BIBLIOTEKE YA MU INTERNET
Biblioteke
YA MU INTERNET
Kipende
  • BIBLIA
  • MIKANDA
  • GUDIBUNGISA
  • mwbr18 Juin mayiji 1-8
  • Referanse jia Mukanda wa Gukalegela mu Gudibungisa (6/2018)

Gushigo nga video mukunda nu paragrafe nga verse watombi.

Gudi nu erreur yakalegewa mu tangua dia gutanga video eyi.

  • Referanse jia Mukanda wa Gukalegela mu Gudibungisa (6/2018)
  • Referanse jia Mukanda wa Gukalegela mu Gudibungisa gua Lujingu nu Mudimo wa Uklisto (2018)
  • Tumito tua ndaga
  • 4-10 JUIN
  • 11-17 JUIN
  • 18-24 JUIN
  • 25 JUIN–1 JUILLET
Referanse jia Mukanda wa Gukalegela mu Gudibungisa gua Lujingu nu Mudimo wa Uklisto (2018)
mwbr18 Juin mayiji 1-8

Referanse jia Mukanda wa Gukalegela mu Gudibungisa

4-10 JUIN

UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | MAKO 15-16

“Yesu Wataganesele Profesi”

(Mako 15:3-5) Mafumu a nganga-nzambi amunyamigishile nu ndaga jiavula. 4 Pilate wamuhudile luko egi: “Ushigo nu mbimbi ya guzuela? Tala guvula gua milonga idi ene mugufunda n’ayo.” 5 Uvi Yesu gahanelego mvutu, hene, Pilate washimanele muavula.

(Mako 15:24, NWT) Hangima amukhokhele musumadi gumago nu gu malu gu mutshi wa lamba, atele mubela ha gukhapha milele yenji mukatshi diawo.

(Mako 15:29, 30) Athu akhalele mubalega munjila amushingile, anyigishile mito yawo azuelele egi: Ha ha Yayoo! Aye mumuangi wa inzo ya Nzambi nu mutungi wayo mu masugu atatu 30 dihuluise, utuluge gumutshi wa lamba.”

Noti jia gulonguga jia nwtsty jia Mako 15:24, 29

gukhapha milele yenji: Lumene ludi mu Yone 19:23, 24 ludi nu ndaga jiko jishigo mu Matayo, Mako, nu Luka: Masuta a enya Roma atele mubela mukunda nu mulele wenji wamoshi nu wa holu; akhaphele milele yenji mu ‘mashinda awana, suta diagasue diazudile khapho dimoshi’; atshiginyilego ha gukhapha mulele wa moshi, hene atele mubela mukunda nu mulele wene, mubela wene wataganesele ndaga jiatadila milele ya Masiya jidi mu Ngi 22:18. Athu akhalele mukhokha mbundudi misumadi akhalele nu khadilo dia guzula milele yawo, hene akhalele guakatula nu guatambula nayo gutuama dia guashiya ha guakuatesa musonyi.

anyigishile mito yawo: Hakhalele athu muzuela, akhalele munyigisa mito yawo, ha gusegulula, nga ha gulela muthu. Athu akhalele mubalega akhalelego mujiya egi adi mutaganesa profesi idi mu Ngi 22:7.

(Mako 15:43) Yozefe wa gu dimbo dia Alimataya wakhalele “muenya umonyi,” nu muenya sanhédrin, muene nji wakhalele munenga Ufumu wa Nzambi. Muene wayile gudi Pilate ha gumutoga kimbi gia Yesu.

(Mako 15:46) Yozefe wasumbile mulele wa linene, wamutuludile hashi wamulalele mulele wene wamubandesele mu ndumba ya gusongewa mu seso; muene walangumuine seso yakoma wathathele mufulo wa ndumba.

Noti jia gulonguga jia nwtsty jia Mako 15:43

Yozefe: Athu agasue asonegele Evanjile azuelele diago ndaga jia luholo nu luholo jiatadila Yozefe. Matayo yago wakhalele mufutshishi wa gitadi wazuelele egi Yozefe wakhalele “muenya umonyi”; Mako, wasonegele thomo ndaga jiatadila enya Roma, wazuelele egi Yozefe wakhalele “muenya sanhédrin” wakhalele munenga Ufumu wa Nzambi; Luka yago wakhalele munganga, wazuelele egi Yozefe “wakhalele muthu wabonga nu watagana” muene gatshitshilego ndaga enya Yuda atshiginyile gukalagala Yesu; Phamba Yone wana guzuela egi wakhalele “ [mulandudi] wa Yesu mu mafumbe handaga muene wakhalele mulenga manene a enya Yuda.”​—Mat 27:57-60; Mako 15:43-46; Luka 23:50-53; Yone 19:38-42.

Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma

(Mako 15:25) Diakhalele kumbi dia thathu, hamukhokhele ene misumadi ha mutshi wa lamba.

Noti jia gulonguga jia nwtsty jia Mako 15:25

kumbi dia thathu: Yakhalele hehi nu 9:00 mu gimenegena. Athu ako ana guzuela egi ndaga yene idi yagudisha nu lumene ludi mu Yone 19:14-16, idi muzuela egi ‘diakhalele kumbi hehi nu samano’ tangua Pilate waahanele Yesu hagula amushiye. Ngatshima Biblia ishigo mukotelesa diago ndo gudisha guene, gudi nu ndaga jiko tuajiya guzuelela: Mene jia Evanjile jiana gudivua muavula tangua jiana guzuelela sungi ya ndaga jiatadila masugu a gisugishilo a Yesu ha mavu. Mene jiene jiagasue nguana jiana gumonesa egi nganga-nzambi nu malemba a mudimbo akutamele mu gimenegena, gungima ayile nu Yesu gudi guvernere ya enya Roma Ponse Pilate. (Mat 27:1, 2; Mako 15:1; Luka 22:66–23:1; Yone 18:28) Matayo, Mako nu Luka adi mumonesa egi tangua Yesu wakhalele wakhokhewa gale gu mutshi wa lamba dimbo diagasue diabuitshile buii sendese “mu kumbi dia samano (6) . . . uu nu kumbi dia divua (9). [yakotelesa hehi nu kumbi dia 15 mu ngueze]” (Mat 27:45, 46; Mako 15:33, 34; Luka 23:44) Yajiya gukhala egi ndaga imoshi tuajiyilego gujimbila yakalegewe hakhokhewe Yesu gu mutshi wa lamba yenyeyi: gubeta muthu fimbo guakhalele mukatshi dia ndaga jiakhalele mukalegewa ha gukhokha muthu gu mutshi wa lamba. Matangua ako gubeta guene guakola guakhalele mushiya muthu. Yesu wasendesele gubata mutshi wenji wa lamba hakhenji, uvi yajiya gukhala egi amubetele muavula gubalega hene atogele muthu muko ha gumubatela mutshi wene wa lamba. (Luka 23:26; Yone 19:17) Gula gushiyiwa gua muthu holu dia mutshi guakhalele musendesa nu gumubeta fimbo, yajiya gukhala egi matangua a zonda abalegele gutuama egi Yesu akhokhewe misumadi ha mutshi wa lamba. Ha gutshiginyisa ndaga yene, Mat 27:26 nu Mako 15:15 adi muzuelela hamoshi gubetewa gua fimbo nu gumbiwa gua muthu holu dia mutshi wa lamba. Hene, athu avula ajiya guzuelela matangua agudisha akhalele mushiyiwa muthu holu dia mutshi. Akhalele mutalela tangua akhalele musendesa ndaga jiene hagula egi ashiye. Yajiya gukotelesa mukunda natshi Pilate wayitugile tangua gavuile egi Yesu wafile matangua azonda gungima dia gukhokhewa nu misumadi holu dia mutshi wa lamba. (Mako 15:44) Luko, athu asonegele Biblia alanduile ndaga luholo athu akhalele mukhaphumuna lusugu lumoshi mu itshinyi nguana. Gitshinyi giagasue giakhalele nu matangua atatu, luholo yakalegewe mu phipha. Gukhaphumuna lusugu mu luholo elu gudi mukotelesa mukunda natshi matangua avula athu akhalele muzuelela kumbi dia thathu, dia samano, nu dia divua sendese hana guzoga kumbi hehi nu 6:00 mu gimenegena. (Mat 20:1-5; Yone 4:6; Makal 2:15; 3:1; 10:3, 9, 30) Luko, athu akhalelego mujiya muabonga ndaga yatadila tangua, hene ha guzuelela tangua diene akhalele mukalegela muavula mbimbi eyi “hehi nu,” gifua idi yagusogewa mu Yone 19:14. (Mat 27:46; Luka 23:44; Yone 4:6; Makal 10:3, 9) Mu mbimbi jiazonda: Yajiya gukhala egi Mako wazuelele ndaga jiene mbadi gubeta muthu fimbo nu gumukhokha misumadi ha mutshi wa lamba, uvi Yone udi muzuelela phamba gukhokha muthu misumadi gu mutshi wa lamba. Yajiya gukhala egi ene muyadi akhaphumuine lusugu mu itshinyi ya makumbi. Gitshinyi giagasue giakhalele nu matangua hehi nu thathu. Hakhalele Yone muzuelela itshinyi yene ya kumbi, wakalegele mbimbi “hehi nu.” Yajiya gukhala egi ndaga tuazuelela haha, yene yatshitshile egi tukhale nu gudisha gua kumbi mu ba Evanjile. Yone wasonegele Evanjile yenji ivo yavula gungima. Luholo Evanjile yene idi nu kumbi diagudisha nu kumbi diasonegele Mako, idi mumonesa diago egi Yone gasonegelego phamba ndaga jiakhalele jiazuelewa gale gudi Mako.

(Mako 16:8) Ene azogele mu ndumba alengele handaga akhalele mudigita, woma waakuatele. Azuelelego nga mbimbi gudi muthu handaga akhalele nu woma.

Noti jia gulonguga jia nwtsty jia Mako 16:8

handaga akhalele nu woma: Hagudivua nu manuscrits akulu akhalele muzuelela gitshinyi gia gisugishilo gia Mako, Evanjile yene yana gusugisa nu mbimbi jidi mu verse 8. Athu ako ana gutangiza egi mbimbi jia gisugishilo jidi mu verse 8 jiakhala jia gudisha nu mbimbi jiagisugishilo jiasonegewe mu Evanjile gu gisendeselo. Uvi, tuajiyilego gutangiza egi idi diago ngenyi ha gutadila luholo Mako wasonegele mukanda wenji. Luko, Jérôme nu Eusèbe enya ndunge a mu siekle ya nguana amonesele egi ndaga jiasonegele Mako gugisugishilo jidi nu mbimbi eji “handaga akhalele nu woma.”

Gudi nu ba manuscrits avula a mu zuelelo dia Greki nu Biblia jia mu mazuelelo ako jiana gulezela mbimbi jia gisugishilo jialeha nga jia hihia gungima dia verse 8. Mbimbi jia gisugishilo jialeha (jidi nu verse jiko 12) jidi mu Codex ya Alexandrinus, nu mu Codex ya Ephraemi Syri ya rescriptus, nu Codex ya Bezae Cantabrigiensis, yagasue yazogele mu siekle ya thano ya mu tangua dietu. Yazogele nji mu Vulgate ya Latin, Curetonian Syriac, nu Syriac Peshitta. Uvi yakhalelego mu ba manuscrits mbadi a mu zuelelo dia Greki adiangele guzoga mu siekle ya nguana, Codex Sinaiticus nu Codex Vaticanus, nga mu Codex Sinaiticus ya siekle ya nguana nga ya thano, nga ndo mu manuscrits a gudiangela a Sahidic Coptic a Mako a mu siekle ya thano. Luholo lumoshi, manuscrits akulu a Mako a muzuelelo dia arménien nu a muzuelelo dia Georgien ana sugisa mu verse 8.

Manuscrits nu mikanda iko ya Greki yazogele gungima mu mazuelelo ako, yakhala nu mbimbi jia gisugishilo jia hihia (mbimbi jiene jia gisugishilo jiakhala nu fraze mbadi). Codex Regius ya mu siekle ya nage ya tangua dietu, yakhala nu maluholo mbadi a mbimbi jia gisugishilo. Yana sendesa nu mbimbi jia gisugishilo jia hihia. Mu Codex yene, gu suga gua mbimbi jia gisugishilo, guakhala nu noti imoshi idi muzuela egi enya ndunge avula a mu siekle ya nage akhalele mutshigina mbimbi jiene.

GISUGISHILO GIAHIHIA

Gisugishilo giahihia gidi gungima dia Mako 16:8 gishigo mukatshi dia ndaga jiasonegewe mu ngolo jia Nzambi. Giana gutangewa luholo elu:

Uvi ndaga jiagasue jiaawambelele, ajiwambelele jiagasue gudi athu akhalele nu Phetelo. Luko, gungima dia ndaga eji, Yesu muene hakhenji waatumine ha guya gu Est nu gu Ouest ha guya mulongesa lukuma lua gijila nu lua guhuluishiwa gua mayilago.

GISUGISHILO GIALEHA

Gisugishilo gialeha gidi gungima dia Mako 16:8 gishigo mukatshi dia ndaga jiasonegewe mu ngolo jia Nzambi. Giana gutangewa luholo elu:

9 Hafuzumugile Yesu mu gufua mu gimenegena gia mutshiatshia gia lusugu lua lubingo, wamuenegene gudiangela gudi Mariya Magadala, yago yakatudile muene nyuma jiabola sambadi. 10 Mariya wayile wajiyishile ndaga eyi gudi adiangele gukhala nu Yesu, akhalele nu gikenene mudila. 11 Uvi avuile ene yakhalele Mariya muzuela, ene atshiginyilego yakhalele muene muzuela. 12 Hangima, Yesu wamuenegene mu miho yagudiyila gudi alandudi muyadi akhalele muwenda mu foto; 13 ene avutugile, awambelele ako ndaga eyi, uvi ene atunyile mbimbi yawo nji. 14 Uvi gusuga Yesu wamuenegene gudi alandudi kumi nu mumoshi hakhalele ene mudia, muene wahuile lubelo mukunda nu giphapha giawo nu mukunda nu gukola gua mito yawo, handaga atunyine mbimbi ya ago amumuenene ha fuzumugile muene mu gufua. 15 Hangima wawambelele egi ndienu genu mu ifutshi yagasue mulongese lukuma luabonga gudi athu agasue. 16 Muthu yago watshigina, nu wabatijiwa, mbawuhuluishiwa. Uvi yago watuna, mbawushiyiwa milonga. 17 Ijiyilo yenyeyi, mbamudijige ago mbatshigina: Ene mbaakatula nyuma jiabola mu jina diami, mbaazuela mazuelelo ahe-ahe, 18 gula ene akuata nioga hamago nga gima gia lulengo, mbagubuigo nga ndaga imoshi.”

19 Hazuelele muene nawo ngenyi Fumu Yesu wazanguiwe, wayile mu dilu. Waditumbigile gukoko gua madia gua Nzambi. 20 Alandudi ayile nu gulongesa lukuma luabonga, Fumu wakhalele mukuatesa mu mudimo, wakolesele longo diawo nu ijiyilo yakhalele mualandula amen.

Utangi wa Biblia

(Mako 15:1-15)

11-17 JUIN

UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | LUKA 1

“Landula Khadilo dia Gudibulumuisa dia Mariya”

(Luka 1:38) Mariya wazuelele egi: “Tala! Ame ngudi muhiga wa Yehowa! Ndaga ingutshitshiwe gifua mudi mbimbi yaye.” Muanjelo wakatugile wayile genji.

ia-F diyiji 149 par. 12

“Tala! Ame ngudi muhiga wa Yehowa!”

12 Nu gudibulumuisa guagasue, Mariya watumagele mbimbi yazuelele Gabriyele, wahanele mvutu idi mukuata mitshima ya athu adi nu gutshigina. Wawambelele Gabriyele egi: “Tala! Ame ngudi muhiga wa Yehowa! Ndaga ingutshitshiwe gifua mudi mbimbi yaye.” (Luka 1:38) Muhiga wa mukhetu wakhalele nu lujingu lua gudibulumuisa; lujingu luenji luakhalele hamago a fumu wenji. Luholo lumoshi nji, Mariya wakhalele gudivua ngenyi mukunda nu Fumi’enji Yehowa. Wakhalele mujiya egi Yehowa wana gumubamba, nu wakhala wagujinginyina gudi athu adi agujinginyina gudi muene, wajiyile nji egi Yehowa mbawumushimbiga gula wataganesa ginemo giakola giamuhuiwe.​—Ngi. 18:25.

(Luka 1:46-55) Mariya wazuelele egi: “Monyo wami utumbuise Yehowa, 47 mutshima wami udi musuanguluga, mukunda nu Nzambi muhuluishi wami, 48 ndaga ya muene watalele gubulumuga gua muenya mudimo wenji. Ngenyi sendese luenyelu uu ivo nu ivo indongo yagasue mbayingutumbula egi muenya gusuanguluga, 49 handaga Nzambi wa ngolo jiagasue wangutshitshila ndaga jiakoma. Jina dienji didi dia gijila. 50 Muene mbawukhala nu gisemo indongo nu indongo gudi athu adi gumunemesa. 51 Muene watshitshi ndaga jiakola nu ngolo jiakoko guenji; wamuangesele adizumbile mu matangi a mitshima yawo. 52 Nzambi wakatuishile mafumu mu mbata jiawo jia ufumu, wakanduishile akhalele aabulumuga; 53 muene wakutshishile akhalele nu nzala nu ima yabonga wakayele amonyi mago agithuhu. 54 Muene wakuatesele muenya mudimo wenji Isalele mukunda nu guwunguluga gisemo gienji, 55 Gudi Abalahama nu ajigulu enji uu ivo nu ivo.”

ia-F diyiji 150-151 par. 15-16

“Tala! Ame ngudi muhiga wa Yehowa!”

15 Mariya nji wazuelele. Ndaga jiazuelele muene jiabambewe muabonga mu Mbimbi ya Nzambi. (Tanga Luka 1:46-55.) Didi fundo mbimbi jia Mariya jiasonegewe muavula gubalega mafundo ako mu Biblia. Jidi mumonesa egi Mariya wahanele Nzambi mersi, watumbuishile Yehowa luholo wamuhanele luendu lua gukhala gina Masiya. Mbimbi jiene jidi mumonesa luko egi Mariya wakhalele nu gutshigina guakola gudi Yehowa egi wana gubulumuisa enya lulendo nu enya ngolo, nu wana gukuatesa athu a gudibulumuisa nu phutu jidi mutshigina gumukombelela. Mbimbi jienji jiene jiana gumonesa nji egi wakhalele nu ujiyi. Mukanda umoshi wana guzuela egi Mariya wavutugidile mbimbi jia Écritures hébraïques mahugo 20!

16 Idi yadiago egi Mariya wakhalele mutangigiza Mbimbi ya Nzambi muavula. Ngatshima idi ngenyi wakhalele muthu wagudibulumuisa, ha fundo dia guhana matangi enji Mariya wabembele egi Mbimbi ya Nzambi izuele. Mona wakhalele mukula mu vumo dienji wamonesele nji khadilo diene, lusugu lumoshi wazuelele egi: ‘Ndaga ngudi mulongesa ishigo yami, uvi yakatugile gudi muthu wangutumine.’ (Yone 7:16) Tuajiya gudihula egi: ‘Ngana gunemesa Mbimbi ya Nzambi ba? Nga ndo ngana gutshigina gulongesa matangi ami hakhami?’ Mariya udi gifezegeselo giabonga mu ndaga yene.

Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma

(Luka 1:69) Muene watuzolediele mbinga ya guhuluga mukatshi dia ana a Davidi,

Noti jia gulonguga jia nwtsty jia Luka 1:69

mbinga ya guhuluga: Nga ndo “muhuluishi wa ngolo.” Mahugo avula, Biblia yana guzuelela mbinga jia shitu ha gumonesa ngolo, nu gubinga. (1Sam 2:1; Ngi 75:4, 5, 10; 148:14; mbimbi goshi’a diyiji.) Luko, mbinga jiana gumonesa mafumu nu uhinyinyi wa ufumu, ikhale wa mafumu abonga nga abola, gubinga guawo guana gufuanesewa nu guzoga gua mbinga. (Mikh 33:17; Dan 7:24; 8:2-10, 20-24) Mbimbi “mbinga ya guhuluga” idi muzuelewa haha idi mumonesa Masiya gifua muthu udi nu ngolo jia guhuluisa, muhuluishi wa ngolo.

(Luka 1:76) Aye mun’ami mbawulugiwa egi ngambi ya Nzambi wa gudinyinyiga, ndaga ya aye mbawuya gutuama dia Yehowa ha gumulondela njila jienji,

Noti jia gulonguga jia nwtsty jia Luka 1:76

aye mbawuya gutuama dia Yehowa: Yone Mubatiji wakhalele naye “guya gutuama dia Yehowa,” yakotelesa egi wakhalele naye guza gutuama dia Yesu, yago wakhalele naye gumonesa Sh’enji nu wajile mu jina dia Sh’enji.​—Yone 5:43; 8:29; Tala noti jia gulonguga jiatadila Yehowa jia verse eyi.

Utangi wa Biblia

(Luka 1:46-66)

18-24 JUIN

UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | LUKA 2-3

“Mavuala​—Muana Gukula mu Nyuma ba?”

(Luka 2:41, 42) Givo nu givo mvuaji jienji jiakhalele nu khadilo dia guya gu Yelusalema mukunda nu wano wa Pake. 42 Hakhalele muene nu ivo 12, ene akandugile n’enji gifua muakhalele luholo lua wano.

Noti jia gulonguga jia nwtsty jia Luka 2:41

mvuaji jienji jiakhalele nu khadilo: Mukhuala wakhalelego mutoga akhetu ha guya mutshita wano wa Pake. Uvi, Mariya wakhalele nu khadilo dia guya mutuala Yozefe gu Yelusalema givo nu givo ha guya gu wano wa Pake. (Guz 23:17; 34:23) Givo nu givo, akhalele muwenda ba kilometre hehi nu 300 nu fami jiawo.

(Luka 2:46, 47) Habalegele masugu atatu amusangele mu tempelo, wakhalele mukatshi dia alongeshi a mikhuala muategelela nu guahula mihu. 47 Uvi athu agasue akhalele gumutegelela akhalele muyituga mukunda nu ndunge nu mvutu jienji.

Noti jia gulonguga jia nwtsty jia Luka 2:46, 47

guahula mihu: Guyituga gua athu akhalele mutegelela Yesu gudi mumonesa egi mihu yenji yakhalelego gifua ya mona wa yala udi mukamba gujiya ndaga ha gudisuanguluisa. (Luka 2:47) Muzuelelo dia Greki, mbimbi “guhula . . . mihu” idi mumonesa mihu yavula yana guhudiwa muthu tangua wana gusambesewa. (Mat 27:11; Mako 14:60, 61; 15:2, 4; Makal 5:27) Enya ndunge ana guzuela egi mafumu a mangumba ako a mualeha akhalele nu khadilo dia gusala mu tempelo gungima dia gutshita wano wa Pake nu akhalele mulongesa mukatshi dia mbalanda jiakoma. Athu akhalele mukhala gu malu a mafumu a mangumba ha guategelela nu ha guahula mihu.

akhalele muyituga: Muzuelelo dia Greki mbimbi ‘guyituga’ yajiya gukotelesa gulandula nga guvutugila guyituga guene.

(Luka 2:51, 52) Yesu wabalumugile nawo wajile gu Nazaleta, muene walandudile guatumagela. Gin’enji wabambele ndaga eji jiagasue mu mutshima wenji. 52 Yesu wakudile mu ndunge nu mugitala nu mu guzumbiwa gudi Nzambi nu gudi athu.

Noti jia gulonguga jia nwtsty jia Luka 2:51, 52

walandudile guatumagela: Nga ndo “gulandula gutumagela.” Muzuelelo dia Greki mbimbi gulandula idi mumonesa egi gungima dia guyitugisa alongeshi a mikhuala gu tempelo nu ndunge jia Mbimbi ya Nzambi, Yesu wavutugile gumbodiawo, watumagele mvuaji jienji nu gudibulumuisa guagasue. Luholo luenji lua gutumaga luakhalele mukotelesa ndaga jiavula gubalega gutumaga gua ana ako; handaga luakhalele mutagenesa Mukhuala wa Moise mu luholo lumoshi ngenyi.​—Guz 20:12; Gal 4:4.

Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma

(Luka 2:14) “Gutumbuga gukhale gudi Nzambi mu dilu gosa gua gudinyinyiga, guhuima guenji gukhale ha mavu mukatshi dia athu adi muene mutshigina.”

Noti jia gulonguga jia nwtsty jia Luka 2:14

guhuima guenji gukhale ha mavu mukatshi dia athu adi muene mutshigina: Manuscrits ako ana gubalumuna egi “guhuima guenji gukhale ha mavu, gubonga gukhale gudi athu.” Mu Biblia jiko ana gubalumuna nji verse eyi luholo elu. Uvi Traduction du monde nouveau yana gubalumuna verse yene luholo lumoshi nu ba manuscrits avula. Mbimbi eyi ya muanjelo ishigo muzuelela gubonga gua Nzambi gudi athu agasue hamoshi nu athu abola. Uvi, mbimbi yene yana guzuelela athu mbaatshiginyiwa gudi Nzambi handaga ana gumonesa gutshigina gua giamatshidia gudi muene nu ana gubua alandudi a Mun’enji.​—Tala noti jia gulonguga jia athu adi muene mutshigina mu verse eyi.

athu adi muene mutshigina: Mbimbi eji jiazudiwa mu mbimbi eu·do·kiʹa ya mu zuelelo dia Greki. Mbimbi jiene jiajiya nji gubalumudiwa egi “khenda; gusuanguluga; gutshiginyiwa.” Mbimbi yene eu·do·keʹo idi mu Mat 3:17; Mako 1:11; nu mu Luka 3:22 (tala note jia gulonguga jia Mat 3:17; Mako 1:11), Hakhalele Nzambi muzuelela Mun’enji gungima dia gubatijiwa guenji. Idi mumonesa diago matangi a gishina a mbimbi yene, “gutshiginyiwa; gusuanguluisa; gusuanguluga nu ndaga jidi mutshita muthu.” Hagutadila luholo athu ana guyikalegela, mbimbi “athu adi muene mutshigina” (an·throʹpois eu·do·kiʹas) jidi mumonesa athu ana gusuanguluisa Nzambi, yajiya luko gubalumuiwa egi “athu ana gutshiginyiwa gudi muene; athu ana gumusuanguluisa.” Mbimbi eji jiazuelele anjelo egi athu Nzambi wana gutshigina jiakhalelego muzuelala athu agasue, uvi phamba athu ana gumonesa gutshigina gua giamatshidia gudi muene nu ana gubua alandudi a Mun’enji. Ngatshima mu zuelelo dia Greki mbimbi eu·do·kiʹa yajiya gumonesa mu mafundo ako gubonga gua mutshima gua athu (Lomo 10:1; Fili 1:15), Mbimbi yene yana gukalegewa muavula ha gumonesa athu Nzambi wana gutshigina, athu ana gumusuanguluisa, nga athu ana gutshita ndaga muene wana gutshigina (Mat 11:26; Luka 10:21; Ef 1:5, 9; Fili 2:13; 2Tes 1:11). Mu la Septante mu Ngi 51:18 [50:20, LXX], mbimbi yene yakalegewe ha gumonesa “gutshiginyiwa” gudi Nzambi.

(Luka 3:23) Yesu wakhalele nu ivo makumi atatu (30) hasendesele muene mudimo wenji. Athu akhalele mutangiza egi muene wakhalele mun’a Yozefe, mujigulu’a Eli,

wp16.3-F diyiji 9 par. 1-3

Wana Guyijiya ba?

Nanyi wakhalele sh’a Yozefe?

Yozefe wago wakhalele mutshita mudimo wa mabaya mu dimbo dia Nazaleta wakhalele tata wagusansa wa Yesu. Uvi nanyi giwa wakhalele sh’a Yozefe? Mukatshi dia enya giphuta gia Yesu adi mu Evanjile ya Matayo, ana guzuelela Yakobo, uvi Evanjile ya Luka yana guzuela egi Yozefe wakhalele “mun’a Eli.” Luholo lutshi tuajiya gukotelesa gudisha gudi mu verse eji?​—Luka 3:23; Matayo 1:16.

Tuana gutanga mu Evanjile ya Matayo egi: “Yakobo wabuile sh’a Yozefe,” mbimbi ya Greki yakalegewa haha idi mumonesa egi Yakobo wakhalele sh’a Yozefe. Matayo wasonegele majina a enya giphuta gia Yozefe. O muene Yozefe wakhalele mu vungu dia ufumu wa Davidi; mu vungu diene muene Yesu mun’a Yozefe wa gusansa wahetele ufumu wa guhinyina.

Uvi Evanjile ya Luka yana guzuela egi: “Yozefe, wakhalele mun’a Eli.” Mbimbi eyi “mun’a,” yajiya gumonesa “giwaji gia.” Ndaga ya luholo elu idi nji mu Luka 3:27, fundo adi muzuelela Shalatiele, mun’a Yekonya, uvi wana gutangewa gifua “mun’a Neli.” (1 Gudilanduluila 3:17; Matayo 1:12) Yajiya gukhala egi Shalatiele wazudile mun’a Neli mu ulo; ngenyi wakhalele giwaji gienji. Luholo lumoshi nji, Yozefe wakhalele “mun’a” Eli, mukunda wazudile mun’enji Mariya mu ulo. Luka wana gutanga Mariya ha guzuelela senga ya giphuta giavalewe Yesu “handaga Mariya muene wavalele Yesu.” (Lomo 1:3) Hene, Biblia yana guzuelela senga jia iphuta mbadi ya Yesu, jiagasue mbadi jidi nu ndando.

Utangi wa Biblia

(Luka 2:1-20)

25 JUIN–1 JUILLET

UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | LUKA 4-5

“Kolesela Tangua udi Mulolewa Gifua Muakolesele Yesu”

(Luka 4:1-4) Yesu wakhalele yaguzala pha nu nyuma yabonga, wakatugile gu muta wa Yordani. Muene watuamezewe gudi nyuma mu temu 2 masugu makumi awana (40), walolewe gudi Diabulu. Muene gadilego gima mu masugu anyi. Habalegele masugu anyi, muene wakhalele nu nzala. 3 Diabulu wamuwambelele gamba: “Gula aye udi Mun’a Nzambi, wambela seso eyi ibue mapha.” 4 Yesu wamuvutudile egi: “Mukanda wa Nzambi udi muzuela egi: ‘Muthu mbagakhadigo nu monyo phamba mukunda nu mapha.’”

w13-F 15/8 diyiji 25 par. 8

Tangigiza Luholo lua Muthu udi Naye Gukhala

8 Satana wakalegele metode ene amoshi ha gulola Yesu mu temu. Gungima dia gubalegesa masugu 40, phipha nu muanya gima gia gudia ndo, Satana wakalegele nzala ya gudia ya Yesu ha gumulola, wazuelele egi: “Gula aye udi Mun’a Nzambi, wambela seso eyi ibue mapha.” (Luka 4:1-3) Yesu wakhalele nu ndaga mbadi jia gutshita: Gukalegela ngolo jienji ha gutagenesa nzala yenji ya gudia, nga gutuna gujikalegela. Yesu wakhalele mujiya egi gashigo naye gukalegela ngolo jienji mukunda nu gutaganesa nzala jienji hakhenji. Ngatshima wakhalele nu nzala, gabembelego egi nzala yene izule fundo dia thomo mu ufuta wenji nu Yehowa. Yesu wahanele mvutu egi: “Mukanda wa Nzambi udi muzuela egi: ‘Muthu mbagakhadigo nu monyo phamba mukunda nu mapha uvi mukunda nu mbimbi jidi muzoga mukano dia Yehowa.’”​—Luka 4:4, tala mbimbi goshi’a diyiji NWT.

(Luka 4:5-8) Diabulu wakandugile n’enji, wamudijigile maufumu agasue a ha mavu mu kumbi dingoshi diene. 6 Diabulu wamuwambelele egi: “Mbanguguhua uhinyinyi owu wagasue nu gutumbuga guawo ndaga ya wanguhuiwe gale ame, ngajiya guuhana gudi muthu ngudi mutshigina. 7 Gula wangufugamena, ufumu wagasue mbawukhala waye.” 8 Yesu wamuvutudile egi: “Mukanda wa Nzambi udi muzuela egi: ‘Aye mbawukombelela Yehowa Nzambi waye, mbomutshitshila khuta muene hakhenji mudimo.’ NWT”

w13-F 15/8 diyiji 25 par. 10

Tangigiza mu Luholo lua Muthu udi Naye Gukhala

10 Luholo lutshi Satana wakalegele nzala ya meso gudi Yesu? Satana “wadijigile[Yesu] maufumu agasue a ha mavu mu kumbi dingoshi diene; Diabulu wamuwambelele egi: “Mbanguguhua uhinyinyi owu wagasue nu gutumbuga guawo.’” (Luka 4:5, 6) Yesu gakhalelego naye gumona maufumu mu tangua diene dimoshi mu gimona gia meso, uvi Satana watangijile egi vizio ya lutumbu lua maufumu ene yajiya gutshita egi Yesu atshigine. Satana gavuilego musonyi ha gumuwambela egi: “Gula wangufugamena, ufumu wagasue mbawukhala waye.” (Luka 4:7) Yesu gatshiginyilego nga hazonda ha gukhala muthu Satana watshiginyile egi muene akhale. Wahanele mvutu mbala imoshi. Wazuelele egi: “Mukanda wa Nzambi udi muzuela egi: ‘Aye mbawukombelela Yehowa Nzambi waye, mbomutshitshila khuta muene hakhenji mudimo.’”​—Luka 4:8.

(Luka 4:9-12) Hangima Diabulu wayile n’enji gu Yelusalema, wamutumbigile holu dia tempelo, wamuwambelele egi: “Gula udi mun’a Nzambi, tshiphuga hashi, 10 ndaga ya mukanda wa Nzambi udi muzuela egi: ‘Nzambi mbawuwambela anjelo enji ha gugubamba,’ 11 ‘Ene mbaagubata ha mago awo hagula ukumigo gikanzo giaye gu seso.’” 12 Yesu wamuwambelele egi: “Mukanda wa Nzambi udi muzuela egi: ‘Ushigo naye gulola Yehowa Nzambi waye.’”

nwtsty media

Yangi dia Tempelo

Yajiya gukhala egi Satana washile Yesu holu dia “yangi [nga “fundo dialeha”] dia tempelo,” wamuwambelele ha gutshiphuga hashi, uvi yajiya gukhala egi fundo diakhalele Yesu dianago gujiyiwa. Mbimbi “tempelo” idi muzuelewa haha yajiya gumonesa tempelo ya mudidi, yajiya gukhala Yesu wamaganele gukhanda ya sudi (1) ya tempelo. Nga ndo yajiya gukhala egi wamaganele gukhomo iko ya tempelo. Gukatuga holu dia mafundo awa ha gubua hashi guajiya gubatela muthu gufua gula Yehowa gamukuateselego.

w13-F 15/8 diyiji 26 par. 12

Tangigiza mu Luholo lua Muthu udi Naye Gukhala

12 Ha gudisha nu Eva, Yesu wabembele gifezegeselo giabonga giatadila gudibulumuisa! Satana walolele Yesu mu luholo luko, uvi Yesu gatshitshilego nga ndaga imoshi yamutumine ha gulola Nzambi. Nga Yesu akalagale ndaga yene nga yamonesele egi wakhalele muenya lulendo! Uvi Yesu wahanele mvutu haphelo mbala imoshi. Wamuwambelele egi: “Mukanda wa Nzambi udi muzuela egi: ‘Ushigo naye gulola Yehowa Nzambi waye.’”​—Tanga Luka 4:9-12.

Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma

(Luka 4:17) Amuhuile mukanda wa profete Yeshaya, muene watuwuile mukanda wasangele fundo diakhalele dia gusonega egi:

Noti jia gulonguga jia nwtsty jia Luka 4:17

mukanda wa profete Yeshaya: Rulo ya Yeshaya ya Kianga gia Gufua yakhalele nu itshinyi ya mikanda ya gilema ya guwonga 17, itshinyi yene yazolele rulo ya ulehelo wa ba metre 7,3. Rulo yene yakhalele nu mifundunda 54. Yajiya gukhala egi Rulo yakalegele Yesu mu sinagoga ya gu Nazaleta yakhalele nji nu guleha gua githeso gimoshi. Mu siekle ya thomo, Rulo yakhalelego nu mitango ya mikhapho nu ya verse, uvi Yesu wahetele fundo diakhalele muene mutshigina gutanga. Luholo gahetele fundo diasonegewe mbimbi jia profesi ludi mumonesa egi wakhalele mujiya diago muabonga Mbimbi ya Nzambi.

(Luka 4:25) Uvi giamatshidia ngudi mumiwambele egi akhetu a gafunda akhalele avula mu Isalele mu masugu a Eliya tangua dilu diakangewe ivo itatu nu mbeji jisamano hajile nzala yabala ha mavu agasue.

Noti jia gulonguga jia nwtsty jia Luka 4:25

ivo itatu nu mbeji jisamano: Luholo 1Maf 18:1 idi guyimonesa, Eliya wazuelediele gisugishilo gia sungi ya nzala “mu givo gia thathu.” Athu ako akhalele muzuela egi Yesu wazuelele ndaga jia gudisha mukunda nu lumene ludi mu mukanda wa 1Mafumu. Uvi, Écritures hébraïques yanago guzuela egi sungi yene ya nzala yatageselogo ivo itatu. Mbimbi “mu givo gia thathu” yana gukalagewa ha guzuelela sungi yasendesele tangua Eliya wawambelele Ahaba mbala ya thomo ndaga yatadila sungi ya nzala. (1Maf 17:1) Yajiya gukhala egi ndaga yazuelele Eliya yataganele mu gishiyo​—gishiyo giene giana gutshita mbeji 6, uvi gia givo ginyi giakhalele gialeha gubalega ishiyo iko—​sungi yene yakhalele yasendesa gale. Gungima, sungi yanzala yahuilego mbala imoshi tangua Eliya wayile luko gutuama dia Ahaba, “mu givo gia thathu,” uvi sungi yene yasugile gungima dia guza gua tshuiya holu dia Mulundu wa Kalemele. (1Maf 18:18-45) Hene, mbimbi jia Yesu jiasonegewa haha, jidi gudivua nu mbimbi jia phangi’enji jidi mu Yak 5:17, jidi nji gudivua muabonga nu gudilandula gua ndaga jiazuelawa mu 1Maf 18:1.

Utangi wa Biblia

(Luka 4:31-44)

    Mikanda ya Kipende (2000-2025)
    Zoga
    Ngina
    • Kipende
    • tumina muthu muko
    • Tomba ndaga jia luholo nu luholo
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Luholo lua Gukalegela Site Yetu
    • Gunemesa Ndaga jia Athu Ako
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ngina
    tumina muthu muko