Reference el kirel a Subeled er a Miting er a Klengar me a Omesiunged
January 1-7
MEKREOS EL TEKOI EL NGAR ER A BIBLIA | MATEUS 1-3
“Rengedel a Eanged a Kmedang”
nwtsty-E notes er a omesubel a Biblia el kirel a Mt 3:1, NW, 2
omerk: A belkul tiang el tekoi er a Grik a kmo, “chad el louchais a chais el mo er a buai.” Tia el tekoi a melisiich er a rolel e a chais a oberk: ngblechoel el chad a merael el meruul er ngii el diak el cheldecheduch el buai me a lechub el ongdibel er a rechad.
Renged: Tiang a kot el olechotel a tekoi er a Grik el ba·si·leiʹa, el melutk el kirel a ngarbab el kabelment me a dirrek a basio me a rechad el cheldereder er a cheungel a king. Tia el tekoi a debetik er ngii el 162 el taem er a chelsel a Beches el Testament me a lechub aike el Bades el tekoi er a Grik. Ng 55 el taem el debetik er ngii er a babier er a Mateus el oumesingd er ngii a melutk el kirel a omengederederel a Dios el ngar er a eanged. A Mateus a kmal mle blechoel el ousbech er tia el tekoi, me a uchul a Ebangkelio er ngii a sebeched el omekedong er ngii el kmo Ebangkelio er a Renged.
Rengedel a eanged: Tia el tekoi a debetik er ngii el 30 el taem, el di ngar er a Ebangkelio er a Mateus. Ngar er a Ebangkelio er a Markus me a Lukas, e te ousbech er a osisiu el tekoi el “Rengedel a Dios,” e tia ochotii el kmo tia el kabelment a ngar er a eanged e mengedereder.—Mt 21:43; Mk 1:15; Lk 4:43; Dan 2:44; 2Ti 4:18.
kmedang: Ngkmedang el belkul a kmo, Ngike el mo Mengedereder er a Renged el ngar er a eanged a di kmedu el me duum.
nwtsty-E media
A Teletelel me a Bilel a Johanes el Chad er a Techolb
A Johanes a uluubail er a bail el rruul er a bsechel a kiamo e dirrek el uluukesongel er a budel a kerbou el mle sebeched el oltuu a mekekerei el klalo er a chelsel. E tia el bilel a mle osisiu er a bilel a profet el Elias. (2Ki 1:8) A bail el rruul er a blsechel a kiamo a dimlak el ungil a memdel el di mle bilir a rechad el chebuul. Te di remeteet el chad a oubail a ungil e medemedemek a memdel el bail el rruul er a silk me a linen. (Mt 11:7-9) Me a Johanes a milechell el Nasarait me a uchul me ngdimlak a ta el longimd a chiul. Me a teletelel me a bilel a mle sebechir a rechad el mesa el kmo, ngulemekbeot er a klengar er ngii el milsiou er a Dios el oba rengul el rokir.
Chebud
A Biblia sel losaod el kirel a chebud e ngsebechel el melutk el kirel a ngii di el bedengel a chebud el mekedeb a antenna er ngii, oumesingd aike el blechoel el dmak el delebechel. A omesuub er a beluu er a Jerusalem a melekoi el kmo aike el chebud el kiei a medideriik el beluu a 75 el basent er ngii a di protein. Chelecha el taem e sel loruul el mo kall e te chemoit a bdelul, me a ochil, me a osebekel, me a delechil. E a chelechedal a longa er ngii el di chemadech me a lechub e te durur. Me a chebud a leko ngdi ua telemtemul a cherechur me a lechub a chemang e kmal klou a protein er ngii.
Honey er a Ked
A siasing er a (1) blil a cheladngikl me a (2) ilotel a cheladngikl. Aike el honey el lulengang a Johanes a mlengai er a ta er a bedengel a cheladngikl er a ked el okedongall el Apis mellifera syriaca, el ngii a debetik er tia el beluu el lemla er ngii a Johanes. Aika kmal sebechel kiei a mekeald el ked er a Judea engdi ngdimlak el sebechir a rechad el omekeroul el kirel a omeruul el ilaot. Me nguaisei, ngar er a chelsel aike el rak er a 800 B.C.E. e a rechad el mle kiei er a Israel a ulemekeroul a cheladngikl. Ngsebeched el metik a betok er aike el luluusbech el blil a cheladngikl el kirel a omeruul el ilaot er aike el basio el lekiliei a rechad er a irechar el ngar er a dellas er a Jordan (el okedongall el Tel Rehov er chelechang). Aike el cheladngikl el luluusbech el meruul aika el ilaot a locha lullai er a beluu el domekedong er ngii er chelechang el Turkey.
Morriter er a Tekingel a Dios
nwtsty-E notes er a omesubel a Biblia el kirel a Mt 1:3
Tamar: Kot er tirke el teim el redil el medung er a uldidellel a rsechel a Mesias el lulemasech a Mateus. Tirke el bebil a uldimukl er a Rahab me a Ruth, el tir a diak el chad er a Israel (5 el kekerei el bades); me a Bathseba el “bechil a Uria” (6 el kekerei el bades); me a Maria (16 el kekerei el bades). Tirka el redil a ulterekokl el uldimukl er tia el omesodel a Mateus el kirel a uldidellel a rsechel a Jesus el di mle uleak a sechal e le ngmle ileakl a rolel e te mlo uldidellel a rsechel a Jesus.
nwtsty-E notes er a omesubel a Biblia el kirel a Mt 3:11
melecholb er kemiu: A tekoi er a Grik el ba·ptiʹzo a belkul a kmo, “mo moduleb.” A bebil bades a ochotii el kmo a chad a moduleb er a temel a techolb. A Johanes a mle ta el lolecholb er a rechad er a dellas er a Jordan el mle kmeed er a Salim “ele ng mle betok a ralm er ngii.” (Jn 3:23) Me a Filip er a bo lolecholb er ngike el ngarbab el chad er a Ethiopia e te dilak el terung el “mo metengel er a ralm.” (Rellir 8:38) Ngar er a Septuagint e kede metik er tia el osisiu el tekoi er a Grik er a 2Ki 5:14. Tia mesaod el kirel sel taem el Naeman a “mlo metengel er a Jordan, e mle euid el taem el lolechelebakl er ngii.”
January 8-14
MEKREOS EL TEKOI EL NGAR ER A BIBLIA | MATEUS 4-5
“Tekoi el Desuub er a Cheldechedechal a Jesus el Ngar er a Rois”
nwtsty-E notes er a omesubel a Biblia el kirel a Mt 5:3, NW
Dmeu a rengrir: Tia diak di losaod el kirel a taem el doldeu a rengud er a tekoi el doruul er ngii. Ngbai sel dousbech er ngii el melutk el kirir a rechad, e ngmesaod el kirel a chad el mukngeltengat er a Dios e oba kengei er Ngii. Tia el tekoi a dirrek el lousbech er ngii el mesaod er a Dios me a Jesus el ngar er a klebkellel er a eanged.—1Ti 1:11; 6:15.
tirke el kerekikl er a okelel a reng er tir: A tekoi er a Grik el “tirke el kerekikl” a belkul a kmo, “tirke el chebuul (diak a ngerang er tir, te di olengit),” el ngar tia el bades e ngmesaod el kirir el kmo te ngar er ngii a lengesonges er ngii e medengelii a chelebulir. Tia el osisiu el tekoi a dirrek el lousbech er ngii el ngar er a Lukas 16:20, 22 el mesaod el kirel a “chebuul” el Lasarus. Tia el tekoi er a Grik el bebil er a Biblia oliuid er ngii el “chebuul a lak lousbech er a Dios” a mesaod el kirir a rechad el kmal ungil medengei el kmo tousbech er a Dios er a chelsel a klengar er tir.
nwtsty-E notes er a omesubel a Biblia el kirel a Mt 5:7
chubechubchad: A Biblia sel lousbech er a tekoi el “chubechubchad” me a “chubechub” e ngdiak di losaod el kirel a klausubes. Ngbai blechoel el mesaod er a chad el chubur a rebebil me tia rullii el mo osiik a rolel e mo ngosuterir.
nwtsty-E notes er a omesubel a Biblia el kirel a Mt 5:9
remeruul a budech: tirka tirke el chad er a omeruul el budech e dirrek el olab a budech el mo er aike el diak a budech er ngii.
w07-E 12/1 17
Mosisecheklterir a Rengelekem el mo Chad er a Omeruul el Budech
A Rekristiano el chedam me a chedil a kmal semeriar el mo olisechakl er a rengelekir el mo ‘osiik ra budech e oltoir er ngii.’ (1 Petrus 3:11, BT) A deurreng el denguu sel bo dechad er a omeruul el budech a mera el diak a mekesiur e le ngmo diak a klaumededenger, me a klaiungasecherreng, me a klauketui.
Morriter er a Tekingel a Dios
nwtsty-E notes er a omesubel a Biblia el kirel a Mt 4:9
mengull el meluluuch er ngak: A tekoi er a Grik el losaod er ngii tiang el “mo mengull” a mesaod el kirel a tekoi el kora di demereched el rullii. Me a Diabelong er a ledu er a Jesus el mo “mengull el meluluuch” er ngii, e ngmle belkul a kmo ngmle soal a Jesus a di ta el longull er ngii, el dimlak longerechir er a Jesus el mo mengull er ngii el di blechoel.
nwtsty-E notes er a omesubel a Biblia el kirel a Mt 4:23, BT
olisechakl . . . omerk: A olisechakl a kakerous er a omerk e le chad el olsisechakl a diak di louchais e lemerekong; ngmesaod, e olecholt a omesodel, e olengeseu er a rechad el mo oltaut a suobel.
January 15-21
MEKREOS EL TEKOI EL NGAR ER A BIBLIA | MATEUS 6-7
“Momuchel el Osiik er a Rengedel a Dios”
bh bliongel 17 par. 12
Mokedau er a Dios el Ngar er a Nglunguuch
12 A tekoi el kirel a Jehovah a kirel el mo kot el meklou a ultutelel er a chelsel a nglunguched, e le ngngar er ngii a ungil el uchul e kede oldanges er ngii e oureng a sulel er a rokui el klungiolel. (1 Kronika 29:10-13) A Jesus a milskid a kerebai er a nglunguuch, el ngar er a Mateus 6:9-13, el lolisechakl er kid el mo meluluuch el kirel me a kot e a ngklel a Dios bo lemechedaol. E a ongingil, e a Rengedel a Dios lemei me a uldesuel a rengul lemeruul er a chutem el uai a omerellel er a eanged. Uriul er aika el meklou a ultutelel el tekoi el kirel a Jehovah, e ngmlochu omasech a tekoi el ike el di kired. Me a deruul a tekoi el kirel a Dios el mo meklou a ultutelel el tekoi er a chelsel a nglunguched, e kede olecholt el kmo ngdiak dolatk a di klungioled.
nwtsty-E notes er a omesubel a Biblia el kirel a Mt 6:24
mesiou: Tia el tekoi er a Grik a mesaod el kirel a chad el oureor el sibai, el di chimong a mastang er ngii. Me a Jesus a milsaod el kmo ngdiak el sebechel a Kristiano el mesiou er a Dios el oba rengul el rokir e a osisiu el taem e ngblak a rengul el mengudel a kerruul.
nwtsty-E notes er a omesubel a Biblia el kirel a Mt 6:33, NW
Molemolem el osiik: Tia el tekoi er a Grik a melutk el kirel a chad el blechoel el meruul er a tekoi me ngsebeched el melekoi el kmo “bo blechoel el osiik.” Me a rubengkel a Jesus a diak bo el nguu a Renged el mo kot el telkib el taem e a uriul e bo loruul a kuk bebil er a tekoi. Ngkirel a Renged el mo kot er a klengar er tir er a bek el taem.
Renged: A bebil er a chuodel el manuscript el tekoi er a Grik a melekoi el kmo “Rengedel a Dios.”
llemeltel a Dios: Mesaod el kirel a llemeltel a Dios, el ngar er a Mt 6:32 e ngmelekoi er ngii el kmo ng ‘Demad el ngar a eanged.’ Tirke el osiik er a llemeltel a Dios a kltmokl el mo meruul a soal e oltirakl a llechul el kirel a ungil me a mekngit. Tia el osisechakl a kmal mle ngodech er a osisecheklir a re Farisi el tir a di mle tir el meruul er tir el kmo te melemalt.—Mt 5:20.
Mosiik er a Renged el Kot el Diak el Klalo
18 Monguiu er a Mateus 6:33. A lsekum kede nguu a Rengedel a Jehovah el mo kot e ngmo meskid aike el rokui el dousbech. A Jesus a silodii a uchul me ngulterekokl a rengud el kirel tia el telbiil er a ledu el kmo: “A Dios er ngak a mo meskemiu a ikel rokui el mousbech.” Me a Jehovah a ungil medengei aike el dousbech el mo lmuut er a taem el dimlak dodengei el kmo kede ousbech er ngii. (Fil. 4:19) Ngungil medengei el kmo ngera el biled a mechetong, e dirrek el medengei el kmo ngera el kall a dousbech. Ngdirrek el medengei el kmo kid me a telungalek er kid a ousbech er a ungil el delengchekled. Me ngulterekokl el mo meskid aike el rokui el kid a kmal ousbech.
Morriter er a Tekingel a Dios
Bo Mkerekikl a Omerellem Sel Momerk er a Klumech
14 Ka di molatk, oleko a ngodech el chad a oudengua el mei er kau el oker er kau el kmo ngera soam el kall. Me ke melangch el kmo ngika ngtecha el chad, e ngera soal. Ngdiak el soam el mo mekngit a tekingem el mo er ngii me ke mengedecheduch er ngii el telkib e melmesumech er ngii. E chelechang e molatk er tiang, ngika el osisiu el chad a omekedong er kau e ochotii a ngklel e dirrek el subedau el kmo ngoureor er a kombalii el olengeseu er a rechad el mo menga ungil er a bedenged el kall. Ngdmu el kmo ngar er ngii a ungil el tekoi el soal el ouchais er kau. Me nglocha mo soam el orrenges er ngii, e le ngsoad a rechad a louchais er kid el kmo te rua techang er sel taem el longedecheduch er kid. Me kede mekerang e ochotii a osisiu el omengull el mo er a rechad el debetik er tir?
15 Ngar er a chelsel a betok el basio el doldingel er ngii e ngkired el bleketakl el subedii a chad er a uchul me kede mo oldingel er ngii. Ngar er ngii a meklou a belkul el tekoi el kirel ngii el chad el mo medengei. Engdi ka di molatk, oleko ngdiak douchais er ngii el kmo kid kede rua techang e ngera uchul me kede ngar er a blil e bai omuchel el oker er ngii el kmo: “Oleko ngsebechem el mesmechokl a mondai er tia el beluulechad, e ngera el mondai a soam el sumecheklii?” Kede uleker er a ker me bo el sebeched el mo medengelii a uldesuel e dousbech er a Biblia el mengedecheduch er ngii. Me nguaisei, engdi a chad er a blai a sebechel el mo rrau a rengul e melatk el kmo, ‘Ngika ngtechang, e ngera me ngoker er ngak er tia el ker? Ngera chised?’ Kid a soad a chad er a blai a lungil a rengul el mengedecheduch er kid. (Fil. 2:3, 4) Me ngmekerang a doruul er tia el tekoi?
16 A ta el odam el oldingel a ongdibel a meruul er tia el tekoi: A uriul er a lomuchel er a cheldechedechal el mo er a chad er a blai, e nguu a ta er a tract el Kau Ngsoam el Mo Medengelii a Klemerang? el msang e dmu el kmo: “Aki merous er tia el babier el mo er a rokui el chad er chelechang. Tiang a mesaod a elolem el ker el lolatk a rebetok el chad. Me tiang a babilengem.” Ngika el odam a melekoi el kmo a lsekum a rechad a mo medengelii a uchul e kede mo oldingel er tir e a rebetok er tir a mo kongei me kede mengedecheduch er tir. E sola e ngii el odam a oker er a chad el kmo: “Ngmla ta el momdasu er a ngii di el ta er aika el ker?” Me a lsekum a chad a ngiltii a ta er ngii e ngika el odam a mekengii tia el tract e mesaod aike el ledung a Biblia el kirel tia el ker. Engdi lsekum ngdimlak lengiltii a soal e a odam a di ngii el ngiltii a ta er aike el ker e melemolem er a cheldechedechal me lak lerellii a chad el mo merur. Kede medengei el kmo ngbetok a rolel a domuchel er a cheldechedechad. Ngar er a bebil el beluu e ngar er ngii a ileakl el rolel a douetkeu er a rechad er a uchei er a domuchel el mesaod er a uchul me kede oldingel er tir. Me ngklou a ultutelel el kired el kltmokl el ngodechii a cheldechedechad me bo el semeriar a rechad el orrenges er a klumech el domerk er ngii.
nwtsty-E notes er a omesubel a Biblia el kirel a Mt 7:28, 29
mlo mechas a rengrir: A tekoi er a Grik el lousbech er ngii er tiang a sebeched el oliuid er ngii el kmo, “a chad a kmal mo obal a rengul el mo diak a tekoi er a ngerel.” Tia ochotii el kmo sel klou el seked el mlo kldibel el mo orrenges er ngii a locha kmal dimlak lobes a tekingel.
a lolisechakl: Tia mesaod el kirel a teletelel a Jesus a lullisechakl, e tia uldimukl er aike el tekoi el lullisechakl, el ike el rokui el tekoi el lullisechakl el ngar sel Cheldechedechal el Ngar er a Rois.
Ng dimlak . . . el ua re sensei er a Llach: A Jesus a dimlak lomelekl a tekingir tirke el lulengull er tir el mle ngarbab el Sensei er a Llach el ua mle siukang er a rullisechakl. A Jesus a bai milengedecheduch el lomtechei er a Jehovah, ng mla er ngii a klisichel a osisecheklel, el ngii a mle ultuil er a Tekingel a Dios.—Jn 7:16.
January 22-28
MEKREOS EL TEKOI EL NGAR ER A BIBLIA | MATEUS 8-9
“A Jesus a Mle Betik a Rengul er a Rechad”
nwtsty-E notes er a omesubel a Biblia el kirel a Mt 8:3
mlo rutechii: Ngar er a llach er a Moses e a chad el chebedes a mle kirel kiei er a ikrel a beluu, e le te dimlak el klikiid. (Lev 13:45, 46; Ule 5:1-4) Me nguaisei, a remengeteklel a klechelid er a Rechijudea a dilechel a lmuut el bebil er a llecherir. El uai tiang, ngdiak el kirel a chebedes el mo kmeed er a rechad el lekesengil e ngkirel di 6 el fit a cherridir. E ngar er aike el sils el meses a eolt e a cherridir a 150 el fit. Aika el llach a uchul me a rechad a kmal mle mekngit a omerellir el bedul a rechebedes. Me a Rechijudea a kmal chemat er a blekerdelir a reteru el mengeteklel a klechelid el tang a ulemart er ngii er a rechebedes me a tang el ulemetech er tir er a bad. Ngkmal mle ngodech a blekerdelir er a Jesus el ngii a kmal mle chubteterir, me ngrirellii a tekoi el denguu er a siukang er a Rechijudea e ngmle terached. Ngrirtechii a chad el chebedes. A Jesus a kilengei el mo rutechii ngii el chad alta ngmla er ngii a klisichel el di tekingel e mekerur a rektel.—Mt 8:5-12.
Ng soak: A Jesus a dimlak di lekengei el mo meruul er tia el tekoi, ngdirrek el ulechotii a urungulel el mo omekungil er ngii. Tia ochotii el kmo ngmeral el mla er a rengul e rullii el dimlak di loruul er ngii e le ngmle ngerechelel.
nwtsty-E notes er a omesubel a Biblia el kirel a Mt 9:10
el omengur: Me a lechub e ng “dengchokl er a tebel er a blengur.” A rechad el dmak el dengchokl er a tebel a ochotii el kmo te mle ungil sechelei. Me a leuaisei, e tia ochotii el kmo a Rechijudea er a taem er a Jesus a kmal diak el bo el dak el dengchokl er a tebel me a lechub e lomengur el obengterir a rediak el chad er a Judea.
chad er omelai el tax: Te betok el Chijudea a millai a tax el kirel a kabelment er a Rom. A rechad a kmal mle chetirir tirkaikid el chad er omelai el tax e le tir el uluureor el obengterir a ngodech el renged el mengedereder me a lmuut kung te millai a olengil a tax el engelakl er sel mla moterekokl el cheral. A Rechijudea a ulemes er tirkaikid el chad er a omelai el tax el di osisiu tir me a remekngit el chad me a ruteruul dil.—Mt 11:19; 21:32.
nwtsty-E notes er a omesubel a Biblia el kirel a Mt 9:36, BT
ngkmal mlo chuub: A tekoi er a Grik el splag·khniʹzo·mai a ngar er ngii a deleuill er ngii me a tekoi er a Grik el “uchul a diil” (splagʹkhna), el ngii a melutk el kirel a dmolech el basio er a chelsel a rengul a chad. Tia el tekoi, a ta er aike el tekoi er a Grik el lousbech er ngii el melutk el kirel sel kot el dmolech el klechubechub el chad a sebechel el mo melechesuar er ngii.
Morriter er a Tekingel Dios
“Ma Kmla Ochotii er Kemiu a Kerebai”
16 Me ngdi osisiu, sera ta er a merreder er a resoldau—alta ng Chisentael, el chad er a Rom—a mlo osiik er ngii e ullengit er ngii el mo omekungil er ngike el smecher el mesiungel, e a Jesus a mle medengei el kmo ngmla er ngii a chelitechetul ngika el soldau. A klengar er a merreder er a resoldau er sel taem a blechoel el mui er a betok el kdekudel el omeruul, ma merserasech el omeruul, ma klsuul el omengull. Engdi, a Jesus a ulemes er a ungil el tekoi—sel mesisiich el klaumerang er ngike el chad. (Mateus 8:5-13) E a uriul, er sera longedecheduch er ngike el mekngit el chad el kltekotel er a teluo el kerrekar er a bita er ngii, e a Jesus a dimlak loukerrekeriil er ngike el chad el kirel a mekngit el klengar er ngii e ngbai millisiich er ngii er a omelatk el kirel a ngar er a medal el klebesei. (Lukas 23:43) A Jesus a mle medengei el kmo a bo lemekngit a osengel el mo er a rebebil eng kmal mo mengitechut er tir. Me ngulterekokl er sera lolasem el osiik er a ungil er a rebebil eng millisiich er a rebetok el mo outekangel el meruul a ungil.
jy-E 70 par. 6
Ngera Uchul me a Redisaiplo er a Jesus a Diak Lolsengerenger?
A Jesus a olengeseu er a redisaiplo er a Johanes el Chad er a Techolb el mo mesa sel uchul me ngdiak el kirir a rechad el mo mengerechir er a redisaiplo er a Jesus el mo oltirakl a omerellel a klechelid er a Rechijudea el uai a olsengerenger. A Jesus a dimlak el mei el me melisiich er a rolel a omengull el Jehovah a mla otngeklii. A rolel a omengull el Jesus a melisiich er ngii a diak loltirakl er a klechelid er a Rechijudea el ngii a oltirakl er a siukang el lurruul a rechad. Ngdiak lolabek er a mechut el bail er a beches el mamed me a lechub e lolecha beches el bilong er a mechut el blil a bilong.
January 29–February 4
MEKREOS EL TEKOI EL NGAR ER A BIBLIA | MATEUS 10-11
“A Jesus a Milsterir a Rechad a Ulengull”
nwtsty-E notes er a omesubel a Biblia el kirel a Mt 10:29, 30
chesisebangiau: A tekoi er a Grik el strou·thiʹon a mesaod el kirel a ngii di el kekerei el suebek el charm. Me nguaisei, ngblechoel el melutk el kirel a chesisebangiau el ngii sel kot el beot a cheral er aike el rokui el suebek el charm el oteruul el mo kall.
di chimol sens: A belkul a kmo “ngdi chimo el assarion” el ngii a ududel a chad el oureor el 45 el bung. (momes er a App. B14.) Ngar sel mong me ngongedei er a taem el bo er a Galilea e a Jesus a dilu el kmo a cheral a teblo el chesisebangiau a chimo el assarion. E a ta el rak er uriul er a bo loldingel er a Judea, e ngdilu el kmo ngsebechem el mechar a kleim el chesisebangiau el di teblo el assarion a cheral. (Lukas 12:6) A domekesiu aika el tekingel a Jesus e ngsebeched el mesa el kmo a chesisebangiau a kmal dimlak el ngerang er a osengir a rechad er omengereker me a uchul me a sel ongeim el chesisebangiau a lebilsterir a rumechar el di tada.
mo lmuut er a chui er a bdelmiu me ngmedengei a ildisel: A ildisel a chui el ngar er a bdelul a chad a locha betok er a 100,000. Me a Jehovah el medengei aika el ua lekora mekekerei el tekoi el kired a kmal lochotii er kid el kmo ngkmal semeriar er a redersta el rubengkel a Jesus.
nwtsty-E media
Chesisebangiau
A chesisebangiau a mle kot el beot a cheral er aike el rokui el suebek el charm el oteruul el mo kall. A cheral a teblo er ngii a ududel a chad el kirel a 45 el bung. A tekoi er a Grik el lousbech er ngii el melutk el kirel a chesisebangiau a sebechel dirrek el mesaod el kirel a kakerous el bedengel a mekekerei el suebek el charm el uldimukl er ngii a chesisebangiau el ngklel a Passer domesticus biblicus me a kuk ta er a bedengel a chesisebangiau el ngklel a Passer hispaniolensis el ngii el teblong a kmal dirk betok er a beluu er a Israel.
nwtsty-E notes er a omesubel a Biblia el kirel a Mt 11:28
chorma er oberaod el chelungel: Tirke el rokui el Jesus a uleker er tir a mle ‘chuarm er a oberaod el chelungel’ el ngii a sebekreng me a ringelel a ureor. A omengull er tir el mo er a Jehovah a kmal mlo oberaod er a siukang er a rechad el bla lodak er aike el Llach er a Moses. (Mt 23:4) A Ulengull el Sils el ngii a mle kirel sils er a ulengull me a rolel a omelisiich, a dirrek el mlo uchul a berraod.—Exo 23:12; Mk 2:23-28; Lk 6:1-11.
Ak mo meskemiu a ulengull: Ngar er a tekoi er a Grik e ngsebechel el melutk el kirel a ulengull (Mt 26:45; Mk 6:31) me a dirrek el omelisiich me a sebechel lmuut el mo mesisiich (2Ko 7:13; Flm 7). Me a bo dongol er a “ongelungel” (Mt 11:29) er a Jesus e ngar er ngii a kired el meruul er ngii, el diak el belkul a kmo kede mo olengull. Tia el tekoi er a Grik a mesaod el kmo ngii el Jesus a msa klisichir tirke el mla mo mesaul me bo el sebechir el lmuut el mo mesisiich e lechelengii a ongelungel er ngii.
nwtsty-E notes er a omesubel a Biblia el kirel a Mt 11:29
Mnguu ongelungel er ngak el cholngii: A “ongelungel” el lullekoi er ngii a Jesus a mle okesiul a blekongesenges el reng el kirel a dereder me a ulekrael. A lsekum a Jesus a milsaod el kirel a teblo el ongelungel, el Dios a mla msang me ngmengol, e a Jesus a mengemedaol er a redisaiplo er ngii el mo obengkel el mengol er a ongelungel e ngii a olengeseu er tir. Me tia el bades a sebechel el melekoi el kmo: “Mei me mobengkek el mengol er a ongelungel.” Engdi a lsekum a ongelungel a mla er a Jesus el mo er a redisaiplo er ngii, e tia mesaod el kirel a kmo a redisaiplo er ngii a kirir el kongei er a omengederederel me a ulekrael el mla er ngii.
Morriter er a Tekingel a Dios
jy-E 96 par. 2-3
A Johanes a Soal el Mo Medengelii a Nger er a Jesus
Ngdiak el sal rrau a rengum el kirel tia el ker? A Johanes a kmal blak a rengul el mesiungel a Dios. Ngii a milsa chedaol reng er a Dios el metengel er bebul a Jesus er sel taem er a lolecholb er ngii, ngdirrek el rirengesii a Dios el kmo a Jesus a oba kengei er ngii. Me kid a medengei el kmo a Johanes a kmal mesisiich a klaumerang er ngii. A Jesus a dirrek el kmal mle ungil a tekingel el mesaod er a Johanes. Me a lsekum a Johanes a diak el loumededenger, e ngera uchul me ngoker er a Jesus er tia el ker?
A Johanes a locha mle soal el rongesii er a ngerel a Jesus el kmo ngii a Mesias. Tia locha kmal mo melisiich er a Johanes er chelecha el lechelsimer er a blil a kelebus. Ngar er a keril a Johanes e ngsebeched el mesa el kmo ngmedengei aike el ulaoch el mesaod er Ngika el Ngellitel er a Dios el kmo ngmo king e mo uchul a osobel. Engdi betok el buil er uriul er a lemetecholb a Jesus, a Johanes a mlo kelebus. Me a Johanes a uleker el kmo ngngar er ngii a lmuut el merael el mei el ngii a mo churrengelii aike el rokui el ledilu bades el kmo a Mesias a mo oltaut.
jy-E 98 par. 1-2
Chelebuul el Mo er Tirke el Chetirir el Orrenges
A Jesus a kmal ulecholt a omengull el bedul a Johanes el Chad er a Techolb, engdi ngmle uangerang a uldesuir a ruumesingd el chad? A Jesus a dilu el kmo: “Te ua re ngalek el dengchokl er a blil a makit, e a re bebil oldiu el mor a re bebil el kmo, ‘Aki uluutumetum el kiriu a chelitakl er a merengel a chebechiil, e kemiu a dimlak moloik! Maki milengitakl a chelitakl er a kemeldiil, e dirrek el dimlak mlangel!’”—Mateus 11:16, 17.
Ngngera belkul a tekingel a Jesus? Ngmileketakl a tekingel er a ledu el kmo: “A Johanes er a le mei, e ng ulelsengerenger e dimlak lolim a bilong, ma re bek el chad a dilu el kmo, ‘Ng teluchel er a mekngit el chelid!’ E a le me Ngelekel a Chad el menga e melim, e a re bek el chad a melekoi el kmo, ‘Mesa ngikal chad! Ng ngemokel e chad er omelim, e ousechelei er a re chad er omelai el tax ma re kuk bebil er a re mekngit el chad!’” (Mateus 11:18, 19) A Johanes a ulemekbeot er a klengar er ngii e mle Nasarait e dimlak lolim a bilong, engdi rechad a dilu el kmo, ngteluchel er a mekngit el chelid. (Ulecherangel 6:2, 3; Lukas 1:15) E a Jesus a mle kiei el ua klengar er a rebek el chad. Ngmle tabesul er a rolel a omenga me a omelim, engdi a rechad a uleltelechakl er ngii el kmo ngngemokel e chad er a omelim. Ngkmal dimlak el sebechir el lomotech a rengrir a rokui el chad.