-
Kepwehpwe Kak Wahdohng Komwi Nsenamwahu?Kahn Iroir—1998 | November 1
-
-
Kepwehpwe Kak Wahdohng Komwi Nsenamwahu?
Nanmwarki Solomon wehwehki duwen kesempwalpen mwohni. E ntingihdi: “Kamadipw kin kaperenihiuk, oh wain kin kansenamwahwihiuk, ahpw ke sohte kak paieki mehpwukat koaros ma sohte noumw mwohni.” (Eklesiasdes 10:19) Iang kompoakepahmw kan mwengemwenge kin kaperen, ahpw pwehn kak pwainda pilawa oh wain, komw anahne mwohni. Pwehki mwohni me kin pwainda kepwe kan, e kin “kak pwainda mehkoaros.”
MENDAHKI Solomon me inenen kepwehpwe, e wehwehki me mie soahng kan me kepwehpwe sohte kak pwainda. E pohnese me elen mouren en roporop en mwohni sohte kak kahluwalahng nsenamwahu. E ntingihdi: “Ma ke pahn poakohng mwohni, ke sohte mwahn pahn itarki; ma ke inengieng kepwehpwehla, ke sohte kak alehdi mehkoaros me ke anahne.”—Eklesiasdes 5:10.
Iaduwen ma aramas kepwehpwe men pahn pil kepwehpwehla laud sang met. Solomon mahsanih: “Ma ke kepwehpwehla, aramas me ke pahn kamwenge pahn pil tohtohla.” (Eklesiasdes 5:11) Nindoken en aramas men “soahng mwahu kan” de kepwe kan wie tohtohla, e pahn anahne aramas tohto pwehn apwalih kepwe pwukat. Sounonehda kan, sounapwalih ihmw kan, lidu kan, sounperepen ah kepwe kan pwe e de pirapla, oh meteikan—koaros anahne ale pweinen arail doadoahk. Pwehki met, mwohni laud pil anahn.
Soahngen irair wet kin kak kamwekidih en emen nsenamwahu. Sounpoadoapoad en Krihk Xenophon, me momour nan senturi kapahieu B.C.E. ntingihdi dahme emen ohl semwehmwe ahpw uhd kepwehpwehla koasoia:
“Dahme ke lemeleme . . . me uwen tohtohn soahng kan me I ahneki, I pahn mour peren?” E pousehla koasoia, “Ke sohte wehwehki me I sohte ekiste diarada peren en mwenge oh nim oh meir ahnsouwet sang ahnsou me I semwehmwe. Soahng ehute me I alehsang ahneki soahng tohto iei me I pwukoahki en apwalih me tohto, kihwei soahng tohto ong mehteikan, oh ahneki apwal en apwalih kepwe tohto sang me I ahneki mahso. Pwe ahnsouwet lidu tohto kin peki rehi mwenge, me tohto kin peki rehi mehn nimpil, oh me tohto likou, nindoken ekei kin anahne toahkte kan; oh emen wiahiong ie ehu soai me dene kidienwel peiong nah sihpw kan, de nah kou pwupwudisang pohn kodoken dohl oh mehla, de koasoia me dene soumwahu ehu kemehla kou kan. Oh ihme ong ie . . . e mwomwen me I ahneki kahpwal tohto ahnsouwet pwehki ahi kepwe kan sang mahso ni ahi semwehmwe.”
Ehu kahrepe aramas kan kin rapahki en kepwehpwehla iei pwehki irail kin perenkihda dahme Sises Krais kin kahdaneki “anahn en sampah kan oh poakepen dipwisou kan.” (Madiu 13:22) Kepwe pwukat kin pitihdi irail pwehki kepwe pwukat me re kin nantiong en rapahki, sohte kak kihong irail nsenamwahu me re raparapahki en diarada. Re kin medemedewe me dahme kepwe malaulau kan sohte kak pwainda, eri ahneki kepwe tohto kak pwainda mehpwukat. Ihme re kin nannanti en alehda kepwe tohto.
Limpoak ong Mwohni Sohte Kin Kahluwalahng Nsenamwahu
Ohl kepwehpwe men ah kin nohn nsenohkihla ah dipwisou kan kin kak irehdi ih sang en meir nsenamwahu. Solomon ntingihdi: “Mweinele aramas emen me kin doadoahk sohte pahn itar kene mwenge, ahpw e pahn meirla nsenamwahu. Ahpw me kepwehpwe ahneki soahng tohto me kahrehda eh pahn kin pepehd oh wie pwunopwunod.”—Eklesiasdes 5:12.
Ni en emen kin pwunod daulihla pwe e de luhssang ah kepwe kan, e sohte pahn ihte sohte kak meir. Ni ah koasoiahda duwen emen me kin lehki ah kepwe kan, Solomon ntingihdi: “Kitail kin momour nan rotorot oh pahtou, pwunod, lingeringer, oh soumwahu.” (Eklesiasdes 5:17) Aramas menet sohte kin nsenamwahuki ah kepwehpwe, ahpw e kin mwenge ‘ni pahtou,’ likamwete e kin peirinki mwohni me e anahne pwainkihda kene mwenge. Soahngen lamalam sapwung wet kak kahrehong en soumwahuda. Ah soumwahu pahn uhd kalaudehla en aramas menet pwunod, pwehki met pahn irehdi ih sang alehda kepwe tohto.
Ele met katamankin komwi dahme wahnpoaron Pohl ntingihdi: “Ahpw irail kan me men kepwehpwehla kin pwupwudiong nan songosong oh lohdiong nan lidip en ineng pweipwei oh keper tohto, me kin kauweirailla. Pwe limpoak ong mwohni, iei tepin soangen suwed koaros. Mie ekei me kin inenen kasikasik en naineki mwohni, eri, re ahpw. . .kauwehkihla mohngiongarail soangen kapahtou tohtohie.” (1 Timoty 6:9,10) Ni arail kin raparapahki mwohni, aramas kin wiahda likamw kan, lokaia likamw, netiki paliwararail ong tiahk en nenek, oh pil kin kak kamaramas. Imwilahn met iei emen aramas kin lellohng medek en pelien pepehm, war, oh ngehn pwehki e kin kasikasik en naineki mwohni tohto. Ih soahng pwukat me pahn kahluwalahng nsenamwahu? Uhdahn soh!
Nsenamwahuki Dahme Kitail Ahnekiehr
Mie soahng tohto me Solomon kak ndahki duwen lamalam toupahrek ong kepwe kan. E ntingihdi: “Kitail pahn mweselsang nin sampah duwehte atail pwarodohng nin sampah-me sohte atail mehkot. Mehnda atail doadoahk laud, sohte mehkot kitail kak wa kohkohla. Eri, iet dahme I diaradahr: me keieu mwahu aramas en kin mwengemwenge oh niminim oh pereperenki dahme e koadoahkihadahr nan mour mwotomwot wet me Koht ketikihong; iei met imwilahn mour en aramas.”Eklesiasdes 5:15, 18.
Mahsan pwukat kasalehda me nsenamwahu sohte kin poahsoanda pohn nannanti en kihpene kepwe kan ong ahnsou ehu me ele kitail pahn mehsang. Keieu mwahu iei en nsenamwahuki oh perenki wahn atail doadoahk laud. Wahnpoaron Pohl kasalehda soahngen lamalamohte nan nah kisinlikou sarawi ong Timoty, me mahsanih: “Dahme kitail wahdohng nin sampah wet? Sohte! A dahme kitail pahn wahsang nin sampah wet? Pil sohte! Eri, ma kitail tungoalenki kisin tungoal akan oh likou, met e itarohng kitail.”—1 Timoty 6:7, 8; pil tehk Luk 12:16-21.
Mehn Kapir ong Nsenamwahu
Solomon ahneki kepwe tohto oh pil erpit sang rehn Koht. Ahpw e kin kadokehpene nsenamwahu oh erpit, kaidehn nsenamwahu oh mwohni. E mahsanih: “Meid kaperen ong aramas me kin loalokongla-oh dehdehkihla. Met me mwahusang silper, pwe me katep laud ong uhk sang kohl. Kupwurokong kesempwal sang mehlel takai kesempwal kan; sohte mehkot me ke pahn mwahuki me kak pahrekiong kesempwal en kupwurokong. Kupwurokong kin kihong uhk ke en mour werei, oh kepwehpwe, oh wahun. Kupwurokong kak kaparanda omw mour, oh kahluwaiuk pwe ke en dehr perki mehkot. Irail kan me loalokonglahr kin pereperen; kupwurokong pahn kihong irail mour.”—Lepin Padahk 3:13-18.
Dahme karehda erpit me kesempwalsang kepwe kan? Solomon ntingihdi: “Oh pahn doareiuk duwehte omw naineki mwohni. Kupwurokong kin doandoareiuk-met iei kamwahupen erpit.” (Eklesiasdes 7:12) Nindoken mwohni kin kak wia mehn pere ehu, ni en me nainekio kin kak pwainda dahme e anahne, erpit de kupwurokong kak pere emen aramas sang en wiahda soahng keper kan me pahn kauwehla ah mour. Erpit mehlel de kupwurokong sohte pahn ihte doare emen sang en mehla mwadang ahpw, pwehki e kin poahsoanda pohn lemmwin Koht, e pahn kahluwalahng mour soutuk.
Dahme karehda erpit sang rehn Koht kin kahluwalahng nsenamwahu? Pwehki nsenamwahu mehlel kin kak kohsang rehn Siohwa Koht kelehpw. Dahme wiawiher mahso kasalehda me nsenamwahu mehlel ihte kak kohsang peikiong me Keieu Ileileo. Nsenamwahu poatopoat kin poahsoanda pohn ahneki nanpwung mwahu rehn Koht. (Madiu 5:3-10) Ni atail kapwaiada dahme kitail sukuhlkisang atail onop Paipel, se pahn alehda “erpit sang powe.” (Seims 3:17) E pahn kihong kitail nsenamwahu me kepwe kan sohte kak wahdo.
-
-
Iunis Oh Lois Sounpadahk kei Me Wia Mehn Kalimeng MwahuKahn Iroir—1998 | November 1
-
-
Iunis Oh Lois Sounpadahk kei Me Wia Mehn Kalimeng Mwahu
Nin duwen sapwellimen Siohwa ladu kan, sukuhlkihong neitail seri kan Pwuhk Sarawi kin wia pwukoah toutou ehu. Pil nan irair kan me keieu mwahu, pwukoah wet kin audaudki soahngen mehn koarompwa koaros oh kahpwal kan. Met kin keieu apwal ma pahpa de nohno Kristian ahpw ah pwoudo soh. Soahngen irair wet sohte kapw. Pwuhk Sarawi padahkihong kitail duwen emen nohno me mih nan soahngen irair wette nan senturi keieu C.E.
-