ngmle kmeed el teruich el rak el diak lerengesii tia el chedaol el ngakl. E a uriul er a lolukl el mo er a Merikel, e a reteru el Sioning er a Jehovah a mlo oldingel er ngii er a blil e ulechotii a ngklel a Dios el ngar er a Biblia. Ngmera el mlo dmeu a rengul el mo medengei el kmo ngngar er ngii a cheldellir a rechad el uluusbech er a ngakl el Jehovah. A mengasireng el tekoi a kmo, ngar er a Webster’s Third New International Dictionary e ngochotii a belkul a “Jehovah God” el kmo “ngmesisiich el Dios el lodengelii a Resioning er a Jehovah e di ngii el tang a longull er ngii.”

      [Footnote]

      a Ngar er a tekoi er a Merikel, e tia el chedaol el ngakl a blechoel el moiuid el “Jehovah.”

  • “Tial Evangkelio ra Rengedel a Dios a Mo Oberk”
    A Ongkerongel—2012 | May 1
    • “Tial Evangkelio ra Rengedel a Dios a Mo Oberk”

      “Me tial evangkelio ra rengedel a Dios a mo oberk ra belulechad el rokir, el kirel locholt el bedul a bek el renged; e sola e ngmochu ullebongel.”​—MATTEUS 24:14.

      A Belkul Tia el Tekoi: A Lukas el milluches a Evangkelio a dilu el kmo a Jesus a “merrael el meliuekl a mats ma mekekerel beluu, el olisechakl e omerk a ungil klumech ra rengedel a Dios.” (Lukas 8:1) A Jesus a dilu el kmo: “Ngkirek el mo omerk ra ungil klumech ra rengedel a Dios . . . itiai a uchul ma kmlodurch.” (Lukas 4:43) Nguldureklterir a redisaiplo er ngii el mo omerk er a ungil el chais er a bek el basio e a uriul e ngdilu er tir el kmo: “Ko mo ochotek . . . el mo lmuut ra bek lullebongel ra belulechad.”​—Rellir 1:8; Lukas 10:1.

      A Rolel a Rekristiano er a Irechar a Loltirakl er Tia el Tekoi: A redisaiplo er a Jesus a mle mereched el meruul aike el lullekoi er tir el mo meruul. “Me ng mle bek el sils el lolemolem osisecheklir er a Ebangkelio el kirel a Jesus . . . el ullisechakl er a Templo ma obliil.” (Rellir 5:42) A berkel a klumech a dimlak di loruul er ngii a kekerei el cheldellir a rechad e lemerekong. A chad er a reksi el Neander a milsang el kmo a “Celsus el ngike el mle kot el meluches el omtok er a Klekristiano, a millenguul er a ruureor a bsechel a sib, me a remeruul a oeacher, me a remeruul a budel a charm, me a rediak a skulir me a rediak a belkrir el chad er a beluulechad, el tir a mle blak a rengrir el omerk er a evangkelio.” Ngar er a babilengel el The Early Centuries of the Church, e a Jean Bernardi a milluches el kmo: “A [Rekristiano] a mle kirir el mo tuobed e mengedecheduch er a rokui el chad el ngar er a rokui el basio. Ngar er a highway me a mats me a basio er a buai me a blirir a rechad. A lsorir a rechad me a lechetirir. . . . El mo er a bek el ulebengelel tia el beluulechad.”

      Te Rua Techang a Oltirakl er Tia el Tekoi er Chelechang? A David Watson el prist er a Anglican a milluches el kmo: “A ikelesia a diak el lomes er a berkel a klumech me a osisechakl el meklou a ultutelel a uchul me ngdiak a kmal klemeriarreng er a rechad el mo mesiou er a Dios.” Ngar er a babilengel el Why Are the Catholics Leaving? e a José Luis Pérez Guadalupe a milluches el kirel a urerir a rechad er a Brodestant me a rechad er a Sebadong me a rekuk bebil, e miltik el kmo “te diak loldingel a obliil.” E milluches el kirir a Resioning er a Jehovah el kmo: “Ngar er ngii a ulterekokl el rolel a loldingel a obliil.”

      A ungil e klemerang el omerriter el lurruul er ngii a Jonathan Turley a sebeched el metik er ngii er a Cato Supreme Court Review, 2001-2002 el melekoi el kmo: “Ke di dulii a ngakl el Sioning er a Jehovah, e a ruumesingd el chad a mo omdasu er a rumerk er a klumech el me oldingel er a blid er aike el metacherbesul el taem. A Resioning er a Jehovah a diak di loldingel a obliil me bo lemedechel a klaumerang er tir, e te bai omes er ngii el kmal klou a ultutelel el kirel a klaumerang.”

      [Baks el ngar er a 9 el llel]

      Ngsebechem el Mesang a Olangch?

      Ngoeak aika el bla dosaod el mlengai er a Bades, e a omomdasu, e te rua techa er chelechang a oba olengchelir a remera el Kristiano? Alta ngkmal betok a cheldebechel me a klechelid el omekedong er tir el kmo te Kristiano, engdi ngkired el mo melatk a tekingel a Jesus el mo er a rulebengkel el kmo: “Ngdiak el tirikel rokui el dmu er ngak el kmo ‘Rubak, Rubak,’ a mo soiseb ra rengedel a eanged, ngdi tirikel meruul a soal a Demak el ngara eanged a mo soiseb.” (Matteus 7:21) Sel bo dodengelterir tirke el meruul a soal a Chedam, el tir a oba olengchelir a remera el Kristiano, e dobengterir e tiang a mo uchul a diak a ulebengelel el klengeltengat el ngar cheungel a Rengedel a Dios. Aki olengit er kau me moker er tirke el Sioning er a Jehovah el milskau tia el babier, el kirel a lmuut el bebil er a omesodel a Rengedel a Dios me aike el klengeltengat el mei el okiu ngii.​—Lukas 4:43.

Palauan Publications (1996-2024)
Log Out
Log In
  • Palauan
  • Share
  • Preferences
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Terms of Use
  • Privacy Policy
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Log In
Share