MWBR21 04 Referanse jia Mukanda wa Gukalegela mu Gudibungisa gua Lujingu nu Mudimo wa Uklisto
5-11 JUILLET
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | MIKHUALA 11-12
“Yehowa Wana Tshigina egi Tumukombelele mu Luholo Luabonga”
it-1-F diyiji 93 par. 7
Monyo
1Gukombelela nu Monyo Wagasue. Gifua luholo tuayimonesa gale, mbimbi “monyo” yana kotelesa nga ndo yana monesa muthu wa mubundu. Uvi verse jiko jiana gututoga ha guzumba Nzambi nu ha gumukombelela nu ‘mutshima wetu wagasue nu monyo wetu wagasue.’ (Mikh 4:29; 11:13, 18.) Mukanda wa Mikhuala 6:5 udi muzuela egi: ‘Zumba Yehowa Nzambi waye nu mutshima waye wagasue nu monyo waye wagasue nu ngolo jiaye jiagasue.’ Yesu wazuelele nji egi idi nu ndando ha gukombelela nu monyo waye wagasue nu ngolo jiaye jiagasue ‘nu matangi aye agasue.’ (Mako 12:30; Luka 10:27) Muhu tuajiya gudihula wene owu: Mukunda natshi adi mutanga ima iko hamoshi nu monyo, hoho ima yene yagasue idi mukashi dia monyo? Ha gukotelesa ndaga yene, tuzulenu gale gifezegeselo gimoshi: Muthu wajiya gudisumbisa (gusumbisa monyo wenji) mu uhiga gudi muthu muko, ngenyi udi mubua muenya mudimo wa fumi’enji. Uvi muthu wajilego gukalegela fumi’enji nu mutshima wagasue, nu monyo wenji wagasue nu mutshima wenji wagasue ha gumusuanguluisa. Ajiyilego nji gukalegela ngolo jienji jiagasue nu matangi agasue ha gukuatesa midimo ya fumi’enji. (Fuanesa nu Ef 6:5; Kol 3:22.) Hene, adi mutanga itshinyi eyi ya monyo ha gutuwunguluisa egi tushigo naye guyibuita mutshima mu mudimo tuana kalegela Nzambi wetu nu Mun’enji munu wahanele monyo wenji gifua mulambu ha gutukula. Gukalegela Nzambi nu ‘monyo wetu wagasue’ gudi mukotelesa gumukalegela mudimo nu itshinyi yagasue ya muila wetu, tushigo naye gukatula nga gitshinyi gimoshi.—Fuanesa nu Mat 5:28-30; Luka 21:34-36; Ef 6:6-9; Fili 3:19; Kol 3:23, 24.
it-1-F diyiji 231 par. 10
Giwotshielo
Yehowa wawambelele enya Isalele egi adi naye gumuanga iwotshielo yagasue ya nzambi jia mambo nu makunji agasue agijila nu isongo yagasue wakhalele mukatshi diawo. (Guz 34:13; Mikh 7:5, 6; 12:1-3) Akhalelego naye guhana an’awo gifua mulambu ha tshuya gifua luholo enya Kanana akhalele mutshita nga gulandula makalegelo awo ako abola. (Mikh 12:30, 31; 16:21) Ha fundo dia gutunga iwotshielo yavula, enya Isalele akhalele naye gutunga phamba giwotshielo gimoshi ha gukombelela Nzambi mumoshi wa giamatshidia. Giwotshielo giene giakhadile naye gutungiwa phamba ha fundo dinyi Yehowa hakhenji akhadile mutomba. (Mikh 12:2-6, 13, 14, 27; ha gumonesa gudisha nu enya gu Babilona, anyi tungile iwotshielo 180 ha gukombelela phamba nzambi mumoshi Asetalote.) Yehowa wawambelele enya Isalele egi gula azawuga Muta wa Yordani, adi naye gukalegela maseso ashigo agusonga ha gutunga giwotshielo (Mikh 27:4-8). Yoshua watungile giwotshielo giene gu Mulundu wa Ebale. (Yosh 8:30-32) Tangua akhaphelele enya Isalele mavu, enya giphuta gia Lubene nu gia Gade nu athu ako a mu giphuta gia Manase atungile giwotshielo giakoma hehi nu muta wa Yordane. Ndaga yene yahanele enya iphuta iko ya Isalele khabu, handaga atangijile egi atungile giwotshielo giene ha gukombelela nzambi jia isongo. Uvi gungima ajile mujiya egi atungile giwotshielo giene hagula gikhale guawunguluisa egi adi naye gusala agujinginyina gudi Yehowa Nzambi wa giamatshidia.—Yosh 22:10-34.
Ndaga jia Ndando jia mu Nyuma
it-1 -F diyiji 1037-1038
Mulundu wa Gelizima
Gungima dia gubinga ita mu dimbo dia Ayi, enya Isalele adibungishile gu Mulundu wa Gelizima nu wa Ebale mu utuameji wa Yoshua, gifua luholo Moize waawambelele. Tangua ahetele guene, aatangelele gubonga mbaaheta gula atumagela Yehowa nu malamba mbaabuila gula atuna gumutumagela. Enya giphuta gia Simeona, gia Levi, gia Yuda, gia Isakale, gia Yosefe nu gia Benyamine amaganele gutuama dia Mulundu wa Gelizima. Enya giphuta gia Levi amaganele mu baba nu mushete wa gikotelo, uvi enya iphuta iko samano amaganele gutuama dia Mulundu wa Ebale. (Mikh 11:29, 30; 27:11-13; Yosh 8:28-35) Yajiya gukhala egi iphuta inyi yamaganele gutuama dia Mulundu wa Gelizima, yene yakhadile mutshigina ndaga jiagasue aatangelele ha guawambela gubonga mbaaheta. Yajiya nji gukhala egi iphuta inyi yamaganele gutuama dia Mulundu wa Ebale, yene nji yakhalele mutshigina ndaga jiagasue aatangelele ha guawambela malamba mbaabuila. Athu ako ana zuela egi atangele ndaga jiabonga gu Mulundu wa Gelizima handaga mulundu wene wakhala wabonga, mavu enji ana zola nji mbuto jiavula. Uvi aatangelele malamba gu Mulundu wa Ebale handaga mavu a gu mulundu wene akhala nu maseso avula. Uvi Biblia yana zuelelago ndaga yene. Atangele Mukhuala mu dijui diakola ‘gutuama dia thundu yagasue ya enya Isalele, nu akhetu nu ana nu ngenji jiakhadile mukatshi diawo, akhadile nji hene.’ (Yosh 8:35) Yajiya gukhala egi enya Isalele akhadile muvua ndaga jiagasue jiakhadile muzuelewa gu milundu yagasue mbadi handaga akhadile ha fundo diabonga.—Tala nji ÉBAL (MONT).
12-18 JUILLET
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | MIKHUALA 13-15
“Luholo Lutshi Mukhuala Wakhalele Mumonesa egi Yehowa Wana Gudisagesa Mukunda nu Phutu?”
it-1-F diyiji 648 par. 5
Giakumi
Gula tuakatula giakumi akhalele muhana ha gukuatesa midimo ya nganga-nzambi, yajiya gukhala egi givo giagasue, akhadile nji muhana giakumi giko ha gukuatesa midimo iko, uvi matangua ako enya Levi akhadile gugikalegela. Enya Isalele agasue akhadile mukalegela giakumi giene, gula adibungisa hamoshi ha gukalagala mawano. Gula idi lamba ha gubata giakumi gu Yelusalema, enya Isalele akhadile gugisumbisa ha gubata makuta ene gu Yelusalema. Akhadile mukalegela makuta ene ha gukuatesa enya Levi nga ha guakadigila mu gudibungisa gua gijila. (Mikh 12:4-7, 11, 17, 18; 14:22-27) Gutuama egi enya Isalele ahete mu givo gia sambadi gia guhululuga, akhadile gubamba giakumi mu givo gia thathu nu mu givo gia samano. Akhadilego mukalegela Giakumi giene mukunda nu gudibungisa, uvi akhadile gugibamba ha gukuatesa enya Levi, ngenji, akhetu agafunda nu an’a shiye akhadile mu dimbo diene.—Mikh 14:28, 29; 26:12.
it-2-F diyiji 843 par. 8
Givo gia Guhuluguga
Givo gia guhuluguga giakhadile mutamegewa nji egi: ‘Givo gia gubembela athu mikudi [hashshemittahʹ].’ (Mikh 15:9; 31:10) Mu givo giene, mavu akhadile naye guhuluguga, akhadilego naye gudima mbuto. (Guz 23:11) Giakhadile nji givo gia gubembela athu mikudi. Akhadile ‘mubemba mikudi mukunda nu Yehowa’ ha gumutumbuisa. Athu ako akhala nu matangi agudisha mu ndaga eyi. Ako ana guzuela egi enya Isalele akhadilego mubembela akuaku’awo mikudi, uvi akhadilego naye guashinjiga ha gufuta mikudi yene mu givo gia guhuluguga, handaga enya ilanga akhalelego nu gima gia guafuta. Uvi muenya Isalele wajiya gushinjiga ngenji ha gumufuta mukudi wenji. (Mikh 15:1-3) Mafumu ako a ikombelelo ya enya Yuda ana guzuela egi enya Isalele akhadile mubemba mikudi yazonda-zonda gula muthu wasombele ha guya mukuatesa phutu, uvi akhadilego mubemba mikudi yene gula muthu wasombi ha guya mukalagala komerse nga ndaga jiko. Ana zuela luko egi mu siekle ya thomo ya Tangua Dietu, Hillel walondele ndaga hagula muthu wajiya gufunda muthu udi nu mukudi wenji gu tribinale hagula mukudi wenji ukhale mu ubambi.—The Pentateuch and Haftorahs, wazolewe gudi J. Hertz, gu Londres, mu 1972, diyiji 811, 812.
it-1-F diyiji 794 par. 2
Muhiga
Mikhuala yatadila muhiga nu fumi’enji. Gu Isalele, muhiga wa muenya Isalele wakhadile wa gudisha nu muhiga wakhadile ngenji, handaga muhiga wakhadile ngenji wakhadile muenya mudimo wa fumi’enji. Gula fumi’enji ashigo, wajiya gubua muenya mudimo wa mun’a fumi’enji (Levi 25:44-46), uvi muhiga wakhadile muenya Isalele, wakhadile naye guzoga mu uhiga gungima dia ivo sambadi ya midimo yenji nga ndo mu givo gia wano wa gusuanguluga guakoma. Mu ivo yagasue inyi muhiga wa muenya Isalele wakhadile naye gubalegesa mu uhiga, akhadile naye gumukalegela ndaga gifua enya midimo agasue. (Guz 21:2; Levi 25:10; Mikh 15:12) Gula muenya Isalele mumoshi wadisumbisa mu uhiga gudi ngenji nga gudi muthu muko wa mu fami ya ngenji, wajiya gudizola mu uhiga mu tangua diagasue watshigina nga ndo muenya giphuta gienji muko wajiya gumuzola mu uhiga. Akhadile muhaga ndando ya gumukudila mu uhiga ha gutadila guvula gua ivo yasala uu nu gugisugishilo gia ivo sambadi ya midimo yenji nga ndo uu nu gu givo gia wano wa gusuanguluga guakoma. (Levi 25:47-52; Mikh 15:12) Tangua muenya Isalele wakhadile guzoga mu uhiga, fumi’enji wakhadile naye gumuhana ima ha gumukuatesa ha gusendesa midimo wenji. (Mikh 15:13-15) Gula muthu muene wajile mu uhiga nu mukaji’enji, wakhadile naye guvutuga nenji. Uvi gula fumi’enji wamuhanele mukhetu (yajiya gukhala egi mukhetu muene udi ngenji nu ajiyilego guzoga mu uhiga gungima dia ivo sambadi ya midimo yenji), mukhetu muene nu an’enji akhadile naye gusala mu uhiga gudi fumi’enji. Ha gutadila ndaga ya luholo elu, muhiga wakhadile muenya Isalele wajiya gutomba ha gusala mu uhiga gudi fumi’enji. Ngenyi akhadile gumutobola kutshui nu ndongo ha gumonesa egi udi mutshigina gusala mu uhiga monyo wenji wagasue.—Guz 21:2-6; Mikh 15:16, 17.
Ndaga jia Ndando jia mu Nyuma
w06-F 1/4 diyiji 31
Mihu Yana Guhula Athu ana Gutanga Mikanda Yetu
Malongo atshi tuajiya guzula mu mukhuala udi mu mukanda wa Guzoga 23:19 udi muzuela egi: ‘Ushigo naye gutelega mun’a khombo udi munua mele a gin’enji’?
Mukhuala owu wa Moize udi mahugo thathu mu Biblia, udi gutukuatesa ha gujiya egi Yehowa wana zula ima nu ndando. Wana gutumonesa nji khadilo dienji dia khenda nu dia guzumba. Wana monesa nji egi Yehowa wanago gutshigina ikombelelo ya mambo.—Guzoga 34:26; Mikhuala 14:21.
Gutelega mun’a khombo nga mun’a shitu iko udi munua mele a gin’enji ishigo gudivua nu luholo Yehowa alondele ndaga. Yehowa wafugile shitu nu mele ha gunuisa an’enji hagula akule muabonga. Muenya ndunge mumoshi udi muzuelele egi, gutelega mun’a shitu udi munua mele a gin’enji idi gusegulula “gudivua (kilangalo) gua gijila Nzambi wahagele mukatshi dia mvuaji nu mun’enji.”
Athu ako ana zuela egi, aphagano akhadile nu kutime ya gushiya mun’a shitu udi munua mele a gin’enji ha gunogesa mvula. Gula idi ngenyi, mukhuala owu wakhalele mukuatesa enya Isalele ha gutuna ndaga jiabola nu jia khuta ifutshi inyi yakhadile mujinga hehi nawo yakhadile mukalagala mu ikombelelo yawo. Mukhuala wa Moize wakhalele mutunyisa enya Isalele ha gulandula makalegelo abola a enya ifutshi iko.—Levi 20:23.
Mukhuala owu udi gutukuatesa diago ha gukotelesa egi Yehowa udi muenya khenda. Mukhuala wakhalele nji muzuelela ndaga jiavula jia khuta jinyi athu ashigo naye gukalegela shitu nu luholo ajiya gujibamba mu ndaga jishigo gudivua nu luholo Yehowa walondele ima. Ha gufezegesa, Mukhuala wakhadile mutunyisa guhana mulambu wa shitu gula shitu yene khenji ibalegesa ndo masugu sambadi nu gin’enji. Wakhalele nji mutunyisa gushiya shitu lusugu lumoshi nu mun’enji nga gukuata ganjila mu kianzu hamoshi nu an’enji nga mayi enji.—Levi 22:27, 28; Mikhuala 22:6, 7.
Yadiago, Mukhuala Yehowa wahanele enya Isalele, wakhadilego phamba ha guatunyisa ndaga ashigo naye gukalagala uvi wakhalele guakuatesa ha gukotelesa nji ndaga jiko. Mangino, malongo a Mukhuala wene adi gutukuatesa ha gukotelesa makalegelo ako abonga a Yehowa, makalegelo ene ana gututuma ha gumuvuila woma.—Ngimbo 19:7-11.
19-25 JUILLET
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | MIKHUALA 16-18
“Malongo Ajiya Gutukuatesa ha Gusophesa mu Luholo Luabonga”
it-1-F diyiji 410 par. 2
Gufua gua Meso
Gufua gua meso gudi mumonesa gutuna guzuela ndaga nu giamatshidia giagasue. Ndaga yene yana kalegewa gula nzuji wasumbiwa mu milonga. Mukhuala wana tunyisa manzuji ha gusumbiwa mu milonga nga ha gukhala nu lutondo handaga yajiya guaakanga meso ha guzuela ndaga nu giamatshidia giagasue. Biblia idi muzuela egi: ‘Gabatshi’a kano gana tshuiga meso a athu atema.’ (Guz 23:8) ‘Gabatshi’a kano gana tshuiga meso a enya ndunge.’ (Mikh 16:19) Nzuji wajiya gukhala genji muthu watema, wana zuela ndaga nu giamatshidia giagasue; uvi gula wazangula kado gudi athu adi muene musophesa milonga, kado gene gajiya gubolesa luholo luenji lua gusophesa milonga. Ndaga eyi yajiya gumubuila ikhale muene udi guyijiya nga ndo. Biblia idi mumonesa egi ishigo phamba kado gana tshuiga meso, lutondo nji luana tshuiga meso. Idi muzuela egi: ‘Unginyinago phutu, ubingisago nji muenya umonyi.’ (Levi 19:15) Yakotelesa egi nzuji gakhalelego naye gumonesa khadilo dia lutondo nga gukamba gusuanguluisa athu avula ha gufuisa muenya umonyi milonga handaga muene udi nu umonyi.—Guz 23:2, 3.
it-2-F diyiji 415 par. 2
Mutango
Mbadi. Ana zuelela muavula mutango mbadi mu ndaga jiatadila gusophesa athu. Manzuji akhadile mutamega athu mbadi nga thathu gutuama dia gubatula mulonga. Guzuela gua mathemua mbadi guakhalele mukuatesa manzuji ha gukotelesa gula mulonga wene udi wa gimatshidia nga wa mambo. Tuana kalagala nji ndaga luholo lumoshi mu hungu dia Uklisto. (Mikh 17:6; 19:15; Mat 18:16; 2 Kol 13:1; 1 Tim 5:19; Heb 10:28) Nzambi wakalegele nji ndaga yene tangua wahanele mun’enji ha guhuluisa athu. Yesu wazuelele egi: ‘Idi ya gusonega nji mu mikhuala yenu egi: “Uthemua wa athu mbadi udi wa giamatshidia, ngudi muzuela ndaga jiangutadila.” Tata wangutumine udi muzuela nji mukunda nu ame.’—Yone 8:17, 18.
it-2-F diyiji 657 par. 3
Nganga-nzambi
Nganga-nzambi jiakhalele nu ginemo gia gulongesa athu Mikhuala ya Nzambi. Ene akhalele nji nu ginemo gia gusophesa athu. Gula mudimbo dimoshi manzuji ashigo mukuka gubatula mulonga, akhalele mutamega nganga-nzambi ha guza guakuatesa. Matangua ako gula tribinale yazonda ishigo mukuka gubatula mulonga wakola, nganga-nzambi jiakhalele gudibungisa nu manzuji ha gukoka mulonga wene. (Mikh 17:8, 9) Gula asanga muthu wa gufua uvi ashigo mujiya gula nanyi wa mushiyi, nganga-nzambi nu akulu a mudimbo akhalele gudibungisa ha gutadila mulonga wene muabonga ha gula dimbo didi hehi dikhadigo nu mukudi wa mahatshi. (Mikh 21:1, 2, 5) Gula yala udi muvila mukaji’enji fuwa udi mutangiza egi wakalagala uthambi nu yala muko mu gisuegi, wakhalele naye gumubata ha fundo dia gijila. Gungima nganga-nzambi jiakhalele naye gutshita ndaga jiakhalele muzuela mukuala ha gujiya gula mukhetu muene wakalagala gubola nga ndo hagula a musophese. (Lutang 5:11-31) Gula abatula mulonga wene, muthu muene wakhalele naye gunemesa desizio diagasue diakhalele muzula nganga-nzambi nga manzuji anyi atombewe. Uvi gula watuna gunemesa desizio diene wakhalele mushiyiwa.—Lutang 15:30; Mikh 17:10-13.
Ndaga jia Ndando jia mu Nyuma
it-1-F diyiji 852 par 3
Gukayewa
Mukhuala wa Moize wakhalele muzuela egi gutuama ashiye muthu watshitshi gubola, mathemua mbadi akhalele naye guzoga ha gutshita uthemua. (Mikh 19:15) Gungima mathemua ene akhalele naye gukhala athu a thomo ha gusonona muthu watshitshi gubola maseso. (Mikh 17:7) Ndaga yene yakhalele mumonesa egi ana zumba mikhuala ya Nzambi nu ana tshita yagasue hagula egi enya Isalele agasue akhale aphelegeta. Ndaga yene yakhalele naye gutemesa athu akhalele muzoga uthemua wa mambo ha gutshita athu ako gubola.
26 JUILLET–1 AOUT
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | MIKHUALA 19-21
“Monyo wa Muthu Wana Khala nu Ndando gu Meso a Yehowa”
w17-F 11 diyiji 14 par. 4
Landula Khadilo dia Yehowa dia Gudihaga ha Fundo dia Athu Ako nu dia Guatotesela
4 Yakhalelego lamba ha guya gu membo 6 a gulengela. Yehowa wawambelele enya Isalele ha gutunga membo a gulengela thathu gusambua dia muta wa Yordane, membo ako thathu gu sambua diko. Mukunda natshi? Ha gula muthu udi mulenga ahete muphushi mu dimbo dia gulengela ha gula akhale mu ubambi. (Lutang. 35:11-14) Akhalele naye gulondega njila jiakhalele muya gu membo a gulengela muabonga diago. (Mikh. 19:3) Ha gutadila mukhuala wa enya Yuda, akhalele muhaga ba pancarte mu njila ha gukuatesa muthu udi mulenga ha guheta muphushi mu dimbo dia gulengela. Ahagele membo agulengela hagula muthu yonu ashiyilego muthu gu khuta alengigo ha guya mu ifutshi iko handaga mu ifutshi yene wajiya gulolewa ha gukombelela nzambi jia isongo.
w17-F 11 diyiji 15 par. 9
Landula Khadilo dia Yehowa dia Gudihaga ha Fundo dia Athu Ako nu dia Guatotesela
9 Ahagele membo a gulengela ha gubamba enya Isalele ha gula akhadigo nu mukudi wa mahatshi. (Mikh. 19:10) Yehowa wana zula monyo nu ndando. Ana tshigina ndo nga hazonda ‘Muthu udi mushiya muthu munu atshitshilego gubola.’ (Ish. 6:16, 17) Yehowa wana gudisha ha fundo dia athu ako, udi diago Nzambi wa gijila. Hene wana gujiya gula muthu washiyi muthu gukhuta nga ndo. Ya diago akhalele naye gutotesela muthu munu ashiyilego muthu gu khuta. Ikhale ngenyi muthu muene wakhalele naye thomo guwambela akulu a mu dimbo diene mulonga wenji. Gungima akulu akhalele mutadila mulonga wene, gula amona egi muthu muene ashiyilego muthu gukhuta, wakhalele naye gusala mu dimbo dia gulengela uu nu tangua nganga-nzambi wakoma mbaafua. Idi mukotelesa egi wakhalele naye gusala guene monyo wenji wagasue. Ndaga eji jiakhalele mukuatesa enya Isalele agasue ha gukotelesa egi monyo wa muthu wakhala wa gijila. Ha gumonesa egi akhalele munemesa Muthu Wafugile Monyo, akhalelego naye gukalagala ndaga jiajiya guhaga monyo wa athu ako mu gingonza.
it-2-F diyiji 892 par. 9
Mahatshi
Athu agasue adi naye gusuanguluga nu monyo wahanele Nzambi. Hene gula muthu mumoshi washiya muthu mbawukhala nu mulonga nu Nzambi. Ndaga yene ya monegele diago tangua Gayino ashiyile Abele, Nzambi wamuwambelele egi: ‘Mahatshi a phangi’aye adi gungudidila mangololo ha mavu.’ (Gis 4:10) Gula muthu udi nu umbalagaji nu muthu muko udi mukamba gumushiya, nga udi muzoga uthemua wa mambo ha gumukalagala gubola muthu wa luholo elu udi muhaga monyo wa phangi’enji mu gingonza. Mbawukhala nu mukudi wa mahatshi.—Levi 19:16; Mikh 19:18-21; 1 Yone 3:15.
Ndaga jia Ndando jia mu Nyuma
it-2-F diyiji 1106 par. 1
Tribinale
Akhalele muhaga tribinale yazonda ha mufulo wa dimbo. (Mikh 16:18; 21:19; 22:15, 24; 25:7; Luta 4:1) “Mufulo”adi muzuelela haha idi fundo dimoshi diakhalele mukhatshi dia dimbo hehi nu mufulo wa dimbo. Akhalele mutangela enya Isalele Mukhuala wa Nzambi ha mufulo wa dimbo nga guawambela ndaga jiko adi naye gutshita. (Neh 8:1-3) Yakhalelego lamba ha guheta mathemua ha mufulo wa dimbo tangua akhalele musophesa athu. Handaga lusugu lua mudidi athu akhalele mubalegela ha mufulo wene ha guzoga nga ha gungina mu dimbo. Akhalele muzuelela milonga gifua gusumbisa ima ya muthu nga ndaga jiko. Guhaga tribinale ha mufulo wa dimbo fundo dia athu avula, yakhalele mukuatesa manzuji ha gumonesa gutema, ha gusophesa milonga mu luholo luabonga nu ha guzula ba desizio abonga. Idi mumonega egi akhalele muhaga tribinale ha mufulo wa dimbo, ha gula manzuji asophese muabonga. (Yobo 29:7) Samuele wakhalele muya gu Betele, gu Gilegala, gu Misepha nu gu Lama fundo diakhalele inzo yenji ha ‘gusophesa enya Isalele mu mafundo ene.’—1 Sam 7:16, 17.
2-8 AOUT
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | MIKHUALA 22-23
“Luholo Lutshi Mukhuala Wakhalele Mumonesa egi Yehowa Wana Gudisagesa Mukunda nu Shitu?”
it-1-F diyiji 868 par. 2
Ginemo
Mu tangua dikulu akhalele mukalegela shitu hagubatela ginemo. Gula muenya Isalele wamona phunda ya mbalagaji yenji yadibanjiginya gosha ginemo gienji ‘akhalelego naye guyibemba’. Uvi wakhalele naye gumukuatesa ha guyizugisa. (Guz 23:5) Akhalele mutamega ima yinyi shitu yajiya gubata egi ginemo gifua ‘ginemo giajiya gubatewa gudi shitu jiyadi jia phunda’—2 Maf 5:17.
it-1-F diyiji 635 par. 2
Mikhuala
Mukanda wa Mikhuala wana monesa egi shitu jiakhala nu ndando yavula. Mukhuala wakhalele mutunyisa enya Isalele ha gukuata ganjila gadi mulangelela mayi nga gadi nu ana holu dia kianzu, handaga gene gakhalele mumbamba anenji. Uvi akhalele naye gubemba ngina, azudi mayi nga ana atunjila. Ngenyi ngina yajiiya guvuala ana ako. (Mikh 22:6, 7) Muenya ilanga akhalelego naye gujitshiga phunda nu ngombe hamoshi ha gujitshitshisa mudimo. Hagula shitu yinyi ishigo nu ngolo jiavula imonyigo lamba. (Mikh 22:10) Akhalelego naye gukanga ngombe kano ha guyitunyisa gudia mbuto yakhalele mudiata hagula ifuigo gu nzala. Handaga ngombe yakhalele mukalagala mudimo wakola wa gudiata mbuto.—Mikh 25:4.
w03-F 15/10 diyiji 32 par. 1-2
“Mukuatshigo Ufuta nu Athu Anyi Ashigo Aklisto”
GIFUA LUHOLO tudi guyimona gu gifuanesa egi, ajitshiga gabalu nu ngombe ha gutshita mudimo hamoshi uvi shitu eji jidi jiaguhuila diago. Mutshi ajitshigila shitu jiene mbadi udi gujisagesa muavula, handaga mutshi wene wana jitshigiwa gudi shitu mbadi jidi gukoma luholo lumoshi nu ngolo jia luholo lumoshi. Nzambi wana gudisagesa mukunda nu jishitu. Wawambelele enya Isalele egi: ‘Ujitshigago ngombe nu phunda gu mutshi umoshi ha gudima.’ (Mikhuala 22:10) Mukhuala owu wakhalele nji mutadila gabalu nu ngombe.
Yadiago muenya ilanga akhalelego naye gubatela shitu jienji lamba dia luholo elu. Uvi gula muthu muene ashigo nu ngombe mbadi wajiya gujitshiga shitu mbadi adi najio ha gukalegela mudimo. Yajiya gukhala egi sendese mu givo 1800 uu nu mu 1900, enya ilanga akhalele mutshita ngenyi gifua luholo tuayimonyi gu ifuanesa. Luholo akhalele mukalegela shitu jiakhalelego nu ngolo nga ukomelo umoshi, shitu yazonda yakhalele mumona lamba ha guya hamoshi nu shitu yakoma. Uvi shitu yakoma yakhalele mubata ginemo giavula luholo yakhalele muya nu gunana shitu yazonda.
Ndaga jia Ndando jia mu Nyuma
it-1-F diyiji 629-230
Mukudi, Muthu udi Muzula Mukudi
Mukudi udi gima ginyi udi naye gufuta gudi muthu wa gusombi, nga gima gimoshi ngenyi udi naye guhana gudi muthu. Matangua avula gu Isalele ikulu athu akhalele muzula mikudi gula ashigo luko nu makuta. Enya Isalele akhalele mumona egi mukudi udi gima giabola handaga muthu wakhalele musomba wakhalele mubua muenya mudimo wa muthu wamusombi. (Ish 22:7) Nzambi wawambelele akombeledi enji egi, adi naye gukhala nu khadilo dia gukhapha. Adi naye gusomba akuaku’awo enya Isalele ima yagasue adi nayo funu, ashigo naye gukamba ndo egi avutudile nu ima iko holu. (Guz 22:25; Mikh 15:7, 8; Ngi 37:26; 112:5) Uvi gula asombi ngenji ajiya gumutoga ha gufuta nu ima iko holu. (Mikh 23:20) Enya Yuda ana zuela egi, mukhuala owu wakhalele mutadila athu akhalele musomba ima ha gukalagala komerse. Uvi wakhalelego mutadila athu akhalele musomba ima ha gudikuatesa. Ngenji jiakhalele gu Isalele phamba mukunda nu tangua diazonda. Matangua avula akhalele muya guene ha gukalagala komerse. Hene enya Isalele ajiya guasomba hagula avutule nu ima iko holu. Handaga gula ene nji asomba athu ima akhalele mutshigina egi avutudile nu ima iko holu.
9-15 AOUT
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | MIKHUALA 24-26
“Luholo Lutshi Mukhuala wa Moize Wakhalele Mumonesa egi Yehowa Wana Zula Akhetu nu Ndando?”
it-1-F diyiji 874 par. 4
Mukhetu
Mukhuala watadila masuta wakhalele nji mukunda nu gubonga gua yala nu mukhetu. Handaga wakhalele muzuela egi, gula yala wazula mukhetu mu ulo ajiyilego guya mu mudimo wa gisuta mu givo gia thomo gia ulo wawo. Ndaga eyi yakhalele mukuatesa yala nu mukhetu ha guheta tangua dia guvuala mona. Ngenyi mona muene wakhalele mukatula ginenji gikenene gula mulumi’enji ashigo guene nga gula wafua genji gu ita.—Mikh 20:7; 24:5.
it-1-F diyiji 994 par. 6
Gunona Mbuto Jiasadi mu Ilanga
Mukhuala watadila phutu wakhalele mutuma athu ha gukhala nu khadilo dia gukhapha, dia gudisha ha fundo dia athu ako nu ha gusha mutshima egi Yehowa mbawakuatesa. Uvi wakhalelego mutuma athu ha gukhala imonya. Ndaga eji jidi mumonesa giamatshidia gia ndaga jiazuelele Davidi egi: ‘Khenji ngamonele gale ndo nga hazonda muthu wabonga mubembewa gudi Nzambi, nga anenji muya nu gulomba ima ya gudia.’ (Ngi 37:25) Ha guheta gubonga gua ndaga jiakhalele muzuela Mukhuala owu, athu anyi akhalele phutu akhalele naye gukalagala mudimo wakola hagula akhadigo nzala. Ngenyi ene nu an’awo akhalelego naye guya nu gutoga ima ya gudia.
w11-F 1/3 diyiji 23
Wana Guyijiya ba?
Gu Isalele gula yala wafua uvi avualelego nga mona wa yala mumoshi, Akhalele mutoga egi phangi enji adizule mu ulo nu mukaji’enji hagula avuale nenji ana. Ngenyi jina dienji diajiyilego gutota mu fami. (Gisendeselo 38:8) Gungima Mukhuala wa Moize nji wazuelele ndaga yene. Ana tamega ulo wene mu français egi: Mariage léviratique. (Mikhuala 25:5, 6) Lumene lua Boaza ludi mu mukanda wa Luta ludi mumonesa egi yala wagasue wa mu fami wajiya guzula mukaji’a muthu wafui gula aphangi a muthu wafui ashigo luko nu monyo.—Luta 1:3, 4; 2:19, 20; 4:1-6.
Mu masugu a Yesu ndaga jia luholo elu jiakhalele nji mukalegewa, gifua luholo mafumu a ikombelelo adi guyizuelela mu mukanda wa Mako 12:20-22. Mu siekle ya thomo Historien mumoshi wa muenya Yuda mujina dia Flavius Josephe wazuelele egi, akhalelego mukalagala ulo wa luholo elu phamba ha gubamba jina dia muthu wafui. Uvi yakhalele nji mukuatesa ha gubamba ima yenji mu fami nu ha gukuatesa mukaji’enji wasadi. Mukhetu akhalelego naye guzula ima ya mulumi’enji wafui. Uvi ana akhalele muvualewa mu ulo wa luholo elu, ene akhalele naye guzula ima ya muthu wafuile.
Ndaga jia Ndando jia mu Nyuma
it-1-F diyiji 657 par. 5
Gushiya Ulo
Mukanda wa Gushiya Ulo. Ndaga jiabola jiakhalele mukalagala athu ha gushiya ma ulo, jiajiyile ndo gututuma ha gutangiza egi mukhuala wa Moize walebesele ndaga tangua wazuelele egi: Yala wa muenya Isalele wajiya gushiya ulo nu mukaji’enji. Uvi guakhalele nu ndaga jiko yala wakhalele naye gutshita gutuama dia gushiya ulo. Yala muene wakhalele naye ‘gusonegela mukaji’enji mukanda wa gushiya ulo’ gungima wakhalele naye ‘gumuhana nawo nu amukayi gumbodi’enji.’ (Mikh 24:1) Biblia yana zuelelago muavula ndaga akhalele mukalagala ha gushiya ulo. Uvi yajiya gukhala egi mukatshi dia ndaga ya thomo yala wakhalele naye gukalagala, idi guya mumona athu a gutema. Athu ene ajiya nji guakuatesa ha gulondega mulonga wawo. Tangua dinyi akhalele muzula ha gusonega mukanda diakhalele mukuatesa luko yala ha gutadila desizio dienji muabonga. Yala wakhalele naye gumonesa haphelo ndaga jiakhalele gumutuma ha gushiya ulo nu mukaj’enji. Wakhalele naye gusonega ndaga jiene jiagasue gu mukanda. Akhalele mutshita ngenyi ha gutunyisa mala ha gushiya ulo nu akaji’awo mukunda nu tundaga tuazonda-zonda. Gutshita ngenyi guakhalele guakuatesa ha gubamba akhetu. Biblia yanago guzuelela ndaga akhalele musonega mu ‘mukanda wa gushiya ulo.’
16-22 AOUT
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | MIKHUALA 27-28
‘Ishimbigo Eyi Yagasue Mbayikhala Yenu’
w10-F 15/12 diyiji 19 par. 18
Gubonga Mbatuheta mu Njila ya Fumu udi Mutuamezewa Gudi Nyuma ya Nzambi!
18 Gutegelela gudi mukotelesa gukuata mu mitshima yetu ndaga jidi mu Biblia nu mu mikanda yetu. (Mat. 24:45) Idi mukotelesa nji gutumagela Nzambi nu mun’enji. Yesu wazuelele egi: ‘Ishigo muthu wagasue udi gungutamega egi: “Fumu, Fumu,” mbawungina mu Ufumu wa mu dilu, uvi phamba muthu udi mukalagala gutshigina gua Tata wami udi mu dilu.’ (Mat. 7:21) Gutegelela Nzambi gudi mukotelesa nji egi gutshigina nu mutshima umoshi egi Yehowa wahagele hungu dia Uklisto, watombele akulu ha gudituameza ‘athu ene adi gifua makhapho.’—Ef. 4:8.
w01-F 15/9 diyiji 10 par. 2
Mbawuheta Ishimbigo ya Yehowa ba?
2 Mbimbi ya Hebelu yabalumuiwe egi “gulandula gutegelela” mu Mikhuala 28:2 idi mukotelesa gulandula gukalagala ndaga. Akombeledi a Yehowa ashigo naye gutegelela Yehowa phamba hugo dimoshi, uvi adi naye gumutegela monyo wawo wagasue. Ngenyi mbaheta ishimbigo ya Yehowa. Mbimbi ya Hebelu yabalumuiwe egi “guheta,” yakatuga mu mbimbi yana kalegewa gudi mayanga (chasseur) idi mukotelesa egi “gukuata” nga “gusonona.”
w10-F 15/9 diyiji 7 par. 4
Tukambenu Ishimbigo ya Yehowa nu Giamatshidia Giagasue
4 Enya Isalele akhalele naye gukombelela Nzambi nu mutshima wa luholo lutshi? Mukhuala wa Nzambi wakhalele muzuela egi Nzambi mbaakhadigo nu gusuanguluga gula akombeledi enji ashigo gumukombelela ‘nu gusuanguluga mu mutshima.’ (Tanga Mikhuala 28:45-47.) Yehowa wana tshigina egi tumutumagele nu mutshima umoshi handaga shitu nga bademo ajiya nji gutumaga, uvi ana tumaga ndo nu mutshima umoshi. (Mako 1:27; Yak. 3:3) Gutumagela Nzambi nu mutshima umoshi guana monesa egi tuana gumuzumba. Tuana khala nu gusuanguluga ha gutumagela Yehowa handaga tuana jiya egi Mikhuala yenji yana khala ndo yanema nu ‘wana shimbiga athu agasue adi gumukamba nu mutshima umoshi.’—Heb. 11:6; 1 Yone 5:3.
Ndaga jia Ndando jia mu Nyuma
it-1-F diyiji 364 par. 3
Mudidilo
Mukhuala wa Nzambi wakhalele mutunyisa guvutula mudidilo wa muthu gungima. (Mikh 19:14; tala nji Ish 22:28.) Akhalele muta muthu wakhalele ‘muvutula mudidilo wa muthu muko gungima’ mukumbu. (Mikh 27:17) Matangua avula muenya ilanga wakhalele muheta ima ya gujingila mu mbuto akhalele muzola mu ilanga. Hene gula muthu muko wavutula mudidilo wa gilanga gienji gungima, yakhalele gifua udi gumutambula gima gienji giana gumukuatesa ha gukhala muabonga. Mu tangua dikulu gula muthu udi mutshita ngenyi akhalele gumuzula luholo lumoshi nu nzangi. (Yobo 24:2) Athu abola akhalele mukalagala ndaga jia luholo elu. Biblia yafuanesele mafumu a enya Yuda a mutangua dia Hoshea nu athu anyi ana vutula mididilo ya athu gungima.—Hosh 5:10.
23-29 AOUT
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | MIKHUALA 29-30
“Yana Khala Diago ndo Lamba ha Gukombelela Yehowa”
w09-F 1/11 diyiji 31 par. 2
Yehowa Watuhanele Luendu lua Guditombela Ndaga
Yana khala lamba ha gujiya ndaga Yehowa wana gututoga nu ha gujitumagela ba? Moize wasonegele egi: ‘Mikhuala eyi ngudi gumihana mangino ishigo yabalega gukola mukunda nu enue, ishigo nji gualeha.’ (Mikhuala 30:11) Yehowa anago gututoga ha gukalagala ndaga jinyi tuajiyilego gukalagala. Wana gututoga ndaga jinyi adi mujiya egi jishigo lamba gudi esue ha gujitagenesa. Mikhuala yenji yana khala nji ndo lamba ha gukotelesa. Tushigo naye gukamba gukanduga ‘mu dilu’ nga gukamba guya ‘ha sambua dia muta’ ha gujiya ndaga Nzambi ana gututoga. (Mikhuala 30:12, 13) Biblia yana gutuwambele diago haphelo ndaga tudi naye gukalagala ha gukhala nu monyo.—Mika 6:8.
w09-F 1/11 diyiji 31 par. 1
Yehowa Watuhanele Luendu lua Guditombela Ndaga
PHANGI wa mukhetu mumoshi wazuelele egi: “Ngakhalele muvua woma egi mbangushigo musala ya gujinginyina gudi Yehowa.” Wakhalele mutangiza ngenyi mukunda nu ndaga jiamubuidile tangua akhalele mona wazonda. Aye nji wana tangiza ngenyi ba? Tuana guvua woma mukunda nu ndaga jiatubuidile ba? Ndo. Handaga Yehowa watuhanele luendu lua guditombela ndaga. Esue hakhetu tuajiya gutomba luholo tudi mutshigina gujinga. Yehowa wana tshigina egi tutombe ndaga jiabonga. Biblia yana gutukuatesa ha gujiya luholo tuajiya guyikalagala. Tutadilenu mbimbi jia Moize jidi mu Mikhuala mukhapho 30.
w09-F 1/11 diyiji 31 par. 4
Yehowa Watuhanele Luendu lua Guditombela Ndaga
Ba desizio tuana zula ana tadila nji Yehowa ba? Ayi ana gumutadila. Moize wasonegele mu ngolo jia nyuma ya Nzambi egi udi naye ‘gutomba monyo’ (Mikhuala 30:19) Luholo lutshi tuajiya gutomba monyo? udi muzuela egi: ‘Muzumbe Yehowa Nzambi wenu, mutegelele ndaga adi gumiwambela, musale nji ya gujiginyina gudi muene.’ (Mikhuala 30:20) Gula tudi muzumba Yehowa mbatukhala nu gusuanguluga ha gutegelela mbimbi yenji nu guyitumagela. Mbatusala nji ya gujinginyina gudi muene ikhale tuatagana nu malamba a luholo lutshi. Gula tudi mutshita ndaga eji tuazuelela idi mukotelesa egi tudi mutomba monyo. Ngenyi mbatukhala nu lujingu luabonga, mbatukhala nji nu felela dia gujinga mu mavu ahe-ahe a Nzambi.—2 Phetelo 3:11-13; 1 Yone 5:3.
Ndaga jia Ndando jia mu Nyuma
it-2-F diyiji 453 par. 3
Kutshui
Yehowa wakalegele akombeledi enji ha guwambela enya Isalele anyi akhalele muto wakola nu akhalelego gumutumagela egi, ‘matshui awo adi a gushita.’ (Yel 6:10; Makal 7:51) Akhalele gifua ashitshiwa matshui hagula avuigo muabonga. Handaga Yehowa wahanele athu ana gumukamba matshui ha gukotelesa ndaga adi muvua nu ha gujitumagela. Wanabemba egi kutshui dia muthu yonu ashigo gumutumagela dishite mu nyuma. (Mikh 29:4; Lomo 11:8) Mupostolo Phaula wadiangela guzuela egi, gudi nu tangua athu anyi akhalele mumonega gifua adi Aklisto a giamatshidia mbatuna giamatshidia nu mbaabua ba aposta. Mbakhadigo musuanguluga ha guvua giamatshidia gidi mu mbimbi ya Nzambi. Ene mbasuanguluga ha gutegelela mbimbi jidi ‘guabongela’ gu matshui nu ndaga jidi guasuanguluisa nu malongo a mambo. (2 Tim 4:3, 4; 1 Tim 4:1) Luko muthu wajiya guvua ‘gubala’ mu matshui gula udi muvua mene jidi musagesa, gifua mene jia malamba.—1 Sam 3:11; 2 Maf 21:12; Yel 19:3.
30 AOUT–5 SEPTEMBRE
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | MIKHUALA 31-32
“Zula Malongo mu Ifezegeselo idi mu Lungimbo Yehowa Wawambelele Moize ha Gulongesa Enya Isalele”
“Nguhane Mutshima Umoshi ha Guvua Woma Mukunda nu Jina Diaye”
8 Gutuama egi enya Isalele angine mu Mavu a Gutendelela, Yehowa walongesele Moize mbimbi jia lungimbo. (Mikh. 31:19) Gungima, Moize walongesele enya Isalele lungimbo luene. (Tanga Mikhuala 32:2, 3.) Gula tuatangigiza ndaga jidi mu verse 2 nu 3, idi mumonega egi Yehowa gatshiginyilego egi jina dienji disuegewe, nga gutangiza egi athu ajiyilego guditanga handaga didi dia gijila. Wana tshigina egi athu agasue ajiye jina dienji! Enya Isalele akhalele diago nu luendu luakoma ha guvua Moize mualongesa ndaga jiatadila Yehowa nu jina dienji dia lutumbu! Ndaga jiaawambelele Moize jiakolesele gutshigina guawo gifua luholo meya a mvula ana kuatesa muangu nu mitshi ha gukula. Luholo lutshi tuajiya gujiya gula malongo etu adi gifua meya a mvula?
9 Tangua tudi mulongesa inzo nu inzo nga mu mafundo a athu avula, tudi naye gukalegela Biblia ha guawambela egi Nzambi jina dienji Yehowa. Tuajiya guahana mikanda yetu, guatalesa video nu ndaga jiko jidi mu site Internet yetu ha gutumbuisa Yehowa. Gu mudimo, nga gu khalasa nga tangua tudi mu vuayaje, gula tuaheta okazio tudi naye gulongesa ndaga jiatadila Tata wetu wa guzumba nu ndaga jiana tshigina muene. Tuajiya guwambela athu ndaga jiabonga mbajikalagala Yehowa mukunda nu esue nu mukunda nu mavu. Tangua adi muvua ndaga jiene, yajiya gukhala egi idi giphungu gia thomo adi gujivua. Guwambela athu giamatshidia giatadila Tata wetu wa guzumba, guana gutukuatesa ha gutumbuisa jina dia Nzambi. Tuana guakuatesa ha gukatula mambo nu mashingo anyi athu ana zuela mukunda nu jina dia Yehowa. Ndaga jia Biblia tuana longesa athu jidi jiabalega ndando, jiana guahana gikhesa.—Yesh. 65:13, 14.
w09-F 1/5 diyiji 14 par. 4
Wana Kotelesa Ifezegeselo Yana Kalegewa mu Biblia ba?
Matangua ako Biblia yana fuanesa Yehowa nu ima. Yana gumutamega egi: ‘Seso dia Isalele, ‘fundo dia gulengela’ nga ‘ngolo’ (2 Samuele 23:3; Ngimbo 18:2; Mikhuala 32:4) Luholo tshi ifezegeselo yene idi gudivua diago? Tuzuelele gifezegeselo gia seso. Gifua luholo seso diana khala diakola nu dianago gudinyigisa, Yehowa nji udi fundo dietu diakola dia gulengela.
w01-F 1/10 diyiji 9 par. 7
Landula Gifezegeselo gia Yehowa Tangua Udi Mulongesa An’aye
7 Tuzuelelenu guzumba Yehowa wamonesele enya Isalele. Moize wakalegele gifezegeselo giabonga ha guzuelela guzumba guakhalele mukatshi dia Yehowa nu enya Isalele. Wazuelele egi: ‘Gifua luholo njila ya khuyi yananyigisa kianzu gienji, yana zuga holu dia an’enji, yana kangula mahambu enji yana zula anenji ha guabata nu mahambu enji. Yehowa muene hakhenji muene wakhalele mutuameza [Yakobo].’ (Mikhuala 32:9, 11, 12) Ha gulongesa an’enji luholo lua guzuga njila ya khuyi yana ‘nyigisa kianzu gienji’ yana ‘nyigisa mahambu enji’ hagula an’enji azuge atshite gifua yene. Gula an’enji azuga mosha kianzu, ana khalago luko mu ubambi, hene gin’awo wana zuga holu diawo. Gula mun’enji umutshigina gubua hashi, gin’awo wana bulumuga muphushi ha gumukuata, wana ‘gumubata nu mahambu enji.’ Luholo lumoshi nji nu Yehowa wakhalele mukuatesa enya Isalele nu guzumba guagasue, handaga akhalele gifua mawunda nga ana gu meso enji. Wahanele akombeledi enji Mukhuala wa Moize. (Ngimbo 78:5-7) Nzambi wakhalele mutala muabonga enya Isalele, wakhalele nji hehi ha guakuatesa gula atagana nu malamba.
Ndaga jia Ndando jia mu Nyuma
w04-F 15/9 diyiji 27 par. 11
Ndaga jia Ndando Jidi mu Mukanda wa Mikhuala
Mikhuala 31:12. Mavuala adi naye gukhala fundo dimoshi nu athu agukula mu gudibungisa gua mu hungu ha gutegelela nu ha gulonguga ndaga jiavula.