Karanih Koperment Me Koht Kin Kaunda
“Siohwa iei atail Sounkopwung, Siohwa iei atail Sounkosonned, Siohwa iei atail Nanmwarki.”—AISEIA 33:22, New World Translation.
1. Dahme kahrehda pali moron en aramas akan kin nsenohki koperment akan?
ARAMAS koaros kin nsenohki koasoaipen koperment. Koperment mwahu ieu kin wahdong aramas popohl oh paiamwahu. Paipel mahsanih: “Ma nanmwarki ketin kupwurohki pwuhng, sapwellime wehi pahn kehlail.” (Lepin Padahk 29:4) Ni pali teio, koperment sapwung ehu pahn imwikihla kopwung sapwung, mwersuwed, oh doadoahngki manaman ni ahl me sapwung. “Kasalehiong ie emen kaun suweden, I ahpw pahn kasalehiong uhk aramas paisuwed.” (Lepin Padahk 29:2) Sangete mahs lel met, aramas me song wiahda soahngen koperment tohto, ahpw re kin nsensuwedkihla kalokolok sang ahr kaun akan. (Eklesiasdes 8:9) Mie ehu koperment me pahn pweida en wahdohng aramas akan nsenamwahu mehlel?
2. Dahme kahrehda lepin lokaia “diokrasi” [wehwehki koperment ehu me Koht kin kaunda] kin wia kawehwe mwahu ehu ong koperment en Israel en mahs?
2 Sounpoadopoad Sosepus koasoia duwen koperment ehu me weksang mehteikan: “Ekei aramas kin kihong aramas emen manaman kehlail me kin pid politik kan, mehteikan kihong pwihn tikitik ehu en kaunda irail, ahpw mehteikan kihong aramas tohto en kaunda irail. Ahpw, atail sounkosonned [Moses], sohte kin pwungki pwihn en politik pwukat, ahpw kin pwungkihte kaundahn ‘diokrasi’ me wehwehki me Koht kin kaunda mehkoaros iangahki aramas.” (Against Apion, II, 164-5) Nin duwen me Concise Oxford Dictionary kasalehda, lepin lokaia “diokrasi” (lokaiahn wai: theocracy) kin wehwehki “koperment ehu me Koht kin kaunda.” Lepin lokaia wet sohte kin pwarada nan Paipel, ahpw e kin kawehwe mwahu duwen soangen koperment me kin kaunda mwehin Israel en mahs. Mendahki mehn Israel akan uhd doadoahngki aramas en wia arail nanmwarki, ahr Nanmwarki Lapalap iei Siohwa. Soukohp en Israel men, Aiseia, koasoia: “Siohwa iei atail Sounkopwung, Siohwa iei atail Sounkosonned, Siohwa iei atail Nanmwarki.”—Aiseia 33:22 (NW).
Dahkot Diokrasi Mehlel?
3, 4. (a) Dahkot diokrasi mehlel? (b) Ni ahnsou keren, soahngen kapai dah kei diokrasi pahn wahdong aramas koaros?
3 Tepida sang ni ahnsou me Sosepus wiahda lepin lokaia wet, diokrasi, koperment tohto kin kahdaneki arail koperment kan diokrasi. Ekei koperment kan sohte kin mweidong aramas en saledek en koasoia ahr pelien lamalam, oh daulihla nan ahr lamalam, oh kin kaunda lemei. Koperment pwukat uhdahn diokrasi mehlel kei? Met sohte kin pahrekiong lepin lokaia me Sosepus doadoahngki. Kahpwalo iei me mie kawehwe kan me uhd kapatapatohng wehwehn “diokrasi.” Pwuhk en World Book Encyclopedia kawehwehda lepin lokaiao me iei “soahngen mwomw en koperment ehu me emen samworo de pwihn en samworo kan kin kaunda, oh irail me iang pwihn en samworo pwukat kin ahneki manaman en kaunda pohn aramas nan wiewiahn aramas oh mehkan me kin pid pelien lamalam.” Ahpw, diokrasi mehlel kaidehn koperment ehu me pwihn en samworo kan kin kaunda. Diokrasi mehlel iei koperment ehu me Koht kin kaunda, koperment me Sounkapikada en audepen lahng oh sampah, Siohwa Koht, kin kaunda.
4 Ni ahnsou keren, sampah pwon pahn mihmi pahnangin diokrasi, oh ia uwen met pahn wia kapai ehu ong kitail! “Pein Koht pahn kin ketiket rehrail oh e pahn wiahla ar Koht. E pahn kin ketin limwihasang pilen masarail koaros. Mehla solahr pahn wiawi, solahr mwahiei, solahr nsensuwed, solahr medek. Soahng mering kan sohralahr.” (Kaudiahl 21:3, 4) Kaunda en samworo kan me wiawikihda aramas soh-unsek kan sohte pahn kak wahdo peren wet. Kaunda en Koht kelepw me kak wia met. Ihme kahrehda, Kristian mehlel akan sohte kin doadoahngki kaundahn diokrasi sang ni wiewiahn politik en sampah. Re kin kanengamah oh awih Koht en kauwada diokrasi me pahn kipehdi sampah pwon ni pein sapwellime ahnsou oh ni pein sapwellime ahl.—Daniel 2:44.
5. Iawasa diokrasi mehlel kin wiawi rahnwet, oh peidek dah kei kin kohda?
5 Ahpw, ni ahnsou wet, mie diokrasi mehlel. Iawasa? Nanpwungen irail akan me kin pein uhpaiong sapwellimen Koht kaunda oh miniminpene pwehn wia kupwuren Koht. Aramas lelepek pwukat kin kohpene nin duwen “wehi” ehu ni pali ngehn nin sampah pwon nan pein arail “sahpw” ni pali ngehn. Irail iei luwehn “Israel en Koht” iangahki iengarail Kristian kan me daulihla meh limerar limelop samwa. (Aiseia 66:8; Kalesia 6:16) Aramas pwukat kin uhpaiong Sises Krais, me Siohwa Koht “Nanmwarki Poatopoat” idihada en wiahla Nanmwarki en nanleng. (1 Timoty 1:17; Kaudiahl 11:15) Ni ahl dahieu me pwihn wet mihmi pahn kaundahn diokrasi? Iaduwen towe kan kin kilangwong manaman kan en koperment en sampah wet? Oh iaduwen aramas pwukat kin doadoahngki manaman nan pein ahr wehi ni pali ngehn en kolokolte koasoandi en diokrasi?
Pwihn en Diokrasi Ehu
6. Iaduwen Koht kak kaunda pohn pwihn sansal en aramas ehu?
6 Iaduwen Siohwa me kin ketiket nanleng kak kaunda pwihn en aramas akan nin sampah? (Melkahka 103:19) Met kak wiawi pwehki irail akan me kin iang pwihno kin kapwaiada kaweid me kohsang powe: “Likih Kauno [“Siohwa,” NW] ni mohngiongomw unsek. Dehr koapworopworki mehkan me ke pein lemeleme me ke ese.” (Lepin Padahk 2:6; 3:5) Re kin mweidong Koht en kaunda irail oh re kin kapwaiada “kosonned en Krais” oh kapwaiada kaweid en Paipel me kohsang powe nan arail mour ni rahn koaros. (Kalesia 6:2; 1 Korint 9:21; 2 Timoty 3:16; pil kilang Madiu 5:22, 28, 39; 6:24, 33; 7:12, 21.) Ahpw, pwehn kapwaiada met, re anahne onopki neirail Paipel. (Melkahka 1:1-3) Duwehte mehn Peria kan me kin “men rong,” re sohte kin idawehn aramas akan ahpw re kin ahnsou koaros tehk nan Paipel ma mehkan me re kin sukuhliki kin pwung. (Wiewia 17:10, 11; Melkahka 119:33-36) Re kin kapakap duwehte sounmelkahkaho: “Komw ketikihong ie loalokong oh erpit, pwe I kin likih sapwellimomwi mahsen kan.”—Melkahka 119:66.
7. Iaduwen koasoandi en tapwi kin pid diokrasi?
7 Nan pwihn koaros, anahne en mie ekei me kin kaunda de kihda kaweid. Duwehte Sounkadehdehn Siohwa kan, re kin kapwaiada koasoandi en tapwi me wahnpoaron Pohl koasoia: “Ahpw I men kumwail en dehdehkihla mwahu padahk wet: duwen Krais eh tapwin aramas koaros, duwen ohl pwopwoud eh moangen eh pwoud, oh duwen Koht eh tapwin Krais.” (1 Korint 11:3) Pwehn kapwaiada kaweid wet, ihte ohl koahiek kan me kak papah nan mwomwohdiso nin duwen elder kan. Oh edetehn Sises—“tapwin aramas koaros”—kin ketiket nanleng, nin sampah mie “luwen” sapwellime rie keidi kan me mie ahr koapworopwor en iang ih kakaun nanleng. (Kaudiahl 12:17; 20:6) Aramas pwukat kin wiawihkihda pwihn en “ladu lelepek oh loalokong.” Kristian akan kin kasalehda me irail kin uhpaiong Sises, oh pil kin uhpaiong tapwin Sises me iei Siohwa, ni ahr kin uhpaiong “laduo.” (Madiu 24:45-47; 25:40) Ni ahl wet, diokrasi kin soandi mwahu. “Pwe Koht sohte ketin malipeikitaildohng nan mour liseliping, a ong mour meleilei.”—1 Korint 14:33.
8. Iaduwen Kristian elder kan kin utungada diokrasi?
8 Kristian elder kan kin utungada koasoandi en diokrasi pwe re wehwehki me re kin pwukoahki elen ahr kin kapwaiada ahr pwukoah kan mwohn Siohwa. (Ipru 13:17) Oh ni ahnsou me re kin wiahda ahr pilipil kan, re kin likih sapwellimen Koht erpit, kaidehn pein ahr. Ni ahl wet, re kin kahlemengih Sises. Ih ohl me keieu loalokong me memour nin sampah. (Madiu 12:42) Ahpw, e padahkiong mehn Suhs akan: “Sapwellimeo sohte kin wia mehkot ni pein eh koasoandi, pwe me e kin kilang me Sahmo kin ketin wia, ihte me e kin wia.” (Sohn 5:19) Elder kan pil kin ahneki soangen madamadauohte me Nanmwarki Depit ahneki. E wia eh pwukoah toutou ehu me pid kaundahn diokrasi. Ahpw, e men idawehnla sapwellimen Siohwa ahl, kaidehn pein ah. E kapakapki: “Maing Kaun [Siohwa], komw ketin padahkihong ie kupwuromwien, oh ketin kahluwa ie nan ahl inen, pwe ei imwintihti kan me ngeder.”—Melkahka 27:11.
9. Madamadau toupahrek dahieu me Kristian akan me inoukihong Siohwa arail mour kin ahneki me kin pid duwen koapworopwor oh pwais me kin wekpeseng nanpwungarail?
9 Ekei kin peidengki ma e konehng de pwuhng ma manaman en mwomwohdiso pahn kohwong ihte ohl koahiek kan de ma e pahn pwuhng ma ekei aramas pahn ahneki koapworopwor en nanleng ahpw mehteikan nin sampah. (Melkahka 37:29; Pilipai 3:20) Ahpw, Kristian akan me inoukihda arail mour ong Siohwa kin ese oh kalahnganki me koasoandi pwukat kin kohsang nan Mahsen en Koht. Koasoandi pwukat kin pid kaundahn diokrasi. Ihte aramas akan me sohte kin wehwehki koasoandi en Paipel kan me kin peikasalki koasoandi pwukat. Oh pil, me kin pid kamourala, Kristian akan wehwehki me ohl oh lih kan pahrekpene mwohn Siohwa. (Kalesia 3:28) Ong Kristian mehlel akan, en wiahla tohnkaudok akan en Kaunepen Lahng oh Sampah kin wia pwais ehu me keieu kaselel, oh re kin perenki wia pwukoah oh pwais kan me Siohwa kin ketikihong irail. (Melkahka 31:23; 84:10; 1 Korint 12:12, 13, 18) Mour soutuk, mehnda ma ke kin koapworopworki mour nanleng de nan paradais nin sampah, met wia koapworopwor kaselel ieu.
10. (a) Soahngen madamadau pwung dahieu me Sonadan kasalehda? (b) Oh iaduwen Kristian akan nan rahnpwukat, pil kin ahneki madamadau me duwehte Sonadan?
10 Sounkadehdehn Siohwa kan kin rasehng nein Nanmwarki Sohl ohl, Sonadan, me kin lemmwin Koht. Sonadan pil kak wiahla nanmwarki mwahu men. Ahpw, pwehki Sohl salelepek, Siohwa ketin pilada Depit en wiahla nanmwarki kariau en wehin Israel. Sonadan nsensuwedkihla met? Soh. E wiahla kompoakepahn Depit oh pil pere ahn Depit mour sang Sohl. (1 Samuel 18:1; 20:1-42) Duwehte irail akan me kin ahneki koapworopwor en mour sampah, irail sohte kin peirinki irail akan me ahneki koapworopwor en kohdala nanleng. Kristian mehlel akan sohte kin peirinki irail akan me kin kohwahki pwukoah en mwomwohdiso me kaunda kohsang powe. Re kin “waunekin irail oh poakohng irail ni mehlel” oh pohnese ahr doadoahk laud ong riarail brother oh sister kan ni pali ngehn.—1 Deselonika 5:12, 13.
Iaduwen Irail me Uhpaiong Kaunda en Koht Pahn Kilangwong Kaunda en Koperment en Sampah wet
11. Iaduwen Kristian akan me kin uhpaiong kaunda en Koht kin kilangwong kaunda en aramas akan?
11 Ma Sounkadedehn Siohwa kan kin mihmi pahnangin kaundahn diokrasi, kaunda en Koht, iaduwen irail kin kilangwong kaun akan en koperment kan en sampah? Sises mahsanih me sapwellime tohnpadahk kan sohte pahn “kisehn sampah.” (Sohn 17:16) Ahpw, Kristian akan pohnese duwen ahr pweipwand ong “Sihsar,” koperment kan. Sises mahsanih me irail anahne “kihong Sihsar mehkan me en Sihsar, a ong Koht mehkan me sapwellimen Koht.” (Madiu 22:21) Nin duwen me Paipel mahsanih, koperment en aramas akan me “Koht kin ketikihong wehi kan arail pwung.” Siohwa, Utupen manaman koaros, kin mweidong koperment kan en mihmihete, oh e kin kupwurki irail en kaunda mwahu irail kan me mihmi pahnangin ahr manaman. Ni ahnsou me re kin wia met, irail wiahla “lidun Koht kei.” Kristian akan kin uhpaiong koperment en sahpw me irail kin kousoan ie, pwehki re men doadoahngki ahr “nsenmwakelekel.” (Rom 13:1-7) Ni mehlel, ma koperment ehu pahn idingkihong Kristian men en wia mehkot me pahn uhwong sapwellimen Koht kosonnedo, e anahne “peikiong Koht, a kaidehn aramas.”—Wiewia 5:29.
12. Ni ahnsou me Kristian akan kin lelong kalokolok sang kaun akan en koperment, ahn ihs kahlemeng irail kin kahlemengih?
12 Dahme Kristian mehlel akan kin wia ni ahnsou me kaun en koperment akan kin kihong irail kalokolok? Irail kin idawehnla mehn kahlemeng mwahu en tepin Kristian akan, me kin dadaur pahn kalokolok laud. (Wiewia 8:1; 13:50) Irail Kristian akan ese me ahr pwoson pahn lelong kasongosong pwukat, pwe Sises padahkiong irail duwen met. (Madiu 5:10-12; Mark 4:17) Ahpw, tepin Kristian pwukat sohte peiong irail akan me kin kaloke irail; ahr pwoson pil sohte luwetkihla kasongosong pwukat. Re kin idawehnla kahlemeng en Sises: “Ni aramas akan ar lahlahwe, e soh mwahn dupukohng irail; nan sapwellime lokolok mwuledek, e sohte angiangihada sounkamakam ko, pwe e ketin mweidalahte sapwellime koapworopwor koaros rehn Koht, Sounkadeik Pwung.” (1 Piter 2:21-23) Ei, irair mwahu kan en Kristian pwukat me kin kalowehdi kalokolok akan me kohsang Sehdan.—Rom 12:21.
13. Iaduwen Sounkadehdehn Siohwa kan mwekidki kalokolok kan oh pwihn kan me kin lahlahwe irail?
13 Dahme wiawi mahs pil kin wiawi nan rahnpwukat. Erein senturi wet, Sounkadehdehn Siohwa kan kin lelong kalokolok laud sang rehn kaun lemei kan—nin duwen me Sises kohpadahr. (Madiu 24:9, 13) Nan ekei sahpw, aramas akan kin idingki kaun en koperment kan en uhweng Kristian mehlel pwukat, ki ahr kapareseli likamw akan oh kin lahlahwe Kristian mehlel pwukat. Ahpw, edetehn mie “ripoht suwed akan,” Sounkadehde kan kin kasalehda me irail ladun Koht kei sang ni ahr mour mwakelekel. (2 Korint 6:4, 8) Ni ahnsou me konehng, re kin wahla ahr kahpwal akan ong mwoalen kopwung kan en sahpwo pwehn kak kasalehda ahr sohte wiahda mehkot sapwung. Re kin doadoahngki ahl tohto pwen kak uhki rongamwahuo. (Pilipai 1:7) Ahpw ni ahnsou me re kin wia uwen me re kak nin duwen kosonnedo, re kin mweidong Siohwa ahr kahpwalo. (Melkahka 5:8-12; Lepin Padahk 20:22) Ahpw, ma anahne, irail kin duwehte Kristian en mahs akan, re sohte kin masak en lellong kalokolok pwehki rongamwahu.—1 Piter 3:14-17; 4:12-14, 16.
Mwohniki Sapwellimen Koht Lingan
14, 15. (a) Dahme kin keieu kesempwal ong irail akan me kin utungada diokrasi? (b) Iahd me Solomon wia kahlemeng mwahu ieu en aktikitik me pid duwen eh pwais en apwapwalih?
14 Ni ahnsou me Sises padahkiong sapwellime tohnpadahk kan en kapakap, soahng keieu me e padahkiong irail en kapakapki iei en kasarawihla mwaren Siohwa. (Madiu 6:9) Pwehn kapwaiada met, irail akan me kin mihmi pahn kaundahn diokrasi kin nantiong mwohniki sapwellimen Koht lingan, kaidehn pein ahr. (Melkahka 29:1, 2) Paipel ripohtki me, nan keieun senturi, met wia mehkot me kin kadipekelekel aramas akan me kin kahng idawehn Sises pwe re kin “kesempwalki ale kaping sang rehn aramas akan.” (Sohn 12:42, 43) Ni mehlel, emen anahne ahneki irairen aktikitik ma e men mwohniki Siohwa sang pein ih.
15 Solomon kasalehda madamadau pwung ong ire wet. Kapahrekiong mahsan kan me e wia ni ahnsoun isimwas en tehnpas sarawio me e kauwada ong dahme Nepukadnesar koasoiahki dahme e kauwada. Nepukadnesar suweiki: “Ia uwen lingan laud en Papilon! Pein ngehi me kauwada pwe en wia poasen kaunen ei wehi oh kasalehda uwen ei kehl oh manaman, uwen ei lingan, oh lapalap en ei wehi.” (Daniel 4:30) Weksang ih, Solomon, ni aktikitik, katikiala eh doadoahk kan ni eh koasoia met: “Ahpw Maing Kaun, mehlel me komwi kak ketiket nin sampah nanpwungen aramas akan? Nanleng pil sohte itarohng komwi, eri, ia duwen Tehnpas wet me I kauwadahr eh pahn kak itarohng komwi? (2 Kronikel 6:14, 15, 18; Melkahka 127:1) Solomon sohte kalinganada pein ih. E ese me e wiahte ladun Siohwa oh ntingihdi: “Aramas aklapalap pahn mwadang namenekla, ahpw me mpahi me loalokong.”—Lepin Padahk 11:2.
16. Iaduwen elder kan kin wia kapai ehu ni ahr sohte kin kapinga pein irail?
16 Me duwehte met, elder Kristian kin kapinga Siohwa, kaidehn pein irail. Irail kin idawehnla ahn Piter kaweid: “Me kin padahk, en padahkihwei mahsen en Koht; me kin papah, en papah uwen kak me Koht ketikihong, pwe kaping en kowohng Koht ni mehkoaros ni mwaren Sises Krais me ketin sapwellimanki wahu oh kaping erein dih koaros kohkohlahte.” (1 Piter 4:11) Wahnpoaron Pohl kawehwehda me pwukoahn “sounapwalih en mwomwohdiso,” kaidehn pwukoah ndand ehu ahpw “doadoahk mwahu ehu.” (1 Timoty 3:1) Elder kan kin idihda en papah, kaidehn en kaunda aramas. Re kin wia sounpadahk kan oh silipen sihpw kan en sapwellimen Koht pwihn. (Wiewia 20:28; Seims 3:1) Elder kan me kin ahneki lamalam en aktikitik oh tohnmetei kin wia kapai ehu ong mwomwohdiso. (1 Piter 5:2, 3) “Kesempwaliki soangen aramas pwukat,” oh kalahngkihong Siohwa me e ketikihong kitail elder koahiek tohto en utungada diokrasi ni “imwin rahn akan.”—Pilipai 2:29; 2 Timoty 3:1.
“Song en Kahlemengih Koht”
17. Ni ahl dahkei me irail akan me mihmi pahn diokrasi kin kahlemengih Koht?
17 Wahnpoaron Pohl kangoangehki: “Nan amwail wialahr sapwellimen Koht seri kompoak kei, kumwail song en kahlemengih ih [Koht].” (Episos 5:1) Nin duwen aramas soh-unsek kan, irail akan me kin nantiong en uhpaiong diokrasi kin song en kahlemengih Koht. Karasepe ieu, Paipel mahsanihki duwen Siohwa: “Kauno [“Siohwa,” NW] iei silepamwail me manaman, sapwellime wiewia kan me unsek oh pwung. Amwail Koht me loalopwoat oh mehlel, e kin ketin wiahda dahme pwung oh pahrek.” (Deuderonomi 32:3, 4) Pwehn kahlemengih Koht ni ahl wet, Kristian akan kin nantiong song en lelepek, pwung, oh ahneki madamadau tohpahrek ong kopwungpwung. (Maika 6:8; 1 Deselonika 3:6; 1 Sohn 3:7) Re kin liksang wiewia tohto me sampah wet kin pwungki, duwehte dihp en nenek oh noahrok. (Episos 5:5) Pwe sapwellimen Siohwa ladu kan kin idawehnla koasoandi me kohsang nanleng ahpw kaidehn sang rehn aramas akan, sapwellime pwihn kin utung diokrasi, mwakelekel oh sarawi.
18. Ia sapwellimen Koht irair me keieu kesempwal, oh iaduwen Kristian akan kin kahlemengih Ih?
18 Sapwellimen Siohwa Koht irair me keieu iei limpoak. Wahnpoaron Sohn mahsanih: “Koht iei limpoak.” (1 Sohn 4:8) Pwe diokrasi kin wehwehki kaunda en Koht, kitail kak nda met iei kaunda en limpoak. Sises mahsanih: “Pwe ihme aramas koaros pahn esehki me kumwail nei tohnpadahk, ma kumwail pahn limpoakpene.” (Sohn 13:35) Pwihn en diokrasi nan imwin rahn akan en rahnpwukat kin kasansalehda limpoak laud. Erein mahwen kan en kamakamalahn keinek kan nan sahpwen Aprika, Sounkadehdehn Siohwa kan kin kasalehda limpoak ong aramas koaros, sohte lipilipil mehnia keinek re kohsang ia. Erein mahwen nan sahpw me mahs adaneki Yugoslavia, Sounkadehdehn Siohwa kan sang wasa koaros kin sawaspene, ahpw ni ahnsowote pwihn en pelien lamalam teikan kin mahwenpene oh kin kamehla keinek kan. Sounkadehdehn Siohwa kan kin nantiong en kapwaiada ahn Pohl kaweid: “Kumwail kadohwanewei sang kumwail soangen mwakar koaros, soangen ineng suwed koaros, soangen lingeringer koaros, soangen men pei koaros, soangen lahlahwe koaros, soangen kailok koaros en nan kapehdamwail. A kumwail en kin kadekpene oh loallamwahupene, oh mahkpene duwen Koht eh ketin mahkohng kumwail rehn Krais.”—Episos 4:31, 32.
19. Kapai dah kei pahn kohwong irail akan ni ahnsouwet oh ni ahnsou kohkohdo ma re pahn uhpaiong koasoandi en diokrasi?
19 Irail akan me kin uhpaiong diokrasi kin paiekihda kapai tohto. Re kin ahneki popohl sang rehn Koht oh sang rehn iengarail Kristian akan. (Ipru 12:14; Seims 3:17) Mie katepen arail mour. (Eklesiasdes 12:13) Re ahneki mehn perepe ni pali ngehn oh koapworopwor laud ong ni ahnsou kohkohdo. (Melkahka 59:9) Ni mehlel, ni ahnsouwet re kin paiekihda dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo ni en aramas koaros pahn mihmi pahn kaunda en diokrasi. Paipel mahsanih, “Sohte meninkau de mehkot suwed pahn mie nan Saion, sapwellimen Koht dohl sarawio. Pwe sampah pahn direkihla kupwurokong en Kauno [“Siohwa,” NW], duwehte madau eh kin direkihla pihl.” (Aiseia 11:9) Ahnsouwo pahn wia ahnsou kaperen ieu! Kitail koaros en kakehle atail koapworopwor en mour nan Paradais me pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo sang ni atail pahn karanih diokrasi.
Komw Kak Kawehwehda?
◻ Dahkot diokrasi oh iawasa e dierek ie nan rahnpwukat?
◻ Iaduwen aramas akan kin uhpaiong koasoandi en diokrasi nan pein ahr mour?
◻ Ni ahl dah kei irail akan koaros me mihmi pahn diokrasi kin kalinganahda sapwellimen Koht lingan mwohn pein ahr?
◻ Ia ekei irair akan en Koht me irail akan me kin utungada koasoandi en diokrasi kin kahlemengih?
[Kilel nan pali 27]
Solomon kin kalinganada sapwellimen Koht lingan mwohn pein ah