Pere Iuk Sang Ngehn Suwed kan
JAMES tikida nan ehu wasa nan dekehn Malaita me wia kisehn sapwen Solomon Islands. Sang ni eh tikitik, aramas kan kin padahkihong ih en wauneki eni de ngehn akan. E koasoia: “I sohte kin medewe en peki rehn eni kan en kauwehla meteikan. Ahpw I pil sohte lemeleme me I pahn kak nsenamwahu ma I sohla pahn doadoahngki ‘rarafono’ [tiahk ehu en ale sawas sang rehn ngehn akan] pwehn perehla ie sang keper kan.”
Duwehte aramas tohto nan sahpw teikan, tohn sapwen Solomon Islands kan kin kamehlele me ngehn akan kak sewese de kauwehla aramas. Ni mehlel, mehn Melanesia tohto kin lemeleme me ekei ngehn akan kin kadek kahrehda re sohte kin masak ngehn pwukat.
Dahme aramas kin kamehlele duwen ngehn akan kin wekpeseng. Karasepe, ni ahnsou me James pwulopwul, lih akan nan eh kousapw kin mwadang ekihla nehrail seri kan nan imwarail ma re rong ngilen menpihr me adaneki “korokoro.” Pwekida? Pwehki irail kamehlele me ngilen menpihro kin wehwehki me mie me pahn lelohng kahpwal.
Ekei tohn kousapwo kin kihdi takai pwetepwet ehu pohn wenihmw en imwarail kan. James pil kin wia met mahs pwehki e kin kamehlele me takaio pahn perehla ih sang ngehn keper kan. Oh ni ahnsou me James kin kohla doadoahk, e kin kihpene luhwen kene mwengehn souwas oh kolokol nan ehd pwehn koskihla mwuhr. E kin pwunodki me ma sounwunahni men pahn diarada luhwen mwenge, e pahn doadoahngki pwehn kahrehiong ih en soumwahuda.
Mwein soangen tiahk pwukat sohte kin wiawi nan omw wasa. Ahpw duwehte James, ele ke pil kin pehm me ke anahne idawehn tiahk kan pwehn ale mehn perepomw sang ngehn suwed kan. Ke ele kamehlele me ma ke sohte kin idawehn tiahk pwukat, ke pahn lelohng kahpwal kan.
Ma ke kin wauneki Paipel, ke pahn men esehla ia duwen e kin sapengla peidek pwukat: (1) Ia duwen ngehn suwed kan kak kauwehla iuk? (2) Omw kin idawehn tiahk kan kak kahrehiong uhk en mihla pahn manaman en ngehn suwed kan? (3) Ia duwen ke kak diarada mehn perepomw mehlel sang ngehn suwed kan oh kak ahneki nsenamwahu?
Ia Duwen Ngehn Suwed kan Kin Kauwehla Aramas
Paipel kin kasalehda me ngehn suwed kan kaidehn ngenen me melahr akan. Mahsen en Koht mahsanih: “Me momour kan ese me re pahn mehla, ahpw me melahr akan sohte ese mehkot.” (Eklesiasdes 9:5) Ngehn suwed kan iei tohnleng kan me uhwongada Koht oh iang Sehdan pitipitih aramas akan.—Kaudiahl 12:9.
Paipel kin kasalehda me kitail anahne mehn perepatail sang ngehn suwed kan. Wahnpoaron Pohl ntinglahng Kristian akan nan Episos: “Pwe kaidehk aramas ekei me kitail mahweniong, pwe ong manaman en ngehn suwed kan en pahnlahng.” Wahnpoaron Piter kawehwehda me kaunen ngehn suwed kan koaros iei Sehdan me Tepil oh e duwehte “laion emen me kin weriwer, raparapahki ihs me e pahn kadallehla.”—Episos 6:12; 1 Piter 5:8.
Sehdan kin kauwehla aramas sang ni eh kin pitihdi irail de kasonge irail pwe ren wia mehkot me pahn kansensuwedih Koht. Paipel mahsanih me Sehdan kin “kawekala pein ih, oh mwomwehda tohnleng en marain.” (2 Korint 11:14) E kin mwomwehda me ih ngehn emen me kak perehla iuk ahpw ni mehlel e men mwersuwedih iuk. E kin karotongehla aramas akan pwe re dehr kilang padahk mehlel me pid duwen ih oh Koht. (2 Korint 4:4) Dahme e men wia ni eh kin pitipitih aramas akan?
Sehdan men ale kaudok oh e men aramas akan en kaudokiong ih sohte lipilipil ma re ese de soh. Ni ahnsou me sapwellimen Koht Ohl Sises kin ketiket sampah, Sehdan men Sises en “poaridi oh pwongih” ih. Sises mahsanih: “Sehdan, kohkohweisang ie! Pwe e ntingdier, ‘Ke pahn pwongih Kaun-o, omw Koht, oh ihete me ke pahn papah.’” (Madiu 4:9, 10) Sises ketin soikala en wia soahng koaros me pahn kasalehda me e ketin pwongih Sehdan.
Siohwa iei ngehn me keieu manaman oh e sohte pahn ketin mweidohng mehkot en kauwehla sapwellime aramas akan kohkohlahte. (Melkahka 83:18; Rom 16:20) Ahpw ma kitail men kaperenda Siohwa Koht duwehte Sises ketin wia, kitail anahne liksang wiewia kan koaros me pahn kasalehda me kitail kin pwongih Sehdan de nah ngehn saut akan. Pwehn wia met, kitail anahne dehdehki tiahk kan me kin pwongih ngehn suwed kan. Ia duwen kitail kak wia met?
Dehdehki Tiahk kan me Kin Kansensuwedih Koht
Siohwa Koht ketin padahkihong sapwellime aramas akan mahs, mehn Israel kan, en dehr alasang ekei tiahk kan en wehi teikan. E mahsanih: “Dehr mweidohng amwail aramas akan en wia soangen tiahk me duwehte kosetipw, pweh, wunahni de mesehl, oh dehr mweidohng re en kin katieni.” Ong irail kan me kin idawehn soangen tiahk pwukat, Paipel mahsanih: “KAUN-O, amwail Koht, kin ketin kalahdeki aramas me kin wia soangen tiahk suwed pwukat.”—Deuderonomi 18:10-12.
Ihme kahrehda ni ahnsou me ke kin medemedewe tiahk kan me kin wiawi nan omw wasa, medewehla duwen peidek pwukat: Tiahk wet kin kahrehda ken ketieni? E kin kasalehda me ke kin kamehlele manaman en ekei dipwisou me kin pereiukala? E kin pid wunahni? E kin pid uhpah ngehn emen ahpw kaidehn Siohwa, de Sises me kin ketin wiliandi Ih?—Rom 14:11; Pilipai 2:9, 10.
E kesempwal en liksang tiahk kan me kin kahrehiong uhk en iang wiewia pwukat. Pwekida? Wahnpoaron Pohl ntingihdi: “Kumwail sohte kak mwohdehng sapwellimen Kaun-o tehpel oh pil ni tehpel en tepil kan.” E kasalehda me irail kan me kin song en kaperenda Koht oh pil ahnsowohte kaperenda ngehn teikan pahn “kaluwakahda” Siohwa. (1 Korint 10:20-22) Siohwa Koht kupwurki kitail en kaudokiong ih kelehpw.—Eksodus 20:4, 5.
Pil medewehla peidek wet: Tiahk wet kin kasalehda madamadau ehu me emen sohte anahne pwukoahki eh wiewia kan? Karasepe, aramas tohto kin sapwungki tiahk en kamwahl oh wendipene mwohn pwopwoud, oh Paipel kin kasalehda me wiewia pwukat me suwed. (1 Korint 6:9, 10) Ahpw, ekei tiahk en Pacific kin nda me ma serepein emen nda me e alehda “tehn tuhke,”a me wehwehki me mie me kihong ih mesehl oh kahrehiong ih en wia nsenen pwopwoud, eri e sohte wiahda mehkot suwed.
Ahpw Paipel kin padahngki me kitail kin pwukoahki atail wiewia kan. (Rom 14:12; Kalesia 6:7) Karasepe, tepin lih Ihp pehm me Sehdan me kahrehiong ih en sapeikiong Koht. E koasoia: “Sineiko me keteweiehdi, ihme I patohwan tungoalehkihda.” Ahpw Siohwa ketin kapwukoahki Ihp eh wiewia kan. (Senesis 3:13, 16, 19) Siohwa pil kin ketin kapwukoahkin kitail atail wiewia kan.—Ipru 4:13.
Dahme Ke Anahne Wia?
Ma ke men kaperenda Koht oh mourki kaweid kan en Paipel, ke anahne wia uwen omw kak koaros en perehla uhk sang Sehdan oh nah ngehn saut akan. Aramas mohngiong mehlel kan me mi nan Episos ni mwehin tepin Kristian akan wia mehn kahlemeng mwahu. Pwehn saledeksang manaman en ngehn suwed kan, irail kihpene neirail pwuhk koaros me pid tiahk en wunahni oh “isikala mwohn masarail koaros.”—Wiewia 19:19.
Mwohn irail isikala pwuhk pwukat, re “wehkada ni sansal oh kasalehda dahme irail wiahda.” (Wiewia 19:18) En Pohl padahk me pid Krais kamwakid irail en kesehla neirail pwuhk pwukat oh pil wekidala arail pepehm ong arail tiahk kan.
Mehlel, en kesehla tiahk kan ele sohte pahn mengei. James me kitail koasoiahier pil lelohng soangen kahpwalohte. E tepida onop Paipel rehn Sounkadehdehn Siohwa kan oh perenki dahme e kin sukuhlki. Ahpw, e kin pousehlahte wia tiahk en ‘rarafono.’ Ni eh kasawih eh pepehm kan ong tiahk pwukat, e diarada me e kin kamehlele sapwellimen Siohwa inou kan ong ahnsou kohkohdo ahpw e kin pehm me e pil anahne doadoahngki tiahk pwukat pwehn ale mehn perepe ni ahnsowohte.
Dahme sewese James en wekidala eh madamadau? E koasoia: “I kapakap ong Siohwa oh peki reh en kin pere ie oh sewese ie en likih Ih. Ni ahnsowohte, I kesehla ei tiahk kan.” Miehte mehkot kauwehla ih? James koasoia: “Soh. Ihte me wiawi iei me I esehla en likih Siohwa. I esehla ia uwen ei kak karanihala Siohwa oh kompoakepahnki Ih.” James kin wia doadoahk en pioneer erein sounpar isuh leledo met oh sewese meteikan en sukuhlki dahme Paipel kin padahngki.
Ke sou men kahlemengih James? Kasawih tiahk kan me kin wiawi nan omw wasa oh doadoahngki omw koahiek en madamadau pwehn wehwehki ma Koht kin “ketin kupwurperenki” tiahk pwukat. (Rom 12:1, 2) Ahneki eimah en kesehla tiahk en wunahni. Ma ke pahn wia met, ke pahn kak kamehlele me Siohwa pahn ketin ‘apwalih iuk’ oh pereiukala. (2 Korint 6:16-18) Duwehte James, ke pahn esehla mehlelpen inou en Paipel wet: “KAUN-O rasehng wasahn doulik ileile ehu, wasa me aramas pwung kan kak patohla ie oh rukula.”—Lepin Padahk 18:10.
[Nting tikitik me mi pah]
a Lepin lokaia wet kin pid tiahk en wunahni ong tehn tuhke oh mwenge. Serepein men kin alehdi met. Irail kin dene me tehn tuhke de mwengeo kin kahrehiong ohl kan en mwahuki serepeino. Tiahk wet weksang aramas kin idingki serepein men en wia nsenen pwopwoud mendahki e sohte men wia met. Ma ih duwen met, kaidehn serepeino me sapwung.
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 10]
“Korokoro”
[Credit Line]
Courtesy of Dr. Bakshi Jehangir
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 10]
Seripeino kin rikpene luhwen mwenge pwe sounwunahni men en dehr doadoahngki