Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • Kamweit Ong Me Lokolok Kan
    Kahn Iroir—1997 | May 1
    • nan sapwarail me mihla nan Iurop. Nan pahr keren kan, pohnangin aramas dep limerar tangasang wasa kan me wie mahmahwin nan Southeast Asia. Mahwin kan nan sahpw kan nan Balkan karehongehr aramas pohnangin rierar en tangasang sapwerail​—nan irair tohto pwehn pitsang “kamwakelen keinek kan.”

      Irail kan me kin tangasang arail wasa kan uhdahn anahne kamweit, keiou irail ko me kohkosang imwerail oh sohte kak wah mehkot ihte mehkan me re kak tilehda, oh re sehse iawasa ren kohla ie de dahme ahnsou kohkohdo kolokol ong irail oh arail peneinei kan. Soangen aramas pwukat iei me lokolok kan me keiou koampoake; re anahne kamweit.

      Nan ekei wasa sampah me sohte kin mahwin, rar kan kin mouren kaliduhla pahn koasoandi en mwohni en sampah. Mehlel, ekei ahneki kepwehn sampah tohto. Ahpw, me tohto kin nanantiong koadoahke arail mour. Me tohto kin raparapahki ihmw me itar me ren kouson loale. Me tohto sohte arail doadoahk en mwohni. Ehu nuhspepa en Aprika kohpada: “Sampah kin kohkohieng kahpwal en doadoahk, me aramas pohnangin lik 1.3 pahn raparapahki doadoahk lau lel pahr 2020.” Ni mehlel, irail ko me semwehmwe anahne “kehl oh koapworopwor”​—kamweit.

      Ekei pwehki arail mour me apwal, re kin mourki mouren mwersuwed. Ni mehlel, met kin ihte karehda kahpwal ong irail kan me re kin kaloke, oh kekeiradahn mwersuwed kin kalaudehla kalokolok pwukat. Ehu nuhs me ahpwtehn wiawi nan The Star, ehu nuhspehpa en Johannesburg, South Aprika, kosoia: “Rahn ehu nan mour en ‘sahpw me keiou mwersuwed nan sampah.’” Nuhso kosoia dahme kin wiawi nan rahn ehu nan Johannesburg. Nan rahno, aramas pahmen kamakamla oh aramas walimen rararail sidohsa kin pehdsang irail. Pak eisek isuh me lipirap kan dapangpeseng ihmw kan oh wailong loale. Kapatahiong met, mie pirap tohto me wiawi. Nin duwen me nuhso kosoia, polihs kan kosoia me rahno kin wia rahn ehu me “meleilei.” E sansal me, peneinei en irail kan me kamakamla oh irail me imwerail kan ohla oh iral kan me warerail sidohsa pehsang irail kin lokolok. Re anahne koapworopwor​—⁠kamweit.

      Nan ekei sahpw, mie pahpa oh nohno kan me kin netikihla neirail seri kan ong tiak en netiki paliwararail kan. Ehu sapwen Asia me tuhris kan kin pokonlahng “mwemweit en tiak en uduk” kin repotki me mie neirail sounnetiki paliwararail me rierar, ekei irail pwukat kin pweipweida de piraplahn soangen mour wet ahnsou me re seri. Mie me kin lokolok duwehte aramas pwukat? Ni ah kosoia duwen pisnes kasaut wet, Time makasin repohtki duwen tiepenen pwihn en lih en Southeast Asia nan 1991. Wasao, ele mie “lih rar 30 me netla sampah pwon sangete nan werengen 1970 samwa.”

      Ni mehlel, seri kan sohte anahne netilahng tiak en netiki paliwararail pwe ren lokolok. Tohtohn seri kan kin wiekau de pil angkelaildi nan pein imwerail sang rehn arail pahpa oh nohno de sang rehn arail peneinei kan. Soangen seri pwukat kin kak weuwa lipwen ohlan pelien pepehm sang soang wet ong ahnsou reirei. Ni mehlel, nin duwen irail me mihla pahn lokolok, irail anahne kamweit.

      Tohnsukuhl en Mahs Emen me kin Lokolok

      Nanmwarki Solomon kin insensuedkihla uwen lokolok en tohnsampah. E intingihdi: “I ahpw pwurehng medemedewe duwen sapwung koaros me kin wiewiawi nin sampah. Me milahr nan apwal akan kin wie sengiseng, oh sohte me kin sewese irail. Sohte me kin sewese irail pwehki me kahpwalihirailla kan me ahneki manaman pohrail.”​—Eklesiasdes 4:⁠1.

      Ma namwarki loaloakongo wehwehki sounpar 3,000 samwalaro me me lokolok kan anahne emen en kamweit irailla, dahme e pahn inda rahnwet? Mendahki met, Solomon wehwehki me sohte aramas unsek men, iangahki pil pein ih, me kak kihda mehn kamweit me aramas anahne. Emen me lapalap sang met me anahn pwehn kauwehla manaman en soun kalokolok kan. Ahpw mie soangen aramas duwehte met?

      Nan Paipel, Melkahka 72 kin kosoia duwen emen sounkamweit lapalap en aramas koaros. En Solomon pahpaho, Nanmwarki Depit, me intingihdi melkahkao. Inting kan pohn melkahkao kin kosoia: “Me pid Solomon.” E sansal me Nanmwarki Depit me intingihdi met me pid Meno me pahn uhd sohsohki mwoahle. Nin duwen me melkahkao kasalehda, Menet, me pahn wahdo kamweit soutuk ong me lokolok kan. “Pwungen kosoned en kin pweidamwahu nan sapwelime mwehi, oh paiamwahu oh popohl en kin poatopoat erein maram eh kin kamakamarainih wasa. Irepen sapwelime wehi pahn sang ni ehu madau lellahng ni ehu.”​—⁠Melkahka 72:​7, 8.

      Ele, ni ahnsou me Depit intingihdi mahsan pwukat, e kin medemedewe nah pwutako Solomon. Ahpw Solomon wehwehki me e sohte kak papah tohnsampah ni ahl me sansalda nan melkahkao. E kak kapwaiada mahsan en melkahkao ni ahl tikitik ehute oh ongete wehin Israel, ahpw kaiden ong sampah pwon. E sansal, me melkahka sarawi wet kin doakedoake emen me lapalap sang Solomon. Ihs menet? Menet iei Sises Krais.

      Ni ahnsou me tohnlengo pakairki ipwidi en Sises, e mahsani: “Siohwa Koht pahn ketikihong ih mwoalen semeo Depit.” (Luk 1:​32, NW) Me pil laudsang met, Sises kin kahdanekin pein ih “mehmen met me laudsang Solomon.” (Luk 11:31) Sangete ahn Sises kaiasadahng ni palimaun en Koht, e miehiehr nanleng, nan wasao me e kak kapwaiada mahsan kan en Melkahka 72. Pil ehu, e alehier manaman oh kehl sang rehn Koht pwehn kauwehla aramas kan me kin kaloke meteikan. (Melkahka 2:​7-9; Daniel 2:44) Eri Sises iei meno me pahn kapwaiada mahsan kan en Melkahka 72.

      Lokolok Pahn Imwisekla

      Ia wehwehn met? E kin wehwehki me saledeksang soangen lokolok kan me aramas kin wiahda uhdahn pahn miehla. Lemei oh kalokolok kan me wiawi erein pahr 1990 wet kin wia kisehn kilel me Sises kohpada me pahn kasalehda “imwin koasoandi en mehkan.” (Madiu 24:⁠3) Nanpwungen soang teikan, e kohpada: “Ehu sahpw pahn uhwong ehu sahpw, ehu wehi pahn mahweniong ehu wehi.” (Madiu 24:⁠7) Kisehn kokohp wet tepiada pweida ni ahnsou me mahwin keiou en sampah tepiada nan 1914. Sises kapataiong: “Pwehki me suwed eh pahn paraparala wasa kan, limpoak en me tohto pahn tikitikla.” (Madiu 24:12) Kauwehla kosonned oh sempoak karehdaiher dih ehu me suwed oh lemei. Ihme karehda, ahnsouwo keren me Sises Krais pahn mwekid nin duwen Nanmwarki kapw en sampah. (Madiu 24:32-34) Ia wehwehn met ong tohnsampah lokolok kan me kin pwoson Sises Krais oh kin kilangwong ih me iei Sounkamweit en tohnsampah me pilipilda sang powe?

      Ong pasepengpen peidek wet, kitail en wadek ekei mahsan kan en Melkahka 72 me pweidaiehr rehn Sises Krais: “E kin ketin kapitala me semwehmwe kan me kin likweriong, oh pil irail kan me paisuwedlahr oh me lekdekla kan. E kin ketin kupwurkalahngan ong me luwet oh me semwehmwe kan; e kin doarehla mouren me paisuwed kan. E kin ketin kapitirailla sang nan arail kehnaudek oh angkehlail kan; e kin ketin kesempwalki ar mour.” (Melkahka 72:12-14) Ihme karehda sapwelimen Koht Nanmwarki idihdao, Sises Krais, pahn apwaliada me sohte emen pahn lokolok pwehki wiewia lemei. E ahneki manaman en kaimwsekla soangen wiewia sapwung koaros.

      Emen ele pahn inda, ‘men mwahu, ahpw iaduwen ahnsouwet? Ia mehn kamweit ong me lokolok kan ahnsou wet?’ Ni mehlel, mie kamweit ong me lokolok kan ahnsouwet. Artikel riau en mwhur nan makasihn wet pahn kasalehda iaduwen aramas rar kei arail alehier soangen kamweit wet sang arail kin kekeirada nanpwung keren ehu rehn Koht mehlelo, Siohwa, oh rehn sapwelime Ohl koampoako, Sises Krais. Soangen nanpwungen wet kak kamweit kitailla ahnsoun lokolok pwukat oh kak kalwa emen ong mour soutuk me saledeksang lokolok. Sises kapakapiong Koht: “A iet mour soutuk: aramas akan en eseikomwihla, me komwihte Koht mehlel, oh pil esehla Sises Krais me komw ketin kadarodohr.”​—Sohn 17:⁠3.

  • Sohpeiwong Siohwa Ong Kamweit
    Kahn Iroir—1997 | May 1
    • Sohpeiwong Siohwa Ong Kamweit

      “Eri, Koht me tepin kanengamah oh kakehlepen (kamweitala) loalatail, en ketin kaminiminihkinkumwailpene lamalamteieu ni amwail kin kahlemengih Krais Sises.”​—ROM 15:5.

      1. Dahme kahrehda kitail anahne kamweit?

      EHU ehu rahn dower powe kin kahrehong anahn laud ehu kitail en ale kamweit. Nin duwen soun nting en Paipel kilang mpen sounpar 1,900 samwalahro, “pwe kitail eseier me audepen lahng oh sampah koaros kin weiweirek, rasehng medek en neitik, lao lel ahnsou wet.” (Rom 8:​22) Nan atail ahnsou “weiweirek” oh “medek” kin lalaudla. Sang ni Mahwen Keieu en Sampah lao lel met, aramas kin lelong mahwen kan, mwersuwed, pwel rengkidi ape me kin pali laud en ahnsou wiawi pwehki ahn aramas sohte apwaliahda sampah ni ahl me konehng.​—Kaudiahl 11:18.

      2. (a) Ihs me keieu pwukoahkin kapwal akan me aramas kin lelong ni ahnsowet? (b) Ire mehlel dah kin kamweitala kitail?

      2 Dahme kahrehda nan atail ahnsou kalokolok kan kin wia tohtohla? Paipel sapengki peidek wet, ni eh kasansalehda ahnsou Sehdan piskensang nanleng mwurinte Wehio ipwidi nan pahr 1914: “Meid suwediong sampah oh madau! Pwe Tepilo leledohr rehmwa, oh e inenen lingeringer kowahlap pwehki eh ese me eh ahnsou mwotomwotalahr.” (Kaudiahl 12:12) Mehn kadehde sansal kan ong pwepweidahn kokohp wet kin wehwehki me kitail kereniong lel ahnsou me ahn Sehdan kaunda suwedo pahn imwikihla. Ia uwen kansenamwahu ong kitail en ese me mour nin sampah pahn kereniong pwurehng duwehte irairen popohl me wiawi mwohn Sehdan kahrehong tepin atail pahpa oh nohno en uhweng Koht!

      3. Ni ahnsou dah aramas akan sohte anahne kamweit?

      3 Nin tepio, Sounkapikadahn aramas akan me ketikihong tepin pwopwoud mwetuwel lingan ehu. E mihmih nan wasa me adaneki Iden, me kin wehwehki “Kaperen.” (Senesis 2:8, footnote) Adam oh Ihp paiekihda roson unsek, oh koapworoapwoar en mour kohkohlahte. Medemedewe duwen soangen wiewia tohto ira kak en koahiekla duwehte ​—doadoahk nan mwetuwel, mahlen kan, koukouda ihmw ape, keseng. Pil medewehla duwen kapikapikda kan koaros re kak sukuhliki ni ahnsou re kin kapwaiada ahr pwukoah en kaunda sampah oh kaparadaisiala sampah. (Senesis 1:​28) Ni mehlel, mour en Adam oh Ihp sohte pahn weiweirek oh medek, ahpw pahn kaperen oh nsenamwahu. Ira sohte anahne emen en kamweitala ira.

      4, 5. (a) Dahme kahrehda Adam oh Ihp sohte peikiong Koht? (b) Iaduwen aramas akan mih nan irair ehu me irail anahne kamweit?

      4 Ahpw dahme Adam oh Ihp anahne en wia, iei en kakairada limpoak mehlel oh kalahnganki Samara nanleng me kadek. Limpoak wet pahn kamwekidada ira en peikiong Koht pahn irair kan koaros. (Pil kilang Sohn 14:31.) Ahpw inenen kainsensuwed pwehki tepin atail pahpa oh nohno sohte peikiong ara Kaun, Siohwa. Re mweidong kaunda suwed en tohnleng men me pwupwudi iei Sehdan me Tepilo en powehdi ira. Sehdan me kasonge Ihp en wiahda dihp oh kang wahntuhke me keinepwi. Mwurin Adam pil wiahda dihp ni ahnsou e kang sang wahntuhke me Koht ni sansal keinepwidi en dehr kang: “Ma ke pahn tungoale, ke pahn mehkihla rahnohte.”​—Senesis 2:​17.

      5 Ni ahl wet, pwopwoud dipan tepida mehla. Ni ahnsou Koht padahkiong Adam me e pahn mehla e mahsanih met: “Pwelen sampah pahn rialahr. Ke pahn doadoahk laud erei omw mour, pwe pwelen sampah en kawosada kisin mwene me pahnitarohng uhk. E pahn kawosada dihpw tekatek oh reh, oh ke pahn kin tungoale wahntuhkehn nanwel kan.” (Senesis 3:​17, 18) Ihme kahrehda Adam oh Ihp katiasang ara pwais en kaparadaisiala sampah wet. Ira pekeussang nan Iden, oh re anahne doadoahk laud pwen alehda kenara mwenge sang pwelen sampah rialahr. Kadaudokara, pil sohsohki dihp wet, oh mehla, ihr anahne laud kamweit akan.​—Rom 5:​12.

      Inou Kansenamwahu Ehu me Pweidaher

      6 Ni ahnsou Koht kadeik mehmen me tepiada aramas en uhweng ih, Siohwa kasansalehda me ih emen ‘Koht me kin kakehlepen loalatail.’ (Rom 15:5) E inoukihda en kadaradohr “war” me pahn kamaiouda kadaudok en Adam sang suwed pwukat me kin imwikihla ahn Adam sapeik. (Senesis 3:​15) Ahnsou mwur, Koht pil ketikihda koapworopwoar en kamaiouda wet. Karasepe ieu, E padahkiong Lamech, kadaudok en Adam nah pwutak, Seth, en kohpada dahme ahn Lamech pwutak pahn wia: “Sang nan pwehl me Kauno ketin kerialahr, seri menet pahn kamaiauwihkitailda sang atail apwal akan.” (Senesis 5:​29) En ehukihong inouwet, pwutak menet me adanekihla Noah, ede, kin wehwehki “Kommoal” de “Kamweit.”

      7, 8. (a) Irair dah me kahrehong Siohwa en koluhkihla wiahda aramas, oh dahme e kuwpurki en wia? (b) Iaduwen Noha kapwaiada de momourki wehwehn mware?

      7 Oh ni ahnsowo, Sehdan kin pitihidi ekei tohnleng kan oh irail kin idawehnla ih. Tohnleng pwukat pwuhrieng war en uduk oh tepida pwoudkihdahr kadaudok en Adam lih akan. Wiewia soh konehng wet kin kasaminehla mouren aramas akan nin sampah oh pil wiahda ehu pwihn en aramas me sohte kin kamehlele Koht iei pwihn en Nephilim, “fellers,” me kadirekihla sampah mwersuwed. (Senesis 6:​1, 2, 4, 11; Sude 6) “Ni Kauno [Siohwa] eh ketin mahsanihada duwen aramas akan ar suwedlahr nin sampah . . . e ahpw koluhkihla eh ketin wiahda aramas. Kupwure eri toutoukihla.”​—Senesis 6:​5, 6.

      8 Siohwa kupwurki en kamwomwasang aramas suwed akan ki Nohlik Lapalap, ahpw mwohn e pahn wia met, e padahkiong Noha en kawada warihmw ehu pwen kak doarehla mour. Eri, pwehki met, mouren aramas akan oh pil mahn akan me mourkihla. Ia uwen peren oh nsenamwahu Noha oh eh peneinei ahnsou re pedoi sang warihmo mwurin Nohliko tiakidi pohn sampah mwakelekel! Ia uwen kansenamwahu en kilang pwelen sampah sohlahr rialahr, en wiahda mwetuwel pahn mengeilahr! Ni mehlel, kokohp en Lamech pweidaher, Noha momourki wehwehn mware. (Senesis 8:​21) Nin duwen sapwellimen Koht ladu lelepek men, Koht me doadoahngki Noha en “kamweitala” aramas akan. Ahpw, wiewia suwed kan en Sehdan oh nah dimon tohnleng ko sohte uhdi ni Nohliko, pwehki aramas akan kin mwahieiki katoutou en dihp, soumwahu, oh mehla lao lel atail ahnsou.

      Emen me Laudsang Noha

      9. Iaduwen Sises Krais sewesehda oh kamweitala aramas koluhla kan?

      9 Ahnsou dower powe, ni imwen mpen pahr 4,000 en mouren poadoapoad en aramas akan, War-o me inoukihdahr, pwarada. Mwekidiki limpoak laud ong aramas akan, Siohwa Koht kadarodo sapwellime Ohl, Iehros, nin sampah pwen matala nin duwen tomw ehu ong aramas dipan akan. (Sohn 3:​16) Sises Krais kin kansenamwahuwiala irail aramas dipan akan me kin kolukihla diparail kan oh pwosonki sapwellime tomw. Koaros aramas akan me inoukihda ahr mour ong Siohwa wiahla tohnpadahk ko en Sises me pepdaisla kin ekspiriens sawas oh kamweit me sohte imwi. (Madiu 11:28-30; 16:24)

Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
Log Out
Log In
  • Ponapean
  • Share
  • Me Ke Mwahuki
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Terms of Use
  • Privacy Policy
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Log In
Share