-
Pelien Kaudok Koaros Kin Kaperenda Koht?Kahn Iroir—1997 | April 1
-
-
pwuhko me adaneki Vicars of Christ—The Dark Side of the Papacy, Peter De Rosa kosoia: “Ni mwaren pope, [irail inquisitor kan] me pwukoahki wiewia lemei oh kawehla tiak en aramas marain nan poadoapoad en mouren [aramas].” Me pid duwen inquisitor menet Torquemada en Spain, De Rosa kosoia: “E idihdda nan 1483, oh e kaunda ni lemei erein sounpar eisek limau. Aramas kan me e kemehla mihmi ni uwen aramas 114,000 oh me 10,220 sang nanpwungarail isihsla.”
Mehlel, kaiden kaudek kan en Kristiandom kelepw me pwukoahki dipkihda inta. Nan nah pwuhko Pensees, sounpadahk en Prans Blaise Pascal kosoia: “Aramas inenin kin deila oh perenki wiahda soang suwed kan ma re kin kamehlele met kin utungada pelien lamalam.”
Sansalkihda Wahrail
Sang ni lamalam en Koht, pwe kaudek ehu en pwungla mwohwe sohte kin poahsonkihda ire ehute. Pwe kaudek ehu en kak pwungla, eh padahk kan oh wiewia kan anahne parekiong sapwelime Mahsan inting, Paipel. (Melkahka 119:160; Sohn 17:17) Wahn kaudek me Koht kin pwungki anahne parekiong kosonned en Siohwa Koht.
Nan ah padahk pohn Dohlo, Sises Krais kasalehda me pahn mie soukohp likamw kan me pahn kose me dene re kin wia wiliepen Koht. Sises mahsanih: “Kumwail kalekeikumwailsang soukohp likamw akan, me kin pwarodohng kumwail ni mwomwen sihpw, a loalarail re uhdahn rasehng kidien wel kan. Kumwail pahn esehkin irail arail wiewia. Pwe dah? Kumwail kak dolungasang wahn wain ni dihpw teketek, de kehngid ni tuhke leles? Tuhke mwahu kin wa mwahu, a tuhke sakanakan kin wa suwed. Tuhke mwahu sohte kin kak wa suwed, oh tuhke sakanakan sohte kak wa mwahu. Tuhke pwoaht me sohte kin wa mwahu kin paldi oh lekdekiong nan kisiniei. Eri, kumwail pahn esehki soukohp likamw akan mwomwen ar wiewia kan.” (Madiu 7:15-20) Mahsan pwukat kasalehda me kitail anahne pere kitail ni pali ngehn. Ele kitail pahn lemeleme me kaun en lamalam men de pwihn ehu kin pwung mwohn Koht oh Krais, ahpw e kak soh.
Anahnepen en Kanaiong
Mendahki ma pelien lamalam ehu kin kose me dene Koht kin pwungkin irail oh eh sounpadahk kan kin wadek iren Paipel kan, met sohte wehwehki me iei soangen kaudek me Koht kin pwungki. Eh kaun akan ele pahn wia mehkan me kapwuriamwei me mwomwen me Koht kin doadoahngkin irail. Ahpw mendahki met, kaudeko pahn likamwte, ni ah sohte kapwarehda wah kan me pwung mwohn Koht. Samworoun wunahni en Isip kan ni mwein Moses kin kak wia soang kapwuriamwei kan, ahpw ni mehlel Koht sohte kin pwungkin irail.—Eksodus 7:8-22.
Nan rahnwet me duwehte mahs, pelien lamalam tohto kin doadoahngki lamalam oh padahk en aramas ahpw sohte kin peikiong dahme Koht kin kupwurki me iei padahk mehlel. Ihme e keiou konehng, penew en Paipel: “Eri, kumwail kanahieng pwe emen de pitihkinkumwaildi loalokong widing mwahl en aramas akan, me re kin alehdi sang ni padahk kodoudou en mehn kawa ko, oh sang rehn ngehn suwed akan me kin kakaun wasa nin sampah, a kaiden sang rehn Krais.”—Kolose 2:8.
Mwurin ah kosoia duwen wah mwahu oh wah suwed, Sises mahsanih: “Kaidehn aramas koaros me kin likwerih ie ndinda, ‘Maing ei Kaun, Maing ei Kaun,’ me pahn pedolong nan Wehin Koht, pwe irail kan me kin kapwaiada kupwur en Semei me ketiket nanleng. Ni Rahnen Kadeiko eh pahn leldo, me tohto pahn ndahng ie, ‘Maing at Kaun, Maing at Kaun! Se kohpadahr ni mwaromwi; ni mwaromwi se kausekihsangehr tepil kan, oh se wiadahr manaman tohto!’ A ngehi I ahpw pahn ndahng irail, ‘I sohte mwahn esei kumwail. Kumwail kohkohweisang ie, pwe I sehsei kumwail, kumwail me mouren tiahk suwed kan!’—Madiu 7:21-23.
Kasawih Wah kan
Eri, e sansal me, e kesemwpwal en kilang wahn pelien lamalam kan mwohn atail kak inda me e pwung mwohn Koht. Karaspe ehu, pelien lamalam wet kin iang pidada pelien politic? Eri tehk mahsan pwukat, me kileledi nan Seims 4:4: “Mehmen me kin inengieng kompoakepahnki sampah wet, iei ih imwintihtien Koht.” Pil ehu, Sises kosoiahki sapwelime werek mehlel kan: “Duwehte ngehi me kaiden kisehn sampah, pil ih duwen irail, kaiden irail kisehn sampah.” (Sohn 17:16) Kaudek me pwung mwohn silangen Koht sohte kin iang pidada politic en sampah wet, me “kin mihmi pahn manaman en me suwedo,” ngehn soh sansal Setan me Tepel. (1 Sohn 5:19) Ahpw, kaudek me Koht kin pwungki kin lelepek utung sapwelime Wehi pahn kaundahn Sises Krais oh kin kalohki rongamwahuwo me pid koperment en nanleng.—Mark 13:10.
Pelien kaudek ehu kin pwung mwohn Koht ma e kin utungada sapeikiong kaundahn aramas? Pasepengo me sansal ma kitail kin kapwaiada kaweid en Pohl: “Eri, katamanki omw kohwa aramas akan re en dukiong arail kaun akan oh soumas akan, re en peikiong irail, oh kapwaiada soahng koaros me mwahu.” (Taitus 3:1) Ni mehlel, Sises kasalehda me nah werek kan anahne “kihong Sisar me uhdahn en Sisar, a ong Koht me uhdahn sapwelimen Koht.”—Mark 12:17.
Iaduwen ma kaudek ehu kin kangoangehkin towe kan en iang mahwinki wehi kan. 1 Piter 3:11 kangoangehkin kitail en “wia dahme mwahu” oh en “rapahki popohl ni eh kehl unsek.” Iaduwen kaudek ehu kak kaperenda Koht ma towe kan kin men kemehla tohn arail kaudek en ehu wei tohror nan mahwin? Tohn kaudek me Koht kin kupwurki kin sansalkihda sapwelime irair keiou kesemwpwal—limpoak. Oh Sises mahsanih: “Pwe ihme aramas koaros pahn esehki me kumwail nei tohnpadahk, ma kumwail pahn limpoakpene.” (Sohn 13:35) Limpoak wet weksang doulul kailok me kin mih nan mahwin kan en wehi kan.
Kaudek mehlel kin wekidala aramas kan me men mahwin en wiahla irail kan me kin poakohng popohl. Met kokohpadahr nan mahsan pwukat: “Eri, re pahn wekidohng neirail kedlahs akan ong ni mehn deipwel, oh neirail ketieu kan ong ni naipokos. Sohte ehu wehi pahn pwurehng pelianda ehu wehi, de pil kaunopada nair sounpei kan ong mahwin.” (Aiseia 2:4) Re sohte kin kapwiliwei lokaiahn kailok, ahpw irail ko me kin wia kaudek mehlel kin peikiong kehkehlik wet: “Ke pahn poakohng mehn mpomw duwen omw kin poakohng pein uhk.”—Madiu 22:39.
Irail ko me kin kaudek mehlel kin nantiong mourki kosonned ile kan en Siohwa Koht, ni arail kin sohte men alehda mour samin kan. Mahsan en Koht kosoia: “Kumwail sehse me aramas suwed kan sohte pahn iang sohsohki Weihn Koht? Kumwail dehr nan kapehd rotorot, pwe me kin nenek kan, me kin pwongih dikedik en eni kan, me kamwahl akan, me wia dipen Sodom kan, me lipirap akan, me noahroke kepwe kan, me kamomsakau kan, me karaunlikamw kan, oh me loallap suwed kan, re sohte pahn iang sohsohki Wehin Koht. Eri, ekei kumwail iang mihmi ni soangen aramas pwukat mahso, ahpw met kumwail mwakelekelsangehr dihp, oh kasarawihongehr Koht, oh pwunglahr rehn Koht ni mwaren atail Kaun Sises Krais oh ni Ngenen atail Koht.”—1 Korint 6:9-11.
Ahnsoun Wiahda Koasoandi Pwung
E kesemwpwal en kak kasawihada wekpeseng en kaudek likamw oh kaudek mehlel. Nan Paipel pwuhk en Kaudial, minimin en kaudek likamw koaros kin sansalda me iei “Papilon Lapalap,” emen lih en kamwahl ni karasaras me “nanmwarki kan en sampah kin nenekiong.” Lih menet dipkihda inta oh kin kolokol kep kohl ehu me “diren soang kasaut kan oh me samin kan en ah nenek.” (Kaudial 17:1-6) Sohte mehkot reh me Koht kin pwungki.
Met iei ahnsoun wiahda koasoandi me pwung. Ong irail me mehlel kan me mihmihte nan Papilon Lapalap, atail Sounkapikada limpoak kadarwei likwer wet: “Kumwail, nei aramas akan, kumwail tang! Kumwail tangasang! Kumwail dehr iang wia dipe kan, pwe kumwail en dehr iang lokolongki!”—Kaudial 18:4.
Ma komw men iang kaudek me kin kaperenda Koht, ke soh esehla Sounkadehde kan en Siohwa? Kasawih nomw Paipel oh kilang ma padahk kan en Sounkadehde kan kin pwungiong Mahsan en Koht. Kasawih pwehn diarada ma arail kaudek kin kapwarehda soangen wah kan en kaudek mehlel. Ma ke diarada me met ehi, ke diaradahr kaudeko me kin kaperenda Koht.
-
-
Koaros Pwukoahki Pein Ih Ong KohtKahn Iroir—1997 | April 1
-
-
Koaros Pwukoahki Pein Ih Ong Koht
“Eri, emenemen kitail uhdahn pahn wehkohng Koht duwen pein ih.”—ROM 14:12.
1. Keinapw dah kei me kohwong saledek en Adam oh Ihp?
SIOHWA KOHT kapikada tepin atail pahpa oh nohno, Adam oh Ihp, nin duwen aramas saledek kei. Mendahki re sohte manaman duwehte tohnleng kan, re wia kapikipik kei me loaloakong oh kak wiahda koasoandi pwung kan. (Melkahka 8:4, 5) Ahpw, saledek wet sohte kihong ira manaman en pein wia ara pwung. Ira pwukoahki ara wiewia ong ara Sounkapikada, oh kadaudekera kan koaros pil pwukoahki arail wiewia.
2. Siohwa pahn ahnsou keren wia kadeik dah, oh pwehkida?
2 Pwehki atail kerekerenlahng imwin koasoandi suwed wet, Siohwa pahn ketin kadeikada sampah. (Kaparekiong Rom 9:28.) Ahnsou keren, aramas kan me dohsang Koht pahn ale kadeikpen arail wiewia sang rehn Siohwa Koht pwehki arail kauwehla weren sampah, oh arail kauwehla mouren aramas, oh keiou pwehki arail kin kaloke sapwelime ladu kan.—Kaudial 6:10; 11:18.
3. Iaduwen atail ese me Koht pil kapwukoahki tohnleng kan arail wiewia kan?
3 Ni atail kin lelohng ire kansensuwed pwukat, e katapan ong kitail en medemedewe en Siohwa wiewia pwung kan rehn sapwelime ladu kan en mahs. Iaduwen Pwuhk Sarawi kak sewese kitail, en kihong atail Sounkapikada atail wiewia mwahu? Karaspe dahkei me pahn sewese kitail, oh menia me kitail en liksang dehr alasang?
Tohnleng Kan Pil Pwukoahki Pein Irail
4. Ia duwen atail ese me Koht kin kapwu koahki tohnleng kan arail wiewia kan?
4 Sapwelimen Siohwa tohnleng kan nanleng pil pwukoahki pein irail ong Koht duwehte kitail. Mwohn Nohliko ni mwein Noha, ekei tohnleng kan sapeik oh wia aramasala pwehn wendi rehn lih kan. Nin duwen tohnleng saledek kei, tohnleng pwukat kak wiahda koasoandi wet, ahpw re pwukoahki met ong Koht. Ni ahnsou me tohnleng sapeiko pwurela nanleng, Siohwa sohte mweidong irail ren pwurehng arail pwukoa kan. Tohnpadahk Sud padahkiong kitail me re “salkihdi selmete poatopoat nan wasa rotorot mosul pah, oh ketin nekinekid irail ong kadeikparail ni Rahn Lapalapo.”—Sud 6.
5. Pwupwudi dahieu me lelong Sehdan oh ienge ngehn saut kan, oh iaduwen arail peliendao pahn kopwungpwungla?
5 Irail tohnleng sapeik pwukat, de ngehn saut kan, kin wiahki Sehdan me Tepel arail kaun. (Madiu 12:24-26) Tohnleng suwed menet kin pelien ah Sounkapikada oh kin uhwong pwungen kaundahn Siohwa. Setan karehong tepin atail pahpa oh nohno en dipada, oh met imwikihla ara mehla. (Senesis 3:1-7, 17-19) Mendahki Siohwa mweidong Sehdan en kin kohkohseli nanleng erein ahnsoukis mwurin met, Paipel pwuhk en Kaudial kohpada me ni ahnsou me Koht kileledi, me suwed menet pahn lekdekdiong pohn sampah. Mehn kadehde kan kasalehda me met wiawi mwurinte Sises Krais ale manaman en kaunda Wehio nan 1914. Kedekedeo, Tepel oh nah ngehn saut kan pahn kasorala soutuk. Ni ahnsou me ireo me pid pwung en kaundahn lahng oh sampah pahn kopwungpwungla, ire wet me pid peliano eri pahn kopwungpwungla.—Sohp 1:6-12; 2:1-7; Kaudial 12:7-9; 20:10.
Sapwelimen Koht Ohlo Pwukoahki Pein Ih Ong Koht
6. Iaduwen Sises kin kilangwong pein ah wiewia ong Semeo?
6 Ia uwen mehn kalimeng mwahu me sapwelimen Koht ohlo, Sises Krais, ketikihda! Nin duwen ohl unsek men me duwehte Adam, Sises kin perenki wia kupwuren Koht. E pil perenki pein pwukoahki ah wiewia ni ah kapwaiada kosonned en Siohwa. Me pid duwen ih, sounmelkahkao ni pwung kohpada: “Maing ei Koht, ia uwen ei kin ngoangki kapwaiada kupwuromwien! I kin kolokol sapwelimeomwi padahk kan nan mohngiongiet.”—Melkahka 40:8; Ipru 10:6-9.
7. Ni e kapakap mwohnte ah mehla, dahme karehda Sises kak indahki mahsan ko me kileledi nan Sohn 17:4, 5?
7 Mendahki uhwong me Sises lelohng, e wiahte kupwuren Koht oh kolokol ah lelepek lau e mehla pohn tuhken kalokoloko. Ih eri pwainla pweinen tomwo pwehn pwainsapahl tohnsampah sang mehla me kohsang dipen Adam. (Madiu 20:28) Ihme karehda mwohnte ah pahn mehla, Sises kak kapakap koapworopworki: “I kasaledahr sapwelimomwi lingan nin sampah; oh I kaimwseklahr doadoahk kan me komw ketin kilelehiong ie. Maing Semei! Komw ketin kalinganaiehda mwohn silangomwi ahnsou wet, kalinganahkiniehda linganohte me I ahnekier ni ei patopato rehmwi mwohn sampah wet eh saikinte kepikipikda.” (Sohn 17:4, 5) Sises kak mahsani lokaia pwukat ong Semeo nanleng pwehki e pweida pahn kasongosong en pwukoahki ah wiewia ong oh Koht ketin pwungkin ih.
8. (a) Iaduwen Pohl kasalehda me emen emen kitail anahne wehkong Siohwa Koht pein kitail? (b) Dahme pahn sewese kitail en pwungla rehn Koht?
8 Me weksang ohl unseko Sises Krais, kitail soh unsek. Ahpw, kitail pwukoahki pein kitail ong Koht. Wahnpoaron Pohl mahsani: “Eri, kumwail-dahme karehda kumwail kin kadeikekihda riamwail souleng kan? Oh pil kumwail teikan-dahme karehda kumwail kin kauwehki riamwail souleng kan? Pwe kitail koaros pahn uh mwohn silangin Koht, pwe kitail en pakadeikda reh. Pwe Pwuhk Sarawi mahsanih, ‘Kaun-o ketin mahsanih, nin duwen ngehi Koht ieias, aramas koaros pahn kelepwikihdi mwohi, oh loh koaros pahn kadehdehda me ngehi iei Koht.’ Eri, emenemen kitail uhdahn pahn wehkohng Koht duwen pein ih.” (Rom 14:10-12) Pwe kitail en kak wia met oh Siohwa en pwungkin kitail, ni limpoak e ketikihong kitail atail insenmwakelekel oh sapwelime Mahsan sarawi, Paipel, pwehn padahkiong kitail dahme kitail en inda oh wia. (Rom 2:14, 15; 2 Timoty 3:16, 17) Isaneki mehkan me Siohwa ketikihda ni pali ngehn oh idawen atail insenmwakelekel me poahsonkihda Paipel pahn sewese kitail en pwungla rehn Koht. (Madiu 24:45-47) Sapwelimen Siohwa ngehn sarawi, de kehl manaman, kin wia utupen
-