-
Enya Sanhédrin Asophesele Yesu, Gungima Ayile Nenji Gudi PilateYesu—Udi Njila, Giamatshidia, nu Monyo
-
-
MUKHAPHO 127
Enya Sanhédrin Asophesele Yesu, Gungima Ayile Nenji Gudi Pilate
MATAYO 27:1-11 MAKO 15:1 LUKA 22:66–23:3 YONE 18:28-35
ENYA SANHÉDRIN ASOPHESELE YESU MU GIMENEGENA
YUDASA ISAKALIOTE WADISHIYILE
AYILE NU YESU GUDI PILATE
Gosa guakhalele mutshia tangua Phetelo gatunyile Yesu giphungu gia thathu. Enya sanhédrin amanesele gusophesa guawo gua mambo, enji amuanganene. Mu lusugu lua thano mu gimenegena, adibungishile luko ha gusophesa Yesu. Yajiya gukhala akalegele ngenyi ha gusuega gubola atshitshile luholo asophesele Yesu mu phipha. Atamegele luko Yesu.
Luko, tribinale yamuhudile gamba: ‘Gula aye udi klisto, tuwambele.’ Muene wabalumuine egi: ‘Ngatshima ngamiwambela, mushigo mutshigina genu nga hazonda. Luko, gula ngamihula mihu, mushigo gunguhana kueteya.’ Uvi, wawambelele nu gikhesa giagasue egi muene udi muthu adi muzuelela mu mukanda wa Daniele 7:13. Wazuelele egi: “Sendese luenyelu uu ivo nu ivo, Mun’a muthu mbawukhala waguditumbiga gu koko gua madia gua ngolo gua Nzambi.”—Luka 22:67-69; Matayo 26:63.
Uvi ene alanduile gumuhula gamba: ‘Na aye udi mun’a Nzambi ba?’ Yesu wabalumuine egi: ‘Enue hakhenu mudi muzuela egi ngudi muene.’ Amonele egi Yesu udi naye gushiyiwa handaga guzuela guenji guakhalele gifua muene udi mushingana Nzambi. Ene ahudile gamba: ‘Esue tudi luko nu ndaga ya themua jiko ba?’ (Luka 22:70, 71; Mako 14:64) Hene, ajitshigile Yesu, ayile nenji gudi Guvernere wa Roma Ponce Pilate.
Yajiya gukhala egi Yudasa Isakaliote wamonele luholo akhalele muya nu Yesu gudi Pilate. Tangua Yudasa wamonele egi akhalele muya nu Yesu ha gumushiya, wavuile gikenene giakola, enji matangi amusugile. Uvi, hafundo dia guvutuga gudi Nzambi ha gubalumuna diago mutshima, wayile mumona mafumu a nganga-nzambi ha guaavutudila utadi 30 wa siliva. Yudasa wawambelele mafumu a nganga-nzambi egi: ‘Ngatshitshile muabola luholo ngadigile muthu gakalegelogo genji gubola.’ Uvi ene amubalumuine nu shidi yagasue egi: “Eyi idi ndaga yetu ba? Idi ndaga yaye!”—Matayo 27:4.
Yudasa wabishidile utadi 30 wa siliva mu tempelo, gungima watshitshile ndaga iko yabola, wayile gudishiya. Wadijitshigile shinga mu shingo. Idi mumonega egi luthango lua mutshi gajitshigile shinga, luabatugile. Hene, wabuile holu dia seso, watawugile hakatshi nu khatshi.—Makalegelo 1:17, 18.
Yakhalele mu gimenegena, tangua ayile nu Yesu gumbo dia Ponce Pilate. Uvi enya Yuda anyi akhalele muya nenji atunyine gungina mu luphango, handaga atangijile egi gudibungisa nu athu anyi ashigo enya Yuda guajiya guaabuisa enya usala. Ngenyi, mbayaahanyigo njila ya gudia mu lusugu lua 15 Nizani, lusugu lua thomo lua wano wa Mapha Ashigo nu levire (wano wene wakhalele mukalegewa mu sungi ya wano wa Pake).
Pilate wazogele hanze, waahudile gamba: “Mudi mufunda yala owu mu ndaga itshi?” Ene amubalumuine egi: “Nga yala owu gashigo mutshitshi wa ndaga jiabola, nga tuajiyilego gumuhana gudi aye.” Yajiya gukhala egi, Pilate wadivuile gifua akhalele gumushinjiga ha gutshita ndaga, hene wazuelele egi: “Muzulenu, mumusophesenu enue hakhenu gifua idi muzuela mikhuala yenu.” Enya Yuda amonesele egi akhalele nu matangi a gushiya Yesu, abalumuine gamba: “Idi mukhuala gudi esue ha gushiya muthu.”—Yone 18:29-31, NW.
Yadiago, gula ashiya Yesu mu tangua dia wano wa Pake, yajiya guzola matululu gudi athu handaga athu avula akhalele musuanguluga nu Yesu. Uvi, enya Roma akhalele nu ufumu wa gushiya athu akhalele mushiya mikhuala. Hene, gula enya Yuda ashinjiga Pilate ha gushiya Yesu gifua muthu gakhalelego mutumagele mafumu, mbaamonesa gudi athu egi ene atshitshilego gawo gubola.
Mafumu a nganga-nzambi awambelelego Pilate egi azudile desizio dia gushiya Yesu handaga muene washingile Nzambi. Amumbidile mambo ako, azuelele egi: “Tuasanga muthu owu [1] mulumbugisa gifutshi gietu, [2] mutunyisa athu egi afutshigo gitadi gudi Sezale, nu [3] muzuela gamba ame diago ngudi Klisto fumu.”—Luka 23:2.
Luholo Pilate wakhalele mumoneshi wa Roma, wadisagesele ha guvua egi Yesu wakhalele guditamega egi fumu. Hene, Pilate wanginyine luko monzo ya ufumu, watamegele Yesu, wamuhudile gamba: “Aye udi Fumu wa enya Yuda ba?” Mu guzuela guko, wamuhudile egi, ‘Udi mujiya egi washiya mukhuala luholo udi muditamega egi fumu, nu udi mulumbugila Sezale?’ Yajiya gukhala egi Yesu watshiginyile gujiya ndaga jiakhalele mujiya Pilate mukunda nu muene, hene wahudile egi: ‘Aye udi muhula ndaga eyi mu gutshigina guaye, nga ndo athu ako aguwambela mbimbi eyi ha ndaga yami?’—Yone 18:33, 34.
Pilate wamonesele gifua gakhalelego mujiya Yesu, uvi wakhalele mukamba gumujiya. Wazuelele egi: “Ame ngudi muenya Yuda ba?” Wazuelele luko gamba: “Akuakuenu nu mafumu a nganga-nzambi aguhanyi gudi ame. Aye itshi watshitshi?”—Yone 18:35.
Yesu wajiyile egi Pilate wakhalele muzuelela ndaga yatadila ufumu. Wahanele kweteya mu luholo lua yitugishile diago Pilate.
-
-
Pilate nu Helode Amonele egi Yesu Gatshitshilego Genji GubolaYesu—Udi Njila, Giamatshidia, nu Monyo
-
-
MUKHAPHO 128
Pilate nu Helode Amonele Egi Yesu Gatshitshilego Genji Gubola
MATAYO 27:12-14, 18, 19 MAKO 15:2-5 LUKA 23:4-16 YONE 18:36-38
PILATE NU HELODE ASOPHESELE YESU
Yesu wadijigile Pilate haphelo egi muene udi giago fumu. Uvi, Ufumu wenji wakhalelego gingonza gudi enya Roma. Yesu wazuelele egi: “Ufumu wami ushigo wa ha mavu awa. Nga Ufumu wami udi wa ha mavu awa, nga enya mudimo ami alui hagula nguhanewago gudi manene a enya Yuda. Uvi, Ufumu wami ushigo wa hamavu awa.” (Yone 18:36) Yadiago, Yesu udi nu Ufumu, uvi ufumu wenji ushigo wa ha mavu awa.
Pilate gabembelego ndaga yene ndo. Wahudile egi: “Na, udi gaye Fumu?” Yesu wawambelele Pilate egi muene hakhenji wazuelele giamatshidia. Wamudijigile egi: “Ayi, aye hakhaye wazuela egi ngudi Fumu. Ngavualewe mukunda nu ndaga yene, ngajile nji ha mavu mukunda nu ndaga yene, ha guzuela ndaga ya giamatshidia. Muthu wagasue udi gu khanda ya ndaga jia giamatshidia, wana guvua mbimbi yami.”—Yone 18:37, NW.
Masugu abalega, Yesu wawambelele Toma egi: “Ame ngudi njila, ngudi giamatshidia nu ngudi monyo.” Henyaha, Pilate nji wavuile egi Yesu wajile ha mavu mukunda nu gulongesa “giamatshidia,” giatadila Ufumu wenji. Yesu wazudile desizio dia gukhala wagujinginyina gu giamatshidia giene, ngatshima idi mutoga egi atotese monyo wenji. Pilate wahudile gamba: “Giamatshidia gidi itshi?” Uvi, gamaganelego ha gutegelela mvutu. Wamonele egi ndaga eji gavuile jiakhalele jia tagana ha muene gusophesa Yesu.—Yone 14:6; 18:38.
Pilate wavutugile gudi thundu ya athu anyi akhalele agumagana hanze. Yajiya gukhala egi Yesu wakhalele hehi nu Pilate tangua Pilate wawambelele mafumu a nganga-nzambi nu athu ako akhalele nawo egi: “Ngushigo musanga gishina gia ndaga jifuila muthu owu milonga.” Thundu ya athu yavuile khabu, yazuelele egi: “Udi mulumbugisa athu, wana longesa mu Yudea yagasue, sendese gu khanda ya Galile uu nu gu fundo edi.”—Luka 23:4, 5.
Yajiya gukhala egi Pilate wadihudile luholo enya Yuda awa akhalele mukolesela mu matangi awo. Mafumu a nganga-nzambi nu mambuta a athu alanduile gusha matululu. Hene, Pilate wahudile Yesu gamba: “Ushigo muvua gaye guvula gua milolo idi ene mugufunda nayo ba?” (Matayo 27:13) Yesu gamuhanelego mvutu. Pilate wadihudile diago luholo Yesu wahuenele tedie gutuama gua ndaga eji akhalele gumufundjila.
Enya Yuda azuelele egi Yesu ‘wasendesele gulongesa gu Galile.’ Ngenyi Pilate wakotelesele egi Yesu wakhalele muenya gu Galile. Hakiene, Pilate watangijile ndaga gajiya gukalagala ha gutuna ginemo gia gusophesa Yesu. Helode Antipas (mun’a Helode le Grand) wakhalele guvernere wa Galile. Mu tangua diene, wakhalele gu Yelusalema mukunda nu wano wa Pake. Hene, Pilate watumine Yesu gudi Helode. Helode Antipas watumine athu ha gubatula Yone Mubatiji muto. Gungima, havuile Helode egi Yesu udi mukalagala ndaga jia gushimana, wavuile woma wakola handaga watangijile gifua Yesu wajiya gukhala Yone wafuzumuga gu gufua.—Luka 9:7-9.
Uvi henyaha, Helode wasuangulugile ha gumona Yesu. Gasuangulugilego handaga wakhalele nu funu ya gukuatesa Yesu, nga ndo egi wakhalele mutshigina gujiya gula ndaga akhalele mufundjila Yesu jiakhalele jia giamatshidia nga ndo. Helode wakhalele nu nzala ya gumona Yesu, nu wakhalele nu “felela dia gumona ndambo ya ndaga jia gushimana mbajikalagala” Yesu. (Luka 23:8, NW) Uvi, Yesu gatageneselego nzala jia Helode. Hakiene, tangua Helode wakhalele gumuhula mihu, Yesu gamuhanelego nga mvutu imoshi. Helode nu masuta enji avuile diago musonyi, hene ‘aseguluile Yesu.’ (Luka 23:11) Gungima, amusudigishile mulele wabonga, nu amulele tola. Hangima Helode wavutudile Yesu gudi Pilate. Thomo Helode nu Pilate akhalele mbalagaji, uvi mu tangua dinyi abuile mafuta akola.
Tangua diavutugile Yesu, Pilate watamegele mafumu a nganga-nzambi, nu mafumu a enya Yuda, nu athu ako. Wazuelele egi: “Ngamusophesa ha meso enu, ngamonelego ndaga jidi mutshiginyisa milonga mudi gumufundjila. Yadiago, Helode nji gayimonelego, handaga wamuvutula gudi esue! Muene gatshitshilego nga ndaga imoshi idi mutoga egi ashiyiwe. Mbangumuhana ndola, gungima mbangumubemba.”—Luka 23:14-16, NW.
Pilate watshiginyile diago gubemba Yesu, handaga wakotelesele egi nganga-nzambi jiakhalele nu giphi hene jiajile nu Yesu gudi muene. Gudi nu ndaga iko yahanele Pilate gikhesa ha gutshigina gubemba Yesu. Hakhalele muene ha nguasa ya gusophesa, mukaji’enji wamutumine muthu ha gumuwambela egi: ‘Unginyigo mu ndaga ya muthu unu wabonga handaga ame ngasagesewa diago muavula mangino mu nzoji [yajiya gukhala egi nzoji yene yakatugile gudi Nzambi] mukunda nu muene.’—Matayo 27:19.
Pilate wajiyile egi udi naye gubemba muthu owu gatshitshilego gubola. Uvi, luholo lutshi gajiya guyitshita?
-
-
Pilate Wazuelele egi: “Yala Muene Mueny’owu!”Yesu—Udi Njila, Giamatshidia, nu Monyo
-
-
MUKHAPHO 129
Pilate Wazuelele Egi: “Yala Muene Mueny’owu!”
MATAYO 27:15-17, 20-30 MAKO 15:6-19 LUKA 23:18-25 YONE 18:39–19:5
PILATE WAKAMBELE GUBEMBA YESU
ENYA YUDA ATOGELE EGI ABEMBE BARABASE
ATHU ALELELE YESU TOLA, NU AMUMONESELE LAMBA
Pilate wawambelele thundu ya athu anyi akhalele mukamba gushiya Yesu egi: “Ngamonelego ndaga jidi mutshiginyisa milonga mudi gumufundjila. Yadiago, Helode nji gayimonelego.” (Luka 23:14, 15, NW) Henyaha, ha gukamba gubemba Yesu, Pilate wakadigile matangi ako. Wawambelele athu egi: ‘Muakhala nu khadilo egi ngumizolele muthu mumoshi [mu bologo] mu tangua dia Pake. Hene, muatshigina ngumibembele Fumu wa enya Yuda ba?’—Yone 18:39.
Pilate wakhalele mujiya egi gudi nu muenya bologo mumoshi, jina dienji Barabase, wakhalele mujiyiwa gifua nzangi, gifua muthu wana gulumbugisa athu ako, nu gifua muthu wakhalele mushiya athu. Hene, Pilate wahudile egi: “Enue muatshigina ame ngumibembele nanyi: Barabase nga Yesu udi mutamegewa egi Klisto?” Mafumu a nganga-nzambi ashinjigile athu ha gutoga egi a azolele Barabase, uvi Yesu ndo. Pilate wahudile luko gamba: “Adi athu muyadi, muatshigina ame ngumibembele nanyi?” Thundu ya athu yakalugile gamba: “Barabase”!—Matayo 27:17, 21.
Pilate walebele muila, wahudile egi: “Itshi ngutshita giwa nu Yesu wago wanatamegewa egi Klisto?” Athu azuelele mu dijui diakola: ‘Mushiye holu dia mutshi!’ (Matayo 27:22) Idi ndaga ya musonyi diago; akhalele mutoga gushiya muthu gatshitshilego genji gubola. Pilate waabubile gamba: “Mukunda natshi? Ndaga itshi yabola yatshita muene? Ngamonelego nga gima gimoshi gidi mutoga egi ashiyiwe. Mbanguhana ndola, gungima mbangumubemba.”—Luka 23:22, NW.
Pilate wakalegele ngolo ha gubemba Yesu, uvi thundu ya athu yakhalele nu khabu jiakola egi: “Mushiye holu dia mutshi!” (Matayo 27:23, NW) Mafumu a mangumba ashinjigile athu ha guvua khabu jiakola, hene akhalele nu funu egi mahatshi azoge. Akhalelego mukamba mahatshi a mutshitshi wa ndaga jiabola nga mushiyi. Akhalele mukamba mahatshi a muthu gatshitshilego genji gubola, muthu wago ayambele ene mu Yelusalema egi Fumu, masugu thano abalega gale. Gula alandudi a Yesu akhalele hene mu tangua dinyi, idi naye gukhala egi ahenele gawo tedie, atshiginyilego egi athu a amone.
Pilate wamonele egi ndaga jiagasue gakhalele mutshita, jiabingilego. Matululu akhalele muvula, hene Pilate wazanguile meya, wawovuele mago enji guphala ya thundu ya athu agasue. Wawambelele egi: ‘Mahatshi a muthu owu gatshitshilego genji gubola ashigo ha muila wami. Eyi idi ndaga yenu.’ Ngatshima wazuelele ngenyi, athu ene abalumuinego matangi awo. Uvi, azuelele gamba: “Mahatshi enji akhale ha mila yetu nu ya anetu.”—Matayo 27:24, 25.
Guvernere Pilate wakambele gutagenesa nzala yawo, hafundo egi atshite ndaga akhalele mujiya muene egi idi yabonga. Hene, wataganesele nzala ya thundu ya athu gifua luholo atogele, wabembele Barabase. Watumine athu ha guvulula Yesu milele nu ha gumubeta.
Gungima dia gumuvulula milele nu gumubeta, masuta amuvutudile luko gumbo dia guvernere. Abungishile thundu ya masuta, asendesele gushinga Yesu. Azanguile gifulu gia miya-miya, amusudigile nagio mu muto. Luko, masuta amuhagele muhango gu koko dienji dia madia, nu amusudigishile gikuto gia benga, gifua ginyi giakhalele musudiga fumu. Amuwambelele nu gusegulula guagasue egi: ‘Moyo, Fumu wa enya Yuda!’ (Matayo 27:28, 29) Luko, amufitshile mate mu phala, amuwasele jimbanda. Azanguile muhango gakhalele nawo, amubetele nawo mu muto; azanguile ‘gifulu gia ufumu’ giakalegele nu miya ha gumusegulula, amunginyishile nagio mangololo mu muto, enji miya yamutuile mu muto.
Pilate wadihudile ha gumona luholo Yesu wabambele lutumbu nu gikhesa gienji gutuama dia malamba anyi agasue. Hene, Pilate wakambele luko luholo lua gudikatula ginemo gia gushiyisa Yesu. Wazuelele egi: ‘Tadienu! Ngudi gumizolela nenji hanze hagula enue mujiye gamba ame ngamonelego gishina gia gumufuishila milonga.’ Yajiya gukhala egi Pilate watangijile egi gula wazola Yesu hanze, nu athu amona luholo ganamanele nu luholo mahatshi akhalele muzoga, thundu ya athu yajiya gubalumuna matangi awo. Hamaganele Yesu gutuama dia thundu ya athu anyi enya shidi, Pilate wazuelele gamba: “Yala muene mueny’owu!”—Yone 19:4, 5.
Ikhale abetele Yesu, nu amunamenesele, muene wabambele lutumbu luenji nu wahenele genji tedie. Pilate nji wayimonele, handaga mbimbi jienji jidi mumonesa egi wanemesele Yesu nu wamuvuidile khenda.
-
-
Pilate Wahanele Yesu Gudi Athu, Ayile Nenji ha GumushiyaYesu—Udi Njila, Giamatshidia, nu Monyo
-
-
MUKHAPHO 130
Pilate Wahanele Yesu Gudi Athu, Ayile Nenji ha Gumushiya
MATAYO 27:31, 32 MAKO 15:20, 21 LUKA 23:24-31 YONE 19:6-17
PILATE WAKAMBELE LUHOLO LUA GUBEMBA YESU
AZUDILE DESIZIO DIA GUSHIYA YESU
Mafumu a nganga-nzambi nu athu awo amonesele Yesu lamba diakola nu amuseguluile. Ngatshima Pilate wakalegele ngolo ha gubemba Yesu, ene abalumuinego matangi awo. Akhalele mutshigina egi nga gima gimoshi gia akangigo njila ya gushiya Yesu. Alanduile guzuela mangololo egi: ‘Mushiye holu dia mutshi! Mushiye holu dia mutshi!’ Pilate wabalumuine gamba: ‘Muzangudienu enue hakhenu mumushiye, handaga ame ngamuenenego nga gima gimoshi giabola gudi muene.’—Yone 19:6.
Enya Yuda abingilego ha gutshiginyisa Pilate egi Yesu udi naye gushiyiwa handaga washiyile mikhuala ya Sezale. Uvi, itshi tuajiya guzuela giwa mu ndaga jia Nzambi? Avutugile luko ndaga amufundjile gudi enya Sanhédrin egi wakhalele mushingana Nzambi. Azuelele egi: “Tudi nu mukhuala umoshi. Ha gutadila mukhuala wene, muene udi naye gushiyiwa, handaga muene wadibuisa mun’a Nzambi.” (Yone 19:7, NW) Gudi Pilate, yakhalele ndaga ihe-ihe.
Pilate wanginyile luko monzo yenji ha gukamba luholo lua gubemba muthu owu wakhalele wa gunamana luholo amubetele muavula, nu wago mukaji’a Pilate walotele mu nzoji. (Matayo 27:19) Itshi tuajiya guzuela giwa mukunda nu ndaga ihe-ihe enya Yuda akhalele mufundjila Yesu egi udi “mun’a Nzambi”? Pilate wakhalele mujiya egi Yesu udi muenya gu Galile. (Luka 23:5-7) Uvi wamuhudile egi: “Aye udi muenya gui?” (Yone 19:9) Yajiya gukhala egi Pilate wahudile ngenyi ha gujiya gula Yesu wadiangele gujinga mu dilu, nga ndo gula muene wakhalele nzambi ba?
Pilate wadivuidile gudi Yesu hakhenji egi muene udi fumu, uvi Ufumu wenji ushigo wa ha mavu awa. Yesu gakhalelego luko nu funu ya guzuelela ndaga gadiangele guzuela, hene wahenele genji tedie. Pilate wakhalele muenya lulendo, hene wavuile khabu luholo Yesu gatunyile gumuhana mvutu. Wawambelele Yesu egi: ‘Udi mutuna guzuela nu ame ba? Aye wajiyilego egi ngudi nu ngolo jia gugubemba nu ngolo jia gugushiya ba?’—Yone 19:10.
Yesu wamubalumuine egi: ‘Ushigo nu ngolo jiko jiwajiya gungutshitshila ndaga khuta jiaguhuile Tata wa mu dilu. Ngenyi muthu wago wanguhanyi ha mago aye muene udi nu gubola guabalegela.’ (Yone 19:11) Yajiya gukhala egi, tangua Yesu wazuelele ngenyi, gakhalelego muzuelela khuta muthu mumoshi. Wakhalele muzuelela Kaifa nu athu enji, nu Yudasa Isakaliote; yakotelesa egi ene akalegele gubola guakoma gubalega Pilate.
Pilate wadihudile mukunda nu khadilo dia Yesu nu mbimbi jienji, luko wavuile woma wakola egi hugo diko Yesu wakatugile gudi nzambi. Hene, wakambele luko luholo lua gubemba Yesu. Uvi, enya Yuda azolele ndaga iko mukunda nu guvuisa Pilate woma. Amuwambelele egi: “Gula wabemba muthu owu, aye ushigo futa dia Sezale. Muthu wagasue udi mudibuisa egi udi fumu, udi mulumbugila Sezale.”—Yone 19:12.
Guvernere wazogele luko nu Yesu hanze, wakhalele hashi ha nguasa yenji ya gusophesa, wawambelele athu egi: “Tadienu! Fumu wenu mueny’owu!” Uvi, enya Yuda atunyile gawo. Azuelele mangololo egi: “Mukatule! Mukatule! Mushiye holu dia mutshi!” Pilate wabubile gamba: ‘Ngushiye fumi’enu holu dia mutshi ba?’ Sendese mualeha, enya Yuda akhalelego mutshigina uhinyinyi wa enya Roma. Uvi mafumu a nganga-nzambi akhalele muzuela mu dijui diakola egi: “Tushigo nu fumu muko khuta Sezale.”—Yone 19:14, 15, NW.
Luholo enya Yuda akhalele mushinjiga Pilate ha guaahana njila ha gushiya Yesu, muene wavuile woma, wahanele Yesu hagula ashiyiwe. Masuta akatuile Yesu gikuto giabenga giabonga, amusudigishile milele yenji ya gu thulo. Hakhalele ene muya, amuhanele mutshi wenji wa lamba hagula awubate.
Yakhalele mu gimenegena gia lusugu lua thano lua 14 Nisana. Sendese Yesu gazugile mu gimenegena gia lusugu lua nguana, gabandelego luko ndo, nu wataganele nu malamba a luholo nu luholo. Yesu wakhelele mulua ha gubata mutshi wene, uvi ngolo jiagasue jia muhuile. Hene, masuta akuatele muthu mumoshi wakhalele mubalega mu njila, ha gubata mutshi wene wa lamba ha guya nawo fundo mbashiyila Yesu. Muthu muene jina dienji Simona, muenya gu Silene, gu Afrika. Athu avula akhalele mulandula; ako akhalele mudila nu mumonesa gikenene mukunda nu ndaga yene.
Yesu wawambelele akhetu anyi akhalele mudila egi: “Akhetu a gu Yelusalema, mungudidigo ame uvi dididienu enue nu an’enu. Tadienu, masugu adi muza mbazuela athu egi, ‘Ikunya, nu mavumo abutshilego, nu mele gawamueselego adi nu gusuanguluga!’ Hugo dinyi athu mbasendesa guwambela milundu yaleha egi, ‘Mutubuzumugile!’ nu milundu yahihia gamba, ‘Mututshuige!’ Gula ndaga yabua ngenyi gudi mutshi wa gibisu, na gudi mutshi wa gimigina mbayikhala gutshi?”—Luka 23:28-31.
Yesu wakhalele muzuelela gifutshi gia enya Yuda. Giene giakhalele gifua mutshi wakhalele mufua, uvi udi gale nu ndambo ya mayiji agibisu, handaga Yesu nu enya Yuda anyi akhalele musha gutshigina guawo gudi muene, akhalele hene. Tangua alandudi enji mbabua enya gifutshi giko (Isalele ya mu nyuma), gifutshi egi mbagifua diago mu nyuma gifua mutshi wafua. Athu mbaadila mangololo tangua Nzambi mbawukalegela masuta a enya Roma ha gushiya gifutshi egi!
-
-
Fumu Mumoshi Wakalegelego Genji Gubola Washiyiwe Holu dia MutshiYesu—Udi Njila, Giamatshidia, nu Monyo
-
-
MUKHAPHO 131
Fumu Mumoshi Wakalegelego Genji Gubola Washiyiwe Holu dia Mutshi
MATAYO 27:33-44 MAKO 15:22-32 LUKA 23:32-43 YONE 19:17-24
AKHOKHELE YESU MISUMADI HOLU DIA MUTSHI WA LAMBA
NDAGA JIA SONEGEWE HOLU DIA MUTO WA YESU JIATUMINE ATHU HA GUMULELA
YESU WAHANELE FELELA DIA MONYO WA IVO NU IVO MU PHALADISO HA MAVU
Akhalele muya nu Yesu ha fundo dimoshi diakhalele hehi nu Yelusalema. Ayile nenji nu nzangi jiyadi ha guaashiya. Fundo diene diana gutamegewa egi Gologota, nga ndo fundo dia gibozobozo gia muto. Fundo diene diakhalele mumonega “haleha.”—Mako 15:40.
Avuluile athu anyi mutatu milele, a ahanele vinyo ya gubungisa nu mire (yana gukuata gifua matombe) nu ima ila khua. Idi mumonega egi akhetu a gu Yelusalema alondele vinyo yene. Luko, enya Roma akhalele muhana vinyo yene gudi athu adi naye gushiyiwa hagula alebese malamba awo. Uvi tangua Yesu galolele gandambo, watunyile guyinua. Mukunda natshi? Yesu gatshiginyilego egi akhale wagukuatewa matombe mu tangua dinyi dia gulolewa guakoma. Wakhalele nu funu egi ajiye ndaga jiagasue, nu asale wagujinginyina uu nu gu gufua guenji.
Abandesele Yesu holu dia mutshi. (Mako 15:25) Gungima, masuta amukhokhele misumadi gu mago nu gu malu. Tangua misumadi yakhalele mungina mu misunyi nu mishiya ya muila wa Yesu, wakhalele muvua gubala guakola diago. Tangua akhalele muzumbula mutshi wene, gubala guene guakhalele gudivudisa diago, handaga ginemo gia muila wenji giakhalele mutawula phuta jienji. Ikhale ngenyi, Yesu gavidilego masuta khabu. Watogele Nzambi egi: ‘Tata, atotesele gubola guawo handaga ashigo mujiya idi ene mutshita.’—Luka 23:34.
Enya Roma akhalele nu khadilo dia gusonega holu dia mutshi gubola guakalegele muthu hagula ashiyiwe holu dia mutshi. Mukunda nu Yesu, Pilate wasonegele egi: “Yesu wa gu Nazaleta, Fumu wa enya Yuda.” Wayifundjile mu Hebelu, mu Latin, nu mu Greki hagula athu avula ajiya guyitanga. Pilate wasonegele ngenyi ha gumonesa egi muene gasuangulugile ndo luholo enya Yuda amushinjigile ha gushiya Yesu. Mafumu a nganga-nzambi avuile khabu, azuelele egi: “Ufundjigo gamba, ‘Fumu wa enya Yuda,’ uvi funda egi, ‘Yala owu wazuelele egi ngudi Fumu wa enya Yuda.’” Uvi, Pilate watunyile egi amushinjige luko, hene wawambelele gamba: ‘Eyi ngafundji isale ngenyi.’—Yone 19:19-22.
Nganga-nzambi jiavuile khabu, jia vutugile luko ndaga ya mambo azuelele gutuama dia enya sanhédrin tangua akhalele musophesa Yesu. Luko, athu akhalele mubalega mu njila, akhalele mukundula mito yawo nu gulela, nu gushingana egi: “Ha ha! Yayoo! Aye watshiginyile gumuanga tempelo ha guyitunga mu masugu atatu, dihuluise, tuluga gu mutshi wa lamba.” Luholo lumoshi nji, mafumu a nganga-nzambi nu alongeshi a mikhuala akhalele muzuela egi: “Muabonga Klisto, Fumu wa Isalele, atuluge gu mutshi wa lamba, ha esue tumone nu tumutshigine.” (Mako 15:29-32, NW) Nu nzangi jiyadi jiakhalele gu koko dia Yesu dia madia nu dia mahidi, jiakhalele gumuwamba; uvi mukatshi diawo khuta Yesu gatshitshilego genji gubola.
Masuta nguana a enya Roma akhalele nji mulela Yesu. Yajiya gukhala egi akhalele munua vinyo ila khua. Mu tangua diene, amuhanele ndambo ya vinyo yene ha gumusegulula, uvi muene gakhalelego nu luholo lua guyizangula ha gunua. Masuta ene akhalele mulela ndaga jia sonegele Pilate jiakhalele holu dia muto wa Yesu. Azuelele egi: ‘Gula udi Fumu wa enya Yuda, dihuluise.’ (Luka 23:36, 37) Tangiza gale! Muthu wago wamonesele egi udi njila, udi giamatshidia, nu udi monyo, wakhalele mumonesewa lamba nu gulelewa. Uvi wakolesele mu malamba ene agasue, gakhalelego muwamba enya Yuda anyi akhalele gumutala nu masuta a enya Roma anyi akhalele gumulela, nga nzangi jiyadi jiakhalele nenji hehi.
Masuta nguana azudile mulele wa Yesu wa gu thulo, awukhaphele itshi nguana. Atele mulele wene mubela (njege) ha gujiya gitshinyi gia mulele muthu nu muthu adi naye guzula. Uvi mulele wa Yesu wa mukatshi wakhalele wa ndando yavula, wa “gutunga gu thunda uu nu gu mbongo.” Masuta azuelele egi: “Tuwutawulago, uvi tuwutedienu mubela ha gujiya gula mbawukhala wa nanyi.” Ngenyi, atagenesele ndaga jia diangele guzuela mbimbi ya Nzambi egi: “Akhaphele milele yami mukatshi diawo, atele mulele wami mubela.”—Yone 19:23, 24; Ngimbo 22:18, NW.
Gungima, nzangi yakhalele nenji hehi yakotelesele egi Yesu udi diago fumu. Wasendesele guwamba futa dienji muko wa nzangi egi: “Aye ushigo muvuila Nzambi woma, mu tangua edi wahanewa ndola ya luholo lumoshi nenji? Idi yatagana mukunda nu esue, handaga tuahanewa ndola yatagana mukunda nu ndaga tuatshitshile; uvi muthu owu gatshitshilego nga gima gimoshi giabola.” Gungima, muthu muene wabubile Yesu egi: “Yesu, nguwunguluge tangua mbawuza mu Ufumu waye.”—Luka 23:40-42, NW.
Yesu wamubalumuine gamba: “Giamatshidia ngudi guguwambela mangino egi, mbawukhala nu ame mu Phaladiso.” Ishigo mukotelesa egi mbawukhala nenji mu Ufumu mu dilu. (Luka 23:43) Felela edi didi dia gudisha nu laji Yesu wawambelele apostolo enji egi, mbaakhala nenji ha nguasa jia ufumu mu Ufumu wa mu dilu. (Matayo 19:28; Luka 22:29, 30) Uvi, yajiya gukhala egi, muenya Yuda unu wa nzangi wakhalele wavui gale ndaga jiatadila Phaladiso ha mavu, yalondele Yehowa gu gisendeselo mukunda nu Adama nu Eva, nu an’awo. Henyaha muthu owu wajiya gufua genji nu felela edi dia gujinga mu Phaladiso yene.
-
-
“Giamatshidia Muthu Owu Wakhalele Mun’a Nzambi”Yesu—Udi Njila, Giamatshidia, nu Monyo
-
-
MUKHAPHO 132
“Giamatshidia Muthu Owu Wakhalele Mun’a Nzambi”
MATAYO 27:45-56 MAKO 15:33-41 LUKA 23:44-49 YONE 19:25-30
YESU WAFUILE HOLU DIA MUTSHI
NDAGA JIA GUSHIMANA JIAKALEGEWE GU GUFUA GUA YESU
Yakhalele mu “kumbi dia midi.” Gosa guabuitshile “ha mavu agasue uu nu mu kumbi dia thathu,” mu ngueze. (Mako 15:33) Phipha yene yakola yabuilego handaga mbeji yatshuigile tangua (éclipse). Ndaga ya luholo elu yakhalele mukalegewa gula mbeji yazoga nu guzoga gosa. Uvi mu tangua dinyi, yakhalele mu sungi ya Pake, mbeji yakhalele ya mudidi. Luko, phipha yene yashiphile muavula gubalega inyi yana gukalegewa gula mbeji yatshuiga tangua, handaga yene yana gukalagala khuta minuta yazonda. Yadiago, Nzambi wakalegele egi phipha yene ibue!
Tangiza luholo luadivuile athu anyi akhalele mulela Yesu tangua amonele ndaga eyi. Mu tangua diene, akhetu nguana asuenele hehi nu mutshi wa lamba. Akhalele: gin’a Yesu, Salome, Mariya Magadala, nu Mariya gin’a mupostolo Yakoba wa galenge.
Mupostolo Yone wakhalele fundo dimoshi nu gin’a Yesu, wago wakhalele mudila ‘hehi nu mutshi wa lamba.’ Mariya wakhalele mutala luholo mun’enji gavualele, nu gasasele gakhalele mumona lamba holu dia mutshi. Gudi muene, yakhalele gifua “phogo yaleha ya khusa” yamunginyine. (Yone 19:25; Luka 2:35, NW) Ngatshima Yesu wakhalele mulua nu lamba diakola, wakhalele mutangiza gubonga gua gin’enji. Wakalegele ngolo ha guthuphula muto gu khanda yakhalele Yone, wawambelele gin’enji egi: “Mukhetu’eye, tala mun’aye mueny’owu.” Gungima, wathuphuile muto gu khanda yakhalele Mariya, wawambelele Yone gamba: “Tala, gin’aye mueny’owu.”—Yone 19:26, 27.
Yesu wahanele muposto gakhalele muzumba muavula ginemo gia gubamba gin’enji. Yajiya gukhala egi mu tangua diene, Mariya wakhalele mukhetu wa gafunda. Yesu wakhalele mujiya egi aphangi’enji ako, anyi azogele nawo mu vumo dia Mariya, akhalele khenji asha gale gutshigina guawo gudi muene. Hene, wakhalele mulondega ndaga ha gubamba gin’enji mu nyuma nu mu muila. Idi gifezegeselo giabonga diago!
Tangua phipha yahuile, Yesu wazuelele egi: “Ngudi nu luhungu.” Ngenyi, wataganesele ndaga yadiangele guzuelewa mu mukanda wa Nzambi. (Yone 19:28; Ngimbo 22:15) Yesu wadivuile egi sh’enji wamukatuile ubambi wenji hagula gujinginyina gua mun’enji gulolewe uu nu gu gisugishilo. Klisto watamegele mu dijui diakola (yajiya gukhala mu zuelelo dimoshi dia gu Galile diakatuga mu arameye) egi: “Eloyi, Eloyi, lema sabakatani.” Yakotelesa egi, “Nzambi wami, Nzambi wami, mukunda natshi wangubemba?” Athu ako anyi akhalele agumagana hehi nenji akoteleselego ndaga jiazuelele Yesu. Azuelele gamba: “Tegedienu! Muene udi mutamega Eliya.” Muthu muko wayile gatshididi, wabondele eponje mu vinyo ila khua, wayihagele gu songi ya muhango, wahanele Yesu ha gunua. Uvi athu ako azuelele gamba: ‘Mubembenu! Tumone gale nga Eliya wandaza ha gumutulula hashi.’—Mako 15:34-36.
Gungima, Yesu wazuelele mu dijui diakola egi: “Yataganesewa!” (Yone 19:30, NW) Yadiago, muene watagenesele ndaga jiagasue jiamutumine sh’enji ha mavu ha gutshita. Gugisugishilo, Yesu wazuelele gamba: ‘Tata, gundi muhana nyuma yami mu mago aye.’ (Luka 23:46) Ngenyi, Yesu wahanele monyo wenji gudi Yehowa. Muene wakhalele nu gutshigina egi Nzambi mbawumufuzumuna. Tangua Klisto washidile Nzambi mutshima wenji wagasue, wazebudile muto, wafuile genji.
Mu tangua diene, mavu adigitshile mangololo, seso jia tawugile. Gudigita guene gua mavu guakhalele guakola, hene malumba akhalele hanze dia Yelusalema akangugile, enji mvumbi jiazogele. Athu anyi akhalele mubalega amonele mvumbi jiene, anginyine mu “dimbo dia gijila” nu awambelele athu ndaga eji amonele.—Matayo 12:11; 27:51-53.
Tangua Yesu wafuile, rido imoshi yaleha nu yanema inyi yakhalele mukhaphumuna Fundo dia Gijila nu Fundo dia Balega Gijila mu tempelo ya Nzambi, yatawugile sendese gu songi uu nu gu shina. Ndaga yene ya gushimana yamonesele khabu jia Nzambi mukunda nu athu anyi ashiyile mun’enji. Yakotelesele nji egi njila ya gungina ha Fundo dia Balega Gijila, mu dilu, yakangugile.—Hebelu 9:2, 3; 10:19, 20.
Yadiago, athu avuile woma. Fumu wa masuta wago ahanele ginemo gia gushiya Yesu wazuelele egi: “Giamatshidia Muthu Owu Wakhalele Mun’a Nzambi.” (Mako 15:39, NW) Yajiya gukhala egi fumu muene wakhalele hene tangua Pilate wasophesele Yesu, nu wamuhudile gula muene udi mun’a Nzambi. Henyaha, fumu muene watshiginyile diago egi Yesu udi muthu wabonga, udi lume Mun’a Nzambi.
Athu ako adihudile nji mukunda nu ndaga eji jia gushimana. Avutugile gumbo diawo, ‘agudikuata mikondo.’ Ngenyi amonesele egi akhalele nu gikenene giakola nu sonyi. (Luka 23:48) Mukatshi dia athu akhalele mutala ndaga yene gualeha, tuajiya gutanga alandudi enji avula a akhetu anyi akhalele guwenda nenji mafundo ako. Ene nji akhalele nu gikenene giavula mukunda nu ndaga eji jiakalegewe.
-
-
Alondegele Kimbi gia Yesu nu AgifundjileYesu—Udi Njila, Giamatshidia, nu Monyo
-
-
MUKHAPHO 133
Alondegele Kimbi gia Yesu nu Agifundjile
MATAYO 27:57–28:2 MAKO 15:42–16:4 LUKA 23:50–24:3 YONE 19:31–20:1
ATULUILE KIMBI GIA YESU GU MUTSHI
ALONDEGELE KIMBI GIENE HA GUGIFUNDA
AKHETU ASANGELE MALUMBA A GITHUHU
Yakhalele mu lusugu lua thano 14 Nisana, gungima dia midi. Gungima dia gushiwuga gua tangua, Lusugu lua Guhuluguga lua 15 Nisana luakhalele naye gusendesa. Yesu wakhalele wafui gale, uvi nzangi jiyadi jiakhalele nenji hehi holu dia mutshi jiakhalele khenji jifua. Mukhuala wakhalele muzuela egi, kimbi gishigo naye “gubanda gos’a mutshi” uvi, gidi naye gufundjiwa “lusugu luene diago.”—Mikhuala 21:22, 23.
Luko, mu lusugu lua thano gungima dia midi, enya Yuda akhalele naye gulondega ima ya gudia, nu gumanesela midimo iko inyi yakhalelego gunengena egi itshitshiwe gungima dia Lusugu lua Guhuluguga. Gula tangua diashiwuga, masugu mbadi a Guhuluguga, nga ndo “lusugu luakoma” lua Guhuluguga luakhalele naye gusendesa. (Yone 19:31) Akhalele mutamega lusugu luene egi lusuku luakoma handaga lusugu lua 15 Nisana luakhalele lusugu lua thomo lua masugu sambadi a Wano wa Mapha Ashigo nu Levire. Lusugu luene lua thomo luakhalele mukhala Lusugu lua Guhuluguga. (Levi 23:5, 6) Uvi mu givo ginyi, lusugu luene lua thomo luabuile mu Lusugu lua Guhuluguga lua phoso, yakotelesa egi mu lusugu lua samano. Hakiene, akhalele gulutamega egi Lusugu “luakoma” lua Guhuluguga.
Hene, enya Yuda atogele Pilate ga gushiya gatshididi Yesu nu nzangi jinyi jiyadi. Luholo lutshi? A aboguele malu. Ngenyi gula a abogola malu, ajiyilego gumagenesa muila wawo ha guhuima. Masuta ajile nu aboguele malu a nzangi jinyi jiyadi. Uvi amonele egi Yesu wafui gale, hene aboguelego malu enji. Yataganesele profesi idi mu Ngimbo 34:20, idi muzuela egi: “Muene udi mubamba ifuwa yenji yagasue, nga gifuwa gienji gimoshi giaboguelewego.”
Ha gujiya diago egi Yesu wafuile, suta mumoshi wamutuile mulumbu mu luphatshi, wanginyine uu nu gu mutshima. “Mahatshi nu meya azogele gatshididi.” (Yone 19:34) Ngenyi, yatagenesele profesi iko yadiangele guzuelela mbimbi ya Nzambi egi: “Mbaatala muthu wago watuiwe.”—Zakaliya 12:10, NW.
Yozefe wa gu dimbo dia Alimataya wakhalele “muenya umonyi,” nu muenya sanhédrin. Wakhalele hene tangua akhalele mushiya Yesu. (Matayo 27:57) Biblia idi gumutamega egi “muthu wabonga nu watagana,” wago wakhalele “munenga Ufumu wa Nzambi.” Muene wakhalele “mulandudi wa Yesu wa mu mafumbe handaga wakhalele muvua woma wa enya Yuda.” Hene, gatshiginyinego desizio diazudile tribinale ha gushiya Yesu. (Luka 23:50; Mako 15:43; Yone 19:38) Yozefe wamonesele gikhesa, wayile mutoga Pilate kimbi gia Yesu. Pilate watamegele fumu wa masuta, wamuhudile gula Yesu wafui diago. Gungima, Pilate watshiginyile egi Yozefe azangule kimbi gia Yesu.
Yozefe wasumbile mulele wa linene waphega wabonga, gungima watuluile kimbi gia Yesu. Avungile kimbi gia Yesu ha mulele wene ha gugilondega gutuama egi gifundjiwe. Nikodemo, “wago wadiangele guza gudi Yesu mu phipha,” wakuatesele nji ha gulondega kimbi gia Yesu. (Yone 19:39) Wajile nu mire ya ndando yavula yagubungisa gale nu aloese (kilo 33). Gungima, azanguile kimbi gia Yesu agivungile milele ya linene yakhalele nu ima eyi ya vumba diabonga, gifua luholo enya Yuda akhalele mulondega mvumbi ha guyifunda.
Yozefe wakhalele nu malumba ashimiwe mu seso, nu akhalele khenji afunda gale muthu muene. Hene, abandesele kimbi gia Yesu mu malumba ene. Gungima, atshuigile seso yakoma gu mufulo wa malumba ene. Ayikalegele muphishi gutuama egi Lusugu lua Guluhuguga lusendese. Yajiya gukhala egi Mariya Magadala nu Mariya gin’a Yakoba wa galenge, akhalele nji mukuatesa ha gulondega kimbi gia Yesu. Mu tangua dinyi, avutugile phushi gu inzo, “alondele ima ya vumba diabonga nu maji a mananashi” ha guwasa muila wa Yesu gungima dia Lusugu lua Guhuluguga.—Luka 23:56.
Lusugu lua landuile luakhalele Lusugu lua Guhuluguga. Mafumu a nganga-nzambi nu Afalese ayile gudi Pilate, amuwambelele gamba: “Tudi muwunguluga egi hakhalele muenya mambo wunu nu monyo wazuelele egi, ‘Gungima dia masugu atatu, mbangufuzumuga.’ Hene, mba mbimbi egi malumba abambewe muabonga uu nu mu lusugu lua thathu hagula alandudi enji ajigo ha gukuya kimbi gienji, nu ha guwambela athu egi, ‘Wafuzumuga gu gufua!’ Gula atshita ngenyi, mambo awa mbaakhala abola gubalega mambo a ha thomo.” Pilate waabalumuine egi: “Mudi nu thundu ya masuta. Ndjienu mubambe malumba luholo muajiya guabamba.”—Matayo 27:63-65, NW.
Mu lusugu lua lubingo mu gimenegena giakola, Mariya Magadala, Mariya gin’a Yakoba, nu akhetu ako ayile nu ima ya vumba diabonga gu malumba ha gumba muila wa Yesu. Akhalele mudihula egi: ‘Nanyi mbawutulangumuina seso idi gu mufulo wa malumba?’ (Mako 16:3) Uvi amonele egi mavu akhalele adigita gale. Luko, muanjelo wa Nzambi wakhalele walangumuna gale seso yene, masuta akhalele mutadila malumba akhalele ayi gale, enji malumba ene akhalele a githuhu!
-