1922: nasneum cien amtyɨy

«JEMPƗK ANƗʼMAYTYAMTA AGAʼMAN̈JAKTAʼM»

Majtyim idyɨk an̈pɨkpa ixɨʼ jeʼm an̈matkɨʼɨwiñyaj, jeʼyukmɨ nasuntaap idyɨk majnam totjaayiyaj. En jeʼm Betel de Brooklyn (Nueva York, Estados Unidos) wattaap idyɨk jeʼm totjaayiyaj, pero jeʼm tɨwɨtam iwagaʼyyajpa idyɨk jeʼm empresas comerciales iga iwatyajiñ librojyaj kamampɨk iñaakaʼ. Waatyña meses jaʼy yajneiʼ jeʼm librojyaj y jeʼm an̈matkuy ustam ustam moj teeñan̈jaaki, jeʼyukmɨ jeʼm tɨɨwɨ Rutherford ikwaʼk jeʼm tɨɨwɨ Robert Martin, iga yooxaap idyɨk en tuum fábrica, siiga wɨap idyɨk iwatta librojyaj.

Jeʼm tɨɨwɨ Martin nɨm: «Jempɨk anɨʼmaytyamta agaʼman̈jaktaʼm, yɨʼp nɨmtoʼoba idyɨk iga nasuntaap iga akkaʼmtaiñ jeʼm máquinas, iga wɨaiñ iwatta ityumpɨy jexpam kupakpa jeʼm totjaayiyaj». Jeʼm tɨwɨtam iwadayyaj renta tuum jaakaʼ jeʼm edificio itywɨʼɨp idyɨk en jeʼm calle Concord, número 18, en Brooklyn, y wɨa mu iniityyaj ityumpɨy jeʼm máquinas iga ityogoyayyaj idyɨk.

Pero dyaʼ ityumpɨyyaj ikusuʼnɨyyaj. Jeʼm gerente de tuum empresa iwatpaʼap idyɨk jeʼm librojyaj tampɨktampaʼap, oy juuty ity idyɨk jeʼm máquinas y nɨm: «Iniitytyaʼm tsaam wɨtampɨk máquinas y ni tuum de mimichtyam dyaʼ in̈kutɨʼɨyɨytyaʼmpa iñyooxakataʼm. En seis meses ityumpɨy immɨswatnetamum».

«Wɨapsɨ iga jeempɨgam idyɨk naspa —nɨm jeʼm tɨɨwɨ Martin—, pero dyaʼ idyɨk imaykumneyaj jeʼm tanOmi; jeʼ juchixkej tayooxpatnetaʼm». Jeʼm tɨɨwɨ Martin dyaʼ jɨɨxtyogoy: dyaʼ maaj jaʼy sɨʼbam idyɨk iwatta 2,000 librojyaj tumtum jaama kun yɨʼpyaj máquinas.

PƗKTA JEʼM RADIO IGA AN̈MADAYYAJTA JAʼYAN̈YAJ

Mex iga iwatyajpam idyɨk weeñi librojyaj, jeʼm Jehová iyooxakɨʼɨwiñyaj moj ikuaʼmyaj juutypɨknam wɨap idyɨk in̈matyaj jeʼm Dios in̈maatyi, jeʼyukmɨ moj iwatyaj por radio. Jeʼm tɨɨwɨ Rutherford moj najɨʼyoʼoyi por radio jeʼm jaama domingo 26 de febrero de 1922. Iknas jeʼm najɨʼyoʼoyi «Jaʼyan̈yaj jempɨk sɨɨ ityyaj dyam keman kaʼayajpa», ipɨkyaj jeʼm emisora KOG, de los Ángeles (California, Estados Unidos).

Tuumtsam 25,000 ikumaton̈yaj jeʼm najɨʼyoʼoyi. Weeñiyaj ikutsatyaj cartas iga tsaam ikusuʼnɨyyaj. Willard Ashford ikutsattyim, jeʼ ity idyɨk en Santa Ana (California). Jeʼ tsaam ikumaymayɨy jeʼm tɨɨwɨ Rutherford iga iknas yɨʼp najɨʼyoʼoyi tsampɨk wɨɨ. Jeʼ ijaykunuʼk: «Meʼega dyaʼ minijɨʼyoy radiojom, dyaʼ idyɨk wɨa mu man̈kumaton̈taʼm, mex siiga minijɨʼyoy idyɨk jeʼm tun̈gak calle toomi de antɨkkɨʼɨm, iga tukuteen anfamiliares mɨmneyaj».

Jeʼm tun̈gak semanajyaj jeempɨktyim iwatyaj. Jesɨk kuyajiam idyɨk peʼm amtyɨy, jeʼm totjaayi The Watch Tower in̈mat iga tuumtsam 300,000 ikumaton̈yaj jeʼm Dios In̈maatyi por radio.

Tsaam idyɨk maymayyaj kun tyityam naspa ixɨʼ, jeʼyukmɨ jeʼm Ikuyujkayajpaʼap jeʼm Biblia iwatyaj tuum estación de radio jeʼm an̈eymɨ Staten Island, jeem iniityyaj idyɨk tuum an̈kɨ iga imɨʼɨchiyaj y dyaʼ idyɨk juʼumɨ tsɨʼyba jeʼm Betel de Brooklyn. Amtyɨyyaj maaj okmɨ, jeʼm Ikuyujkayajpaʼap jeʼm Biblia moj ipɨkyaj yɨʼp estación, jeʼm WBBR, iga in̈madayyajpa a jaʼyan̈yaj tyi iwatpa jeʼm Dios iAn̈jagoʼoyi.

«ADV»

Jeʼm totjaayi The Watch Tower del 15 de junio de 1922 in̈mat iga wattaap tuum mɨjpɨk an̈tuʼumaaji en Cedar Point (Ohio) del 5 al 13 de septiembre de 1922. Jeʼm Ikuyujkayajpaʼap jeʼm Biblia jesɨk moj nuʼukiyaj en Cedar Point tsaam idyɨk maymayyaj.

En jeʼm najɨʼyoʼoyi iknaswɨʼɨp jeʼm tɨɨwɨ Rutherford iñɨʼmay jempɨk ityyaj idyɨk jeem: «An̈wɨkupɨkneʼ iga jeʼm tanOmi […] ikumayketpa yɨʼp mɨjpɨk an̈tuʼumaaji y iwatpa iga chioyñɨʼɨmiñ tuum an̈kejayoʼoyi juʼuts dyaʼ keman oyba naaxiʼ yɨʼp Naxyukmɨ». Jeʼm iknasyajwɨʼɨp jeʼm najɨʼyoʼoyiyaj tsaam ianmajan̈chiʼiyaj jeʼm tɨwɨtam iga duroj in̈kejyajiñ jeʼm Dios In̈maatyi.

Jeʼm jaama viernes 8 de septiembre tuumtsam 8,000 oyyaj ikumaton̈yaj jeʼm najɨʼyoʼoyi iknaswɨʼɨp jeʼm tɨɨwɨ Rutherford. Ixunyajpa idyɨk iga an̈madayyajtaiñ tyi nɨmtoʼoba jeʼm letrajyaj «ADV», itywɨʼɨp idyɨk jeʼm invitaciónyuk. Iganam sɨʼ idyɨk ikuaʼmyaj juuty kooñyajpa, iaʼmyaj tuum lona iga an̈woyñeʼ idyɨk yukmɨ, juuty ity jeʼm plataforma. Arthur Claus, iga miññeʼ idyɨk dende Tulsa (Oklahoma, Estados Unidos), ikuaʼm juuty kooñba iga wɨaiñ iwɨkumaton̈, y peʼm tiempo tan̈kaʼ idyɨk iwɨkumaton̈yaj iga dyaʼ idyɨk i micrófono ni bocina.

Jesɨk tsukum jeʼm mɨjpɨk an̈tuʼumaaji, tuum tɨɨwɨ chioʼy jeʼm anuncio iga jempɨk tsuʼuyim nuʼkyajpa idyɨk dyam wɨap ityɨgɨyyaj juuty sɨʼ iknasta jeʼm najɨʼyoʼoyi, iga jempɨk ityyajum jojmɨ iwɨkumaton̈yajiñ. Peʼm kukeja, a las nueve y media jeʼm tɨɨwɨ Rutherford iktsukum jeʼm najɨʼyoʼoyi kun jeʼm an̈matyiyaj itywɨʼɨp en Mateo 4:17: «Nuʼkneum jeʼm tiempo iga in̈jakpa Dios yɨʼp naxyukmɨ» (VM, 1910). Jesɨgam in̈mat iga jaʼyan̈yaj ikumaton̈yajpa idyɨk jeʼm wɨtampɨk an̈maatyi, jeʼ nɨm: «Jesús ijɨykiʼm iga jesɨk in̈jakpam idyɨk ipin̈ba jeʼm cosecha, iga in̈tuʼumawatpa jempɨk nunta kupɨgoyyajpa».

Jeʼm tɨɨwɨ Claus, iga kooñ idyɨk wiñjom, nɨm: «Dyaʼ ampatstogoytyaʼmpa idyɨk ni tuum an̈maatyi». Pero moj najaamtaaji iga dyaʼ idyɨk wɨɨ in̈jaam. Jeʼyukmɨ tsukum de juuty kooñ mex iga dyaʼ idyɨk tsukumtoʼoba. Iwɨjoodon̈ idyɨk iga siiga putpa dyam wɨap ityɨgɨy.

Dyaʼ maaj jaʼy wɨam idyɨk in̈jaam. In̈mat iga jesɨk seetyiam idyɨk, imaton̈ iga jaʼyan̈yaj moj kɨʼan̈toojiyaj. Yɨʼp tsaam imaymaywat. Ijɨɨs iga siiga nasuntaap idyɨk iga kiʼmiñ tɨkyukmɨ iga maaj wɨaiñ iwɨkumaton̈ jeʼm najɨʼyoʼoyi, kiʼmpa idyɨk. Peʼm tiempo yaguiñ idyɨk iniity 23 iamtyɨy, jeʼyukmɨ wɨa mu ikiʼm. Jeʼm tɨgan̈koobak an̈ayñeʼ idyɨk, jeʼyukmɨ jesɨk jeʼm tɨɨwɨ maaj toomi ikunuʼk, majtyim iwɨkumaton̈ jeʼm najɨʼyoʼoyi.

Pero Arthur dyaʼ idyɨk ity ikutyum. Ityyajtyim idyɨk jeʼm iamigojyaj jeʼm tɨgan̈koobak. Tuum de jeʼeyaj, Frank Johnson, jeʼ ikwaʼk: «¿Dyaʼ inisɨʼɨba tuum navaja?».

Arthur nɨm: «Anasɨʼɨba».

«Jehová ikutson̈ anan̈wejpadoʼoyityam ikuyukmɨ mimich —nɨmum Frank— ¿Iñaʼmpa jeʼty lona an̈woyñewɨʼɨp? Jayñeta y kununketneʼ kun yɨʼpyaj clavojyaj. Wɨkumaton̈ɨ jeʼm juez.a Jesɨk nɨmpa ‹an̈mattaʼamɨ, an̈mattaʼamɨ…›, wɨkkujaakɨʼ jeʼm tɨʼpxiyaj».

Arthur iniityum idyɨk jeʼm navaja ikɨʼjom, numaaj sɨʼ idyɨk in̈joʼk juchix nɨmpa idyɨk jeʼm an̈matyiyaj. Dyaʼ maaj jaʼy jeʼm tɨɨwɨ Rutherford ikkuyajiam idyɨk jeʼm iñajɨʼyoʼoyi. Tsaam pɨɨmi idyɨk maymayaneʼ y nɨm: «Nuumkuyooxaoytyaʼamɨ juʼuts tuum nuntapɨk testigo iga imɨʼɨchiʼ jeʼm tanOmi. Duroj kupɨgoytyaʼamɨ jexpam togoyba jeʼm Babilonia imɨgoy an̈kejayoʼoyi. An̈mattaʼamɨ jeʼm nuntapɨk an̈maatyi ikuwɨtyi naxyukmɨ. Ijoodon̈ayajiñ iga Jehová jeʼ jeʼm Dios y Jesucristo jeʼ jeʼm maaj wɨbɨk An̈jagoʼoyi y jeʼm maaj wɨbɨk Omi. Yɨʼbam jeʼm jaama iga maaj tanteguedataʼmpa. ¡Aʼmtaʼamɨ, jeʼm An̈jagoʼoyi sɨʼbam in̈jak! Mimichtyam mikupin̈netamta iga inin̈madaytyaʼmiñ tun̈gakyaj. Jeʼyukmɨ, an̈mattaʼamɨ, an̈mattaʼamɨ, an̈mattaʼamɨ iapaʼap jeʼm An̈jagoʼoyi y tyi iwatpa».

Arthur in̈mat iga jeʼ y tun̈gak jeʼm tɨwɨtam ijakyaj jeʼm tɨʼpxiʼ y jeʼm lona nakuwoʼyaytya. Jeʼm lona nɨmpa idyɨk: «An̈mattaʼamɨ iapaʼap jeʼm An̈jagoʼoyi y tyi iwatpa». «ADV» jeʼam jeʼm wiñtyipɨk letrajyaj iniitywɨʼɨp jeʼm inglés an̈maatyi advertise, iga nɨmtoʼoba «an̈mattaʼamɨ».

TUUM YOOXAKUY IGA TANTEGUEDATAʼMIÑ

Jeʼm mɨjpɨk an̈tuʼumaaji wattawɨʼɨp en Cedar Point iyooxpaʼt jeʼm tɨwɨtam iga ityeguedayajiñ in̈kejyaj tyi iwatpa jeʼm Dios iAn̈jagoʼoyi, y jempɨk iniityyaj idyɨk tuum wɨbɨk jɨɨxi jeempɨgam iwatyaj. Tuum colportor (iga sɨɨ ixpɨktaap juʼuts precursor) de Oklahoma ijaykaʼm: «Anan̈mattaʼm jeʼm Dios In̈maatyi jeʼm an̈eymɨ juuty toptaap jeʼm carbón y jempɨk ityyaj jeem dyaʼ idyɨk tumiñɨyyaj». In̈mat iga jesɨk ipɨktson̈yajpa idyɨk jeʼm totjaayi The Golden Age, wejyajpa idyɨk. Jeʼ nɨmtyim: «Tsaam amaymaywattaʼmpa iga wɨap anchiʼityaʼm akpoʼksoʼoyi».

Jeʼm Ikuyujkayajpaʼap jeʼm Biblia ikutɨʼɨyɨyyaj iga ityeguedayajiñ idyɨk jeʼm an̈matyiyaj nɨmwɨʼɨp Jesús en Lucas 10:2: «Tsa̱m jáyaŋ pɨxiñt́am icupɨcyajtooba jém Dios iŋma̱t́i. Pero d́a i wa̱t́i jém yo̱xacɨɨwiñ». Jesɨk kuyajiam idyɨk peʼm amtyɨy, ipɨkyaj jeʼm jɨɨxi iga majtyim idyɨk in̈matyajtoʼoba jutytyin̈kej tyi iwatpa jeʼm Dios iAn̈jagoʼoyi.