Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • Loaloapwoat Nan Sampah ehu me Sohunsek
    Kahn Iroir—1997 | October 1
    • Loaloapwoat Nan Sampah ehu me Sohunsek

      “I sohte kin wiahda me mwahu me I kin inengieng wia, ahpw I kin wiahda me suwed me I sohte men wia.” Komw kin diarada me met kin pil wiawi rehmw? En ale mehn kangoang en ese me wahnpoaron Pohl kin anehki soangen kahpwalohte; ahpw mendahki met, e wia emen ohl me kin keieu anehki loaloapwoat en Kristian. Met sohte kin uhpene? Nan nah kisin likou ong Kristian kan en Rom, Pohl kasawihada kahpwalo: “Ma I kin wia mehkan me I sohte inengieng I en wia, met wehwehki me kaidehn ngehi me wiahda soahng wet, ahpw dihp me kin momour loalei.” Dihp dahieu me e koasoakoasoia, oh iaduwen e powehdi pwehn kak wiahla ohl loaloapwoat men?​—Rom 7:19, 20.

      Mwohwe nan nah kisin likouwo, Pohl ntingihdi: “Dihp tepidohng sampah sang rehn aramas tehmen, ahpw tialahng mehla. Eri, mehla lelohngehr aramas koaros, pwe aramas koaros dipadahr.” “Aramas tehmeno” iei Adam. (Rom 5:12, 14) Dipen Adam​—dipen tepin ohlo, Adam​—me karehong tohnsampah en sohsohkida sohunsek oh me pil karehda e kin wia kahpwal ehu en kolokol loaloapwoat.

      Lamalam en Pohl ong lepin lokaiao “tepin dihp,” lepin lokaia ehu me mahs kin kadoadoahk, me aramas tohto kin soikala rahnwet pwehki padahk en aramas akan sohte kin pwungki kapikipik me Paipel koasoia ahpw kin pwungki padahk en evolution (aramas tepisang rehn mahn). “Me loalokong kan en sampah kin soikala ire wet pwon” ih duwen emen sounkasawih iren Paipelo Rom 5:12-14 en rahnwet koasoiahki met. Ahpw mendahki met, sounpahr epwiki samwalahro, sounkasawih Paipel kan kin kaukaule kawehwe me “ni ahnsou me Adam dipada . . . e saminkihla dihpo oh imwilahn met kadaudoke kan koaros dipanla.”a

      Saloaloapwoat en Nin Tepio

      Aramas tohto rahnwet kin soikala me Adam, tepin ohl, momour mahso, duwehte arail kin kahmamkihla me dene sohte Sehdan, me Tepil, me dene Sehdan ihte soai ehu.b Ahpw, Sises Krais me anehki manaman laudsang, kin padahkiong kitail me menet “sohte kin tengidiong me mehlelo,” me wehwehki, e saloaloapwoat. (Sohn 8:44) Oh Sehdan me karehong Adam oh eh pwoudo, Ihp, en pelianda Siohwa oh kawehla ara loaloapwoat pahn kasongosong.​—Senesis 3:1-19.

      Pwehki kitail koaros wia kadaudok en Adam, kitail koaros sohsohkihda ineng en wia dihp. Ohl loalokongo Solomon koasoia: “Sohte aramas emen nin sampah me kin wia me pwung ahnsou koaros oh sohte sapwungala pak ehu.” (Eklesiasdes 7:20) Mendahki met, aramas soh lipilipil kak loaloapwoat. Iaduwen met kak wiawi? Pwehki kaidehn aramas unsekte me kak kolokol eh loaloapwoat.

      Loaloapwoat​—Kating kan

      Wia aramas loaloapwoat men kin wahdo nsenamwahu mehlel. Pwehn loaloapwoat mwohn silangen Koht kin wahdo kating poatopoat. Rahnwet, “pokon kalaimwun” en tohnkaudok mehlel kan kin onopadahngehr en pidelong nan sampah kapw en popohl oh meleilei, ki koapwoaroapwoar en mour soutuk. (Kaudiahl 7:9) Anahne en kolokol loaloapwoat nan ire kesempwal en tiahl mwakelekel oh kaudok, mendahki kasongosong kan en koasoandi wet en mehkan oh kahpwal tohto kan me Sehdan kin wiahiong ladu kan en Koht. En kamehlele me sang ni manaman me Siohwa ketikihda, ke kak powehdi mehpwukat!​—Pilipai 4:13.

      Ni eh koasoia duwen ahnsou wet oh ahnsou kohkohdo, sounmelkahkao Depit kihong kitail koaros koapwoaroapwoar ni eh mahsanih nan kapakap ehu ong Siohwa: “Komw pahn ketin sewese ie, pwehki ei loaloapwoat; komw pahn kolokol ie mwohn silangomwi kohkohlahte. Kapinga Siohwa . . . Amen! Amen!”​—Melkahka 41:12, 13, New World Translation.

  • Popohl Mehlel—Pahn Kohsang Ie?
    Kahn Iroir—1997 | October 1
    • Popohl Mehlel​—Pahn Kohsang Ie?

      “[Siohwa] kin ketin katokehdi mahwen wasa koaros nin sampah.”​—MELKAHKA 46:9.

      1. Inou en Popohl kaselel dahieu pwarada nan kokohp en Aiseia?

      “WASA KOAROS nan sahpwo pwung oh pwuhng pahrek pahn mihla ie. Pwehki aramas koaros pahn weweidki me pwung, oh popohl oh meleilei pahn pahn kakaun kohkohlahte. Imwen sapwellimen Koht aramas akan pahn kin diren popohl oh nsenamwahu, oh re sohte pahn kin pwunodki mehkot.” (Aiseia 32:17, 18) Ia uwen met wia inou kaselel ehu! Iet ehu inou en popohl mehlel me kohsang rehn Koht.

      2, 3. Kawehwehda popohl mehlel.

      2 Ahpw, dahkot, popohl mehlel? E kin wehwehki ahnsou me mahwen sohte wiawi? De e kin wehwehki ahnsou me wehi kan kin kaunopada ong mahwen me pahn wiawi mwuhr? Popohl mehlel ihte auremen ehu? Kitail anahne pasepeng pwung kan ong peidek pwukat. Keieu, popohl mehlel kaidehn auremen ehu. Sapwellimen Koht inou duwen popohl kin deilasang dahme aramas akan kak medemedewe duwe. (Aiseia 64:4) Met kaidehn popohl ong ihte sounpahr kei de sounpahr eisek samwa te. Popohl wet pahn mihmihte kohkohlahte! Oh popohl wet sohte pahn kohwong ihte ekei aramas akan​—e kin pidada nanleng oh sampah, tohnleng kan oh aramas akan. E pahn kohwong wehi kan koaros, keinek kan, lokaia kan, oh poh koaros. Sohte mehkot kak irehdi popohl wet.​—Melkahka 72:7, 8; Aiseia 48:18.

      3 Popohl mehlel kin wehwehki popohl rahn koaros. E kin wehwehki me ke pahn pirida ni menseng koaros oh sohte medemedewe duwen mahwen, sohte pahn pwunodki dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo, oh dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo ong noumw seri kan, de nein noumw seri kan. E kin wehwehki popohl unsek. (Kolose 3:15) Met wehwehki solahr mwersuwed, solahr peneinei saminiminpene kan, solahr aramas akan me sohte imwarail kan, sohlahr aramas duhpek kan oh aramas pwunod kan oh aramas me kin tihwohla. Pwehki, sapwellimen Koht popohl kin wehwehki me sampah ehu me solahr soumwahu, medek, mwahiei, solahr nsensuwed, solahr mehla. (Kaudiahl 21:4) Koapwoaroapwoar kaselel ehu kitail ahneki en paiekihda popohl mehlel ahnsou kohkohlahte! Kaidehn ih soahngen popohl oh peren me kitail koaros kin kaskasik? Kaidehn soahngen popohl wet me kitail anahne kapakapki oh doadoahk ong?

      Soh​-Pweida en Aramas Akan

      4. Dahme wehi kan wia ong wahdo popohl, oh e imwikihla dah?

      4 Erein sounpar epwiki kei, aramas akan oh wehi kan kin koasoiapene duwen popohl, re kin peiki popohl, oh pil sainihda doaropwe epwiki kei en popohl nanpwungen wehi kan. Met kin imwikihla dah? Eri, sounpar 80 samwalahro lau lel ni ahnsowet, sohte ahnsou ehu me ekei wehi de pwihn sohte iang mahwen. Eri, peidek wet kohda, Dahme kahrehda nananti en aramas akan ong wahdo popohl nin sampah pwon sohte pweida, oh dahme kahrehda aramas akan sohte kak wahdo popohl mehlel me pahn poatopoat?

      5. Dahme kahrehda an aramas rapahki popohl sohte pweida?

      5 Pasepengo iei me aramas akan sohte sohpeiwong tapwi pwung en wahdo popohl mehlel. Sehdan me Tepil kin kamwekidada irail, ihme kahrehda aramas akan wiahda pwihn akan me kin pwupwudi pwehki pein ahr luwet akan​—ahr noahrok, oh ahr nannanti en ahneki manaman oh wiahla aramas ndand. Irail iang sukuhl ileile kan oh wiahda poahson kan, oh irail kin medemedewe duwen ahl en kalowehdi de kawehla aramas teikan. Utupen dah aramas kin ale sawas? Oh ia wasa irail kin sohpeiwong?

      6, 7. (a) Rekohd dah pwihn en League of Nations wiahda? (b) Rekohd dah pwihn en United Nations wiahda?

      6 Nan pahr 1919, wehi kan kin koapwoaropwoarki pwihn en League of Nations en wahdo popohl me sohte pahn imwisekla. Koapwoaroapwoar wet ohla ni ahnsou Mussolini mahwenong Ethiopia nan pahr 1935 oh mahwen nan Spain tepida nan pahr 1936. Pwihn en League sohlahr wiawi ni ahnsou Mahwen Kariau en Sampah tepida nan pahr 1939. Mwomwen popohl wet wiawi mwotomwot sang sounpar 20.

      7 Iaduwen pwihn en United Nations? E kihda koapwoaroapwoar mehlel en popohl nin sampah pwon? Soh. Mahwen me daulihla me 150 wiawi sangete pahr 1945! Ihme kahrehda Gwynne Dyer, emen tohnsukuhl me kin onopki mahwen kan oh kahrepen mahwen kan tepkihda, me kohsang Canada, kawehwehda me pwihn en UN duwehte “pwihn en sounpirap de kamehla mahn akan me mwomwehda me irail wia soun perepen mahn akan, kaidehn pwihn en sarawi kan,” oh “pwihn kalaimwun en lokolokaiahte.”​—Pil kilang Seremaia 6:14; 8:15.

      8. Edetehn ahr kin wia koasoia duwen popohl, dahme wehi kan kin wiewia? (Aiseia 59:8)

      8 Edetehn wehi kan kin koasoi duwen popohl, irail kin pousehla wiahda dipwisou en mahwen kan. Wehi kan me kin apwalihada kapokon en popohl kan kin pali laud en ahnsou tiengala mwowe ni arail wiahda dipwisouhn mahwen kan. Noahrok en pisnes nan wehi pwukat kin kakairada ineng en wiahda pakudang me mih pahn pwel (land mines) me kin kamehla aramas mah oh seri me 26,000 me sohte kin iang mahwen. Noahrok oh mwersuwed me kin kamwekid aramas en wia met. Nahtih kin poahsonehda wehi kan ahr kin pisnes kihpene dipwisou en mahwen kan. Ekei sounpolitik kan kin kepwehpwehkihla pisnes wet.

      9, 10. Dahme aramas koahiek kan en sampah wet kilangwong de medemedewe duwen mahwen kan oh nananti en aramas akan ong katokehdi mahwen kan?

      9 Nan December 1995, emen physicist en Poland oh me wihnkihda Nobel Prize ong Popohl, me adaneki Joseph Rotblat peki rehn wehi kan en katokehdi wehir en wiahda dipwisohn mahwen kan. E nda: “Ihte ahl en irehdi [wehir en wiahda dipwisohn mahwen kapw] iei en katokehdi mahwen douluhl.” Ke lemeleme met pahn wiawi? Sang pahr 1928 lel met, wehi 62 pwungki duwen inoun Kellogg-Briand Pact ong en sohla iang mahwen nin duwen ahl ehu en kapwungala kahpwal akan nanpwungen wehi kan. Mahwen Kariau en Sampah ni sansal kasansalehda me inou nanpwungen wehi kan sohte katepe.

      10 Sohte peikidpe, mahwen wiahla duwehte takain dipekelekel ong aramas akan sangete mahs lel met. Nin duwen Gwynne Dyer ntingihdi, “mahwen iei pwihn en poahson ehu ong mouren aramas akan, oh poadopoad en mahwen tepida sang ni ahnsou aramas miela.” Ei, ehu ehu pwihn en aramas oh wehi kan kin kapinga aramas ndand kan ong mahwen nan arail ahnsou, pwihn en sounpei kan, mahwen ndand kan, sukuhl en mahwen sarawi kan, nekinekidla dipwisouhn mahwenkan. Ahpw, nan atail ahnsou, mahwen me keieu tohto sang mahs, oh kin kamehla aramas tohtosang mahs oh kawehla sahpw oh kanihmw akan tohto sang mahs.

      11. Irair dahieu kaun akan en sampah wet pohnsehsehla ni ahnsou irail rapahki popohl?

      11 Inenen sansal me kaun akan en sampah pohnsehsehla kupwurokong en Seremaia 10:23: “Maing Kaun [Siohwa], I ese me sohte mehmen me kaunda pein imwilahn eh mour. Sohte aramas emen me kaunda pein eh mour.” Ma kitail pohnsehsehla Koht, popohl mehlel sohte pahn kak wiawi. Ahpw met kin wehwehki me mahwen uhdahn pahn wiawi nan pwihn en aramas me wia kekeirada? Met kin wehwehki me popohl​—popohl mehlel​—ihte auremen ehu?

      Esehla Kahrepe

      12, 13. (a) Dahme Paipel kasansalehda duwen utupen mahwen soh sansal? (b) Iaduwen Sehdan kahrehong aramas akan en sohpeweisang sawas mehlel ong kamwahuiala kahpwal akan nin sampah wet?

      12 Pwen sapengki peidek pwukat, kitail anahne wehwehki ia karepen mahwen kan kin wiawi. Paipel ni sansal mahsanih duwen tohnleng en uhweng men, Sehdan, me iei ih me “sounkam aramas” oh “sounlikamw” oh “sampah unsek mih pahn manaman en Me Suwedo.” (Sohn 8:44; 1 Sohn 5:19) Dahme e wia ong kalaudehla de utungada eh doadoahk widing kan? Kitail wadek nan 2 Korint 4:3, 4: “Pwe ma rongamwahu me se kin kapahrengki me sawehwe, eri, ongete me pahn lekdekla kan me e sawehwehiong. Re sohte kin pwoson, pwehki nan kapehdirail kan rotorotkilahr koht suwed en sampah wet. Koht menet kin karotongeirailla pwe re dehr kilang marain me dakedaker irail, marain en Rongamwahu duwen lingan en Krais, me uhdahn duwehte mwomwen Koht.” Sehdan kin wie wen me e kak en kahrehong aramas akan en sohpeweisang Wehin Koht me iei me kak kamwahuiala kahpwal akan en sampah wet. Sehdan kin karotongeirailla ki irairen aramas akan, politik kan, oh pelien lamalam kan pwe mwomwen mehpwukat kin kesempwal sang Kaunda en Koht. Ehu mehn kadehde ong met iei aramas akan nin sampah pwon kin utungada lamalam en uhki wehi.

      13 Sehdan me Tepil kin utungada uhki wehi oh uhki keinek, met iei lamalam me aramas akan kin lemehki me pein ahr wehi de keinek me siksang mehteikan. Irairen kailok me tengediong nan madamadau en aramas akan me sohte sansal erein sounpar epwiki kei, met kin sansalda oh kahrehda mahwen kan oh pei kin wiawi. Federico Mayor, emen kaun en UNESCO, kihda eh peneu duwen met: “Mahs aramas kin kasalehda kanengamah, ahpw ni ahnsouwet soahng koaros wukila, pwe aramas akan kin masak mehn keiru kan, oh aramas kin nohn daulihla uhki pein ahr wehi, de lipilipilki aramas kin mwomwen sohlahr ahpw ni ahnsouwet pwurehng tohtohla.” Met kin imwikihla dah? Kamakamalahn aramas akan me wiawi nan sahpw me mahs adaneki Yugoslavia oh pil peipene keinek kan nan sahpw en Rwanda, kin wia kahpwal riau, me sampah pwon rongehr.

      14. Iaduwen pwuhken Kaudiahl 6:4 koasoia duwen mahwen oh pil mahwen nan atail ahnsou?

      14 Paipel kohpadahr me ni ahnsoun imwin koasondi wet, oahs weitahta ehu, me kin mwete mahwen, pahn tangseli nin sampah. Kitail wadek nan Kaudiahl 6:4: “I ahpw pil kilangada oahs emen, me weitahta. Manaman kohieng ma dakeo, pwe en kamwakid mahwen nin sampah pwe aramas akan en pakamakampene nanpwungahr. Kedlas reirei pwoat pil kohieng.” Sang pahr 1914 kitail kilang ni karasaras emen me dake oahs “kihsang popohl,” oh wehi kan pousehlahte peipene oh mahwenpene.

      15, 16. (a) Dahme pelien lamalam wia me pid duwen mahwen oh kamakamalahn aramas akan? (b) Iaduwen Siohwa kin kilangwong dahme pelien lamalam kan kin wia?

      15 Kitail en dehr pohnsehsehla me pelien lamalam pil iang pwukoahki mahwen oh kamakamalahn aramas pwukat. Poadopoad en aramas akan me dirki mahwen kan kin wiawi pwehki pali laud pelien lamalam likamw me pwukoahki. Emen me ale sukuhl sang pelien lamalam Kahdolik, Hans Küng ntingihdi: “Sohte peikidpe me pelien lamalam ni ahl sapwung irail kin utungada mahwen. Pei, mahwen kan, ‘mahwen kan ni eden palien lamalam’ kin wiawi pwehki irail; . . . oh irail pil pwukoahki mahwen en sampah riau.”

      16 Iaduwen Siohwa Koht kin kilangwong pelien lamalam likamw akan me kin iang mahwen kan? Ahn Koht kadeik ong pelien lamalam me ntingihdi nan Kaudiahl 18:5, mahsanih: “Dipe kan koasoakoasoakdahr oh leldalahngehr nanleng, oh Koht ketin tamatamante eh wiewia suwed kan.” Pwehki pelien lamalam likamw kin iang kaun en politik kan en sampah wet, irail pil iang pwukoahki, oh dipe kan koasoakoasoakda, eri Koht sohte kak pohnsehsela. Ni ahnsou keren e pahn kihsang pwihn wet me kin kadipekelekelki elen popohl mehlel en pweida.​—Kaudiahl 18:21.

      Elen Popohl

      17, 18. (a) Dahme kahrehda kaidehn auremen ehu me popohl kohkohlahte pahn wiawi? (b) Dahme Siohwa wia pwe popohl mehlel uhdahn pahn pweida?

      17 Ma aramas, sang pwihn kan duwehte United Nations, sohte kak wahdo popohl mehlel, sang ia wasa popohl mehlel pahn kohsang ie, oh iaduwen? E sohte konehng ma kitail kin kamehlele popohl mwuledek oh mehlel pahn wiawi? Met uhdahn mehlel ma kitail sohpeiwong utupen popohl mehlelo. lhs menet? Melkahka 46:9 padahkiong kitail me Siohwa “E kin ketin katokehdi mahwen wasa koaros nin sampah; e kin ketin katimpeseng arep kan, oh kauwehla kesik ketieu kan, e kin ketin isikala nein sounpei kan mehn sansar kan.” Oh Siohwa tepidaher en katokehdi mahwen kan oh wahdohng kitail popohl mehlel. Iaduwen e wia met? Ni ahnsouwo me e ketin mweidong Krais Sises en kaunda pohn mwoale nan Wehio nan pahr 1914 oh tepida utungada kasukuhlih aramas akan duwen popohl. Kokohp en Aiseia 54:13 koasoia: “Pein ngehi [Siohwa] pahn padahkihong noumw aramas akan, oh ketikihong irail paiamwahu oh popohl.”

      18 Kokohp wet kin karasahda irair en soahng me kin kahrehda oh ia imwilahn met​—soahng koaros me kin wiawi pwehki mie mehkot me kahrehda. Nan kokohp wet, sapwellimen Siohwa padahk kan​—me duwehte irair en me kin karehda​—kin wekidala aramas akan me kin mahwen en wiahla aramas limpoak kan oh en kin ahneki popohl rehn Koht. Imwilahn met, iei wekideklahn mongiong en aramas akan en wiahla aramas limpoak kei. Padahk wet me kin wekidala mongiong oh madamadau en aramas akan kin ahnsou wet kaparaseli nin sampah pwon nin doken aramas rar kei kin idawehnla kahlemeng mwahu en “Soupeidi en Popohl,” Sises Krais.​—Aiseia 9:6.

      19. Dahme Sises padahngki duwen popohl mehlel?

      19 Dahme Sises padahngki duwen popohl mehlel? E sohte ihte koasoi duwen popohl nanpwungen wehi kan ahpw e kin koasoia duwen popohl nanpwungen aramas akan oh

Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
Log Out
Log In
  • Ponapean
  • Share
  • Me Ke Mwahuki
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Terms of Use
  • Privacy Policy
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Log In
Share