Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • w99 9/1 pp. 3-7
  • Pwuhk en Erpit ehu me Audaudki Rohng ehu ong Rahnwet

Sohte kasdo ong met

Kupwurmahk, mehkot sapwung en kihda kasdo

  • Pwuhk en Erpit ehu me Audaudki Rohng ehu ong Rahnwet
  • Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—1999
  • Sawaspen Oaralap kan
  • Ire kan me Duwehte Met
  • Komw Kin Lokolongki Nsensuwed?
  • Komw Kin Mih Nan Kahpwal en Peneinei?
  • Komw Men Wiahiong Omw Mour en Pweida Mwahu?
  • Komw Pahn Lapwadpeseng Ehdo?
  • Erpit Mehlel Kin Liklikwer
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa (Ong Onop)—2022
Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—1999
w99 9/1 pp. 3-7

Pwuhk en Erpit ehu me Audaudki Rohng ehu ong Rahnwet

“EHD me diren erpit me kesempwal sang ehd me diren pearl kan,” koasoia ohl en mahso Sohp, me ni mehlel wia emen ohl me keieu kepwehpwe nan ah mwehi. (Sohp 1:3; 28:​18, New World Translation; 42:12) Ni mehlel, erpit kin kesempwal sang kepwehpwe ong aramas emen me men pweida mwahu nan eh mour. “Erpit pahn pereiuk duwehte omw naineki mwohni,” Nanmwarki loalokong Solomon mahsanih, “ahpw erpit kin mwahu sang pwe e kin doandoareiuk​—⁠met iei kamwahupen erpit.”​—Eklesiasdes 7:​12, NW.

Ahpw iawasa soahngen erpit wet kak dierekda ie rahnwet? Aramas kin sohpeilahng sounkaweid kan, toahktehn mwekidmwekid en aramas, toahktehn moahng, pil iangahki sounwiahda piten moangen aramas oh taksi draiper kan pwehn sewesehkin irail arail kahpwal akan. Oh me saman tohto kin perenki kihda kaweid ong kereniong soahngen ire koaros​—⁠oh aramas en pwain kaweid pwukat. Ahpw, pak tohto, soahngen mahsen en “erpit” pwukat kin ihte imwikihla nsensuwed, de kauwehla mour en aramas kan. Eri, iaduwen kitail kak rapahkihda erpit mehlel?

Sises Krais, me wehwehki laud wiewiahn aramas, mahsanih: “Eri, kupwurokong en Koht kin dehdehda sang ni wahn sapwellime doadoahk kan.” (Madiu 11:19) Kitail en kilang ekei kahpwal akan me kin kalap lelohng mouren aramas oh tehkada mahsen en erpit dah kei me uhdahn sewese irail oh kadehdehda me mahsen en erpit pwukat kesempwal sang ‘ehd ehu me diren pearl.’ Komw pil kak diarada “ehd me diren erpit” oh paiekihda.

Komw Kin Lokolongki Nsensuwed?

“Ma aramas kin kadaneki pahr 1900 lel pahr 1999: Pahr kan en Pwunod, e pil pahn konehng en kadaneki pahr kan en mwuri: Pahr kan en Nsensuwed,” koasoia International Herald Tribune en London. E kapataiong me “tepin keseupen irair wet: nsensuwed me wiawi nan sampah pwon, kasalehda me nsensuwed kin wie kekeirada nan sampah pwon. Nan wehi kan duwehte Taiwan, Lebanon oh New Zealand, ehuehu dih kin mengei en alehdi irair wet.” Re koasoia me irail ko me ipwidi mwurin 1955 kin pak siluh uhdahn pahn lelohng nsensuwed laud sang arail pahpa oh nohno kahlap.

Ih met me wiawihong Tomoe, me kin mihla nan irair en nsensuwed laud oh kereniong rahn koaros e kin wonohn nan peht. Pwehki e sohte kak apwalih nah kisin pwutak me sounpar riau, e pwurala mih nan imwen ah pahpa oh nohno. Emen mehn mpe lih me naineki kisin serepein kis me ah sounpar duwehte nain Tomoe nah kisin pwutako pirienkihda Tomoe. Ni ahnsou me Tomoe ndahiong mehn mpeo me e pehm me sohte katepen ah mour, mehn mpeo kasalehong ih ire ehu sang nan pwuhk ehu. Ireo koasoia: “Iei me pwoaren mas ehu sohte kak ndahng kumwut, ‘Nahn, I sohte anahne omw sawas!’ De pil moange sohte kak ndahng paten neh kan, ‘Eri, I sohte anahnei kumwa!’ Eri soh, kakon en paliwar akan me mwomwen luwet rehtail, e pil uhdahn kesempwal ong kitail.”a Pilen mesen Tomoe kerkihdi met ni ah wehwehkihda me aramas koaros mie kateperail nan sampah oh mie anahnperail.

Mehn mpeo kaweidiki me en kasawih pwuhko me audaudki mahsen ko. Tomoe pwungki met, mendahki sangete mahs kohdo e sohte kak wia mehkot, e pil sohte kak medewehda en inoukihda mehkot. Mehn mpeo pil sewesehki wia ah netinet kan, oh pil iang Tomoe kaunopada mwenge kan rahn koaros. Sounpwong ehu mwuri Tomoe kin pirida ni menseng koaros, lopwolopw, kamwakelehda ihmw, netinet, oh kaunopada mengehn soutuk, duwehte me lih pwopwoud kan kin wia. E anahne powehdi kahpwal tohto, ahpw e koasoia, “I koapworopworki me ma I pahn idawehnla mahsen kan en erpit me I diaradahr, I pahn kak wiahda ahi doadoahk kan.”

Ni ah kapwaiada erpit me e diarada, Tomoe powehdi ah irair en nsensuwed. Ahnsouwet Tomoe kin doadoahk ahnsou koaros sewese meteikan en kapwaiada mahsen kohte me sewese ih en powehdi ah kahpwal akan. Mahsen en erpit ko mih nan pwuhk ehu me ntingda mahso me audaudki rohng ehu ong aramas koaros rahnwet.

Komw Kin Mih Nan Kahpwal en Peneinei?

Nan sampah pwon tohtohlahn mweipeseng en pwopwoud kin wie kekeirada. Kahpwal en peneinei kin pil wie kekeirada nan wehi kan ni Palimese, wasa me aramas kan mahso kin pohnmwasohki kerenpenen arail peneinei. Iawasa me kitail kak diarada ie kaweid en pwopwoud me kak doadoahk?

Tehk irair en Shugo oh Mihoko, pwopwoud ehu me ahneki kahpwal en pwopwoud tohto. Re kin akamaiki soahng soh katepe koaros. Shugo kin mwadang en lingeringerda, oh Mihoko kin kapei lokaia ahnsou koaros me ah pwoudo kin diarada sapwung reh. Mihoko kin pil medemedewe, ‘E apwal ong kiht en pwungkihpene mehkot.’

Rahn ehu emen lih pwarek Mihoko oh wadek ong ih mahsen pwukat sang nan ehu pwuhk: “Eri, kumwail wiahiong meteikan me kumwail kin anahne aramas akan en kin wiahiong kumwail.”b Mendahki Mihoko sohte kin nsenohki pelien lamalam, e pwungkihda en onop pwuhko me audaudki mahsen ko. Dahme e nsenohki iei en kamwahuwiala mouren ah peneinei. Ihme ni ahnsou me luhk kohieng en iang towehda ehu mihding me pahn koasoia audepen pwuhk me oaralap koasoia Making Your Family Life Happy (Wiaiong Mouren Omw Peneinei Nsenamwahu), Mihoko​—oh ah pwoudo​—pwungki met.c

Nan mihdingo, Shugo tehkada me irail ko me iang towehda mihdingo kin uhdahn kapwaiada dahme re sukusukuhliki oh re mwomwen kin peren. E lemehda en kasawih pwuhko me ah pwoudo kin sukusukuhliki. Mie ehu ire me e mwadang kilangada: “Ma ke kanengamah oh meleilei, eri, ke me loalokong, ahpw ma ke kin mwadang lingeringer, eri, ke kin kasalehda omw pweipwei.”d Mendahki e anahne ahnsou reirei pwehn kapwaiada mouren kosonned wet nan ah mour, wekidekla me e kin ekis ekis wiahda kin sansalda ong irail ko me karanih ih, iangahki ah pwoud.

Ni ah kilangada wekidekla kan rehn ah pwoudo, Mihoko pil tepiada kapwaiada dahme e sukusukuhliki. Ehu mouren kosonned me kin keieu sewese iei: “Kumwail dehr kadeik aramas teikan, pwe Koht en dehr ketin kadeingkumwailda. Pwe Koht pahn ketin kadeik kumwail nin duwen amwail kin kadeik meteikan.”e Ihme Mihoko oh ah pwoudo koasoanehdi me re pahn koasoiapene ara irair mwahu kan oh iaduwen re kak kamwahuwiala ahpw ren ieremen rapahki sapwung en emenemen. Ia imwilahn met? Mihoko tamanda: “Met kahrehong ie en uhdahn peren. Se kin wiewia met ni ehuehu soutuk ni mwengehn soutuk kan. Nait pwutako me mahki sounpar siluh kin pil iang kiht koasoakoasoipene. E uhdahn kansenamwahu ong kiht!”

Ni ahnsou me peneinei wet kapwaiada kaweid katapan kan me re aleier, re kakehr powehdi kahpwal kan me kin kapwunodehda nanpwungara me kak kauwehla ara pwopwoud. Met soh kesempwal ong ira laud sang ehd ehu me diren pearl kan?

Komw Men Wiahiong Omw Mour en Pweida Mwahu?

Ong aramas tohto nan rahnwet, kihkihpene kepwe kan kin wia mehn akadei nan mour. Ahpw, emen ohlen pisines kepwehpwe nan United States me kihong me semwehmwe kan uwen tala rar pak 600 samwa koasoia: “Mwohni kin wia mehkot kaperen ong ekei aramas, ahpw sohte aramas men me kak suhtkihda suht pahieu ahnsoukiste.” Me malaulau me kin wehkada ire mehlel wet oh pil me malaulau sang met me solahr kin raparapahki en kepwehpwehla.

Hitoshi tikida semwehmwe, ihme e ahneki ineng kehlail en kepwehpwehla. Mwurin ah kilang duwen sounkihda pweipwand kan kin idingki irail ko me pweipwandla en wia dahme re mwahuki, e lemehda: “Meno me alehdi mwohni keieu tohto iei ih me kana.” Hitoshi kamehlele laud manaman en mwohni me kahrehong en medemedewe me mouren aramas pil kak pweipweikihda mwohni. Pwehn alehdi mwohni tohto, e ngoangkihlahte ah pisines en kadokehpene oh onehda paip kan oh kin doadoahk nan pahr koaros, sohte kin kommoal. Mendahki ia uwen me e kin nantiong wia, Hitoshi mwuri wehwehkihda me nin duwen “subcontractor” men, e sohte pahn kak ahneki manaman duwehte “contractor” ko me kihong ih doadoahk en wiahda. Rahn koaros e kin lelohng kapwunod oh masak me ah pisines pahn solahr kak pwainla ah pweipwand kan.

Mwuri, emen ohl kohdo ni imwen Hitoshi oh kalelepek reh ma e ese me Sises Krais mehkihla ih. Pwehki Hitoshi lemeleme me sohte aramas men pahn kak mehkihla emen me duwehte ih, e men esehla duwen met oh pwungkihda en pwurehng koasoia duwen met. Wihk en mwuri, e iang towehda ehu padahk oh e pwuriamweikihla en rong kaweid ‘me pwoaren masamwail kan en mwakelekel oh marain.’ Me wia padahko kawehwehda me pwoaren mas “mwakelekel” iei ehu me kin kilangala wasa doh oh kilangete mehkan me ngehnin; ni pali teio, pwoaren mas me “edied,” de “peirin,” kin kilangete ineng en uduk kan oh maskun. Kaweid wet pil kamwekid ih laud: “Pwe ahnsou koaros kapehdamwail kin uhlahng wasa me amwail dipwisou kesempwal kan kin mi ie.”f Mie mehkot me kesempwal sang kepwehpwehla! Saikinte pak ehu me e rongada mehkot me duwehte met.

Pwehki e wadekala met, e tepiada kapwaiada dahme e sukusukuhlki. E sohla kin doadoahk laud raparapahki mwohni, ahpw e tepiada kin mwohneki mahs me ngehnin kan nan ah mour. E kin pil doadoahngki ahnsou en apwalihki anahn en pali ngehnin ah peneinei. Met kin wehwehki me e solahr ahneki ahnsou laud ong doadoahk en mwohni, ahpw mendahki met ah pisines pweida mwahu. Pwekihda?

Ah irair en lemei wekila oh e uhd kin karakarahk oh kadek nindoken ah kin peikiong kaweid ko me kohieng. E kin keieu wadekala kaweid wet: “Eri, met kumwail uhdahn pahn mweisang soahng pwukat koaros; iei lingeringer, ineng suwed oh kailok. Lokaiahn kailok de samin en dehr pwilisang nan awamwail kan. Kumwail dehr kin kine likamw nanpwungamwail, pwe kumwail pwilikidier mour mering en mahso iangahki eh wiewia kan; oh met kumwail pwuhriongehr nan likoun mour kapw en aramas kapw. Iei aramas kapw me Koht, Sounwiepe, kin ketin onohne sapahl ahnsou koaros nin duwen pein sapwellime roson, pwe en ketin kamakamarainihekin kumwail duwen pein ih.”g Idawehnla kaweid wet sohte kakepwehpwehla ih, ahpw ah “irair en aramas kapw” kahrehong irail ko me e kin doadoahkohng en likihala ih. Ehi, mahsen en erpit ko me e diarada sewese ih en wiahiong ah mour en pweida mwahu. Ong ih, re uhdahn katapan laud sang ehd me diren pearl kan de mwohni.

Komw Pahn Lapwadpeseng Ehdo?

Komw esehdahr dahkot ehdo me diren erpit me inenen katepe ong aramas ko me sansal mwowe? Met iei erpit me dierekda nan Paipel, pwuhko me keieu kohpeseng tohto nan sampah oh me aramas tohto nan sampah kak naineki. Ele mie noumw Paipel de e mengei ken ale ehu noumw. Ahpw, duwehte naineki ehd ehu me diren pearl ahpw pahn sohte katepe ma me naineki sohte kin doadoahngki audepe, ih duwen e pil sohte pahn katapan en nainekihte Paipel. Dahme komw soh lapwadkihpeseng ehdo, ni karasaras, oh kapwaiada kaweid erpit oh konehng kan en Paipel oh kilang iaduwen e kak sewese uhk en powehdi oh pweida mwahu ni omw apwaliala kahpwal kan en mour.

Ma emen kihong uhk ehd ehu me diren pearl, komw soh pahn kalahnganki met oh nantiong rapahkihda ihs menet pwe ken kak kasalehong ih omw kalahngan? Komw ese ihs meno me Ketikihda Paipel?

Paipel kasalehda ihs Utupen erpito me dierekda loale ni ah mahsanih: “Pwe audepen Pwuhk Sarawi unsek pwilisang rehn Koht, oh e mwahu ong atail doadoahk en padahkihong aramas akan me mehlelo.” (2 Timoty 3:​16) E pil mahsanihong kitail me “mahsen en Koht wie momour oh manaman.” (Ipru 4:​12) Ihme kahrehda mahsen en erpit kan me dierekda nan Paipel kin konehng ahnsouwet oh lipwalipw ong kitail rahnwet. Sounkadehdehn Siohwa kan pahn perenki sewese uhk en sukuhliki duwen Sounketikihda kadek menet, Siohwa Koht, pwe ken kak iang ahneki koapworopwor en paiekihda “ehd me diren erpit” me mih nan Paipel​—⁠pwuhken erpit me audaudki rohng ehu ong aramas rahnwet.

[Nting tikitik kan me mi pah]

a Ire wet kohsang nan 1 Korint 12:21, 22.

b Madiu 7:​12.

c Watchtower Bible oh Tract Society en New York, Inc. me ntingihda.

d Lepin Padahk 14:29.

e Madiu 7:​1, 2.

f Madiu 6:​21-​23; footnote.

g Kolose 3:​8-​10.

[Koakon nan pali 4]

Mahsan en Erpit kan en Sewese Kolokolte Toupahrek en Pepehm

“Ma komw pahn ketin kilelehdi dipat akan, ihs me kak pitsang sapwellimomwi kadeik? A komw kin ketin mahkohng kiht, pwe se en kin lemmwikin komwi.”​—Melkahka 130:​3, 4.

“Ni aramas ar kin peren, re kin kouruhr, ahpw ni ar kin nsensuwed, re kin seren pahtou.”​—Lepin Padahk 15:13.

“Eri, ke dehr nohn kin men wiahla aramas pwung de kupwurokong-dah, ke men pein kemeiukala?”​—Eklesiasdes 7:​16.

“Kihwei kaperen sang ale.”​—Wiewia 20:35.

“Ma kumwail pil lingeringer, kumwail dehr mweidohng amwail lingeringer en kahrehiong kumwail nan dihp; pil dehr kolokol amwail lingeringer rahn ehu pwon.”​—Episos 4:​26.

[Koakon nan pali 5]

Mahsan en Erpit kan ong Mouren Peneinei Nsenamwahu

“Pilahn kan sohte kin pweida ma sohte koasoi rir kan, ahpw pweida kin mie ma sounkaweid kin tohto.”​—Lepin Padahk 15:​22, New World Translation.

“Aramas loalokong kin ngoangki oh onopada ale padahk ahnsou koaros.”​—Lepin Padahk 18:15.

“Lamalam me dehde mwahu kin rasehng kilel me wiawihkihda kohl oh kapwatkihda silper.”​—Lepin Padahk 25:11.

“Kumwail en sawaspene oh mahkpene nanpwungamwail, ni emen rehmwail eh pahn kin kaulime emen. Kumwail uhdahn pahn mahkpene nanpwungamwail, nin duwen Kauno [“Siohwa,” NW] eh ketin mahkohngkumwailehr. Eri, kumwail kapatahiong soahng pwukat limpoak, pwe ih me kin kapatapene oh oarepene mehkoaros pwe en wiahla ehu ni mehlel.”​—Kolose 3:​13, 14.

“Riei kompoakepahi ko, kumwail tamataman met: emenemen kumwail koaros en nan kapehd mwadang ong rong, ahpw dehr nan kapehd karuaru en lokaia oh lingeringer.​—⁠Seims 1:​19.

[Koakon nan pali 6]

Mahsan en Erpit kan ong en Wiahiong Mour en Pweida wahu

“Kauno [“Siohwa,” NW] kin ketin kalahdeki aramas me kin doadoahngki mehn tenek sapwung. E kin ketin kupwurperenki mehn tenek pwung.”​—Lepin Padahk 11:1.

“Lemei kin kahrehiong aramas paisuwed, oh aklapalap kin kahrehiong aramas en pwupwudi.”​—Lepin Padahk 16:18.

“Ma ke sohte kak kanengamahiong omw lingeringer, eri, ke me luwet duwehte kahnimw ehu me sohte keledi, me mengeiong aramas en mahweniong.”​—Lepin Padahk 25:28.

“Kanengamahiong omw lingeringer; pwe aramas pweipwei me kin mwakar.”​—Eklesiasdes 7:9.

“Dehr wia koasoi me pahn kamadakahla emen. Kumwail en doadoahngkihte mahsen mwahu, soangen mahsen me kin sewese oh kakairada dahme anahnepe mie, oh kin kamwahwihala me kin rong kumwail kan.”​—Episos 4:​29.

[Kilel nan pali 7]

Onopki Paipel kin wia ewen kahk keieu ong en paiekihda “ehd me diren erpit”

    Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Ponapean
    • Share
    • Me Ke Mwahuki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share