Nting tikitik kan me mi pah
a Seremaia 23:5, 6 (NW): “Siohwa mahsanih, ‘Kilang! Ahnsou ehu pahn kohdo me I pahn kawosehda sang Depit kisin tuhke kapw kis me pwung. Oh nanmwarki men pahn kaunda oh kasalehda loalokong oh kolokol pwung oh pwung pahrek nan sahpwo. Erein eh pahn nanmwarki, mehn Suda kan pahn poadoandoarla, oh Israel sohte pahn perki mehkot. Oh ih mwar wet me irail pahn kamwarenki ih: Siohwa Iei Atail Pwung.’”
Ire Kesempwal akan Sang nan Pwuhken Seremaia
33:23, 24—Mehnia “peneinei riau” me wasaht koasoakoasoia? Ehu iei peneinei soupeidi me kohsang ni kadaudok en Nanmwarki Depit, ah meteio, iei peneinei en samworo en kadaudok en Aaron. Pwehki ohlahn Serusalem oh sapwellimen Siohwa tehnpas sarawio, e mwomwen me Siohwa ketin soikala peneinei riau wet oh sohla pahn sapwellimaniki wehi ieu nan sampah de pil kapwurehda sapwellime kaudok.
May 8-14
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | SEREMAIA 35-38
“Epedmelek—Mehn Kahlemeng en Eimah oh Kadek”
it-2-E 1228 par. 3
Sedekaia
Sedekaia kasalehda me e wia kaun inenen luwet men, pwehki ni me lapalap ko ar pekihda me Seremaia en kamakamala pwehki dene e kaluwetehla madamadau en aramas ako, Sedekaia nda: “Eri, me mwahu! Kumwail wiahiong nsenamwail; I sohte kak iredihsang kumwail.” Ahpw mwurin mwo, Sedekaia kapwaiada ahn Epedmelek pekipeko en kapitala Seremaia oh e pil ndahng Epedmelek en kahre ohl 30 pwehn sewese ih. Mwuhr Sedekaia pil pwurehng kelehpwla oh koasoiong Seremaia. E kamehlelehiong soukohpo me e sohte pahn kemehla ih de mweidohng meteikan en kemehla. Ahpw Sedekaia masak uhwong sang mehn Suhs ko me lohdi pahn mehn Papilon ko oh eri sohte kapwaiada kaweid me Siohwa ketin mahsaniong Seremaia en ndaiong ih, me iei en pein mweidohng en lohdi pahn me lapalap ako en Papilon. En nanmwarkio masepwehk pil sansalda ni eh peki me Seremaia en dehr ndaiong me lapalap lemelemehk suwed ko dahme ira koasoiapene.—Ser 38:1-28.
w12-E 5/1 31 par. 2-3
Sounkatingih Irail Koaros me Kin Papah Ih
Ihs Epedmelek? Ih emen me kin doadoahk nan tehnpesen Nanmwarki Sedekaia en Suda. Epedmelek mi ni mwehin Seremaia, soukohpo me Koht ketin poaronehla en padahkihong mehn Suda salelepek ko duwen wasao eh pahn sohrala. Mendahki e mi nanpwungen me lapalap kei me sohte kin kaudokiong Koht, Epedmelek kin lemmwiki Koht oh uhdahn wauneki Seremaia. Ahn Epedmelek lelepek lelohng kasongosong ni ahnsou me me lapalap suwed ko karaunlikamwih Seremaia me dene e kahrehda aramas ako en uhwongada wehio, irail eri kihong ih nan pwoahr pwelmatak ehu pwehn mehla. (Seremaia 38:4-6) Dahme Epedmelek pahn wia?
Epedmelek kasalehda eimah oh loalokong, oh sohte masak uhwong sang me lapalap ako. Mwohn pokono, e kohla oh koasoiong Sedekaia duwen wiewia sapahrek me wiawihong Seremaia. Mwein e idih aramas mwersuwed ko oh ndaiong nanmwarkio: “Me sapwung dahme aramas pwukat wiadahr.” (Seremaia 38:9) Epedmelek pweida oh Sedekaia pil ndaiong en kahre ohl 30 pwehn kohla kapitala Seremaia.
w12-E 5/1 31 par. 4
Sounkatingih Irail Koaros me Kin Papah Ih
Epedmelek pil kasalehda irair kaselel en kadek. E ale “pelien likou mering kei me e kihong ni sahl oh kadardilahng [Seremaia].” Dahme kahrehda e doadoahngki pelien likou mering kei? Pwe Seremaia en kak kihong pahn peh ko oh sahl ko en dehr kauwehla ih ni arail apihada ih sang nan pwoahr pwelmatako.—Seremaia 38:11-13.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
it-2-E 759
Mehn Rekap kan
Siohwa ketin kupwurperenkihda peik oh wahu me aramas pwukat kasalehda. Arail peikiong samarail ko uhdahn weksang mehn Suda ko arail sapeikiong Sounkapikparailo. (Ser 35:12-16) Koht ketin katingih mehn Rekap ko ni eh ketin inoukihda: “Sonadap nein Rekap pahn kin mie kadaudoke pwutak ahnsou koaros pwe en kin papah ie.”—Ser 35:19.
Kaukaule Weweidki Koht
16 Ni elen limpoak, Siohwa kin padahkihong kitail duwen kamwahu kan me kitail pahn nsenamwahuki pahnangin Wehin Mesaia. (Melkahka 72:1-4, 16; Aiseia 25:7, 8) E pil kin sewese kitail en powehdi atail kahpwal kan en mour en ahnsouwet sang ni ah kaweidkin kitail duwen ia duwen kitail kak tamanda dahme me keieu kesempwal nan atail mour. (Madiu 4:4; 6:25-34) Siohwa pil kin kamehlelei ong kitail sang nting en iren Paipel kan ong ia duwen e sewese sapwellime ladu kan en mahs. (Seremaia 37:21; Seims 5:11) E kin kakehle kitail ni ah kehsehkin kitail, me mendahki sohte lipilipil soangen kahpwal dah me kitail pahn lelohng, sapwellime limpoak ong sapwellime ladu lelepek kan pahn duduwehte. (Rom 8:35-39) Ong irail akan me kin likih Siohwa, e mahsanih: “I sohte pahn mweisang uhk; I sohte pahn keseiukala.”—Ipru 13:5.
17 Kristian mehlel akan kin kehlailkihda loalokong wet, oh met kin sewese irail en pousehla weweidki Koht oh sohte sohpeiong wiewiahn sampah kan. Aramas semwehmwe kan nan sahpw tohto kin ahneki madamadau en sampah wet me ma ke semwehmwe oh kihsang mehkot sang rehn aramas kepwehpwe kan, ke sohte pirap, pwe ken kamwenge ahmw peneinei. Ahpw irail akan me kin weweidki pwoson, kin soikala madamadau en sampah wet. Irail kin kesempwalki en kenikenla rehn Koht oh sohpeiong ih en katingih ar tiahk mwahu kan. (Lepin Padahk 30:8, 9; 1 Korint 10:13; Ipru 13:18) Liohdi men nan sapwen India diarada dahme sewese ih en powehdi kahpwal wet iei en pwerisek nan doadoahk oh doadoahngki eh loalokong en rapahki elen powehdi kahpwalo. E sohte pahtouki ah lelohng irair apwalo, ahpw e esehier me ma e pahn rapahki mahs Wehin Koht nan eh mour, Siohwa pahn kihong ih kapai kan en kak ale mwenge oh likou itar ong pein ih oh nah pwutak. (Madiu 6:33, 34) Aramas kid kei nan sampah wet kin wia met, mendahki kahpwal akan me irail kin lelohng, Siohwa iei ar wasahn ruk oh kehl. (Melkahka 91:2) Met pil pahn duwehte komwi?
w96 2/1 5 par. 5-6
Ahnsou Mwahu kan Mwowe
Mwuri, ni ahnsowo me nanmwarki en Papilon kalowehdi Serusalem, aramas akan “pwunod ni ar pahn kin teneki uwen mwenge me re pahn kang.” (Esekiel 4:16) Irair en ahnsowo inenen suwedla me kahrehda ekei lih akan kangala uduk en neirail seri kan. (Koulen Kedepwidepw kan 2:20) Eri ahpw, mendahki soukohp Seremaia selidi pwehki e kin kalohk, Siohwa ketikihda ahl akan pwe “lopwon en pilawa en kohieng [Seremaia] rahn koaros sang ni imwen wie pilawa kan lao sohla pilawa nan kahnimwo.”—Seremaia 37:21.
Siohwa kin manokehla Seremaia ni ahnsou me pilawa kan sohla? Sansal me soh, pwehki ni ahnsowo me kahnimwo lohdiong mehn Papilon kan, ‘kisakis ehu oh kisin tungoal ekei ahpw kohieng Seremaia oh mweimweiong en kohkohla.’—Seremaia 40:5, 6; pil kilang Melkahka 37:25.
May 15-21
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | SEREMAIA 39-43
“Siohwa Pahn Ketin Katingih Emenemen nin Duwen Dahme E Wiahda”
it-2-E 1228 par. 4
Sedekaia
Ohlahn Serusalem. Nan pahr 607 mwohn Krais, “ni kaeisek ehun sounpar en mwehin Nanmwarki Sedekaia. Ni kapahieun sounpwong en sounparo, ni kaduwaun rahn,” mehn Papilon ko kauwehla kelen Serusalemo oh pedolong. Nipwongo Sedekaia oh nah sounpei ko tangeisang wasao. Ahpw mehn Papilon ko koliraildi nan sapwtehn en Seriko oh wahla Sedekaia rehn Nepukadnesar nan kahnimw Ripla. Sedekaia pein kilang nah pwutak ko kamakamala. Pwehki Sedekaia sounparte 32 ahnsowo, ele nah pwutak ko pwulopwul. Mwurin eh kilang kamakamalahn nah pwutak ko, pwoaren mese ko pwedipwedsang oh e ahpw kohieng nan selipe oh wisikla Papilon, wasa me e mehla nan imweteng.—2Na 25:2-7; Ser 39:2-7; 44:30; 52:6-11; pil kilang Ser 24:8-10; Ese 12:11-16; 21:25-27.
w12-E 5/1 31 par. 5
Sounkatingih Irail Koaros me Kin Papah Ih
Siohwa mwahngih dahme Epedmelek wiahda. Ia duwe, e ketin kalahnganki met? E ketin mahsanihong Seremaia en padahkihong Epedmelek me kasohrlahn Suda uhdahn kerendohr. Koht eri ketikihong Epedmelek dahme emen sounsamanih Paipel kahdaneki “inoun komourla limau.” Siohwa mahsanih: “Ngehi, Kaun-o, pahn sinsileiuk, oh ke sohte pahn pengpenglahng rehn aramas akan me ke kin masak. I pahn sinsileiuk pwe ke en onepek mwahu, oh ke sohte pahn kamakamala. Ke pahn pitla oh mourla.” Dahme kahrehda Siohwa ketin inoukihda me Epedmelek pahn poadoandoarla? Siohwa mahsanihong ih: “Pwehki omw koapworopworkin ie.” (Seremaia 39:16-18) Siohwa mwahngih me Epedmelek wiahda mwekido kaidehn ihte pwehki e nsenohki Seremaia ahpw pwehki e pil likih oh pwoson Koht.
it-2-E 482
Nepusaradan
Nepukadnesar ndaiong Nepusaradan en kasaledekihala Seremaia oh koasoiong ih ni kadek. E pahn mweidohng Seremaia en pilada dahme e pahn wia, oh apwalih Seremaia oh pil kihong kepwe kei. Nepusaradan pil wia meninkeder en nanmwarkien Papilon ni eh idihada Kedalaia en wia kepina ong irail ko me luwehdi. (2Na 25:22; Ser 39:11-14; 40:1-7; 41:10) Mpen sounpar limau mwuri, nan pahr 602 mwohn Krais, Nepusaradan pil wahsang mehn Suhs teikan me tangalahng sahpw kan me kapilpene wasao.—Ser 52:30.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
Ke Kin Wia Peidek Wet: “Ia Siohwa?”
10 Mwurin ohlahn Serusalem oh ahn sounpei en Papilon kan mweseldahr oh iangahki mehn Suhs kalipilipala kan, Sohanan kaunopada en wahla pwihn tikitik en Suhs akan me mi nan Suda en kohla Isip. Irail wiahda arail pilahn kan, oh mwohn irail pahn mwesel, irail peki rehn Seremaia en kapakapki rehrail oh peki sawas sang rehn Siohwa. Ahpw, ni ahnsou me irail sohte rong pasapeng me re kin kasikasik ong, irail doulahte dahme re pilahn en wia. (Seremaia 41:16–43:7) Ke kin kilang mehn kasukuhl kan nan karasepe pwukat me ke kak paiekihda sang, pwe ni ahnsou me ke pahn rapahki Siohwa e pahn ketin mweidohng uhk en diarada Ih?
it-1-E 463 par. 4
Kairekdi en Mwekid kan
Papilon kapilpene Serusalem nan keduwau en pahr me Sedekaia kaunda (pahr 609 mwohn Krais), oh kahnimwo lohdi sounpar riau mwuri (pahr 607 mwohn Krais), oh met pahrekiong kaeisekduwau en kaundahn Nepukadnesar (tepisang ahnsou me e tepida kaunda nan pahr 625 mwohn Krais). (2Na 25:1-8) Ni kelimau en sounpwong nan pahro (sounpwong en Ab, me iei elep en July lel elep en August) kahnimwo lulda, dihd ko rengkpeseng, oh pali laud en aramas ako kalipilipala. Ahpw, “aramas me keieu semwehmwe kan” iei me luhwehdi oh re mi wasao lao Kedalaia, me Nepukadnesar idihada, kamakamala. Met kahrehda ren tangala Isip oh kahrehiong Suda en tehnla douluhl. (2Na 25:9-12, 22-26) Met wiawi ni kaisuh en sounpwongo, Ethanim (de Tishri, me iei elep en September lel elep en October). Eri sahpwo eh tehnla erein sounpar 70 ele tepida mpen October 1, pahr 607 mwohn Krais, oh e imwisekla nan pahr 537 mwohn Krais. Ni keisuh en sounpwong en pahr 537 mwohn Krais, tepin pwihn en mehn Suhs ko pwurala Suda, sounpar 70 mwurin tehnlahn sahpwo.—2Kr 36:21-23; Esr 3:1.
May 22-28
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | SEREMAIA 44-48
“Uhdihsang ‘Raparapahki Ehu Kamwahu Ong Pein Kowe’”
jr-E 104-105 par. 4-6
Soikala “Raparapahki Ehu Kamwahu ong Pein Kowe”
4 Dahme Paruk pwunodki kakete pidada eh men ndandla oh lapalapala. Paruk sohte wiahte nein Seremaia sekteri. Nan Seremaia 36:32, Paruk mwarenki “sounntingo.” Mehn kadehde kan me sounroporop kan diarada kasalehda me e ahneki pwukoa laud ehu nan tehnpesen nanmwarkio. Ni mehlel, mwar wet pil kadoadoahk ong “Elisama, sounntingo,” me wia emen lapalap en Suda. Met kasalehda me Paruk pil iang mweimwei en mi nan “perehn sounntingo” “ni tehnpesen nanmwarkio” nin duwen iengen Elisama tohndoadoahk. (Ser. 36:11, 12, 14) Eri, Paruk ele wia aramas lapalap men nan tehnpesen nanmwarkio me ale kasukuhl laud. Rie ohlo, Seraia, ahneki pwukoa nin duwen sounsawas en Nanmwarki Sedekaia oh iang nanmwarkio wia seiloak kesempwal ehu kohla Papilon. (Wadek Seremaia 51:59.) Nin duwen sounsawas men, Seraia ele pwukoahki apwalih kepwe kan oh wasahn kousoan ong nanmwarkio ni ahnsoun seiloak kan. Met wia pwukoa uhdahn kesempwal ehu.
5 Ke kak wehwehki duwen aramas emen me ahnlahr eh pwukoa laudo eh kakete pwangahkihda pwurepwurehng ntingihedi duwen kadeik kan ong Suda. Ei mehlel, Paruk eh kin sewese sapwellimen Koht soukohpo kakete kahrehiong en sohla ahneki eh pwukoa laudo. Oh medewehla dahme pahn wiawi ma Siohwa ketin kauwehla dahme e kauwadahr, nin duwen me kitail wadek nan Seremaia 45:4. “Kamwahu” kan me Paruk medemedewe, sohte lipilipil ma wahu laud en kohwong ih nan tehnpesen nanmwarkio de kepwehpwehla, sohte pahn katepe. Ma Paruk raparapahki doadoahk ehu me pahn kihong ih soahng pwukat ni ahnsou me koasoandien mehn Suhs ko pahn kereniong ohla, eri mie kahrepen Koht en ketin kauhdihsang en ahneki ineng wet.
6 Pil ehu, “kamwahu” kan me Paruk medemedewe kakete pidada en kepwehpwehla. Wehi kan me kapilpene Suda kin koapworopworki arail kepwe tohto oh paiamwahu. Wehin Mohap kin koapworopworki arail “kehlail oh reken kepwe.” Wehin Ammon pil wia soahngohte. Oh Siohwa mahsanihong Seremaia en kawehwehda me Papilon ahneki “diren . . . kepwe kesempwal.” (Ser. 48:1, 7; 49:1, 4; 51:1, 13) Ahpw Koht ketin kadeikadahr wehi pwukat.
jr-E 103 par. 2
Soikala “Raparapahki Ehu Kamwahu ong Pein Kowe”
2 Paruk nda: “I solahr kak! Kaun-o pil ketikidohng ie pahtou pwehn kalaudehla ei kahpwal akan. Solahr angi pwehki ei weirek.” Ele mie pak me ke nda soahng pwukat, mehnda ma ni ngihl laud de sang nan omw mohngiong. Sohte lipilipil ia mwomwen Paruk ndahla met, Siohwa ketin karonge. Sounkasawih mohngiong en aramas mwahngih dahme kahrehiong Paruk en ahneki soangen pepehm wet, oh e ketin doadoahngki Seremaia en kapwungala Paruk ni elen kadek. (Wadek Seremaia 45:1-5.) Ahpw ele ke medewe dahme kahrehda Paruk ahneki soangen pepehm wet. Ia duwe, e pidada pwukoa me e alehdi de mwein e pid irairo me e mi loale ni eh wia pwukoa wet? Eh pepehmo uhdahn kohsang nan eh mohngiong. Paruk “raparapahki ehu kamwahu ong pein” ih. Kamwahu dah kei? Dahme Siohwa ketin kamehlelehiong ih ma e kapwaiada sapwellimen Koht peneu oh kaweid? Oh dahme kitail kak sukuhlkihsang dahme wiawihong Paruk?
Rapahki Mahs Wehio, A Kaidehn Kepwe kan
6 Medewehla duwen Paruk, nein soukohp Seremaia sekteri. Ahnsou me Paruk tepida “raparapahki ehu kamwahu” ong pein ih, Siohwa ketin katamankihong me Serusalem pahn kereniong sohrala. Ahpw e ketin inoukihong Paruk me e pahn ketin doarehla eh mour. (Ser. 45:1-5) Paruk sohte anahne kasik mehkot mwahusang met. Siohwa sohte pahn ketin mweidohng ahn aramas kepwe ko en mihmihte. (Ser. 20:5) Rahnwet, kitail mi ni kaimwiseklahn imwin ahn Sehdan sampah. Eri met kaidehn ahnsou en alehda kepwe tohto ong pein kitail. Oh kitail en dehr kasik me mwurin kahn kamakam kowahlapo, kitail pahn ahnekihte kepwe kan me kitail ahneki ahnsou wet, mehnda ma kepwe pwukat uhdahn kesempwal ong kitail.—Lep. Pad. 11:4; Mad. 24:21, 22; Luk 12:15.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
it-1-E 430
Kemos
Ni soukohp Seremaia kohpada soangen kahpwal kan me pahn wiawihong Mohap, e kasalehda me arail kohto Kemos iangahki samworo kan oh me lapalap kan pahn kalipilipala. Mehn Mohap kan pahn namenengkihla arail kohto pwehki e luwet, duwehte keinek eisek en mehn Israel ko ar namenengkihla Pedel, ele pwehki eh pidada kaudokiong sansal en kouwol.—Ser 48:7, 13, 46.
it-2-E 422 par. 2
Mohap
Pweidahn kokohp kan me pid Mohap uhdahn wiawi. Sounpar epwiki kei samwalahro, Mohap sohla wia wehi ehu. (Ser 48:42) Rahnwet kahnimw kan en Mohap, duwehte Nepo, Espon, Aroer, Pedkamul, oh Paal Meon wiahla sapwtehn kei. Aramas akan pil sohte ese duwen wasa tohto teikan.
May 29–June 4
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | SEREMAIA 49-50
“Siohwa Kin Ketin Kapaia me Aktikitik oh Kaloke me Aklapalap”
it-1-E 54
Imwintihti
Ni sapwellimen Koht aramas akan ar salelepek, e kin ketin mweidohng arail imwintihti kan en pirapa oh kalowehdi irail. (Me 89:42; Ko 1:5, 7, 10, 17; 2:17; 4:12) Ahpw arail imwintihti ko ahneki madamadau sapwung ni arail kana, re kin pein kapingahki irail oh arail koht kan arail kanao de pehm me re sohte pahn ale kadeikpen arail wiewia ong sapwellimen Siohwa aramas akan. (De 32:27; Ser 50:7) Ihme kahrehda Siohwa kupwurki en ketin katikitikihala imwintihti aklapalap oh perenki suwei pwukat (Ais 1:24; 26:11; 59:18; Na 1:2); met pwehki mware sarawio.—Ais 64:2; Ese 36:21-24.
jr-E 161 par. 15
‘Siohwa Ketin Kapwaiadahr Dahme E Kupwuredahr en Ketin Wia’
15 Seremaia pil kohpada duwen imwiseklahn Papilon me kalowehdi Isip. Sounpar epwiki mwohn eh wiawi, Seremaia kohpada ni pwung duwen Papilon eh pahn mwadangete ohla. Ia duwen? Sapwellimen Koht soukohpo kohpada me pillap me kapilpene Papilon pahn madada, oh sounpei kommwad ko sohte pahn mahwen. (Ser. 50:38; 51:30) Kokohp pwukat pweida ni ahnsou me mehn Media oh Persia ko kawetala Pillap en Iupreitis ong ehu wasa tohrohr, kotehla wasa me madadao, pedolong nan kahnimwo, oh kalowehdi mehn Papilon ko ni arail sohte kasik. Ele ke pahn medewe duwen mehlelpen kokohpo me kahnimwo pahn tehnla. (Ser. 50:39; 51:26) Leledo rahnwet, tehnlahn Papilon, me wia wehi lapalap ehu mahso, kin kadehdehda mehlelpen sapwellimen Koht kokohp kan.
w98-E 4/1 20 par. 20
Pwuhk Ehu Sang Rehn Koht
20 Aiseia mehla mwohn eh kilang Papilon eh tehnla. Ahpw kokohpo pweida oh Papilon kedekedeo wiahla “koasoakoasoak en mohn ihmw.” (Seremaia 51:37) Sounsamanih poadopoad en Ipru Jerome (me ipwidi nan pahr 500 samwa) koasoia me ni eh mwehio, Papilon wia wasahn kesik mahn ehu me soangen “mahn lawalo koaros” mihmiseli, oh e wiahte sapwtehn ehu lel rahnwet. Sohte kamwahula ehu pahn wiawihong Papilon me kak kahrehdo aramas en kilang wasao, pwehki nin duwen me Aiseia kohpada, “sohte seri, sohte emen pahn mourla” wasao.—Aiseia 14:22.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
it-1-E 94 par. 6
Mehn Ammon kan
E mwomwen me mwurin Tiklad Pileser III oh emen kaun mwurin ih kalipala aramas akan en paliepeng en Israel (2Na 15:29; 17:6), mehn Ammon ko tepida kousoanla wasa me keinek en Kad ko kousoan ie. Keinek en Kad ko mahwenkihong Sepda sahpw wet, ahpw sohte kana. (Pil kilang Me 83:4-8.) Kahrehda, nan kokohpo me Siohwa mahsanihong Seremaia, mehn Ammon ko ale kadeikparail pwehki ar kihsang mehn Kad ko arail sohso. Koht pil ketin mahsanih duwen mwomwlahn Ammon oh eh koht Molek. (Ser 49:1-5) Mehn Ammon ko wia suwedsang ni arail kadarala pwihn mwersuwed ehu en kamasepwehkih wehin Suda pahn kaundahn Nanmwarki Sehoiakim erein imwiseklahn wehin Suda.—2Na 24:2, 3.
jr-E 163 par. 18
‘Siohwa Ketin Kapwaiadahr Dahme E Kupwuredahr en Ketin Wia’
18 Ehu kokohp pil pweida ni tepin mwehin Kristian ko. Koht ketin doadoahngki Seremaia en kohpada me Edom pahn iang kisehn wehi ko me pahn lokolongki kaundahn Papilon. (Ser. 25:15-17, 21; 27:1-7) Ahpw kokohpo pweida laudsang met. Edom pahn duwehla Sodom oh Komora. Met wehwehki me e pahn tehnla oh sohrala douluhl. (Ser. 49:7-10, 17, 18) Ih met me wiawi. Ia wasa me ke kak diar ahd wet Edom oh mehn Edom kan rahnwet? E mi nan map rahn pwukat? Soh. Ahd pwukat dierek nan pwuhk en mahs kan oh nan poadopoad en Paipel de nan map en ahnsou ko. Flavius Josephus kasalehda me nan pahr 200 samwa, mehn Edom ko anahne pwungki pelien lamalam en Suda, mehnda ma re kahng wia met. Mwurin kasohrlahn Serusalem nan pahr 70, keinek wet sohla mie douluhl.
ip-2-E 351 par. 6
Siohwa Ketin Kamwarenki Pein Ih Ahd Kaselel Ehu
6 Dahme kahrehda Siohwa ketin pwurodohsang eh ketin mahweniong Edom? Mehn Edom kan wia kadaudok en Esau me tapiada imwintihtihong sapwellimen Koht aramas akan erein ahnsou werei. (Senesis 25:24-34; Nempe 20:14-21) Uwen laud en Edom eh imwintihtihong Suda uhdahn sansalda erein tehnlahn Serusalem ni mehn Edom ko ar uhki sounpei en Papilon ko. (Melkahka 137:7) Siohwa ketin kilangwohng met duwehte me irail me kin imwintihtihong ih. Ihme kahrehda e ketin kupwurki doadoahngki sapwellime kedlahs pwehn ketin ikih mehn Edom ko!—Aiseia 34:5-15; Seremaia 49:7-22.