Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • Esehla “Kupwuren Krais”
    Kahn Iroir—2000 | August 1
    • Esehla “Kupwuren Krais”

      “‘Ihs me ese duwen kupwuren Siohwa? Ihs me kak panawih?’ Ahpw kiht, se audaudki kupwuren Krais.”​—1 KORINT 2:16, New World Translation.

      1, 2. Dahme Siohwa kasansalehda duwen Sises nan Sapwellime Mahsen?

      IA mwomwen paliwar en Sises? Poh dah piten moange? kili? mese kan? Ia uwen reirei en ih? E paun depe? Erein sounpar epwiki kan, aramas akan kin mahlenihda Sises, oh ekei ahr mahlen kan kin pwung oh ekei kin sapwung. Ekei sounmahlen kan kin mahlenihda Sises nin duwen emen ohl me kommwad oh kehlail, ahpw ekei kin mahlenihda Sises nin duwen emen me luwet oh kiahweliwel.

      2 Ahpw Pwuhk Sarawi sohte kin kawehwehda duwen mwomwen paliwar en Sises. Siohwa kawehwehong kitail duwen mehkot me kesempwal sang met: soangen aramas dah Sises. Pwuhk kan en Rongamwahu sohte kin ihte koasoia duwen dahme Sises kin mahsanih oh kin wia, ahpw e pil kin kasansalehda sapwellimen Sises pepehm akan oh madamadau kan. Pwuhk pahieu pwukat kin sewese kitail en wehwehkihla dahme wahnpoaron Pohl koasoiahki “kupwuren Krais.” (1 Korint 2:16) E kesempwal kitail en wehwehkihla duwen kupwuren Sises, sapwellime pepehm akan oh irair akan. Dahme kahrehda? Mie kahrepe riau.

      3. Atail kin esehla kupwuren Krais kin sewese kitail en esehla dah?

      3 Keieu, kupwuren Krais kin sewese kitail en wehwehkihla duwen kupwuren Siohwa Koht. Pwehki Sises inenen karanih Seme, e kak nda met: “Sohte emen ese duwen Sapwellimen Kohto, pwe Sahmohte me mwahngih. Pil sohte emen ese duwen Sahm, pwe Sapwellimen Kohtohte, oh irail kan me Sapwellimen Kohto ketin kupwurki en kasalehiong.” (Luk 10:22) Ni mehlel, e kin duwehte Sises ah mahsanih: ‘Ma ke men esehla kupwuren Siohwa, eri kilangidohng ie.’ (Sohn 14:9) Ihme, ni ahnsou me kitail kin onop pwuhken Rongamwahu kan oh sukuhliki duwen kupwuren Sises oh sapwellime pepehm akan, kitail kin pil sukuhliki duwen kupwuren Siohwa oh sapwellime pepehm akan. Atail kin wehwehkihla kupwuren Sises kin sewese kitail en karanih atail Koht.​—Seims 4:8.

      4. Ma kitail mehn kahlemengih Krais, dahme kitail anahne tepida sukuhliki, oh pwekihda?

      4 Keriau, atail kin wehwehkihla duwen kupwuren Krais kin sewese kitail en “kahlemengih ih.” (1 Piter 2:21) En kahlemengih Sises sohte kin wehwehki me kitail ihte pahn pwurehng koasoia dahme e mahsanih oh alasang sapwellime wiewia kan te. Pwehki atail lokaia kan oh wiewia kan kin mwekidki atail madamadau kan oh pepehm akan, idawehnla Krais kin wehwehki me kitail pahn song en ahnekihla “soangen lamalamohte” me Krais ketin sapwellimanki. (Pilipai 2:5) Met kin wehwehki, ma kitail men kahlemengih Krais, kitail anahne sukuhliki en ahnekihla soangen lamalamohte oh pepehmohte me e ketin sapwellimaniki, oh wia met ni uwen me kitail kak nin duwen aramas soh unsek kan. Eri, ki sawas sang sounnting kan en Rongamwahu, kitail kak kasawihada mwahu duwen kupwuren Krais. Kitail pahn tepida koasoia duwen irair akan me kin kamwekidada pepehm akan oh madamadau en Sises.

      Mwohn E Wiahla Aramas

      5, 6. (a) Aramas me kitail kin werekong pahn kak kamwekid kitail en wia dah? (b) Sapwellimen Koht Ohl mesenih kin werekiong Koht nanleng mwohn e kohdihdo sampah, ahpw ni ahl dahieu met me kamwekidada ih?

      5 Kompoakpatail kan pahn kak kamwekidada atail madamadau kan, atail pepehm akan, oh wiewia kan pwehn kahrehong kitail en wia dahme mwahu de suwed.a (Lepin Padahk 13:20) Tehk duwen ihs me Sises kin ieiang ni ahnsou me e ketiket nanleng mwohn e kohdihdo sampah. Rongamwahu me Sohn ntingihdi kin kawehwehda me mwohn Sises kohdihdo sampah, e adaneki “Mahseno,” de Sounkair en Koht. Sohn koasoia met: “Mahseno ketiketier rehn Koht mwohn tepin kawa, oh Mahseno me emen koht. Iei ih me ketiketier rehn Koht mwohn tepin kawa.” (Sohn 1:1, 2, NW) Pwehki Siohwa sohte tapi, Mahseno kin ketiket rehn Koht “mwohn tepin kawa” kin wehwehki ni ahnsou me Koht tepiada kapikada mehkoaros. (Melkahka 90:2) Sises iei “ih me mesenih.” Ihme, e miehla mwohn ngehn teikan oh audepen lahng oh sampah wiawihda.​—Kolose 1:15; Kaudiahl 3:14.

      6 Nin duwen ekei saintis kan kin lemeleme, audepen lahng wiawihda ni erein sounpar lik pak 12. Ma arail keseu kin pwung, eri, met wehwehki sapwellimen Koht mesenih kin ieiang Seme ni ahnsou werei mwohn Adam mihmi. (Pil kilang Maika 5:2.) Ira koaros kin kerenpene oh ara limpoakpene kin wie lalaudla. Mwohn Sises wiahla aramas, ni karasaras, erpit kin wehwehki Sises, oh e mahsanih met: “I mi limwah, duwehte sounsawas emen, iei ngehi me kin kapakaparanih rahn koaros, oh I pil perenkihda ei patopato reh.” (Lepin Padahk 8:30) Pwehki Sapwellimen Koht Ohl kin mihmi rehn Koht me wia utupen limpoak ni ahnsou werei, met kin kamwekidada ih laud! (1 Sohn 4:8) Sapwellimen Koht Ohl kin esehla oh pil doadoahngkihla kupwuren Seme ni ahl me sohte emen kak wia.​—Madiu 11:27.

      Mouren Sises nin Sampah oh Irair akan me kin Kamwekidada Madamadau kan

      7. Ia ehu kahrepe e kesempwal sapwellimen Koht Ohl mesenih en kohdihdo sampah?

      7 Sapwellimen Koht Ohl pil anahne kalaudehla eh sukuhl pwe Siohwa kupwurki ih en wiahla Samworo Lapalap men me kin “kak pehmada atail tungoal luwet akan.” (Ipru 4:15) Pwehn kak kapwaiada pwukoah wet ni unsek, Sises anahne kohdihdo sampah oh wiahla aramas. Pwehki Sises wiahla aramas uduk oh nta, e pein lelohng irair akan nin sampah wet me mahs ihte e kin kilangada sang nanleng. Ni ahnsowo e kak pehmada duwen pepehm en aramas akan. Ekei ahnsou e kin pwangada, men nimpil, oh men mwengeda. (Madiu 4:2; Sohn 4:6, 7) Oh pil laudsang met, e dadaurete kahpwal oh kalokolok akan koaros. E “mwahngihala peik” oh warongkihla ale pwukoah en Samworo Lapalap.​—Ipru 5:8-10.

      8. Dahme kitail ese duwen mouren Sises ni ahnsou me e pwulopwul nin sampah?

      8 Dahme kitail sukuhliki duwen mouren Sises ni ahnsou e pwulopwul nin sampah? Pwuhk Sarawi sohte kin kasalehda laud dahme wiawiong Sises ahnsou me e pwulopwul. Ni mehlel, ihte Madiu oh Luk me koasoia duwen wiewia kan ni ahnsou me Sises ipwidi. Sounnting en Rongamwahu kan wehwehki me Sises kin ketiket nanleng mwohn e kohdihdo sampah. Mouren Sises nanleng, mwohn e kohdihdo sampah oh wiahla aramas, kin keieu kawehwehda soangen aramas dah ih. Ahpw, Sises uhdahn wiahla aramas men. Mendahki e wia aramas unsek men, e anahne tepida sang kisin seri pwelel men oh kekeirada oh sukusukuhl lao lel e wiahla aramas laud men. (Luk 2:51, 52) Paipel kin kawehwehda duwen ekei irair akan de wiewia kan ni ahnsou me Sises pwulopwul oh met me kin dokedoke eh mour.

      9. (a) Dahme kitail esehki me Sises ipwidi nan peneinei semwehmwe ehu? (b) Nan soahngen irair dahieu Sises tikada?

      9 E sansal me Sises ipwidi nan peneinei semwehmwe ehu. Met kin sansal sang mehn meirong me Sosep oh Mery wahdohng Tehnpas Sarawio mpen rahn 40 mwurin Sises ipwidi. Ira sohte wahdo sihmpwul men mehn wia meirong isihs oh pitsin men de mwuroi men mehn wia meirong en dihp, ahpw, ira wahdo “mwuroi riemen de pitsin pwulopwul riemen.” (Luk 2:24) Nin duwen Kosonned en Moses, meirong wet kin koasoandi ong aramas semwehmwe kan. (Lipai 12:6-8) Kedekedeo, peneinei karakarahk wet tohtohla. Sosep oh Mery naineki seri wenemen mwurin Sises ipwidi. (Madiu 13:55, 56) Eri, Sises tikada nan peneinei laud oh semwehmwe.

      10. Dahme kin kasalehda me Mery oh Sosep soangen aramas me kin lemmwiki Koht?

      10 Sosep oh Mery wia pahpa oh nohno me kin lemmwiki Koht oh re apwaliahda Sises mwahu. Eh nohno, Mery, iei lih tiahk mwahu men. Tamanda ni ahnsou me tohnleng Kapriel ketila reh oh rahnamwahwih, mahsanih: “Mery, popohl ong komwi! Siohwa ketiket rehmwi oh ketin kapaikomwidahr.” (Luk 1:28) Sosep pil emen ohl me kin poadidi ong Koht. Ehu ehu sounpar, ni lelepek e kin sapahlki mwail 90 kohdihlahng Serusalem ong Pahsohpa. Mery pil kin iang towehda Pahsohpa, mendahki ohl kante me kin anahne iang towehda. (Eksodus 23:17; Luk 2:41) Ni ehu ahnsou, Sosep oh Mery raparapahkiseli Sises me mahki sounpar 12 ni ahnsowo, oh mwuhr ira diarada ih nan Tehnpas Sarawio nanpwungen sounpadahk kan. Sises mahsanihong eh pahpa oh nohno: “Kumwa sohte ese me I uhdahn pahn kin mihmi nan tehnpas en Semei?” (Luk 2:49) “Seme”​—lepin lokaia wet kin wia mehkot kesempwal ong pwutak pwulopwul menet, Sises. E sansal me mie me padahkiongehr Sises me Siohwa iei uhdahn Seme. Oh pil, Sosep wia pahpa sounpwek seri mwahu men ong Sises. Ni mehlel, Siohwa sohte pahn pilada ohl lemei men en apwalih Sapwellime Ohl!

      11. Doadoahk dahieu Sises sukuhliki duwen, oh ni ahnsou kan en Paipel, doadoahk wet kin pidada dah?

      11 Erein sounpar kan Sises tikada nan Nasaret, e sukuhliki doadoahk en kapinte, mwein sang eh papah Sosep. Sises pil wiahla kapinte koahiek men, pwe aramas akan kin koasoiapene nanpwungarail me Sises “kapinte men.” (Mark 6:3) Ni ahnsou kan en Paipel, kapinte kan kin iang doadoahk kan en kauwada ihmw akan, wiahda dipwisou en nan ihmw akan (duwehte tehpel kan oh sehr kan) oh mehn doadoahk en wia mwetuwel kan. Nan keriau en senturi C.E. Justin Martyr ntingihdi duwen Sises nan nah pwuhk me oaralap koasoia Dialogue With Trypho: “E kin kalap iang doadoahk rehn ohl akan nin duwen kapinte men, wiahda mehn deipwel kan oh mehn wisik kan.” Doadoahk wet sohte mengei, pwehki kapinte en mahs akan sohte kin kak pwainda tuhke oh dinapw kan sang nan sidohwa. Pali laud en ahnsou, re kin kohla rapahki tuhke pwoat, pelehdi tuhkeo, oh kapaikada tuhkeo wahla ni imweo. Eri, Sises mwein kin ese duwen kahpwal akan en doadoahk ong mwohni, koasoiong aramas akan me kin pwainda arail dipwisou kan, oh koasoanehdi mwohni en peneinei kan pwehn mie itar kanarail mwenge oh likou kan oh soangen anahn teikan.

      12. Dahme kin kadehde me Sosep mehla mwohn Sises pwoula, oh dahme Sises anahne wia?

      12 Nin duwen pwutak me keieu laud nan eh peneinei, Sises kin sewese apwaliada anahn akan en peneinei, pwe likamwete Sosep mehla mwohn Sises pwoula.b Zion’s Watch Tower en January 1, 1900, koasoia: “Poadopoad en tiahk koasoia me Sosep mehla ni ahnsou me Sises pwulopwul, oh Sises uhd wiahla kapinte men oh kin apwaliahda anahn akan en eh peneinei. Paipel kin utungada met, pwe e mahsanih duwen Sises iei kapinte men, oh e koasoia duwen eh nohno oh rie kan, ahpw e sohte koasoia duwen Sosep. (Mark 6:3) . . . Ele mwein erein ahnsou reirei en sounpar eisek waluh en atail Kaun, sang ni ahnsou me dahme wiawi nan [Luk 2:41-49] lao lel ni ahnsou e papidais, e pil kin wia pwukoah kan de doadoahk kan en mour me aramas akan kin wia.” Mery oh nah seri kan, iangahki Sises, pil ese ia uwen kansensuwed ni ahnsou me ohl pwopwoud oh pahpa men me limpoak pahn mehla.

      13. Ni ahnsou me Sises tepida wia doadoahk en kalohk, dahme kahrehda kitail kak nda me aramas teikan sohte ahneki loloakong, erpit, oh dehde mwahu pepehm en aramas akan duwehte me Sises kin sapwellimaniki?

      13 E sansal me Sises sohte ipwidi nan peneinei kepwehpwe ehu. Ni mehlel, e iang pehm mouren aramas mwahl kan. Eri, nan pahr 29 C.E., iei ahnsou me Sises pahn kapwaiada eh pwukoa me kohsang rehn Koht. Nan September de October en 29 C.E., e papidaiski pihl oh wiahla sapwellimen Koht Ohl me keidi. ‘Nanleng pa ritpeseng,’ oh met kin wehwehki me ni ahnsowo e tepida tamanda eh mour nanleng mwohn e wiahla aramas, oh e pil pwurehng tamanda madamadau kan oh pepehm akan me e sapwellimaniki mwohn e ketido nin sampah wet. (Luk 3:21, 22) Ni ahnsou me Sises tepida wia eh doadoahk en kalohk, e sapwellimaniki irairen loalokong, erpit oh dehde mwahu me aramas akan sohte ahneki. Ki kahrepe mwahu, sounnting kan en Rongamwahu kin ntingihdi pali laud en ahr nting kan duwen doadoahk en Sises. Ahpw irail sohte kak ntingihdi duwen eh lokaia kan oh wiewia kan koaros. (Sohn 21:25) Ahpw dahme Koht kamwekid irail en ntingihdi kin sewese kitail en kasawihada mwahu kupwuren ohl me keieu lapalap me memour nin sampah mahso.

      Sapwellimen Sises Irair kan nin duwen Aramas Men

      14. Iaduwen Rongamwahu kan kin kawehwehda Sises nin duwen emen ohl me kin kadek oh nsenohkin pepehm en aramas teikan?

      14 Rongamwahu kin kawehwehda duwen sapwellimen Sises irair akan nin duwen emen ohl me inenen kadek oh kin nsenohki mehteikan. E kasalehda eh pepehm akan ong soahnsoangen irair tohto: poakpoake ohl tokutok men (Mark 1:40, 41); e kin nsensuwedki aramas kan me sohte kin perenki rong (Luk 19:41, 42); e mwakarada ni pwung ong irail sounkawilian mwohni noahrok akan (Sohn 2:13-17). Sises kin wia emen ohl me kin poakpoake aramas teikan, e kin tentenihr, oh e sohte kin ekihla eh pepehm akan. Ni ahnsou me kompoakepah keren men, Lasarus, mehla, Sises mahsanih rien Lasarus Meri sengiseng, oh met kamwekidada Sises en tentenihr mwohn aramas teikan.​—Sohn 11:32-36.

      15. Iaduwen sapwellimen Sises pepehm akan kin sansalda ni ahnsou me e kin kilangwong aramas teikan oh sewese irail?

      15 Sapwellimen Sises irair en kadek kin keieu sansalda ni ahl me e kin kilangwong aramas kan oh pil sang ah wiewia ong irail. E kin men sewesehda aramas semwehmwe kan oh lokolok kan en ‘diar kommoalpen irail akan me loal ohla.’ (Madiu 11:4, 5, 28-30) E sohte kin mweidong eh kedirepw en kerempwa ih en dehr sewese anahn akan en aramas me kin lelohng kahpwal akan, duwehte ni ahnsou me lih emen me soumwahuki mehn warmwowi oh keilahng pohnpelikien Sises oh doahke pwungipen sapwellime likowo de ni ahnsou me aramas akan sohte kak kauhdi ohl maskun semwehmwe men eh wie weriwer oh pekipek rehn Sises. (Madiu 9:20-22; Mark 10:46-52) Sises kin rapahki irair mwahu kan rehn aramas teikan oh kapingahkin irail; ahpw e pil kin kihda kaweid ni ahnsou me konehng. (Madiu 16:23; Sohn 1:47; 8:44) Ni ahnsowo, irail lih akan​—arail pwung kan kin malaulau, ahpw Sises kin, ni toupahrek, kasalehda wahu ong irail. (Sohn 4:9, 27) Ihme kahrehda, ehu ahnsou, pwihn en lih ehu perenki apwaliheki Sises ar kisin dipwisou kan.​—Luk 8:3.

      16. Dahme kin kadehde me Sises kin ahneki madamadau toupahrek ong mehkan me kin pid dipwisou en sampah oh mour?

      16 Sises kin sapwellimaniki madamadau toupahrek ong mehkan me kin pid mour. E sohte kin keieu kesempwaliki dipwisou kan. E sohte kin ahneki dipwisou tohto. E mahsanih me “sohte wasa e kak kaulewei ie tapwi.” (Madiu 8:20) Ni ahnsowohte, Sises kin wahdo peren ong aramas teikan. Ni ahnsou me e iang towehda kamadipw en kapwopwoud ehu​—wiewia ehu me keseng, kokoul, oh pereperen kin kalap wiawi—​e sansal me e sohte iang kamadipwo pwehn kahrehong aramas akan me pil iang kamadipwo en sohla peren. Sises wiahda tepin manaman nan kamadipwo. Ni ahnsou me nimarail wain neklahr, e kawukihla pihl en wiahla wain, “wain mehn kaparanda nan kapehde.” (Melkahka 104:15; Sohn 2:1-11) Wiewiahn kamadipw kan kak pousehla wiawi, eri ohl kamwohdo oh lih kamwohdo sohte pahn kasarohdi. E sansal me Sises kin toupahrek, pwehki mie ahnsou tohto me e kin doadoahk laud ong eh doadoahk en kalohk.​—Sohn 4:34.

      17. Dahme kahrehda e sohte wia mehkot kapwuriamwei en nda me Sises kin wia Sounpadahk koahiek men, oh eh padahk kan kin kasansalehda dah?

      17 Sises kin wia Sounpadahk koahiek men. Pali laud en sapwellime padahk kan kin pid duwen wiewiahn mour en ehu ehu rahn me Sises kin uhdahn esehla. (Madiu 13:33; Luk 15:8) Ah wiepen wia padahk kan kin siksang ahn meteikan koaros arail padahk kan​—sapwellimen Sises padahk kan kin inenen sansal, wehwe mwahu, oh katep laud ong koaros. Ahpw, audepen sapwellime padahk kan me kesempwal. Sapwellime padahk kan kin kasalehda me e men sewese sounrongorong kan en wehwehki duwen sapwellimen Siohwa madamadau kan, pepehm kan oh kupwur kan.​—Sohn 17:6-8.

      18, 19. (a) Karasaras sansal dah kei me Sises doadoahngki pwehn kawehwehda Seme? (b) Dahme kitail pahn koasoiapene nan artikel en mwuhr?

      18 Ni ahnsou me Sises kin kawehwehda duwen Seme, e kin kalap doadoahngki karasaras kaselel kan me aramas sohte pahn kak manokehla. Emen pahn kak koasoi duwen sapwellimen Koht mahk kalahngan ni oaralap. Ahpw weksang met, Sises kin karasaiong Siohwa nin duwen sahm men me kasalehda mahk oh kin mwekidki mahk ni e kilangada nah pwutak pwurodo reh oh e ‘tangalahte pwoalehdi oh metik.’ (Luk 15:11-24) Sises soikala tiahk kakos me kaun en pelien lamalam kin mwamwahliki aramas akan, e kawehwehda me Seme iei Koht emen me kin kupwurki pekipek kan me kohsang sounrik daksis aktikitik men oh e sohte kupwurki kapakap en mehn Parisi aklapalap men. (Luk 18:9-14) Sises kawehwe ong aramas akan me Siohwa iei Koht men me kin nsenohki kisin menpihr men me pwupwudiong nanpwel. Sises kamehlelehong sapwellime tohnpadahk kan, “Eri kumwail dehr masak, pwe kumwail kesempwalsang mehlel menpihr tohto.” (Madiu 10:29, 31) Ihme kahrehda, kitail kak kamehlele me aramas akan kin pwuriamwekihla “mwomwen eh kin ketikihwei sapwellime padahk” oh irail kin men rong sapwellime padahk kan. (Madiu 7:28, 29) Oh pil ehu ahnsou, “pokon kalaimwun ehu” mihmihki reh rahn siluh, oh irail sohte kang mehkot!​—Mark 8:1, 2.

      19 Kitail kak kalahnganki me Siohwa kasansalehda nan sapwellime Mahsen duwen kupwuren Krais! Ahpw iaduwen kitail kak kekeirada oh kapwaiada kupwuren Krais ni atail wiewia kan rehn mehteikan? Kitail pahn koasoia duwen met nan artikel en mwuhr.

      [Nting tikitik me mi pahs]

      a Pwuhken Kaudiahl 12:3, 4, kin kawehwehda me ngehn akan pil kak mwekidki ihs me irail pahn werekiong. Sehdan kin rasehng “drakon” me kin kaluwetala “usu” teikan, de ngehn akan en kahrehirailla en iangala ih uhwongada Koht.​—Pil kilang Sohp 38:7.

      b Kaimwiseklahn koasoiapen Sosep iei ni ahnsou me Sises sounpar 12 me dierekda nan Tehnpas Sarawio. Iren Paipel kan sohte kin kadehde ma Sosep iang towehda kamadipw en kapwopwoud nan Kana, ni ahnsou me Sises tepida wia eh doadoahk en kalohk. (Sohn 2:1-3) Nan 33 C.E., Sises langadahr nin tuhke, oh e uhd kihong wahnpoaron Sohn pwukoa en apwalih Mery. Sises sohte pahn wia met ma Sosep momour ni ahnsowo.​—Sohn 19:26, 27.

  • Ke Kin Audaudki “Kupwuren Krais”?
    Kahn Iroir—2000 | August 1
    • Ke Kin Audaudki “Kupwuren Krais”?

      “Eri, Koht me tepin kanengamah oh kakehlepen loalatail ketikihong kitail . . . lamalamteieu ni atail kin kahlemengih Krais Sises.”​—ROM 15:5.

      1. Ia mwomwen mahlen kan en Sises me Kristendom wiahda, oh dahme kahrehda met kaidehn mahlen pwung kan en Sises?

      “SOHTE emen me kilang Ih a kouruhr pak ehu.” Iei ih duwen kawehwehpen pwuhk ehu me audepe kan sohte mehlel me dene emen kaun en mehn Rom en mahs me ntingihdi pwuhk wet. Pwuhk wet, me aramas tohto ese sang senturi 11 lel met, kin kamwekidada sounmahlen tohto.a Aramas tohto me kin mahlenihdi Sises wia aramas emen me kin mas lolok oh sohte kin kalap pohkomwokomw. Ahpw, mahlen en Sises pwukat sohte pwung, pwe pwuhken Rongamwahu kan kin kawehwehda me Sises kin wia ohl kadek oh loalamwahu.

      2. Iaduwen kitail kak audaudki “lamalamteieu me Krais Sises sapwellimaniki,” oh met pahn sewese kitail en wia dah?

      2 Pwehn esehla Sises ni mehlel, kitail anahne audaudki atail madamadau kan oh mongiongatail kan loalokong pwung duwen soangen aramas dah Sises ni ahnsou me e ketiket nin sampah. Eri, kitail en kasawihada ekei Rongamwahu kan me kin kak sewese kitail en esehla de wehwehki “kupwuren Krais”​—sapwellime pepehm akan oh madamadau kan. (1 Korint 2:16) Nin duwen kitail pahn wia met, kitail en koasoiapene iaduwen kitail pahn kak audaudki “lamalam teieu me Krais Sises sapwellimaniki.” (Rom 15:5) Eri, met pahn kak sewese kitail nan atail wiewia kan ong mehteikan duwen ren kahlemengih ih.​—Sohn 13:15.

      Mengei en Tuhwong

      3, 4. (a) Dahme wiawi nan pwuhken Mark 10:13-​16? (b) Dahme Sises wia ni ahnsou me sapwellime tohnpadahk kan song en irehdi seri pwulopwul kan en dehr kohla rehn Sises?

      3 Aramas akan kin perenki tuhwong Sises. Pak tohto, aramas mah oh pwulopwul kan oh, ni mehlel soangsoangen aramas, kin kak koasoiong ih ni saledek. Tehk duwen dahme wiawi nan pwuhken Mark 10:13-16. E wiawi ni kaimwiseklahn eh doadoahk en kalohk ni ahnsou me e kohkohlahng Serusalem pwehn lelohng kalokolok laud oh pwoula.​—Mark 10:32-34.

      4 Medemedewe duwen dahme wiawi. Aramas akan tepida kahrehlahng neirail seri kan rehn Sises, iangahki kisin seri pwelel kan, pwe Sises en ketin kupwuramwahuwihirailla.b Ahpw, sapwellimen Sises tohnpadahk ko kauhdi seri kan en dehr keila rehn Sises. Mwein tohnpadahk ko ahneki madamadau me Sises sohte men kedirepwki seri kan nan wihk kesempwal kei me luwe. Ahpw, re sapwung. Ni ahnsou Sises mwahngihada dahme tohnpadahk kan kin wiewia, e ahpw kupwursuwedkihla. Sises likweriong seri kan en kohdo reh, oh e mahsanih met: “Kumwail pweisang kisin seri kan pwe re en kohdo rehi. Kumwail dehr ireiraildi.” (Mark 10:14) Eri, e ahpw wia mehkot me kasansalehda irair kadek oh limpoak. Paipel mahsanih: “Ih eri pwoalehdi seri ko oh ketikidahng lime ko pohn emenemen irail oh kupwuramwahwihirailla.” (Mark 10:16) Ni ahnsou me Sises pwoalehdi seri ko, irail seri ko kin nsenamwahula, irail sohte kin masak.

      5. Dahme pwuhken Mark 10:13-​16 kin padahkiong kitail duwen soangen aramas dah Sises?

      5 Dahme wiawi ahnsowo kin padahkiong kitail duwen soangen aramas dah Sises. Kitail sukuhliki me e wia soangen aramas me mengei en tuhwong. Mendahki e sapwellimaniki pwukoa laud ni ahnsou me e ketiket nanleng, e sohte kin mwamwahliki aramas soh unsek kan. (Sohn 17:5) E soh pil sansal me seri kan kin mengei en tuhwong ih? Re sohte pahn perenki karanih emen me sohte kin kouruhr de pohkomwokomw! Aramas akan sohte lipilipil sounpar depe irail kin tuhwong Sises pwehki re ese me ih emen aramas kadek oh re kin likih me e sohte pahn kasarohdi irail.

      6. Iaduwen elder kan kak wiahla soangen aramas me mengeiong aramas teikan en tuhwong irail?

      6 Ni ahnsou me kitail pahn medemedewe duwen poadopoad wet, kitail kak wia peidek wet ong pein kitail, ‘I kin audaudki kupwuren Krais? Ngehi soangen aramas me mengei ong aramas teikan en tuhwong ie?’ Nan ahnsou apwal pwukat, sapwellimen Koht sihpw kan anahne silipen sihpw kan me kin mengei en tuhwong, ohl akan me kin rasehng “wasahn ruksang kisinieng oh melimel.” (Aiseia 32:1, 2; 2 Timoty 3:1) Ma kumwail, elder kan, pahn nantihong kalaudehla amwail kin nsenohki riomwail brother kan sang nan mongiongamwail kan, oh tohnmeteikihla pein amwail ahnsou kan ong riomwail brother kan, re pahn pehm me elder kan kin nsenohkin irail. Re pahn pehm me ke kin nsenohkin irail sang ni ahr pahn kilang met sang mesomw, rong ngilomw oh omw kin kadek ong irail. Soangen limpoak oh nsenohkin mehteikan pahn kak kahrehda irairen likilik en mie oh e pahn mengei ong tohnmwomwohdiso kan, iangahki seri kan, en tuhwong uhk. Emen lih Kristian kawehwehda ia kahrepe e kak kasalehda eh pepehm akan ong emen elder: “E koasoiong ie ni kadek. Ma e sohte wia met, mwein I sohte pahn kak koasoiong ih duwen ahi kahpwal. E kahrehong ie en nsenamwahula.”

      Medemedewe Duwen Pepehm en Mehteikan

      7. (a) Iaduwen Sises kasalehda me e kin medemedewe duwen pepehm en aramas teikan? (b) Dahme kahrehda Sises ekis ekis kamwahuwihahla ohl maskun men?

      7 Sises kin medemedewe duwen pepehm en mehteikan. E kin pehmtikiong pepehm en aramas akan. Ni e kin kilangete aramas akan me kin lelohng kahpwal akan, met kin kamwekidada ih en kamwahuiahla irail sang ahr kahpwal akan. (Madiu 14:14) E pil kin medemedewe duwen anahn en mehteikan oh pil ahr luwet kan. (Sohn 16:12) Ehu ahnsou, aramas akan kahrehdohng Sises ohl maskun men pwehn kamwahuwihala ih. Sises kamwahuwihala ohlo, ahpw e wia met ekis ekis. Ohlo tepida kilangada aramas akan ahpw ekis edied​—“likamwete tuhke kei me alialuseli.” Mwuri, Sises kamwahuwihala ohlo pwe e kak kilang soahng koaros ni sansal. Dahme kahrehda e ekis ekis kamwahuwihala ohlo? E wia met pwe ohlo kin ahn rotorot, oh ma e pahn mwadangete kilang marain kehlail ni ahnsowohte, e pahn pwuriamwei.​—Mark 8:22-26.

      8, 9. (a) Dahme wiawi mwurinte Sises oh sapwellime tohnpadahk kan kohla nan wasa me adaneki Dekapolis? (b) Kawehwehda iaduwen Sises kamwahuiala emen ohl me salongepon.

      8 Tehk duwen dahme pil wiawi mwurinte Pahsohpa en 32 C.E. Sises oh sapwellime tohnpadahk kan kohla wasao me adaneki Dekapolis, pali mese en Sehden Kalili. Pokon kalaimwun ehu diarada irail wasao oh irail kahrehdohng Sises me soumwahu tohto, oh e kamwahuwihala irail koaros. (Madiu 15:29, 30) Ahpw, Sises kihong sapwellime petehk tohrohr ong ohl emen. Emen soun nting en Rongamwahu, Mark, ih kelepw me ntingihdi dahme wiawi.​—Mark 7:31-35.

      9 Ohl menet me salengepon oh lohteng. Eri, mwein Sises pehm me ohlo kin salohda de namenek. Sises eri wia mehkot kapwuriamwei. E kahrehsang ohlo nan pokono, oh kahrehla nan wasa me sohte aramas mie. Sises eri doadoahngki kilel ekei pwehn kehsehkin ohlo dahme E pahn wiaiong. E “ahpw ketikihlong nan pwoaren salenge ko sapwellime rekileng ko oh ketiki pilen doauese, oh doahkehki lowen ohlo.” (Mark 7:33) Mwuhr, Sises eri mahsendalahng nanleng oh ketin asmoamoarada. Wiewia pwukat pahn kawehwe ong ohlo, ‘Dahme I pahn wiaiong uhk, iei pwehki manaman me kohsang rehn Koht.’ Ni kaimwisekihla, Sises mahsanih: “Wahsekpeseng!” (Mark 7:34) Ni ahnsowohte, pwoaren salengen ohlo pa wahsekpeseng oh selin loweo pa sapwedekda, ih eri tapihada lokaiahda.

      10, 11. Iaduwen kitail kak kasalehda me kitail kin medemedewe oh nsenohki pepehm en mehteikan nan mwomwohdiso? oh pil nan peneinei?

      10 Sises kin medemedewe duwen pepehm en aramas teikan! Pwehki e kin nsenohki arail pepehm akan, met kin kamwekid ih en kasalehda sang ni e wiewia kan me e kin nsenohkin arail pepehm akan. Nin duwen Kristian akan, kitail en nantihong kakairada oh kasalehda madamadau en Krais ni ahl wet. Paipel kaweidkinkitail: “Eri, kumwail en kin soangen lamalamteieu oh kupwurteieu; kumwail limpoakpene, kadekpene oh aktikitikpene.” (1 Piter 3:8) Met wehwehki me atail wiewia kan oh lokaia kan pahn anahne kasalehda me kitail kin nsenohki pepehm en mehteikan.

      11 Nan mwomwohdiso, kitail kak kasalehda me kitail kin nsenohki pepehm en mehteikan sang ni atail pahn wauneki irail oh wiahiong mehteikan me kitail kin men aramas teikan en kin wiahiong kitail. (Madiu 7:12) Met pahn pidada atail kin kanahieng dahme kitail pahn nda oh ia mwomwen kitail pahn koasoiong aramas teikan. (Kolose 4:6) Tamanda ‘lokaia mwahl kin kauwehla wasa rasehng kedlahs.’ (Lepin Padahk 12:18) Iaduwen nanpwungen tohnpeneinei kan? Ohl pwopwoud oh lih pwopwoud me kin ni mehlel limpoakpene pahn kin nsenohki pepehm en emenemen ira. (Episos 5:33) Re kin liksang doadoahngki lokaia lemei kan, kauwe emenemen, oh lokaia kamedek kan​—soangen lokaia kan pahn kak kahrehong pepehm ohla kan en wiawi me pahn apwal en mwahula. Seri kan pil kin ahneki pepehm, oh pahpa oh nohno limpoak kan pahn tehk duwen met. Ni ahnsou me kaiahn anahn, pahpa oh nohno kan pahn kaiahne neirail seri kan ni ahl me pahn kasalehda wahu pwehn dehr kasarohdi irail.c (Kolose 3:21) Ni ahnsou kitail kin wauneki mehteikan, kitail kin kasalehda me kitail kin audaudki kupwuren Krais.

      Pwungki en Likih Mehteikan

      12. Madamadau toupahrek dahieu me Sises sapwellimaniki ong sapwellime tohnpadahk kan?

      12 Sises kin kilangwong sapwellime tohnpadahk kan ni pwung oh toupahrek. E ese me irail kaidehn aramas unsek kei. Oh pil, e kak ese dahme mih nan mohngiong en aramas akan. (Sohn 2:24, 25) E sohte kin kilang arail sapwung kan, ahpw ahr irair kaselel kan. Ong irail akan me Siohwa malipedohng ih, Sises kin kilang duwen dahme aramas pwukat kak wia. (Sohn 6:44) Sapwellimen Sises koapworopworki sapwellime wahnpoaron kan kin sansal sang ni ahl akan me e kin ehuiong irail oh wiaiong irail. Ehu, e kin kasalehda me e men likih irail.

      13. Iaduwen Sises kasalehda me e kin likih sapwellime tohnpadahk kan?

      13 Iaduwen Sises kasalehda me e kin likih irail? Ni ahnsou e mweselsang sampah, e ketikihong sapwellime tohnpadahk keidi kan pwukoa toutou ehu. E ketikihong irail pwukoa ehu en apwapwalih doadoahk en Wehio nin sampah pwon. (Madiu 25:14, 15; Luk 12:42-44) Ni erein eh doadoahk en kalohk, e pil kin kasalehda ni ahl tikitik me e kin likih irail. Ni ahnsou e wiahda manaman ehu en katohtohla mwenge kan pwehn kamwenge pokono, e kihong sapwellime tohnpadahk kan en pwukoahki pwukoa en nehkohng pokono mwenge ko.​—Madiu 14:15-21; 15:32-37.

      14. Iaduwen ke pahn kousapahlih dahme ntingihdi nan pwuhken Mark 4:35-41?

      14 Tehk dahme wiawi nan pwuhken Mark 4:35-41. Sises oh sapwellime tohnpadahk kan douda pohn pwohto oh douluhlla pali mesen Sehden Kalili. Ahnsoukis mwurin irail tangatang kolahng palio, Sises wendi mwurin pwohto seimwokla. Ahpw, “engmahda, oh iloak kan pwungupwungdahng pohn pwohto.” Melimel pwukat kin kalap wiawi nan Sehden Kalili. Pwehki Sehden Kalili mih nan wasa me karakarak (mpen piht 700 karakarak sang wasa me sehd kin lel sahpw), kisinieng wasao kin karakar sang wasa kan me kapilpene oh met kin kahrehdo engmah. Oh pil likin met, engimah kin ipidosang ni Nahna Hermon me mih pali epeng oh ipihpalahng nan Wahun Sordan. Ihme kahrehda, e kakete mwelemwelete oh wiakinteieu melimelda. Medemedewe met: Sises ese duwen melimel kan me kin wiawi nan Sehden Kalili pwe e tikida nan Kalili. Ahpw, e wia memeir nsenamwahu, pwe e kin likih koahiek en sapwellime tohnpadahk kan pwe ekei irail sounlaid kan.​—Madiu 4:18, 19.

      15. Iaduwen kitail kak kahlemengih Krais ni e kin men likih sapwellime tohnpadahk kan?

      15 Kitail kak kahlemengih Sises ni e kin men likih sapwellime tohnpadahk kan? Ekei aramas kin apwalki kihong aramas teikan pwukoa kan. Ahnsou koaros, irail anahne en kaunda pwukoa kan koaros. Ele mwein irail kin medemedewe met, ‘Ma I men doadoahk wet en pweida mwahu, pein ngehi pahn anahne wia!’ Ahpw, ma kitail pahn wia doadoahk kan koaros, kitail pahn kak pwangada oh met pahn kihsang atail ahnsou en mih rehn atail peneinei kan. Oh pil, ma kitail sohte pahn kihong mehteikan ekei doadoahk kan oh pwukoa kan, kitail kin irehdi sang irail en koahiekla oh ale kaiahn. Elen loalokong iei en likih mehteikan, kihong irail pwukoa kan. Kitail kak ni mehlel wia peidek pwukat ong pein kitail, ‘Ong irair wet, I kin audaudki kupwuren Krais? I kin perenki kihong aramas teikan pwukoa kan, likih me re pahn wia uwen me re kak?’

      E Kasalehda me E kin Likih Sapwellime Tohnpadahk kan

      16, 17. Ni kaimwiseklahn pwong en eh mour nin sampah, dahme Sises kamehlelehong sapwellime wahnpoaron ko, edetehn e ese me irail pahn kesehla ih?

      16 Pil ni ehu ahl kesempwal, Sises kasalehda likilik ong sapwellime tohnpadahk. E kin kasalehong irail me e kin likih irail. Met kin inenen sansal sang ni lokaiahn kamehlele me e wiahiong sapwellime wahnpoaron kan ni kaimwiseklahn pwong en eh mour nin sampah. Tehk duwen dahme wiawi.

      17 Sises wia soahng tohto ni soutik en rahno mwohn e pahn pwoula. E padahkiong sapwellime wahnpoaron ko mehn kasukuhl ehu ong aktikitik ni e widen patehnehn sapwellime tohnpadahk ko. Mwuri, e wiahda sak en soutik me pahn wia katamanpen eh pwoula. Mwurin met, wahnpoaron ko pwurehng akamaikihpene duwen ihs me keieu lapalap rehrail. Ni kanengamah, Sises sohte lipwoare irail, ahpw e sewese irail en wehwehki duwen arail luwet. E padahkiong irail dahme pahn wiawi mwuhr: “Pwongpwong wet, kumwail koaros pahn keseiehla oh tangasang ie; pwe Pwuhk Sarawi mahsanih: ‘I pahn kemehla silepeo, a pelin sihpwo pahn tangpeseng.’” (Madiu 26:31; Sekaraia 13:7) E ese me ienge kan me keieu karanih ih pahn tangasang ih ni ahnsou me e pahn anahne sawas. Ahpw, e sohte kadeikada irail. Eri, e padahkiong irail: “Ahpw mwurin ei pahn iasada, I pahn tiengla mwohmwail kohla Kalili.” (Madiu 26:32) Ei, e kamehlelehong irail edetehn irail pahn kesehla ih, e sohte pahn kesehla irail. Ni ahnsou me wiewia kansensuwed pwukat nekier, e pahn tuhwong irail.

      18. Nan Kalili, Sises kihong sapwellime tohnpadahk kan mehnia pwukoa toutou ehu, oh iaduwen wahnpoaron kan kapwaiada pwukoa wet?

      18 Sises kapwaiada sapwellime inou. Mwuri, ahnsou me Sises iasada, e pwaradohng wahnpoaron lelepek 11, iangahki aramas tohto, nan Kalili. (Madiu 28:16, 17; 1 Korint 15:6) Ni ahnsowo, Sises kihong irail pwukoa laud ehu: “Kumwail eri kohwei wasa koaros oh padahkihong tohn wehi kan koaros; pwe re en wiahla nei tohnpadahk; papidaisirailla ni mwaren Sahm oh Sapwellime oh Ngehn Sarawi, oh kehkehlingkihong irail re en peikiong mehkoaros me I koasoanediong kumwail.” (Madiu 28:19, 20) Pwuhk en Wiewia kin kadehde ni sansal me irail wahnpoaron ko kin kapwaiada arail pwukoa. Ni lelepek re tiengla mwowe en wia doadoahk en kalohki rongamwahu nan keieun senturi.​—Wiewia 2:41, 42; 4:33; 5:27-32.

      19. Dahme sapwellimen Sises wiewia kan mwurin eh iasada kin padahkiong kitail duwen kupwuren Krais?

      19 Dahme wiewia pwukat kin padahkiong kitail duwen kupwuren Krais? Sises kilangada luwet laud kan en sapwellime wahnpoaron ko, ahpw e “ketin loalloale irail lel ni imwi.” (Sohn 13:1) Edetehn mie arail sapwung kan, e kasalehong irail me e kin kamehlele irail. Sises likih irail oh e sohte sapwung ni e wia met. Ni e padahkiong irail me e kin likih irail, met kin kakehlada mongiongarail kan en wia doadoahk me Sises kehkehlingkiong irail en wia.

      20, 21. Iaduwen kitail kak kasalehda me kitail kin koapworopworki iengetail pwoson akan?

      20 Iaduwen kitail kak audaudki kupwuren Krais? Eri, dehr mwamwahleki iengomw me pwoson akan. Ma ke ahneki madamadau sapwung kan ong riomwail kan, met pahn sansalda ni omw lokaia kan oh wiewia kan. (Luk 6:45) Ahpw, Paipel padahkihong kitail me limpoak kin “kamehlele ahnsou koaros.” (1 Korint 13:7) Limpoak kin kamwekid kitail en koapworopworki mehteikan, oh sohte ahneki madamadau sapwung oh sohte konehng me pid mehteikan. Limpoak kin kamwekid kitail en kangoange mehteikan, kaidehn kauwe mehteikan. Aramas akan kin kak mwekidki limpoak oh kangoang, re sohte pahn mwekidki lipwoar oh kauwe. Kitail kak kakehle mehteikan oh kangoange irail ma kitail pahn kasalehong irail me kitail kin likih irail. (1 Deselonika 5:11) Ma kitail men kahlemengih Krais, kitail pahn koapworopworki riatail kan, oh wiawiong irail nin duwen me pahn kakehlada irail oh sewese irail en kasalehda irair kaselel kan.

      21 Kekeirada oh kasalehda kupwuren Krais kin laud sang ihte alasang ekei soahng kan me Sises wia. Nin duwen me sansalda nan artikel en mwowe, ma kitail pahn wia soahng kan en duwehte Sises, kitail anahne mahs sukuhliki en kilangwong soahng kan duwehte me e kin wia. Pwuhken Rongamwahu kan pahn sewese kitail en kilang pil ehu sapwellime irair: sapwellime madamadau oh pepehm duwen sapwellime pwukoa, nin duwen me artikel en mwuhr pahn kasalehda.

      [Nting tikitik me mi pahs]

      a Nan pwuhko, sounnting men me likamwkihda me ih me ntingihdi pwuhk wet, kin koasoia duwen mwomwen Sises, pohn pitin moang, ah alis, oh mese kan. Sounkawehwehn Paipel, Edgar J  Goodspeed kawehwehda me nting likamw wet “wiawihda pwehn pitihdi aramas akan me mahlen wet pwung nin duwen me ntingihdi nan pwuhken sounmahlen kan duwen mwomwen Sises.”

      b E sansal me seri pwukat arail sounpahr wekpeseng. Lepin lokaia wet “seri pwulopwul” kin pil kadoadoahk ong nein Sairus serepein me sounpahr 12. (Mark 5:39, 42; 10:13) Ahpw, pwuhk en Luk kin doadoahngki lokaia ehu me kak kadoadoahkong seri pwelel kan.​—Luk 1:41; 2:12; 18:15.

      c Kilang artikel nan The Watchtower (lokaiahn wai) en April 1, 1998 me oaralap koasoia “Do You Respect Their Dignity?” (“Ke Kin Wauneki Mehteikan?”)

  • Ke Men Sewese Aramas Akan Duwehte Me Sises Kin Wia?
    Kahn Iroir—2000 | August 1
    • Ke Men Sewese Aramas Akan Duwehte Me Sises Kin Wia?

      “E ahpw mahsanihada lapalahn pokon ehu, e ahpw kupwurohkinirailla. Pwe re rasehng pelin sihpw ehu me sohte silepe. Ih eri ketin tapihada kawehwehiong irail soahng tohto.”​—MARK 6:34.

      1. Dahme kahrehda kitail kak wehwehki ia kahrepe aramas akan kin kasalehda irair kaselel kan?

      Erein poadoapoad en aramas akan, aramas tohto kin kasalehda irair kaselel kan. Mwein ke kin kak wehwehki ia kahrepe re kin wia met. Siohwa Koht kin sapwellimaniki irairen limpoak, kadek, kadek sapan, oh irair teikan me kitail kin pil kesempwaliki. Aramas akan me kapikapikda rasehng Koht. Eri, kitail kak wehwehki kahrepe kan me aramas tohto kin kaselehda limpoak, kadek, poakepoake aramas akan me kin lelohng kahpwal akan, oh irair en Koht teikan, oh pil pali laud kin kaselehda me mie ahr nsen mwakelekel. (Senesis 1:26; Rom 2:14, 15) Ele ke kin tehk me ekei aramas kin kalap kasalehda irair pwukat laud sang ekei.

      2. Ia ekei wiewia mwahu kan me aramas akan me kin lemeleme me re kahlemengih Krais kin wia?

      2 Mwein ke ese ohl oh lih akan me kin kalap sewese oh mwemweitla rehn aramas soumwahu kan, kasalehong limpoak ong irail akan me paliwararail kan sohte unsekla oh pil kin kasalehda kadek sapan ong irail me semwehmwe kan. Medemedewe duwen limpoak me kin kamwekid aramas akan en tohnmeteikihla ahr mour, pwehn doadoahk nan wasahn kousoan en aramas tokutok kan de wasahn kousoan en me sepwoupwou kan, oh pil irail akan me kin toukihda sawas nan imwen wini de imwen pweidi ong aramas semwehmwe kan, de aramas akan me kin nantihong sewese aramas akan me sohte imwarail de irail me lipasang udakarail. Mwein ekei rehrail kin ahneki lamalam me re kin kahlemengih Sises, me wia mehn kahlemeng mwahu ong Kristian akan koaros. Kitail wadek nan pwuhken Rongamwahu kan me Krais kin kamwahuwiahla me soumwahu kan oh kamwenge irail akan me men mwengedahr. (Mark 1:34; 8:1-9; Luk 4:40) Ni ahnsou me Sises kin kasalehda limpoak oh kadek, met kin kasansalehda duwen “kupwuren Krais,” me e kin kahlemengih Seme nanleng.​—1 Korint 2:16.

      3. Pwehn ahneki madamadau toupahrek ong doadoahk mwahu kan me Sises wia, dahme kitail anahne en tehk?

      3 Ahpw, nan rahnpwukat, ke soh kin kilang irail aramas akan me kin mwekidki sapwellimen Sises limpoak kin pohnsowehla ehu irair kesempwal duwen kupwuren Krais? Kitail kak sukuhliki oh wehwehki duwen met sang ni atail pahn tehk kanahieng pwuhken Mark irelaud 6. Kitail wadek nan irelaudo me aramas akan kin kahrehlahng me soumwahu kan rehn Sises pwe Ih en kamwahuwihala irail. Nan irelaudo, kitail pil sukuhliki me ni ahnsou me Sises kilangada aramas kid kei me kohla reh me men mwengedahr, e ahpw ketin kamwenge irail. (Mark 6:35-44, 54-56) Ni mehlel, ni en Sises kin kamwahuwihala me soumwahu kan oh kamwenge aramas akan kin wia ahl kaselel kan en kasalehda limpoak, ahpw iaduwen​—wiewia pwukat kin wia poahsoanpen keieu kesempwal en sapwellimen Sises elen sewese aramas akan? Ia ahl me keieu mwahu en kahlemengih sapwellime karasepen limpoak oh kadek me e kin wia ni pein ih kin kahlemengih Siohwa?

      Men Sewese Aramas akan ong Arail Anahn Akan ni Pali Ngehn

      4. Dahme wiawi nan pwuhken Mark 6:30-​34?

      4 Sises kin poakpoake aramas akan, keieu pwehki arail anahn akan ni pali ngehn. Anahn pwukat me keieu kesempwal, re wia anahn akan me kesempwal sang anahn akan ni pali war. Tehk duwen dahme pwuhk en Mark 6:30-34 mahsanih. Dahme ntingihdi nan irelaud wet kin wiawi ni oaroahr en Sehden Kalili, kereniong ahnsoun Pasohpa nan pahr 32 C.E. Wahnpoaron kan ahneki kahrepe mwahu en pereperen. Pwe re ahpwtehn pwurodo sang arail seiloak reirei, oh ni ahnsou me re tuhwong Sises, re men koasoiaiong ih duwen arail ekpiriens kan. Ahpw, pokon ehu kohla rehrail. Pwehki pokono inenen laud, Sises oh sapwellime wahnpoaron kan sohte kak mwenge de kommoal. Sises eri padahkiong wahnpoaron ko: “Kitail kohla kalapwukala mahs nan sapwtehno, wasa kumwail kak kommoal ie.” (Mark 6:31) Irail douda pohn pwoht oh kohla palio Sehden Kalili, ehu wasa me meleilei. Ahpw, pokono sapahl ni kehlen sehdo oh lel wasao mwohrail. Dahme Sises wia? E nsensuwed pwe re kauwehla arail ahnsoun kommoal? Uhdahn soh!

      5. Dahme Sises medemedewe ni ahnsou me pokono kohla reh, oh dahme e wia?

      5 Ni ahnsou me Sises kilangada aramas kid kei nan pokon wet, iangahki irail me soumwahu kan, me kasikasik en tuhwong ih, e kupwurohkinirailla. (Madiu 14:14; Mark 6:44) Mark ntingihdi duwen dahme kamwekidada Sises en poakpoake aramas pwukat: “Ni Sises eh ketidihsang pohn pwohto, e ahpw mahsanihada lapalahn pokon ehu, e ahpw kupwurohkinirailla. Pwe re rasehng pelin sihpw ehu me sohte silepe. Ih eri ketin tapihada kawehwehiong irail soahng tohto.” (Mark 6:34) Sises sohte kilang ihte pokon en aramas. E kilang emenemen irail aramas akan me ahneki anahn akan ni pali ngehn. Re kin rasehng sihpw kan me salongala, sohte sileperail me pahn kahrehiraillahng ni wasa mwahu kan de sinsile irail. Sises ese me irail kaun en pelien lamalam soh-kadek kan, me anahne en wiahla silepe mwahu kan, ahpw ni mehlel, re kin mwamwahlehki aramas akan oh kin pohnsehsela arail anahn kan ni pali ngehn. (Esekiel 34:2-4; Sohn 7:47-49) Dahme Sises kin wiaiong aramas akan kin weksang kaun en pelien lamalam kan, e kin men sewese aramas akan ni ahl me re pahn keieu paiekihda. E tepida padahkiong irail duwen Wehin Koht.

      6, 7. (a) Dahme Rongamwahu kan kin kasansalehda duwen dahme Sises kin keieu kesempwaliki ni ahnsou e mwekidki sewese anahn akan en aramas? (b) Dahme kamwekidada Sises en wia doadoahk en kalohk oh padahk?

      6 Kilang duwen irekidi oh koasoanepen kesempwal en wiewia kan me ntingdi nan pwuhken Luk nin duwen wiewia pwukat kin pwarada. Tamataman me Luk ntingihdi met, oh ih emen toahkte me kin nsenohki roson en aramas. “Pokono . . . idawehnla [Sises]. Sises eri ketin kasamwo irail oh koasoiaiong irail duwen Wehin Koht, oh ketin kakehlahda me kin anahne ale kakehlepen paliwararail kan.” (Luk 9:11; Kolose 4:14) Mendahki e sohte wiawi ni ehu ehu ahnsou manaman kin wiawi, ni ahnsou manaman wet wiawi, dahme rongamwahu en Luk me kohsang rehn Koht kasalehda me wiawi mahs? Mahs, Sises kin padahk ong aramas akan.

      7 Met kin pahrekiong dahme kitail wadek nan pwuhken Mark 6:34. Iretikitik wet kin kasalehda dahme kin kamwekidada Sises en kupwurohkinirailla. E kin padahk ong aramas akan, sewese arail anahn akan ni pali ngehn. Ekis mwowe nan sapwellime doadoahk en kalohk, Sises mahsanih: “I uhdahn pahn pil kapahrengki Rongamwahu en Wehin Koht ong kahnimw teikan, pwe ih me Koht ketin poaronekiniehdo.” (Luk 4:43) Ahpw, kitail sapwung ma kitail kin ahneki madamadau me Sises kin kalohki Wehio pwehki met wiahte sapwellime pwukoah oh e anahne wia doadoahk wet rahn koaros mendahki e wia doadoahk kapwang. Soh, sapwellime limpoak ong aramas akan kin kamwekid ih en ehukihong mehteikan rongamwahu. Dahme Sises kak wia ong aramas​—ong aramas soumwahu kan, irail akan me ngehn saut akan tiadahr pohrail, me semwehmwe kan, de irail akan me men mwengedahr—​dahme pahn keieu sewese irail iei en sewese irail en loalokongkihla, kamehlele, oh poakohng padahk mehlel duwen Wehin Koht. Padahk mehlel wet inenen kesempwal pwehki Wehio pahn kalinganahda sapwellimen Siohwa kaunda oh pahn kihong aramas kapai soutuk kan.

      8. Ia pepehm en Sises ong sapwellime doadoahk en kalohk oh padahk?

      8 Kahrepe keieu kesempwal Sises kohdihdo sampah iei en wia doadoahk en kalohki Wehio. Kereniong lel ahnsou me kaimwiseklahn sapwellime doadoahk en kalohk, Sises padahkiong Pailet: “A iei, ong ni kahrepe wette me I kohkidohng sampah, pwe I en kadehdehda duwen me mehlel. Aramas koaros me kisehn mehlel kin rong ngilei.” (Sohn 18:37) Kitail sukuhliki nan artikel riau mwowe me Sises kin wia soangen aramas me kin nsenohki aramas teikan, e wiahla soangen aramas me mengei en aramas teikan en tuhwong ih, oh kin medemedewe duwen pepehm en aramas teikan, likih mehteikan, oh keieu kesempwal, e kin poakohng aramas teikan. Kitail anahne kalahnganki irair pwukat me e kin sapwellimaniki, ma kitail men wehwehki duwen kupwuren Krais. E pil kesempwal kitail en pohnese me kupwuren Krais kin pid dahme e keieu kesempwaliki iei doadoahk en kalohk oh padahk.

      E Kangoange Mehteikan en Kalohk

      9. Ihs me pahn pil anahne kesempwaliki wia doadoahk en kalohk oh padahk?

      9 Kesempwaliki doadoahk en kalohk oh padahk​—iei kasalepen limpoak​—kaidehn ong Sises kelepw. E kangoange sapwellime kan en kahlemengih dahme e kin keieu kesempwaliki oh sapwellime wiewia kan. Karasepe ehu, mwurin Sises pilada sapwellime wahnpoaron 12, dahme re wia? Pwuhken en Mark 3:14, 15 padahkihong kitail met: “Ih eri ketin pilada me ehk riemen me e ketin kamwarehkihda wahnpoaron, oh mahsanih, “I pilkumwaildahr pwe kumwail en kin ieiang ie; I pil pahn kadarkumwailwei pwe kumwail en lohkiseli Rongamwahu; kumwail pil pahn ahneki manaman en kausasang ngehn suwed akan rehn aramas.” Ke kilang dahme keieu kesempwal wahnpoaron kan en wia?

      10, 11. (a) Dahme Sises padahkiong wahnpoaron ko ni ahnsou e kadarpeseng irail? (b) Ni ahnsou Sises kadarpeseng sapwellime wahnpoaron kan, dahme ren keieu kesempwaliki?

      10 Ni ahnsou konehng, Sises mweidong wahnpoaron 12 en kamwahuwihala aramas teikan oh pil kausasang ngehn suwed akan rehn aramas. (Madiu 10:1; Luk 9:1) E kadarala irail rehn “sihpw kan me salongalahr me kisehn keinek kan en Israel.” Dahme re pahn wia? Sises kaweidkinirailla: “Kumwail kohwei oh kapahrengkihong irail me Wehin Koht kerendohr! Kumwail kakehlahda me soumwahu kan, komourada me mehlahr akan, kamwakelehda me tokutok kan, kausasang ngehn suwed kan rehn aramas akan.” (Madiu 10:5-8; Luk 9:2) Eri, dahme re wia? “Me ehk riemeno eri mweselpeseng oh [1] tapihada kapahrengkihong aramas koaros re en koluhla oh wiliakapwala. Re [2] kausasang ngehn suwed tohto rehn aramas akan oh keiehki leh me soumwahu tohto oh kakehlairailda.”​—Mark 6:12, 13.

      11 Pwehki kaidehn ahnsou koaros Paipel kin ntingihdi me Sises kin wia padahk mahs oh mwuri wiahda manaman kan, eri, kitail kin nohn daulihla koasoiahda duwen mehnia wiewia kan me kesempwal ni ahnsou me kitail kin wadek iren Paipel kan nan parakrap eisek? (Luk 10:1-9) Kitail en dehr manokehla ia uwen tohto Paipel kin ntingihdi me Sises wia padahk mahs oh mwuri manaman kan en kamwahuiala aramas akan. Tehk irelaudo pwon. Mwohn e kadarpeseng wahnpoaron 12, Sises mwekidki irairen pokono. Kitail wadek: “Sises eri kin ketin kakahnseli nan kahnimw koaros oh nan kousapw akan koaros. E kin ketin padapadahk nan sinakoke kan, kapakapahrengki Rongamwahu en Wehin Koht, oh kin ketin kakehlahda aramas akan sang nan ar soumwahu oh luwet akan koaros. Ni eh kin mahsanihada pokon en aramas akan, e kin kupwureirailla, pwehki ar pwunod akan oh sohte epwelparail, pwe re rasehng sihpw kei me sohte silepahr. Ihme e mahsanihkihong sapwellime tohnpadahk ko, ‘Mehlel pwe rahket me inenen laud, a tohndoadoahk kan me malaulau. Kumwail eri kapakap oh peki rehn Kaunen rahket pwe en ketin kadarodo tohndoadoahk tohto pwe re en iang doadoahk.’”​—Madiu 9:35-38.

      12. Ia pil ehu kahrepe Sises oh wahnpoaron kan kin wia manaman kan?

      12 Pwehki irail wahnpoaron kan kin kalap mih rehn Sises, re kak wehwehki duwen kupwuren Krais. Re kin wehwehki me ni ahnsou me re kin kasalehda limpoak ong aramas akan, re pil anahne iang kalohki oh padahkihong aramas akan duwen Wehio​—met iei wiewia keieu kesempwal sang ahr wiewia mwahu kan koaros. Wiewia mwahu kan duwehte kamwahuwihala aramas akan kin kihda sawas laud sang sewese irail me semwehmwe kan ni pali war. Mehlel, ekei aramas mwein pahn perenki tuhwong Sises pwehki e pahn kak kamwahuwiala soumwahu kan me re ahneki oh pil kamwenge irail. (Madiu 4:24, 25; 8:16; 9:32, 33; 14:35, 36; Sohn 6:26) Ahpw laudsang sawas ni pali war, wiewia pwukat kin kamwekidada aramas akan me kilang manaman pwukat en pohnese me Sises iei Sapwellimen Koht Ohl oh ih “soukohpo” me Moses kohpadahr.​—Sohn 6:14; Deuderonomi 18:15.

      13. Kokohp nan pwuhken Deuderonomi 18:18 kin kasansalehda mehnia pwukoa en “soukohpo” me pahn ketido?

      13 Dahme kahrehda e kesempwal me Sises iei ih me “soukohpo”? Eri, nin duwen kokohpo, ia pwukoa en “soukohpo”? “Soukohpo” pahn ndandkihla wia manaman akan en kamwahuiala aramas akan oh ni eh kasalehda limpoak ong kamwenge aramas akan me men mwengedahr? Deuderonomi 18:18 kohpadahr: “Eri, I pahn kadarewohng irail soukohp men me duwehte kowe sang nanpwungen arail aramas akan. I pahn mahsanihong dahme en patohwanda; ih eri pahn patohwanohng aramas akan mehkoaros me I pahn koasoanehdi.” Eri, ni ahnsou me wahnpoaron kan sukuhliki en kasalehda limpoak, re pahn ese me kupwuren Krais pahn pil pid duwen arail pahn anahne wia doadoahk en kalohk oh padahk. Ma re pahn wia doadoahk wet, ih me pahn keieu sewese aramas akan. Sang doadoahk wet, aramas soumwahu kan oh semwehmwe kan pahn kak ale kapai kan me pahn sewese irail ong arail mour ong ahnsou kohkohlahte, kaidehn pai kan me ihte ong uwen mwotomwot en mouren aramas akan de ihte kisin mwenge eh rahn ehu de riau.​—Sohn 6:26-30.

      Kakairada Nan Loalatail kan Kupwuren Krais

      14. Iaduwen atail pahn audaudki kupwuren Krais kin pid atail doadoahk en kalohk?

      14 Kitail en dehr lemeleme me irail kante me mih nan keieun senturi kelepw kin esehla duwen kupwuren Krais​—ong Sises oh tepin tohnpadahk kan en mahs, wahnpoaron Pohl ntingihdi met: “Ahpw, kiht, se audaudki kupwuren Krais.” (1 Korint 2:16) Kitail pahn mwadangete pwungki me kitail pil anahne iang doadoahk en kalohki rongamwahu oh katohnpadahk. (Madiu 24:14; 28:19, 20) Ahpw, e pahn mwahu ma kitail pahn tehk duwen kahrepe kan me pein kitail kin iang wie doadoahk wet. E sohte konehng kitail en iang doadoahk wet pwehki ihte pwukoa wet me kohwong kitail. Keieu kahrepe kitail kin iang doadoahk en kalohk, iei pwehki atail limpoak ong Koht, oh ma kitail men kahlemengih Sises, kitail pahn mwekidki limpoak en kamwekid kitail en kalohk oh padahk.​—Madiu 22:37-39.

      15. Dahme kahrehda irairen limpoak kesempwal ong kitail nan atail doadoahk en kalohk?

      15 Ni mehlel, e sohte mengei ahnsou koaros en kasalehda limpoak ong aramas akan me sohte kin iang kamehlele padahk kan duwehte kitail, keieu ni ahnsou kitail pahn tuhwong aramas akan me sohte perenki rong, me kin soikala kitail, de uhwong kitail. Ahpw, ma atail limpoak ong aramas akan pahn tikitikala, kitail sohlahr kak ahneki pepehm ehu en perenki iang doadoahk en Kristian. Eri, iaduwen kitail pahn kak kakairada limpoak loalatail? Kitail kak song en kilangwong aramas akan nin duwen Sises kin kilangada aramas akan, “pwe re rasehng sihpw kei me sohte silepahr.” (Madiu 9:36) Met soh kin kawehwehda duwen irairen aramas tohto nan rahnpwukat? Aramas akan sohte kin ale epwel mwahu ni pali ngehn oh re kin rotorotkilahr silipen kaudok likamw akan. Met kin imwikihla ahr kin sehsehla kaweid kaselel kan me kohsang Paipel de dahme Wehin Koht pahn wahdohng atail sampah, iei Paradais. Re kin lelohng kahpwal akan en ehu ehu rahn​—iangahki semwehmwe, pingaping nan peneinei, soumwahu, oh mehla—​sohte ahr kopworopwor en Wehio. Kitail wehwehki duwen mehkot me re anahne pil sukuhliki: rongamwahu en Wehin Koht me kak komourala aramas oh ahnsouwet kakaudahr nanleng!

      16. Dahme kahrehda kitail anahne men ehukihong mehteikan rongamwahu?

      16 Ni ahnsou me ke pahn medemedewe duwen anahn akan ni pali ngehn en irail akan me mih limwahmw, mongiongomw soh kin kamwekid iuk en men wie uwen me ke kak en padahkiong irail duwen kupwuren Koht? Ei, atail doadoahk iei doadoahk en limpoak ehu. Ni ahnsou me kitail kin poakohng aramas akan nin duwen Sises kin wia, limpoak wet pahn sansal ni mwomwen ngilatail kan, mesetail kan, oh pil iaduwen kitail pahn wia atail padahk. Met pahn kak kahrehong aramas akan en perenki rong “irail kan me pilipildahngehr mour soutuk.”​—Wiewia 13:48.

      17. (a) Ia ekei ahl akan kitail kak kasalehda atail limpoak ong mehteikan? (b) Dahme kahrehda met kaidehn pid duwen atail pilipil en wia doadoahk mwahu kan ong mehteikan de iang doadoahk en kalohk?

      17 Ahpw ni mehlel, atail limpoak pahn anahne sansalda ahnsou koaros. Met kin wehwehki atail pahn kadek ong irail aramas paisuwed kan, soumwahu kan, oh semwehmwe kan​—wia dahme kitail kak wia pwehn sewese irail en kamwahuwihala arail kahpwal akan. Limpoak pahn kamwekid kitail en doadoahngki lokaia kansenamwahu oh wiewia mwahu oh konehng ni atail pahn kangoange irail akan me kompoakparail kan mehla. (Luk 7:11-15; Sohn 11:33-35) Ahpw, kitail en kanahieng en dehr mweidong soahngen wiewia pwukat en limpoak oh kadek en wiahki doadoahk kan me keieu kesempwal, nin duwen ekei aramas akan kin wia. Me kesempwal sang met, iei wiewia kan me kin mwekidki irair pwukat me kohsang rehn Koht ahpw me kin pid doadoahk en kalohk oh padahk. Tamanda dahme Sises mahsanih duwen kaun en pelien lamalam en mehn Suhs akan: “Kumwail kin meirongkihong Koht eisek kis ehun amwail dipwisoun sampah, pil doaloapene mwenge duwehte mint, dil, kumin, ahpw sohte nsenohki peikiong padahk kesempwal kan en Kosonnedo, duwehte pwuhng, kalahngan oh mehlel. Ih mehpwukat me kumwail uhdahn pahn kapwaiada, ahpw pil iangahki meteio.” (Madiu 23:23) Sises sohte kin pilada mehnia me e pahn wia​—ma e pahn sewese aramas akan ahr anahn akan en pali war de padahkiong irail mehkan me kin pid pali ngehn pwehn kamourala. E sansal me sapwellime doadoahk en kalohk oh padahk me keieu kesempwal ong ih pwehki kamwahu kan me e kin wia kin wia sawas kohkohlahte.​—Sohn 20:16.

      18. Atail kin audaudki kupwuren Krais pahn anahne kamwekid kitail en wia dah?

      18 Kitail kak kalangahnki Siohwa me e ketin kasalehong kitail kupwuren Krais! Pwuhk kan en Rongamwahu kin sewese kitail en esehla duwen madamadau kan, pepehm akan, irair akan oh wiewia kan oh dahme ohl me keieu ndand kin kesempwaliki. Ahpw pein kitail anahne en wadek, doudouloale, oh kapwaiada dahme Paipel kin kawehwehda duwen Sises. Tamanda, ma kitail men kahlemengih Sises, kitail anahne en sukuhliki mahs, nin duwen aramas soh unsek kan pahn kak wia, duwen sapwellimen Sises madamadau kan, pepehm akan, oh pil dahme keieu kesempwal nan eh mour. Kitail en nantiong audaudki oh kapwaiada nan atail mour kupwuren Krais. Met iei elen mour me keieu kaselel, oh pil ahl me keieu mwahu en wiaiong mehteikan, met ahl me keieu mwahu en karanih Meno me Sises kasansalehda, iei atail Koht, Siohwa.​—2 Korint 1:3; Ipru 1:3.

  • Ke Men Sewese Aramas Akan Duwehte Me Sises Kin Wia?
    Kahn Iroir—2000 | August 1
    • [Kilel nan pali 30]

Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
Log Out
Log In
  • Ponapean
  • Share
  • Me Ke Mwahuki
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Terms of Use
  • Privacy Policy
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Log In
Share