Bebe oh ah pahpao inenen kerenpene. Koasoi pwukat kohsang rehn emen kompoakepahn peneineio me men kansenamwahwihala Bebe, ahpw Bebe lemeiong me ahn liho koasoi ko kamedekihala laudsang eh kansenamwahwihala. Bebe kin pwurepwurehng katamankihong pein ih: “Kaidehn ihme keieu mwahu en wiawi iei pahpa en mehla.” E sansal me ahnsou me Bebe ntingihedi dahme wiawio nan pwuhk ehu sounpar kei mwuri, e wie papahtoukihte dahme wiawio.

Nin duwen me Bebe wehwehkihda, e pahn anahne ahnsou reirei ong emen en pein powehdi eh pahtou, keieu ma me mehlao emen me e inenen karanih. Paipel kawehwehda ni pwung me mehla iei “imwintihti me pahn lohdi keieu mwuhr.” (1 Korint 15:26) Mehla kin wiawihong kitail oh sohte mehkot kitail kak wia pwehn kauhdi, e kin kalapw wiawi ni ahnsou me kitail sohte douluhl kaunopadahng, oh kihsang kitail irail kan me kitail kin kesempwalki. Sohte emen rehtail sohte kin iang medengkihla dahme mehla kin kahrehda. Eri e sohte kapwuriamwei ma kitail kin pehm me kitail kin sehsehla dahme kitail pahn wia ni ahnsou me emen mehsang kitail oh dahme kin wiawihong kitail mwurin emen eh mehsang kitail.

Ele ke pahn medewe: ‘Ia uwen werei en aramas men eh pahn sohla pahtou? Ia duwen aramas emen eh pahn kak nannanti en powehdi eh pahtou? Ia duwen ei pahn kak kansenamwahwihala irail akan me pahtou? Mie koapworopwor ong kompoakepatail kan me melahr?’

Mie pak me ke soumwahuda? Ele ke mwadangete mwahula oh ke manokehla omw soumwahu. Ahpw, pahtou weksang met. Dr. Alan Wolfelt ntingihedi nan nah pwuhk: “Aramas sohte kin mwahudahsang douluhl ar pahtou.” Ahpw e pil kapatahiong: “Mwurin ahnsou laud oh sawas en aramas teikan, omw pahtou pahn kak tikitikla.”​—Healing a Spouse’s Grieving Heart.

Karasepe, tehk dahme Eipraam wia ni ahnsou me eh pwoudo mehla. Tepin ntingdahn Paipel mahsanih me “Eipraam ahpw tepida pahtouki oh sengisengki mehlahn Sara.” Lepin lokaia ko “ahpw tepida” kihong kitail en medemedewe me e anahne ahnsou laud en powehdi mehlahn eh pwoudo.a Pil ehu karasepe iei Seikop, me alehdi rohng likamw me mahn lawalo kemehla nah pwutak Sosep. E pahtouki “rahn tohtohie” oh tohn eh peneinei kan sohte kak kansenamwahwihala. Sounpar tohto kei mwuri, e kin wie toutoukihte mehlahn Sosep.​—Senesis 23:2, NW; 37:34, 35; 42:36; 45:28.

Met pil duwehte rahnpwukat, me tohto kin pahtouki mehlahn emen me re uhdahn kin karanih. Tehk karasepe riau pwukat.

• “Ei pwoud, Robert, mehla nan July 9, 2008. Ni menseng en rahn me e mehkihla aksidento sohte weksang rahn teikan koaros. Mwurin mwengehn menseng, nin duwen dahme se kin kalapw wia mwohn e pahn kohkohla doadoahk, e kin metik ie, pwoaleiehdi oh ndaiong ie ‘I poakepoakeiuk.’ Sounpar weneu mwuri medek me mi nan mohngiongiet mihmihte. I sohte leme I kak powehdi ahn Rob eh mehsang ie.”​—Gail, sounpar 60.

• “Mendahki dauliher sounpar 18 me ei pwoud kompoak mehsang ie, I kin loaleidkihte oh pahtouki eh mehsang ie. Ahnsou koaros me I kin kilangada soangen kapikipik kaselel kan, I kin tamanda ih oh medemedewe uwen eh pahn perenki iang ie kilang dahme I kilikilang.”​—Etienne, sounpar 84.

Sansal me soangen medek oh pepehm werei pwukat uhdahn wia ahnepen aramas. Emenemen aramas kin wekpeseng ni ar kin dadaur nan ar pahtou kan, oh e sohte pahn wia elen loalokong en kadeik ahn emen eh mwekid nan apwal me e lelohng. Pil ni ahnsowohte, ele kitail anahne soikala en dehr kalokehkin kitail ma atail mwekid kan ong kahpwalo nohn daulihala. Ia duwen atail kak nantihong powehdi pahtou?

Soangen kaweid tohto kin kohda ong oaralap wet. Ahpw, kaidehn koaros kin sawas. Karasepe, ele ekei pahn kaweidkin uhk en dehr seng de kasalehda ni sansal omw pepehm kan. Ekei pahn idingkihong uhk en sengiseng oh kasalehda omw pepehm kan koaros. Paipel kin toupahrek ni ire wet oh roporop en rahnpwukat kin utung kaweid kan me e kin kihda.

Nan ekei tiahk kan aramas kin medewehiong ma ohl emen sengiseng kaidehn ih ohl. Ahpw mie anahnepen en namenengki en sengiseng, de pil sengiseng mwohn pokon? Irail kan me samanih palien roson en madamadau kasalehda me e wia kisehn pahtou en kin sengiseng. Oh kasalehda pahtou kakete ekisekis seweseiuk en doulahte mendahki kansensuwed en mehlao. Ahpw, sohte kasalehda pahtou kakete kauweiukala sang seweseiuk. Paipel sohte kin utung madamadawo me dene kaidehn kowe ohl ma ke sengiseng de kasalehda pahtou. Karasepe, medewehla duwen Sises. E ketin tentenihrki mehlahn kompoakepah Lasarus, mendahki e sapwellimanki manaman en kapwurehdo me melahr akan ong mour!​—Sohn 11:33-35.

Aramas me papahtou kin kalapw lingeringerda, keieu ma re pahtouki mehlahn emen me sohte kasikpe. Mie kahrepe tohto me kin kahrehiong irail me pahtou kan en kin lingeringer, karasepe me duwehte ni ahnsou me aramas emen me re wauneki sohte kin medewe mwahu dahme e pahn nda ahpw e kin uhdahte ndahla mehkot. Emen ohl sang South Africa me adaneki Mike kawehwehda: “I sounpar 14 ni ahnsou me ei pahpao mehla, ni mehlao sounpadahk en pelien lamalam en Anglican koasoia me Koht ketin anahne aramas mwahu oh kin karuwaru en wahsang irail.a Met uhdahn kalingeringeriehda pwe se uhdahn anahne at pahpao. Mendahki e dauliher sounpar 63, ahpw koasoi wet kin kansensuwedihete.”

A ia duwen pepehm en kapwukoahkin uhk dahme wiawi? Ahpw mehlel ma mehlao wiawi ni soh kasikpe, aramas me pahtouki met ele pahn pwurepwurehng medemedewe, ‘Ma I wiahte met mwein e sohte pahn mehla.’ De mwein kumwa akamaida mwohnte e mehla. Ele met pahn kalaudehla omw pepehm en pwukoahki eh mehlao.

Ma ke kin toutouki soangen pepehm en pwukoahki mehlao oh lingeringer, e kesempwal ken dehr ekihla soangen pepehm pwukat. Ahpw koasoiong kompoakepahmw men me pahn rong oh kamehlelehiong uhk me soangen pepehm sapwung wet kin kalapw wiawihong aramas tohto me kin pahtouki mehlahn emen. Paipel katamankin kitail: “Kompoakepah kan kin kasalehda ar limpoak ahnsou koaros. Ia katepen eh mie kompoakepahmw ma e sohte seweseiuk ni ahnsou apwal?”​—Lepin Padahk 17:17.

Kompoakepah me keieu mwahu ong me pahtou men iei atail Sounkapikadao, Siohwa Koht. Kasalehiong audepen omw mohngiong ni kapakap pwehki “eh kin ketin apwahpwalih kumwail.” (1 Piter 5:7) Pil patehng met, e ketin inoukihda me koaros me pahn wia met pahn kahrehiong arail madamadau oh pepehm kan en nsenamwahukihla “sapwellimen Koht popohl, me inenen laudsang uwen atail dehdehki.” (Pilipai 4:6, 7) Pil mweidohng Koht en ketin seweseiuk en mwahula, sang ni sawas en sapwellime Mahsen kansenamwahu, Paipel. Kilelehdi ekei iren Paipel kan me kansenamwahu. (Menlau kilang koakon.) Ele ke kak wadlikihala ekei ire pwukat. En ese ire pwukat pwehn doudouloale kin inenen sawas laud nipwong kan ma ke kelekelehpw oh sohte kak meir.​—Aiseia 57:15.

Ohl emen me sounpar 40, me kitail pahn kin ekerki Jack, eh pwoud kompoak ahpwtehn mehkihla kanser. Jack koasoiahda me mie ahnsou kan me e kin inenen loaleid. Ahpw e diarada sawas ni eh kin kapakap. E kawehwehda: “Ni ahnsou me I kin kapakapohng Siohwa, I sohte kin pehm me I kin loaleid. I kin kalapw pirida ni lukepen pwong oh sohla kak pwurehng meir. Mwurin ei kin wadek oh doudouloale iren Paipel kan me kansenamwahu oh ahpw kin kasalehda ni kapakap ei pepehm loal kan, I kin kehn ei meleileidi oh ehu soangen popohl me kin kipeiehdi, met kin kahrehiong ei madamadau oh mohngiong en meleileidi oh kin kahrehiong ie en kak meir.”

Vanessa iei emen lih pwulopwul me eh nohno mehla pwehki eh soumwahu. E pil pehm duwen manaman en kin kapakap. E koasoia: “Nan ei apwal kan me keieu laud, I kin patohwan likweriong mwaren Koht oh sengiseng. Siohwa kin ketin karonge ei kapakap kan oh ahnsou koaros ketikihong ie kehl me I anahne.”

Ekei sounkaweid ong irail me pahtou kan kin kaweidkin irail en kin soupisengki sewese meteikan de toukihda pein arail ahnsou ong wia soahng kan me pahn sewese arail kousapw. Ni arail pahn wia met e pahn kak wahdo peren oh katikala arail pahtou. (Wiewia 20:35) Kristian me pahtou tohto diarada me arail nanti sewese meteikan kin kansenamwahwih irail mehlel.​—2 Korint 1:3, 4.

Mie pak me ke pehm me ke sohte kak sewese emen kompoakepahmw me papahtouki mehlahn emen me e poakohng? Ekei pak kitail sohte ese dahme kitail pahn nda de wia me kahrehiong kitail en sohte mwekid oh wia mehkot. Ahpw mie soangen sawas kan me kitail kak kihda de wia.

Pali laud en ahnsou ihte me anahn iei en mi mwo oh kasalehda uwen omw iang nsensuwed. Nan tiahk tohto, en pwoalehdi aramaso de koledi peh iei ahl mwahu en kasalehda me ke nsenohki. Ma aramas me pahtouo men koasoi, rong kanahieng. Me keieu mwahu, wia mehkot ong peneineio, mwein wia pwukoa kan me me pahtouo sohte kak wia, me duwehte kukihada mwenge, apwalih seri kan, de iang sewese koasoandien mehlao ma re men ken wia met. Wiewia pwukat ele pahn wia sawas laud kei ong irail.

Ele e pahn lel ahnsou ehu me ke pahn men koasoia duwen me mehlao, mwein koasoia duwen ekei soangen irair mwahu kan de soahng kaperen kan me e wia. Soangen koasoakoasoi pwukat ele pahn kahrehiong me pahtouo en sirei. Karasepe, Pam me eh pwoud Ian mehla sounpar weneu samwalahro koasoia: “Ekei pak aramas akan kin ndahng ie soahng mwahu kan me Ian wia me I sehse duwe oh met kin kansenamwahwihala mohngiongi.”

Soun roporop kan ripohtki me irail me pahtou kan kin alehdi sawas tohto ahpw arail anahn akan kin mwadangete manokonokla ni kompoakparail kan ar kin pwurehng kedirepwki pein arail mour. Ihme kahrehda, wiahda koasoandi en kin kaukaule tuhwong kompoakepahmw me pahtouo mwurin mehlao.a Tohto irail me pahtou kan uhdahn kin perenki ahnsou mwahu pwukat pwehn kansenamwahwihala arail pepehm en pahtou.

Nna tehk karasepe en Kaori, peinakapw en Sapan men me nsensuwedkihla mehlahn eh nohno oh rie serepein laudo me mehla sounpwong 15 mwuri. Kalahngan ieu pwe e kin kaukaule alialehdi utuht sang kompoakepah loalopwoat kan. Emen rehrail adaneki Ritsuko me mahsang Kaori oh e kin kasalehda eh men wia kompoakepah keren. Kaori koasoia: “Ni mehlel, I sohte perenki duwen met. I sohte men emen en wiliandi ei nohno, oh I sohte leme mie me pahn kak. Ahpw, pwehki dahme Mama Ritsuko kin wiahiong ie, I tepida karanihala ih. Wihk koaros, se kin ehupene kohla wia doadoahk en kalohki rongamwahu oh ehupene kohla ni mihting en Kristian kan. E kin luke ie en iang ih nim tea, wahdo kenei mwenge, oh kin ntingihong ie kisinlikou pak tohto. Ahn Mama Ritsuko wiewia mwahu ong ie uhdahn kangoange ie.”

Sounparehr eisek riau en Kaori nohno mehla, oh rahnwet ih oh eh pwoudo kin doadoahngki pali laud en ara ahnsou kalohki rongamwahwo. Kaori koasoia: “Mama Ritsuko kin pousehlahte kasalehda eh nsenohkin ie. Ni ahnsou me I kin pwurala wasa me I tikida ieo, I kin kalapw mwemweitla reh oh kin perenki werekiong ni eh kin kangoange ie.”

Pil ehu karasepen emen me kin aliale utuht iei Poli, emen Sounkadehdehn Siohwa nan Cyprus. Poli pwoudiki ohl kadek men me adaneki Sozos, me kin wiahda mehn kahlemeng mwahu nin duwen Kristian sounsilepe men me kin kalapw lukehdo seri sepwoupwou kan oh liohdi kan en mwemweit ni imweo oh iang ih mwenge. (Seims 1:27) Kansensuwed pwe ni eh sounpar 53, Sozos mehkihla kanser en mwahliel. Poli koasoia: “Ei pwoud me kin lelepekiong ie mehsang ie mwurin at pwopwoudkier sounpar 33.”

Mwurin mehlao, Poli oh nah pwutak me keieu tikitiko me sounpar 15 me adaneki Daniel keseula Canada. Wasao, ira tepida werekiong ehu mwomwohdisohn Sounkadehdehn Siohwa kan. Poli tamanda: “Kompoakepahi kan nan mwomwohdiso kapw wet sohte ese duwen at mour mahso oh irair apwal kan me se mi loale. Ahpw met sohte kauhiraildihsang ren keido reht oh kansenamwahwih kiht ni arail lokaia kadek kan oh arail sawas katapan kan. Ia uwen kesempwal en sawas pwuko, keieu ni ahnsowo, me nei pwutako uhdahn anahne eh pahpao! Irail kan me kin apwalih mwomwohdiso kasalehda arail nsenohki mehlel Daniel. Emen rehrail kin uhdahn tetehk me Daniel kin iang irail pereperen werekiong kompoakparail kan de iang irail mwadong.” Nohno menet oh nah pwutak nsenamwahu rahnpwukat.

E sansal me mie soangsoangen ahl tohto me kitail kak kihda sawas oh kansenamwahwih irail akan me kin pahtou. Paipel pil kin kansenamwahwih kitail sang e ketikihda ehu koapworopwor kaselel ong ahnsou kohkohdo.

Ele ke tamanda Gail, me ke wadek mwoweo nan kisin pwuhk wet, me e sohte kamehlele me e kak powehdi eh nsensuwedki mehlahn eh pwoudo, Rob. Ahpw, e kasikasik en tuhwong ih nan sapwellimen Koht sampah kapw me e ketin inoukihda. E koasoia: “Iren Paipel me I keieu perenki iei Kaudiahl 21:3, 4.” E mahsanih: “Koht pahn kin ketiket rehrail . . . E pahn kin ketin limwihasang pilen masarail koaros. Mehla solahr pahn wiawi, solahr mwahiei, solahr nsensuwed, solahr medek. Soahng mering kan sohralahr.”

Gail koasoia: “Inou wet oarepene soahng koaros. I uhdahn poakehla aramas akan me mie me re poakohng me mehsang irail ahpw sehse duwen koapworopwor wet en pwurehng tuhwong irail.” Gail kin kapwaiada dahme e kamehlele ni eh kin toukihda pein ih nan doadoahk en katohnpadahk me kin doadoahngkihla pali laud en eh ahnsou ehukihong meteikan duwen sapwellimen Koht inou en ehu ahnsou kohkohdo me “mehla solahr pahn wiawi.”

Ele ke pahn nda: ‘I sohte kamehlele met!’ Ahpw tehk karasepen ohl emen me adaneki Sohp. E uhdahn lokolongki eh soumwahu. (Sohp 2:7) Mendahki Sohp mentehno mehla, e pwosonte sapwellimen Koht manaman en kaiasada ih ong mour nin sampah. Ni likilik e koasoia: “I ahpw men komwi en ketin nekidiehla nan sapwen me melahr akan . . . Komw pahn ketin malipe ie, I ahpw pahn patohwan sapeng, komw ahpw pahn kupwurperenkiniehda, wiepen nin limomwiet.” (Sohp 14:13, 15) Sohp likih me eh Kohto pahn ketin loaleidkihda oh kupwurki kapwurehdo ih ong mour.

Ni ahnsou keren, Koht pahn ketin wia met, ong Sohp oh aramas ngedehrie, ni ahnsou me sampah wet pahn wiahla paradais ehu. (Luk 23:42, 43) Nan Paipel Wiewia 24:15 kamehlelehiong kitail me pahn mie “iasada sang mehla.” Sises ketin kamehlelehiong kitail: “Kumwail dehr pwuriamweiki mepwukat, pwehki ahnsou ehu pahn kohdo me irail koaros me mihmi nan sousou kan pahn rong kapitie, oh re pahn pedoisang nan arail sousou kan.” (Sohn 5:28, 29) Sohp pahn kilang inou wet eh pahn pweida. Mie eh koapworopwor me e pahn pwurehng “kehlailda” duwehte mwahnakapw, oh paliwere pahn “pwurehng pwulopwulla” kohkohlahte. (Sohp 33:24, 25) Ih met me pahn pil wiawihong irail kan koaros me mwekidki ar kalahnganki sapwellimen Koht koasoandi sapan en iasadahng mour nin sampah.

Ma ke kin pahtouki mehlahn emen me ke poakohng, ire kan me kitail koasoiapene ele sohte pahn kihsang douluhl omw pahtou. Ahpw ni omw pahn doudouloale sapwellimen Koht inou kan nan Paipel, ke pahn diarada koapworopwor mehlel oh kehl en dadaurete.​—1 Deselonika 4:13.

Ke sou men kalaudehla omw esehla ia duwen omw pahn powehdi omw pahtou? De mie omw peidek kan me duwehte “Dahme kahrehda Koht ketin mweidohng suwed oh lokolok en wiawi?” Menlau kohla nan nait website, jw.org, pwehn kilang ia duwen Paipel eh kin kihda pasapeng kansenamwahu oh katapan kan.