Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • w14 2/1 pp. 5-7
  • Sehdan me Kahrehda Mahwen oh Lokolok

Sohte kasdo ong met

Kupwurmahk, mehkot sapwung en kihda kasdo

  • Sehdan me Kahrehda Mahwen oh Lokolok
  • Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2014
  • Sawaspen Oaralap kan
  • Ire kan me Duwehte Met
  • KILELEPEN IMWIN RAHN AKAN
  • KAUWEHLA DOADOAHK EN TEPILO
  • Soun Dake Oahs Pahmeno—Ihs Irail?
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa (Ong Wehipokon)—2017
  • Tala Trillion kei Kadoadoahk ong Mahwen—Ia Uhdahn Pweinen Met?
    Oaralap Teikan
Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2014
w14 2/1 pp. 5-7

OARALAP | MAHWENO ME WEKIDALA IRAIR EN SAMPAH

Sehdan me Kahrehda Mahwen oh Lokolok

Nan November 11, 1918, Mahwen Keieu en Sampah imwisekla. Wasahn pesines kan ritidi oh aramas akan wie kahkahlek nanial kan. Ahpw arail peren sohte werei. Kahpwal ehu me keper sang kesik wiawi mwuhr.

Soumwahu lusulus keper ehu me adaneki Spanish flu lelohng sounpei kan nan France nan June 1918. Sohte pwand, e sansalda uwen keper en soumwahu wet. Karasepe, erein sounpwong keite, soumwahu wet kemehla sounpei en Amerika kan nan France tohtohsang me kesikdi. Oh sounpei kan me iangada soumwahu wet wahla soumwahwo nan sapwarail ko mwurin mahweno imwisekla oh e mwadang kohpeseng nan sampah pwon.

Duhpek oh apwallahn pai en wehi pil wiawi nan sounpar kan mwurin mahweno. Mie duhpek laud nan pali laud en sapwen Iurop ahnsou me mahweno imwisekla nan pahr 1918. Nan pahr 1923, mwohni en Sehmen sohla kak doadoahk, de sohla kak pwainda mehkot. Sounpar weneu mwuri, pai en wehi nan sampah pwon mwadangete tikitikla. Oh mwuhr, nan pahr 1939, mahwen keriau en sampah tepida. E mwomwen pousehlahte mahwen keieu en sampah. Dahme kamwakid kahpwal laud pwukat en wiawi?

KILELEPEN IMWIN RAHN AKAN

Kokohp en Paipel sewese kitail en kilang dahme kin kahrehda ekei mwekid kan nan poadopoad, ahpw mehlel me pid Mahwen Keieu en Sampah. Sises Krais ketin kohpada duwen ahnsou ehu me “ehu sahpw pahn uhwong ehu sahpw,” lehk lapalap oh soumwahu lusulus pahn wiawi nin sampah. (Madiu 24:3, 7; Luk 21:10, 11) E mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko me soangen kahpwal pwukat pahn wia kilel ehu en imwin rahn akan. Oaritik teikan duwen met mi nan pwuhken Kaudiahl, me kadokepene suwed en sampah ong mahwen me wiawi nanleng.—Menlau kilang koakon “Mahwen nin Sampah oh Mahwen Nanleng.”

Pwuhken Kaudiahl pil koasoia duwen soun dake oahs pahmeno, me ekei pak pil adaneki soun dake oahs pahmen en Apocalypse. Soun dake oahs silimeno kin karasaraskihong soangen kahpwal kohte me Sises ketin kohpada, me iei mahwen, lehk lapalap, oh soumwahu lusulus. (Menlau kilang koakon “Dahme Soun Dake Oahs Pahmeno Wiewia?”) E sansal me mahwen keieu en sampah tapiada ahnsou apwal ehu me saikinte imwisekla. Paipel pil kasalehda me Sehdan iei me tapiada kahpwal pwukat koaros. (1 Sohn 5:19) Ia duwe, eh manaman en kaunda pahn uhdi?

Pwuhken Kaudiahl pil padahkihong kitail me ahn Sehdan “ahnsou mwotomwotalahr.” (Kaudiahl 12:12) Ihme kahrehda e inenen lingeringer kowahlap oh kahrehda kahpwal laud nin sampah. Kahpwal laud kan me kitail kin kilang iei kadehdehpen ahn Sehdan ahnsou eh mwotomwotalahr.

KAUWEHLA DOADOAHK EN TEPILO

Mahwen Keieu en Sampah uhdahn wekidala irair en sampah. E kahrehda mahwen laud nin sampah. E kahrehda aramas akan en tapiada uhwong koperment oh sohla arail likilik ong kaun kan. E pil kihda mehn kadehde sansal duwen Sehdan eh piskensang nanleng. (Kaudiahl 12:9) Kaunen sampah menet me soh sansal kin mwekid likamwete kaun lemei men me ese me eh ahnsou en kaunda mwotomwotalahr. Ahnsou me eh kaunda pahn imwisekla, kahpwal kan me Mahwen Keieu en Sampah tapiada pahn uhdi.

Pwehki dahme Paipel kohpada, ke ahneki kahrepe mwahu en likih me Sises Krais, atail Nanmwarki nanleng, pahn ketin “kauwehla doadoahk en Tepilo” ni ahnsou keren. (1 Sohn 3:8) Aramas rar rar kei kin kapakapki Wehin Koht en pweida. Ia duwen kowe? Kitail uhdahn kalahnganki me Wehin Koht me pahn kahrehda aramas lelepek kan en kilang kupwuren Koht en pweida nin sampah, ahpw kaidehn dahme Sehdan mwahuki. (Madiu 6:9, 10) Pahn kaundahn Wehin Koht, mahwen me pidada sampah pwon de pil soangen mahwen teikan sohla pahn pwurehng mie. (Melkahka 46:9) Sukuhlki duwen Wehi wet oh nantihong ken iang mi ni ahnsowo me popohl pahn kadirehla sampah!​—Aiseia 9:6, 7.

Mahwen nin Sampah oh Mahwen Nanleng

Mpen sounpar 1,900 samwalahro mwohn Mahwen Keieu en Sampah tepida, Sehdan song en kihong Sises “wehi koaros en sampah.” (Madiu 4:8, 9) Sises ketin soikala kasongosong wet oh mwuhr e mahsanih me Tepilo iei “kaunen sampah wet.” (Sohn 14:30) Patehng met, wahnpoaron Sohn ntingihedi me “sampah unsek mi pahn manaman en Me Suwedo.”​—1 Sohn 5:19.

Pwehki Sehdan me Tepil ahneki manaman laud pohn sampah, kitail kak nda me e pwukoahki mahwen keieu en sampah oh kahpwal kan mwuri. Pwuhken Kaudiahl kasalehda ia duwen Sehdan oh kahpwal kan me wiawi sampah sangete pahr 1914 ara dokpene. Ire kan pah kasalehda mwekid kan me kileldi nan Kaudiahl irelaud 12:

  • Iretikitik 7 Mahwen tepida nanleng nanpwungen Maikel (Sises Krais) oh drakono (Sehdan).

  • Iretikitik 9 Tepilo, “me kin pitipitih sampah pwon,” piskendiongehr sampah.

  • Iretikitik 12 “Meid suwediong sampah oh madau! Pwe Tepilo leledohr rehmwa, oh e inenen lingeringer kowahlap pwehki eh ese me eh ahnsou mwotomwotalahr.”

Ireirekdi en mwekid kan nan Paipel oh pil mwekid kan en sampah kasalehda me mahwen me wiawi nanleng wiawi mwurin Wehin Koht tepida kaunda nanleng nan pahr 1914.a Eri, mahwen me wiawi sampah oh mahwen me wiawi nanleng ira koaros wiawi nan pahr kesempwal wet.

a Menlau kilang irelaud 8 en pwuhken Dahme Paipel Uhdahn Padahngki? me Sounkadehdehn Siohwa kan wiahda

Dahme Soun Dake Oahs Pahmeno Wiewia?

Soun dake oahs pwetepweto iei nanmwarki en nanleng. Nanmwarkio Sises Krais iei me kin ketin mahwenki dahme pwung. (Melkahka 45:4) Dahme e ketin tepin wia iei en pisikensang nanleng Sehdan oh nah ngehn saut akan.​—Kaudiahl 6:2; 12:9.

Soun dake oahs weitahtao alehdi manaman en kihsang meleilei nin sampah. (Kaudiahl 6:4) Sangete pahr 1914, mahwen kin kalapw lelohng tohnsampah. Sounparte 21 mwurin Mahwen Keieu en Sampah imwisekla, mahwen keriau en sampah tepida oh kemehla aramas tohtohsang me kamakamla nan mahwen keieuo. Ehu ripoht kasalehda me Mahwen Keriau en Sampah kemehla aramas wenedep kei (60 million). Sangete pahr 1945, mahwen kan me pil inenen uk kin wiwiawi nan ekei wasa. Ekei soupoad kan kasalehda me aramas daulih sapw (100 million) me mehla nan mahwen kan erein pahr 1900 samwa kohdo.

Soun dake oahs toantoal me kolokol mehn tenek ehu kin karasaraskihong lehk lapalap. (Kaudiahl 6:5, 6) Erein mahwen keieu en sampah, pwihnen sounpei kan sang sapw kei irehdi dipwisou oh mwenge kan en dehr lella Sehmen, kahrehda aramas isilop limenen kei (750,000) nan sahpwo mehla pwehki duhpek. Mehn Russia daulih rierar (2 million) mehkihla duhpek nan pahr 1921, oh soangen kahpwal wette pil wiawi nan sahpw teikan mwurinte mwo. Ripoht kasalehda me aramas isidep mehkihla duhpek erein pahr 1900 samwa kohdo. Nan sounpar koaros, sohte itar en mwenge kin kahrehda mehlahn seri tohto sang silirar me mi pahnangin sounpar 5.

Soun dake oahs pehsehs kahrehda mehla sang soumwahu lusulus keper kan. (Kaudiahl 6:8) Keieu en soumwahu lusulus laud me wiawi erein pahr 1900 samwa kohdo iei me adaneki Spanish flu. Ripoht kan me kasalehda tohtohn aramas me mehkihla soumwahu wet wekpeseng, ahpw ehu ripoht koasoia me aramas limerar kei mehkihla soumwahu wet. Ehu pwuhk koasoia: “Soumwahu lusulus wet wia ehu kahpwal me keieu suwed nan poadopoad. . . . Soumwahu en kitik pil sohte nohn mwadang doupeseng de kemehla aramas ni soangen tohto duwehte met.” (Man and Microbes) Kilitepw, malaria, oh limengimeng iei ekei soumwahu lusulus me pil kahrehda mehlahn aramas rar pak epwiki kei erein pahr 1900 samwa kohdo.

    Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Ponapean
    • Share
    • Me Ke Mwahuki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share