Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • w13 8/1 pp. 3-7
  • Kilel oh Kasdo Suwed Keper de Sohte Keper?

Sohte kasdo ong met

Kupwurmahk, mehkot sapwung en kihda kasdo

  • Kilel oh Kasdo Suwed Keper de Sohte Keper?
  • Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2013
  • Sawaspen Oaralap kan
  • Ire kan me Duwehte Met
  • Dahme kilel oh kasdo suwed kin wiahiong emen?
  • Dahme kilel oh kasdo suwed kin wiahiong peneinei kan?
  • Dahme Paipel mahsanihki duwen kilel oh kasdo suwed?
  • Ia Duwen Atail Kak Pere Kitail Sang Ehu Ahn Sehdan Lidip
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa (Ong Onop)—2019
  • Dahme Ke Kak Wia Ma Omw Pwoudo Kin Kilang Kilel Suwed
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa (Ong Onop)—2023
  • Kahrepen Kilel oh Kasdo Suwed Eh Sakanakan
    Atail Mour en Kristian oh Kalohk—Doaropwehn Kasukuhl ong Mihting—2023
Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2013
w13 8/1 pp. 3-7

OARALAP

Kilel oh Kasdo Suwed Keper de Sohte Keper?

Rahnwet, sampah inenen direkihla kilel oh kasdo suwed kan.a Ke kak kilangada nan soahng kan me pesines kan doadoahngki pwehn kangoange aramas ren pwainda arail dipwisou kan. Ke pil kak kilang nan pesines en wiahda sidail en likou kan, kasdo kan, koul, oh kisin pwuhk kan, pil iangahki nan TV, video game kan, smartphone de cellphone ape, Web site kan, oh met, ke kakehr kilang nan Internet ni wasa kan me aramas akan kin ehukihpene kilelarail. Mwomwen me kilel oh kasdo suwed wialahr mehkot me aramas akan ahnlahr kilang. Tohtohlahr aramas oh wasa me kin ale de doadoahngki kilel oh kasdo suwed laudsang mahs.​—Menlau kilang koakon “Ire Mehlel kan Duwen Kilel oh Kasdo Suwed.”

Kilel oh kasdo suwed kan kin wekiwekla. Sounpadahk en sukuhl laud Gail Dines ntingihedi: “Kilel oh kasdo suwed kan rahnwet uhdahn daulihala oh dahme aramas kin medewe me uhdahn kapwuriamwei mahs wiahlahr kilel oh kasdo suwed kei me aramas akan solahr suwedki.”

Ia omw madamadau duwen tohtohlahn kilel oh kasdo suwed oh dahme aramas kin lemehiong met? Ia duwe, kilel oh kasdo suwed wiahte mehn kamweit me sohte keper, de e uhdahn keper rasehng pwoisin? Sises mahsanih: “Tuhke mwahu kin wa mwahu, a tuhke sakanakan kin wa suwed.” (Madiu 7:17) Soangen wa dah me kilel oh kasdo suwed kin kapwarehda? Pwehn diarada pasapeng, kitail tehk ekei peidek duwen kilel oh kasdo suwed.

Dahme kilel oh kasdo suwed kin wiahiong emen?

DAHME ME SAMAN KAN KOASOIA: Kilel oh kasdo suwed kak kahrehda aramas en sohla kak uhdihsang kilang, oh ekei soun roporop oh toahkte kan kin karasahkihong met wini en kasahliel kehlail kan (crack cocaine).

Brian,b me sohla kak uhdihsang kilang kilel oh kasdo suwed nan Internet, koasoia: “Sohte me kak kauhdi ie. I sohla kin kehn wasa ahpw ihte dahme I kilikilang oh rong. I kin rerrer oh moangeie medekda. I nantihong ien uhdi, ahpw sounpar tohto mwuri, I saikinte uhdihsang.”

Aramas akan me perenki kilang kilel oh kasdo suwed kin ekihla arail wia tiahk wet. Re sohte kin men aramas en ese duwen irail oh re kin likamw. E sohte kapwuriamwei me me tohto me wia met ahneki pepehm me sohte me men patehng irail. Irail kin namenek, pwunod, nsensuwed oh lingeringer. Ekei kin kakairada madamadau en men kemehla pein irail. Serge, me kin download kilel oh kasdo suwed ong nah cellphone kereniong rahn koaros, nda: “I kin nsenohkihte pein ngehi oh tihwohla. I pehm me sohte katepei, I dipada laud, aramas sohte men patehng ie oh I sohte kak pitla. I uhdahn namenek oh kin masak en rapahki sawas.”

Mehnda ma emen peien kilang kilel oh kasdo suwed kisin ahnsou kis, met kak imwila suwed. Dr. Judith Reisman, emen soun roporop duwen kilel oh kasdo suwed me wadawad, koasoia mwohn pwihn en U.S. Senate me kilel oh kasdo suwed kin tengala oh kak wekidala madamadau en aramas me kin doadoahngki, oh kahrehiong ren sohla kak manokehla de irisasang nan arail madamadau. Susan, me sounpar 19 oh sapwungala kilangada Web site en kilel oh kasdo suwed, koasoia: “Kilel ko tengala nan ei madamadau. Re kin pwarada ahnsou me I sohte kasik. I kin pehm me I sohte pahn uhdahn irisasang nan ei madamadau.”

IRE KESEMPWAL: Kilel oh kasdo suwed kin kalidula aramas oh kahrehda kahpwal laud.​—2 Piter 2:19.

Dahme kilel oh kasdo suwed kin wiahiong peneinei kan?

DAHME ME SAMAN KAN KOASOIA: “Kilel oh kasdo suwed kin katohrepeseng pwopwoud oh peneinei kan.”​—The Porn Trap, sang Wendy oh Larry Maltz.

Kilel oh kasdo suwed kin kauwehla mouren pwopwoud oh peneinei kan sang ni eh

  • Katikala likilik, nanpwungmwahu keren oh limpoak.​—Lepin Padahk 2:12-17.

  • Kangoange emen en ahneki pepehm en roporop, sohte men patehng aramas oh sohla perenki eh pwoud.​—Episos 5:28, 29.

  • Kalaudehla ineng en wia tiahk samin me uhdahn sapwung.​—2 Piter 2:14.

  • Kasonge irail me kilang ren idingkihong arail werek en wia nsenen pwopwoud me uhdahn sohte konehng.​—Episos 5:3, 4.

  • Kangoange pepehm oh tiahk en kamwahl.​—Madiu 5:28.

Paipel mahsanihong pwopwoud kan ren ‘dehr kauwehla arail inoun loalopwoatohng arail pwoud.’ (Malakai 2:16) Kamwahl iei wiewiahn soaloalopwoat ehu me kak kauwehla mouren pwopwoud oh kahrehda tohrohrpeseng oh mweipeseng. Soangen tohrohrpeseng pwukat kin uhd kauwehla neirail seri kan.

Seri kan pil kak kauwehkihla pein irail kilel oh kasdo suwed. Brian, me kitail koasoiapene mwoweo, kawehwehda: “Ahnsou me I sounpar eisek, I iang iengei ko pisipismahre oh sapwungala kilangada nein ei pahpao pwuhken kilel suwed kei. I tepida kin rukala oh kilang pwuhk pwukat oh sohte nohn wehwehki dahme kahrehda I men kilang soangen kilel ko. Met tapiada tiahk suwed ehu me I sohla kak uhdihsang lao I laudla.” Dahme aramas diarada kasalehda me kilel oh kasdo suwed kak kahrehiong me pwulopwul kan ren tepida kalapw wia nsenen pwopwoud ni ar pwulopwulte. Re pil kin wia nsenen pwopwoud ren aramas sohte lipilipil. Re kin lemei oh arail pepehm oh wiewia kin wekila ahnsou koaros.

IRE KESEMPWAL: Kilel oh kasdo suwed kak kauwehla limpoak en meh riemen oh kahrehda nsensuwed oh medek.​—Lepin Padahk 6:27.

Dahme Paipel mahsanihki duwen kilel oh kasdo suwed?

PAIPEL MAHSANIH: “Kemehla ineng kan en sampah me kin wie doadoahk loalamwail, eri, iet akan; kamwahl, sarsuwed, ineng suwed, oh noahrok kepwe (pwe noahrok kepwe iei ehu soangen kaudok ong dikedik en eni kan).”​—Kolose 3:5.

Siohwac Koht ketin kalahdeki kilel oh kasdo suwed. Met kaidehn pwehki e kin ketin mwadang pwuriamweikihla soahng kan me pid wia nsenen pwopwoud. E ketin kapikada kitail en kak wia nsenen pwopwoud oh e kupwurki pwopwoud kan ren perenki met, kerenpene, oh ehukihpene kaperenpen nainekihda seri kan.​—Seims 1:17.

Eri dahme kahrehda kitail kak nda me Siohwa kin ketin kalahdeki kilel oh kasdo suwed? Tehk ekei kahrepe kan.

  • E ketin mwahngih me kilel oh kasdo suwed kak kauwehla mouren aramas.​—Episos 4:17-19.

  • E ketin poakohng kitail oh kupwurki pere kitail sang keper.​—Aiseia 48:17, 18.

  • Siohwa ketin kupwurki pere mouren pwopwoud oh mouren peneinei.​—Madiu 19:4-6.

  • E ketin kupwurki kitail en mourki mour mwakelekel oh wauneki pwung en meteikan.​—1 Deselonika 4:3-6.

  • E ketin kupwurki kitail en wauneki atail kak wiahda seri oh doadoahngki kehl wet ni wahu.​—Ipru 13:4.

  • Siohwa ketin mwahngih me kilel oh kasdo suwed kin kasalehda ahn Sehdan madamadau sapwung oh roporop duwen wia nsenen pwopwoud.​—Senesis 6:2; Sud 6, 7.

IRE KESEMPWAL: Kilel oh kasdo suwed kin kauwehla ahn emen eh nanpwungmwahu rehn Koht.​—Rom 1:24.

Siohwa uhdahn ketin poakohng irail me men pitsang kilel oh kasdo suwed. Paipel mahsanih: “KAUN-O me kalahngan oh limpoak, me kupwur kanengamah oh diren limpoak poatopoat. Pwe e mwahngih dahme kitail wiawihkihda; e pil ketin tamataman me kitail uhdahn pwehl.” (Melkahka 103:8, 14) E ketin luke me aktikitik kan ren sohpeiong ih pwehn ‘ale kalahngan ie, mehn sewesei irail ni ahnsoun arail anahn laud kan.’​—Ipru 4:16; menlau kilang koakon “Saledeksang Kilel oh Kasdo Suwed.”

Me tohto aleier sawas sang rehn Koht. Ia duwe, sapwellime sawas kin sewese irail? Tehk dahme Paipel mahsanihki irail kan me powehdi tiahk suwed wet: “Kumwail mwakelekelsangehr dihp, oh kasarawihongehr Koht, oh pwunglahr rehn Koht ni mwaren atail Kaun Sises Krais oh ni Ngenen atail Koht.” (1 Korint 6:11) Duwehte wahnpoaron Pohl, irail kak nda: “I kakohng mehkoaros sang ni manamano me Krais kin ketikihong ie.”​—Pil. 4:13.

Susan, me powehdi eh apwalki uhdihsang kilang kilel oh kasdo suwed, nda: “Siohwa kelehpw me kak ketin sewese iuk ken saledeksang kilel oh kasdo suwed. Ma ke peki sapwellime sawas oh kaweid, ke kak ahnekihda nsen mwakelekel. E sohte pahn ketin keseiukala.”

Saledeksang Kilel oh Kasdo Suwed

Mie me ke ese me kin nannanti en pitsang arail men kilang kilel oh kasdo suwed? Tehk ekei kahk kan me sewesehier me tohto ren pitsang kahpwal wet.

1. Kapakap ong Koht.

Franz nda: “Kahk me keieu kesempwal pwehn powehdi lidip en kilang kilel oh kasdo suwed iei en peki sapwellimen Siohwa sawas ni omw kapakap.”

Siohwa kak ketikihong aramaso sapwellime manaman oh kakehlakahda ih pwehn “kak kapwaiada kupwure.” (Pilipai 2:13) Ma aramaso mweidohng met en kamwakid ih, met pahn sewese ih en powehdi eh “tiahk suwed oh ineng suwed akan.”​—Kalesia 5:16, 24.

2. Ale sawas sang meteikan.

“Sohla kak uhdihsang kilang kilel oh kasdo suwed wia mehkot rir oh kanamenek kahrehda ke pehm me ke sohte kak peki sawas. Ke medewe me ke kak pein powehdi, ahpw met sohte kak wiawi. Ke kak powehdi ihte ma ke ale sawas. Eri I manokehla ei namenek oh padahkihong ei pwoudo. I pil peki sawas sang koampoakepai men me I kin likih. E wia mehkot me keieu apwal I en wia, ahpw I alehdi sawas me I anahne.”​—Yoshi.

Ke pahn anahne eimah oh koasoanehdi teng pwehn koasoiaiong meteikan. E wia kahk kesempwal ehu pwehn powehdi kahpwal wet oh kamwahwihala nanpwungmwahu rehn irail kan me ke poakohng. Susan me kitail koasoiapene mwoweo nda: “Mwuri, I uhdahn nsenamwahula. Ahnsou ko uhdahn kansensuwed ong ie, ahpw e imwikihla ei ahneki popohl oh nsenmwakelekel.”​—Seims 5:16.

3. Esehda oh soikala soahng kan me kin kasonge iuk.

Soangen irair, madamadau, oh pepehm dah kan me kin kahrehda ineng suwed? Doadoahngki Internet? Kilikilang kasdo daulih lukepen pwong? Wadewadek pwuhk kan? Men mwenge, lingeringer, kelehpw de pwang? Sven nda: “Esehda omw luwet kan oh pereiukasang mepwukat duwehte omw pereiukasang soumwahu lusulus keper ehu.” Sises mahsanih: “Eri, ma palimaun en pwoaren mesomwen pahn kahrehiong uhk nan dihp, pwadikasang oh kesehweisang uhk.”​—Madiu 5:29.

Franz nda: “Ni ei lelohng songosong en kangkakil lih emen ni ineng suwed, I kin mwadangete kapakap ong Siohwa oh sohpeisang.” Nan Paipel, ohl lelepek Sohp nda: “I wiadahr inou lapalap ehu: I en dehr kin kangkakil serepein men ni ineng suwed.”​—Sohp 31:1.

4. Kakehlaka nanpwungmwahu rehn Koht.

Franz pil doula nda: “Audehkihda omw madamadau soahng mwahu kan oh soupisengki papah Koht nan omw mour.”

Paipel mahsanih: “Kumwail en audehkihda nan kapehdamwail kan soahng mwahu kan me kapingpe mie: soahng kan me mehlel, me kesempwal, me pwung, me mwakelekel, me kaselel oh waun. Kumwail doadoahngki dahme kumwail padahngki oh ale sang rehi, sang ni ei lokaia oh pil ei wiewia kan. Eri, Koht, me kin ketikihong kitail popohl, en ketin ieiang kumwail.”​—Pilipai 4:8, 9.

a Lepin lokaia pwukat “kilel oh kasdo suwed, text kan, oh soahng kan me aramas akan kin rongorong” kin dokedoke soahng koaros me kin wiawihda pwehn kainangihada me kilang, wadek de rongo en men wia tiahk samin. Nan ire pwukat, kitail pahn doadoahngki lepin lokaia “kilel oh kasdo suwed” mehnda ma ire ko koasokoasoia soahng teikan duwehte text oh mehn rongorong kan me kin kainangihada tiahk samin.

b Ahd kan me sansal wekidekla.

c Siohwa iei mwaren Koht me sansalda nan Paipel.

IRE MEHLEL KAN DUWEN KILEL OH KASDO SUWED

NAN SEKEN KOAROS: Kereniong aramas 30,000 kin kilang kilel oh kasdo suwed nan Web site kan.

NAN MINIT KOAROS: Aramas me kin doadoahngki Internet kin kadar e-mail en kilel oh kasdo suwed tohtohsang RAR ISILOPW (1.7 million).

NAN AWA KOAROS: Nan Amerika, kereniong kasdo suwed RIAU me kasalehda tiahk samin oh lemei me nohk daulihala kin wiawihda oh netila.

RAHN KOAROS: Nan Amerika kelehpw, aramas akan kin rent kasdo suwed tohtohsang RIERAR (2,000,000).

NAN SOUNPWONG KOAROS: Nan Amerika, kereniong ohl pwulopwul 9 sang nanpwungen meh 10 oh lih pwulopwul 3 sang nanpwungen meh 10 kin kilang kilel oh kasdo suwed.

NAN SOUNPAR KOAROS: Pesines en wiahda kilel oh kasdo suwed nan sampah pwon kin wiahda $100,000,000,000.

    Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Ponapean
    • Share
    • Me Ke Mwahuki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share