IREN ONOP 51
KOUL 132 Met Kita Wialahr Ehu
Kawauwih Siohwa ni Omw Kapwopwoud
“Soahng koaros en kin wiawi ni ahl me konehng oh koasoandi pwung.”—1 KOR. 14:40.
DAHME KITAIL PAHN SUKUHLKI
Ia duwen aramas riemen me pahn pwopwoudla ara kak kawauwih Siohwa ni rahnen ara kapwopwoud.
1-2. Dahme Siohwa ketin kupwurki ong rahn en omw kapwopwoud?
KE INOU en pwopwoud? Ma iei, met wia ahnsou kaperen ehu nan omw mour. Ele ke uhdahn kedirepwki kaukaunop omw kapwopwoudo. Siohwa kupwurki ken perenki rahnen omw kapwopwoudoa oh ken ahneki mour nsenamwahu.—Lep. Pad. 5:18; Mel. Mel. 3:11.
2 E uhdahn kesempwal omw kapwopwoudo en kawauwih Siohwa. Dahme kahrehda kitail kak ndahki met? Oh ia duwen atail kak wia met? Mendahki artikel wet dokedoke irail kan me kaukaunop ong ar kapwopwoud, ire kesempwal kan me kitail pahn koasoiapene nan iren onop wet kak sewese kitail koaros en kawauwih Siohwa ma kitail iang towehda kapwopwoud ehu de ma me pahn pwopwoud ko peki rehtail atail kaweid ong ara kapwopwoudo.
DAHME KAHREHDA KE ANAHNE KAWAUWIH SIOHWA?
3. Dahme aramas riemen me pahn pwopwoudla anahne medewe ni ara koasoakoasoane ara kapwopwoud, oh dahme kahrehda?
3 Aramas riemen me kaukaunop en pwopwoudla oh pahn koasoanehdi ara kapwopwoud, anahne wiahda pilipil me poahsoankihda kaweid me Siohwa ketikihong kitail nan Paipel. Dahme kahrehda? Pwehki Siohwa me ketin wiahda koasoandi en pwopwoud. Ih me ketikihong Adam eh pwoudo, Ihp. (Sen. 1:28; 2:24) Ihme kahrehda meh riemen me inou en pwopwoud anahne medewe ia duwen ara kak wiahiong ara kapwopwoudo en kawauwih Siohwa.
4. Ia pil ehu kahrepe me aramas riemen me pahn pwopwoudla ahneki pwehn kawauwih Siohwa ni rahnen ar kapwopwoud?
4 Pil mie kahrepe kesempwal ehu me kahrehda ke anahne medewe sapwellimen Siohwa pepehm duwen dahme ke pahn wia ong rahnen omw kapwopwoudo. Ih me Semomw nanleng oh Kompoakepahmw me keieu kesempwal. (Ipru 12:9) Oh uhdahn ke pahn men kolokol omw nanpwungmwahu keren reh. Ke sohte pahn men mehkot en wiawi rahno de ehu rahn tohrohr me pahn kamedekihala. (Mel. 25:14) Ni omw kin medemedewe soahng koaros me Siohwa ketin wiadahr oh pahn ketin wiahiong uhk, ke sou pwungki me e ketin warohng ale kaping ni rahnen omw kapwopwoudo?—Mel. 116:12.
IA DUWEN OMW KAK KAWAUWIH SIOHWA?
5. Ia duwen Paipel eh kak sewese meh riemeno en koasoanehdi ara kapwopwoud?
5 Paipel sohte kihda kosonned kan ong mwomwen kapwopwoud ehu de soangen kamadipw kan me pahn wiawi. Eri meh riemeno kak koasoanehdi ara kapwopwoudo en pahrekiong ara irair kan, dahme kalapw wiawi nan ara wasa, de dahme ira mwahuki. Ahpw Kristian mehlel kan anahne peikiong kosonned en koperment kan me pid duwen kapwopwoud. (Mad. 22:21) Oh pil, kapwopwoud ehu me kin soandi mwahu pahrekiong kaweid en Paipel pahn kawauwih oh kaperenda Siohwa. Eri kaweid en Paipel dah kan me ke anahne tamataman?
6. Dahme kahrehda e kesempwal ong meh riemeno en peikiong kosonned en koperment kan ong kapwopwoud?
6 Peikiong palien kosonned kan. (Rom 13:1, 2) Pali laud nan sahpw kan, meh riemeno anahne peikiong kosonned en koperment kan ong kapwopwoud mwohn ara pwopwoudla. Ira anahne diarada soahng pwukat wasa ira kin kousoan ie. Ma ke anahne sawas ong met, ke kak peki sawas rehn elder kan.b
7. Soangen kapwopwoud dah me konehng, oh ia duwen met eh kak wiawi?
7 Tehk mwahu me rahno soandi mwahu. (1 Kor. 10:31, 32) Ke men omw kapwopwoudo en kasalehda sapwellimen Koht irair kaselel kan ah kaidehn elen madamadau en sampah. (Kal. 5:19-26) Pwehki ohl pwopwoudo me pahn wia tapwin peneinei, e pwukoahki en tehk mwahu me kapwopwoudo pahn kaperen oh soandi mwahu. Ia duwen met eh kak wiawi? Ni brother men eh wia padahk en kapwopwoud ehu me poahsoankihda Paipel ni elen wahu oh limpoak, e pahn sewese koaros me rongorong ren wehwehki me pwopwoud wia kisakis ehu sang rehn Siohwa. E pahn pil sewese irail ko me towehda ren kilang kesempwalpen kapwopwoud. Pwehki kahrepe wet, pali laud kin pilada ren wia kapwopwoudo nan Wasahn Kaudok ma kak. Ma ke men doadoahngki Wasahn Kaudok ehu, ke anahne mwadang ntingihda kisinlikou ehu ong elder kan.
8. Ma e pahn mie kamadipw en kapwopwoud, ia duwen omw kak tehk mwahu pwe met en kawauwih Siohwa? (Rom 13:13)
8 Wadek Rom 13:13. Ma ke pilada en wia kamadipw en kapwopwoud ehu, ia duwen omw kak wia met oh soikala elen madamadau en sampah? Lepin lokaiahn Krihs me kawehwehdi “kamadipw mwoarongorong kan” kin doakedoake sakau daulihala oh ngilen keseng me lella lukepen pwong. Ma pahn mie sakau en wai, medewe dahme ke kak wia mwowe pwehn tehk mwahu me sohte me sakau daulihala.c Ma pahn mie ngilen keseng, tehk mwahu me e sohte nohn ngihl laud pwe me iang towehda ko en kak koasoipene. Tehk pwe koul de lokaia nan koulo en dehr kadipekelekele emen.
9. Dahme meh riemeno anahne tamataman duwen koasoi de mehn kamweit teikan me pahn wiawi erein kamadipwo?
9 E pahn mie me uhda oh koasoi, kilel kan, kasdo kan, de ekei mehn kamweit kan ni kamadipwo? Soahng pwukat kalapw kahrehda ken tamataman rahno. Ahpw tehk mwahu me dahme pahn kohda pahn kangoang. (Pil. 4:8) Pein idek rehmw: ‘E pahn kasalehda wahu ong meteikan? E pahn kasalehda wahu ong koasoandien pwopwoud.’ Oh keieu kesempwal, pein idek rehmw: ‘E pahn kawauwih Siohwa?’ Mendahki e pahn mwahu emen en nda mehkot me kemenkouruhr, e sohte konehng koasoia mehkot me pahn kahrehiong aramas akan ren medewe duwen nsenen pwopwoud. (Ep. 5:3) Katamankihong omw peneinei de kompoakepahmw kan me pahn koasoi ren wehwehki oh wauneki amwa pilipil.
10. Dahme kahrehda meh riemeno anahne toupahrek ni ara koasoakoasoane ara kapwopwoud? (1 Sohn 2:15-17)
10 En toupahrek. (Wadek 1 Sohn 2:15-17.) Siohwa kin ketin kupwurperenki ni sapwellime tohnkaudok kan ar kin song en kawauwih ah kaidehn en nsenohkihte pein irail. Eri Kristian kan me kin toupahrek pahn soikala doadoahngki mwohni laud oh “pohnmwahso.” Ia duwen omw pahn paiekihda ni omw wiahiong omw kapwopwoudo en mengei ah kaidehn en doadoahngki mwohni laud? Tehk dahme wiawihong Mike, brother men sang Norway. E koasoia: “Se nantihong en dehr wiahda pweipwand oh kak pousehlahte pioneer. At kapwopwoudo mengei ahpw pil kaselel oh se kak tamataman.” Tabitha, sister men sang India, koasoia: “Se soikala pwunod laud. Ni at wia kapwopwoud me mengei, mie koasoandi oh pilipil keite me kiht oh at peneinei kan pwungkipene.”
Sohte lipilipil wasa kitail kin mi ie, kapwopwoud en Kristian ehu kak kasalehda toupahrek, kaselel, oh aramas pahn perenki tamataman (Menlau kilang parakrap 10-11)
11. Ia duwen liho oh ohlo me pahn kapwopwoud ara kak kasalehda toupahrek sang ni ara likou oh kapwat? (Pil kilang kilel kan.)
11 Ke piladahr dahme ke pahn likawih? Uhdahn ke men mwomw mwahu. Pil nan Paipel, lih oh ohl me pahn kapwopwoudo kin tehk mwahu mwomwen ara kapwat. (Ais. 61:10) Dahme ke likawih ni omw kapwopwoudo ele weksang dahme ke kin likawih ni kamadipw teikan, ahpw ke pil anahnehte toupahrek. (1 Tim. 2:9) Dehr mweidohng dahme ke pahn likawih de mwomwen omw kapwat en wiahla me keieu kesempwal ni omw kapwopwoudo.—1 Pit. 3:3, 4.
12. Dahme kahrehda meh riemeno anahne tehk mwahu pwe ira en soikala tiahk kan me sohte pahrekiong Paipel nan ara wasa?
12 Soikala tiahk kan me sohte kin pahrekiong Paipel. (Kaud. 18:4) Kapwopwoud kan nan sampah rahnwet kin kalapw wia tiahk me kohsang kaudok likamw oh wunahni. Siohwa ketin kehkehlingkihong kitail en kalekeikitailsang soahng samin pwukat. (2 Kor. 6:14-17) Ma mie ekei tiahk kan nan omw wasa me ke sohte ese ma Siohwa pahn kupwurki, wia roporop duwen met pwehn diarada ire kan oh kaweid en Paipel kan me kak seweseiuk en wiahda pilipil mwahu ong dahme ke pahn pil wia ni omw kapwopwoudo.
13. Ia duwen meh riemeno ara kak kahlemengih sapwellimen Siohwa madamadau ong kisakis?
13 E wia tiahk ehu nan omw wasa ong me ke luke ren kihda kisakis ong me kapwopwoud ko? Emen me kepwehpwe kakete kihda kisakis me weksang emen me sohte naineki mwohni laud. Ei mehlel, Kristian kan kin ale kangoang en kihkihwei oh e kin kihong irail peren ni ar wia met. (Lep. Pad. 11:25; Wiewia 20:35) Ahpw me pahn kapwopwoud ko sohte pahn men kahrehiong me ira luke ko ren pehm me re anahne kihda kisakis de kahrehiong irail en suwedki ma re sohte kihda kisakis pweilaud. Kitail men kahlemengih Siohwa ni atail kalahnganki soahng kan me aramas kin kihong kitail kaidehn pwehki re anahne ahpw re men.—2 Kor. 9:7.
SOIKALA OH POWEHDI KAHPWAL KAN
14. Kahpwal dah kan me ekei me pwopwoudla lelohng?
14 Ele ke pahn lelohng kahpwal kan ni omw song en koasoanehdi kapwopwoud ehu me pahn kawauwih Siohwa. Karasepe, ke kakete apwalki pilahnehda kapwopwoud ehu me mengei. Charlie, sang Solomon Island, koasoia: “E uhdahn apwal en pilada ihs me se pahn luke ong kamadipwo. Mie kompoakepaht tohto oh nin duwen at tiahk, koaros kasik ren alehdi luhk!” Tabitha, me kitail koasoiapene mwoweo, koasoia: “Wasa I kin kousoan ie, kamadipw laud kan kalapw wiawi. At pahpa nohno anahne ahnsou pwehn pwungki at pilipil en dehr luke aramas tohto.” Sarah, sang India, koasoia: “Ekei aramas kin medewehte uwen mwohni laud me re naineki oh dahme meteikan medewehkin irail. Ekei irail me I pahn rianiki wia ar kapwopwoud me uhdahn pweilaud, eri I pehm me I anahne wia kapwopwoud ehu me uhdahn laudsang.” Dahme kak seweseiuk ken powehdi soahng pwukat oh kahpwal teikan?
15. Dahme kahrehda kitail anahne kaukaule kapakap ni atail wia koasoandi en kapwopwoud kan?
15 Kaukaule kapakapki omw koasoandi en kapwopwoud kan. Ke kak kapakapkihong Siohwa pilipil kan me ke anahne wiahda de omw kapwunod kan ni omw koasoakoasoane kapwopwoudo. (Pil. 4:6, 7) Ke kak peki en ketin seweseiuk ken wiahda pilipil mwahu kan, ahnekihte meleilei ni omw kin pwunod, oh kasalehda eimah ma dahme ke pilada weksang dahme meteikan kasik. (1 Pit. 5:7) Omw likih Siohwa pahn lalaudla ni omw kilang eh kin ketin sapeng omw kapakap kan. Tabitha, me kitail koasoiapene mwoweo, koasoia: “Ngehi oh me I inou en pwopwoudiong kin pwunodki soahng kan me se sohte pahn pwungkipene nanpwungat oh nanpwungen kiht oh at peneinei kan. Eri se kin ahnsou koaros tepikihda kapakap ni at kin koasoiapene koasoandi en kapwopwoud kan. Se uhdahn pehm sapwellimen Siohwa sawas oh ahneki meleilei nanpwungat oh rehn at peneinei kan.”
16-17. Ia duwen koasoipene mwahu eh kak sawas ni omw koasoakoasoane kapwopwoud ehu?
16 Koasoipene ni kadek pil ong amwa peneinei. (Lep. Pad. 15:22) Kumwa anahne wiahda pilipil tohto ong amwa kapwopwoudo. Kumwa anahne pilada rahn ong kapwopwoudo, tehk uwen mwohni me kumwa pahn doadoahngki, ihs me kumwa pahn luke, oh soahng tohto teikan. Mwohn amwa wiahda pilipil ehu, kousapahlih amwa pilipil kan oh koasoiapene kaweid en Paipel kan me kadoadoahk oh kaweid kan sang riomwa Kristian koahiek kan. Ni amwa koasoiapene dahme kumwa mwahuki oh pil rehn amwa peneinei, kumwa koaros men kasalehda kadek, toupahrek, oh kak wiahda wekidekla kan ma anahn. Karasepe, ma amwa pahpa nohno men kumwa en kapatahiong mehkot ni amwa kapwopwoudo me mwomwen konehng, song en kapwaiada. Rahno pil wia rahn kesempwal ong irail. Ma ke sohte kak kapwaiada dahme re mwahuki, kawehwehiong irail ni elen wahu oh limpoak. (Kol. 4:6) Kawehwehiong irail ni sansal me amwa mehn akadei iei me amwa kapwopwoudo en wia rahn kaperen ehu me kawauwih Siohwa.
17 En kawehwehiong amwa pahpa nohno amwa pilipil kan kakete uhdahn apwal ma re sohte mi nan padahk mehlel, ahpw e kak pweida. Santhosh, brother men nan India, koasoia: “At peneinei men sen kapatahiong ekei tiahk en palien lamalam en Hindu nan at kapwopwoud. Ngehi oh me I inoun pwopwoudiong anahne ahnsou laud pwehn kawehwehiong irail at pilipil. Se wiahda ekei wekidekla kan ni at pehm me se kak wia met oh sohte kansensuwedihala Siohwa. Karasepe, se wekidala mwenge ko ong me re mwahuki ni kamadipwo oh pilada en dehr mie koul de kahlek pwehki re sahn soahng pwukat.”
18. Dahme kak seweseiuk en tehk mwahu me rahnen omw kapwopwoudo pahn pweida mwahu? (1 Korint 14:40) (Pil kilang kilel.)
18 Koasoanehdi ni keneinei. Ele ke sohte pahn nohn pwunod ni omw rahnen kapwopwoudo ma ke koasoanehdi mwahu. (Wadek 1 Korint 14:40.) Wayne, sang Taiwan koasoia: “Rahn kei mwohn at kapwopwoudo, se tuhwong irail kan me men sewesei kiht rahno. Se koasoiapene koasoandi kan me pahn wiawi rahno oh praktiski ekei soahng kan pwehn kak pweida mwahu.” Pwehn kasalehda wahu ong irail ko me ke luke, wia uwen omw kak en wia soahng kan ni ahnsawi.
Wiahda koasoandi mwahu mwohn kapwopwoud ehu kak kahrehda soahng koaros en pweida mwahu (Menlau kilang parakrap 18)
19. Ia duwen omw kak tehk mwahu me omw kamadipw en kapwopwoudo wiawi ni wahu?
19 Ke kak soikala kahpwal tohto ma ke medewe duwen soangen kahpwal kan me kakete wiawi erein kapwopwoudo oh dahme ke kak wia ma met wiawi. (Lep. Pad. 22:3) Karasepe, ma ke mi wasa ehu me aramas me ke sohte luke kin kohdohte ni kamadipwo, tehk dahme ke kak wia pwe met en dehr wiawi. Tehk mwahu me omw peneinei me sohte iang padahk mehlel ese dahme re kak kasik, oh kawehwehda omw madamadau ong ekei tiahk en kapwopwoud kan. Ke kak ehukihong irail artikelo “What Happens at a Wedding of Jehovah’s Witnesses?” nan jw.org. Ke kak peki rehn emen brother me ke kin likih en wia “kaunen kamadipwo.” (Sohn 2:8) Ma ke kawehwehiong ni sansal omw koasoandi kan, e kak seweseiuk en tehk mwahu me kapwopwoud pahn wiawi ni wahu oh soahng koaros en wiawi nin duwen me ke koasoanehdi.
20. Dahme meh riemen me pahn pwopwoudla anahne tamataman duwen ara kapwopwoud?
20 Ele ke pahn pwunod ni omw tehk soahng koaros me pahn wiawi ni omw koasoakoasoane omw kapwopwoudo. Ahpw tamataman me omw kapwopwoudo pahn wiawi rahn ehute. E wiahte tepin mour kaselel ehu me kumwa ahnekipene ni amwa papah Siohwa. Wia uwen amwa kak pwe amwa kapwopwoudo en mengei oh kasalehda wahu. Likih Siohwa. Sang ni sapwellime kaweid, kumwa pahn kak koasoanehdi kapwopwoud ehu me kumwa pahn tamataman ahnsou kaperen kan oh sohte koluhkihla.—Mel. 37:3, 4.
KOUL 107 Sapwellimen Koht Mehn Kahlemeng en Limpoak
a WEHWEHN LEPIN LOKAIA KAN: Nan tiahk tohto, kapwopwoud ehu kin pidada kasarawi me me pahn pwopwoudla ko kin wiahda inou ong Koht oh ong emenemen me ira pahn mihmihpene kohkohlahte. Ekei kakete pilada ren wia kamadipw mwuri rehn kompoakparail kan oh arail peneinei. Nan ekei wasa me kamadipw en kapwopwoud sohte kin kalapw wiawi, e kin kesempwalte ong me pahn pwopwoudla kan ren peikiong kaweid kan en Paipel rahn me re kapwopwoudo.
b Pwehn kalaudehla omw ese ahn Kristian kan madamadau ong tiahk oh palien kosonned en pwopwoud, menlau kilang artikelo “Soangen Kapwopwoud me Pwung Mwohn Koht oh Aramas” nan Kahn Iroir en October 15, 2006.
c Menlau kilang nan jw.org kisin kasdou Should I Serve Alcohol?