OARITIK KAN
Kawauwih Pilaik, Usuhs, oh Doadoahk kan me Kin Wiliandi Pwehn Dehr Iang Sounpei
Kawauwih pilaik. Sounkadehdehn Siohwa kan kin kamehlele me tiahk en poaridiong de kawauwih pilaik me koulen wehi kin kalapw iang, kin wia tiahk en kaudok me kin kasalehda me wehi kan de arail kaun akan kak wahdo komourparail ahpw kaidehn Koht. (Aiseia 43:11; 1 Korint 10:14; 1 Sohn 5:21) Emen soangen kaun pwukat iei Nanmwarki Nepukadnesar en wehin Papilon mahs. Pwehn kasalehiong aramas akan eh lingan oh kamwakid irail en ahneki pepehm en kaudok, kaun kehlail menet wiahda lapalahn sansal ehu oh padahkihong irail en poaridiong sansalo ni ahnsou me keseng ehu me duwehte koul en wehi pahn wiawi. Ahpw mehn Ipru silimen, Sadrak, Mihsak, oh Apedneko sohte poaridiong sansalo mendahki ma re kakete kamakamkihla.—Daniel irelaud 3.
Emen soun poadopoad me adaneki Carlton Hayes ntingihdi me nan atail ahnsou, “pilaik kin wia kilelepen uhki oh kaudokiong wehi me keieu kesempwal. . . . Ohl kan kin kihsang arail lisoarop ni ahnsou me re kilang pilaik; oh pwehn kawauwih pilaik, sounmelkahka kan kin wiahda melkahka kan oh seri kan kin koulki koulen sarawi kan.” E pil koasoia me mie “rahn en kasarawi kan” nan tiahk en uhki wehi. Met duwehte July 4 nan Amerika. E doula oh koasoia me mie aramas ndand kan me wehi kan kin wiahki “aramas sarawi kei,” oh mie wasa kan me aramas kin kawauwih arail wehi oh kilelepen arail wehi. Nan ehu kasarawi en wehi me wiawi nan Brazil, emen kaunen sounpei koasoia: “Aramas akan kin kawauwih oh pwongih pilaik . . . duwehte arail kin kaudokiong arail wehi.” Ehu dikseneri kin koasoia mahs: “Pilaik kin sarawi duwehte lohpwu.”—The Encyclopedia Americana.
Diksenerio pil kin mwuhr koasoia me koulen wehi kan kin “kasalehda pepehm en uhki wehi oh kin kalapw peki rehn arail koht kaweid kan oh perehpen aramas akan oh arail kaun akan.” Ihme kahrehda sapwellimen Siohwa ladu kan sohte kin sapwung ni arail kin wiahki kasarawi pwukat me kin pid kawauwih pilaik oh koulen wehi duwehte tiahk en kaudok. Ehu pwuhk kin koasoia duwen en seri kan en Sounkadehdehn Siohwa kan ar sohte kin iang kawauwih pilaik de wiahda arail inou ong arail wehi nan sukuhl kan nan Amerika: “Mwoalen Kopwung Lapalap kin pwurepwurehng kasalehda me tiahk pwukat me kin wiawi rahn koaros iei tiahk en kaudok.”—The American Character.
Sapwellimen Siohwa aramas akan sohte kin iang kasarawi kan me kin uhwong Paipel. Ahpw re kin wauneki en meteikan arail pwuhng en wia tiahk pwukat. Irail pil kin wauneki me pilaik kan kin wia kilelepen wehi kan oh pohnese koperment en arail sahpw nin duwen “pwungen wehi kan” me kin wia “lidun Koht kei.” (Rom 13:1-4) Ihme kahrehda Sounkadehdehn Siohwa kan kin kapwaiada kaweid en kapakapki “nanmwarki kan oh me lapalap akan koaros.” Kitail kin wia met pwe “kitail en kak momourki mour meleilei oh popohl ni atail kin poadidiong Koht oh wiewia me mwahu.”—1 Timoty 2:2.
Usuhs. Kristian mehlel akan kin wauneki en meteikan arail pwuhng en usuhs. Re sohte kin uhwong usuhs oh re kin wauneki irail kan me usuhsda. Ahpw irail kin koasoanehdi teng en kolokol arail soupoupali me pid palien politik en wehi kan. (Madiu 22:21; 1 Piter 3:16) Dahme Kristian emen anahne wia nan ehu sahpw me kosonned kin idingkihong aramas en iang usuhs, de wasa me aramas akan kin uhwong laud irail kan me sohte kin kohla wasahn usuhs kan? Kristian emen me mi nan soangen irair ko ele pahn tamanda me Sadrak, Mihsak, oh Apedneko kohla lel nan patapat en Dura, wasa me sansalo kokouda ie. Eri, e pahn ele koasoanehdi en kohla wasahn usuhs ma kadeikpen loale pahn mweidohng ih. Ahpw e pahn kanahieng en dehr kauwehla eh soupoupali. E anahne medemedewe ire kesempwal weneu pwukat:
Sapwellimen Sises tohnpadahk kan kaidehn “kisehn sampah.”—Sohn 15:19.
Kristian akan kin wiliandi Krais oh sapwellime Wehio.—Sohn 18:36; 2 Korint 5:20.
Mwomwohdiso en Kristian kin miniminpene ong dahme re kin kamehlele, oh towe kan kin miniminkihpene soangen limpoak me Krais ketin kasalehda.—1 Korint 1:10; Kolose 3:14.
Irail kan me kin usada kaun men kin iang pwukoahki dahme kaun menet kin wia.—Tehk ire mehlel kan me sansalda nan 1 Samuel 8:5, 10-18 oh 1 Timoty 5:22.
Siohwa kin ketin kilangwohng mehn Israel kan en mahs me re kin soikala sapwellime kaunda ni ahnsou me re men ohl emen en wia arail nanmwarki.—1 Samuel 8:7.
Kristian akan anahne ahneki nsenmwakelekel pwe ren kak padahngki duwen Wehin Koht ong aramas koaros me ahneki soangsoangen madamadau duwen palien politik.—Madiu 24:14; 28:19, 20; Ipru 13:18.
Doadoahk kan me Kin Wiliandi Pwehn Dehr Iang Sounpei. Nan ekei sahpw kan, kosonned kin kapwukoahki irail kan me kin pilada en sohte iang sounpei en wia doadoahk teikan me sohte kin pid sounpei erein ahnsou kis. Ma kitail kin lelohng irair wet, kitail en kapakap, oh mwein koasoiaiong Kristian koahiek men, oh doadoahngki kadeikpen loalatail pwehn wiahda pilipil kan me poahsoankihda dahme kitail sukuhlkier duwen ire wet.—Lepin Padahk 2:1-5; Lepin Padahk 11:14.
Mahsen en Koht kin padahkihong Kristian akan en “dukiong arail kaun akan oh soumas akan, re en peikiong irail, oh kapwaiada soahng koaros me mwahu.” (Taitus 3:1, 2) Ni atail kin medemedewe ire pwukat, kitail kak idek rehtail peidek pwukat: ‘Ia duwe, ei pahn wia doadoahk wet pahn kauwehla ei kin soupoupali nin duwen Kristian ong politik de kahrehda I en pidada kaudok likamw?’ (Maika 4:3, 5; 2 Korint 6:16, 17) ‘Doadoahk wet pahn kahrehiong ie en apwalki de irehdi ei pahn kapwaiada ei pwukoa kan en Kristian?’ (Madiu 28:19, 20; Episos 6:4; Ipru 10:24, 25) ‘De doadoahk wet pahn mweidohng ie en kalaudehla ei ahnsou ong doadoahk en Kristian me duwehte doadoahngki pali laud en ei ahnsou ong doadoahk en kalohk?’—Ipru 6:11, 12.
Ma Kristian men doadoahngki kadeikpen loale oh piladahr me e kak wia soangen doadoahk pwukat pwehn dehr selidi, ienge Kristian teikan anahne wauneki eh pilipilo. (Rom 14:10) Ahpw ma e pehm me e sohte kak wia doadoahk pwukat, irail en pil wauneki eh pilipilo.—1 Korint 10:29; 2 Korint 1:24.