Wiahda Pilipil Mwahu Kan Ire Apwal Ehu me Kitail Sohte Kak Pitsang
NAPOLEON BONAPARTE, me wia nanmwarki en France sang pahr 1804 lel 1814, koasoia: “Sohte mehkot apwal sang, oh kesempwal sang ni aramas emen ah pahn kak wiahda pilipil ehu.” Ele ke pahn pwungki me pilipil kin apwal oh pil kesempwal pwehki aramas akan kin kesempwaliki me irail me pein apwahpwalih arail elen mour. Ahpw, ni ahnsowohte, irail pil sukuhliki me wiahda pilipil sohte mengei.
E sohte lipilipil ma e mengei de e apwal, kitail sohte kak uhdi sang wiahda pilipil akan. Rahn koaros kitail anahne wiahda pilipil akan. Ni atail kin pirida ni menseng, kitail pahn pilada dahme kitail pahn likawih, dahme kitail pahn mwengehn mensengki, oh pil iaduwen atail pahn apwalihala soahng tohto kei nan rahno. Pali laud en pilipil pwukat kin wia mehkan me sohte nohn kesempwal. Kitail kalap sohte anahne madamadau laud ni atail kin wia pilipil pwukat. Pak malaulau me kitail pahn sohte kak meirkihla medemedewe ma atail pilipil me mwahu de suwed.
Ahpw, ekei pilipil kin inenen apwal. Me pwulopwul tohto nan sampah rahnwet pahn anahne pilada dahme irail pahn akadeiong nan arail mour. Irail ele anahne pilada soangen sukuhl me irail anahne oh ia uwen laud en sukuhl me irail pahn ale. Sohte pwand, irail pahn medewehda ma irail pahn pwopwoudida de irail pahn kiripwte. Irail akan me pilada en pwopwoudida anahne medemedewe duwen peidek pwukat: ‘Ahi sounpahr oh ahi koahiek itarehr ien pwopwoud? Soangen aramas dah me I men pwoudiki, de pil kesempwal sang met, soangen aramas dah me I uhdahn anahne?’ Ni mehlel, atail pilada atail pwoud kin wia pilipil nan atail mour me inenen kesempwal.
Nan irair laud akan, e inenen kesempwal en wiahda pilipil mwahu kan, pwehki atail peren nan mour kin poahsoankihda pilipil pwukat. Ekei aramas kin pepehm me irail kakong pein wiahda soangen pilipil pwukat oh kakete sohte men alehda kaweid sang emen. Iaduwen—met wia elen loalokong? Kitail kilang mahs.
[Kilel Credit nan Pali 3]
Napoleon: Sang pwuhk me oaralap koasoia The Pictorial History of the World