Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • Iaduwen Sises Kak Wekidala Ahmw Mour?
    Kahn Iroir—1999 | December 1
    • Sapwellime Wiewia kan

      Sises sohte kin ihte padahngki padahk mehlel duwen iaduwen en kasalehda limpoak ahpw e kin pil kapwaiada dahme e padahngki. Karasepe ehu, e kin mwohneki mahs anahn en meteikan sang pein ah anahn akan. Ehu rahn Sises oh sapwellime tohnpadahk kan inenen soupisengkihla sewese aramas akan me kahrehda sohte arail ahnsou en pil mwenge. Sises wehwehki me sapwellime tohnpadahk kan anahne en ekis kommoal, oh wairaillahng wasa kis me ren kelehpwla. Ahpw ni ahnsou me re lel wasao, re diarada pokon en aramas ehu awiawih irail. Ia pahn omw pepehm ma komw kilangada pokon en aramas ehu me kasik ken doadoahk ni omw lemeleme me komw anahne ekis kommoal? Eri, Sises “kupwurohkinirailla” oh “tepihada kawehwehiong irail soahng tohto.” (Mark 6:34) Ah kin nsenohki meteikan kin ahnsou koaros kamwekid Sises en sewese irail.

      Sises kin wiahiong aramas akan laud sang ihte padahk ohng irail. E pil kin ketikihda sawas kan me kin doadoahk. Karasepe ehu, ni ehu ahnsou e kamwengehla aramas tohto sang meh 5,000 me kin rongorong ah padahk lao soutikpene. Mwurinte met, e kamwengehla pil ehu pokon kalaimwun​—⁠ahnsouwet aramas tohto sang meh 4,000​—⁠me wie rongorong ah padahk erein rahn siluh oh solahr kanarail mwenge. Tepin ahnsowo, e doadoahngki lopwon en pilawa limau oh mwahmw riemen, oh ahnsoukis mwuri, e doadoahngki lopwon en pilawa isuh oh kisin mwahmw malaulau kei. (Madiu 14:​14-22; 15:​32-38) Manaman kapwuramwei kei? Ei, Sises wie emen sounwiahda manaman kapwuriamwei kan.

      Sises kin pil kamwahuwiala me soumwahu tohto. E kapehdpeseng me maskun kan, kamwahuwiala me mwoator kan, me tokutok kan, oh me salongpon kan. E pil kin kaiasada me melahr akan! (Luk 7:22; Sohn 11:​30-45) Pak ehu emen me tokutok pekih reh: “Maing, ma komw ketin kupwurki, komw kak ketin kamwakeleiehda.” Iaduwen Sises mwekidiki met? “E ketin kupwurehla oh ketin kapahla nin limeo oh doahke, mahsanih, ‘Iei, I mwahuki. Nna, mwakelekelda.’” (Mark 1:​40, 41) Sang ni soahngen manaman pwukat, Sises kasalehda sapwellime limpoak ong aramas akan me kin lokolok.

      Komw kin apwalki kamehlele sapwellimen Sises manaman kan me e ketin wiahda? Ekei sohte kin kamehlele met. Ahpw, tamataman me, Sises kin ketin wiahda sapwellime manaman kan mwohn wehipokon. Pil irail kan me kin uhwong ih, me kin songosong en rapahkihda ah sapwung ahnsou koaros, sohte kak kahmahmkihla me e wia emen me kin wiahda manaman kapwuriamwei kan. (Sohn 9:​1-34) Pil ehu, mie karepen sapwellime manaman kan. Re sewese aramas kan en esehkin ih me iei Meno me Koht ketin poaronehdo.​—⁠Sohn 6:14.

      Ni ah kin ketin wiahda manaman kapwuriamwei kan, Sises sohte kin rapahki ndand ong pein ih. Ahpw, e kin kalinganada Koht, Utupen ah manaman. Nan Kapernaum mie pak ehu me e ketiket nan ihmw ehu me dirkihla aramas kan. Emen ohl mwoator men mwahula sang ah soumwahuwo ahpw e sohte kak pedolong nan ihmwo. Ihme, kompoakepah kan kihong ih pohn roh ehu oh kakihrdi ih nan pwoahr ehu pohn ihmwo. Ni ah kilangada arail pwoson, Sises kamwahuwiala me mwoatoro. Imwilahn met, aramas kan “kapinga Koht” oh ketihtihki: “Se saikinte kilangada mehkot me duwehte met.” (Mark 2:​1-4, 11, 12) Sapwellimen Sises manaman kapwuriamwei kan kin wahdo kaping ong Siohwa, ah Koht, oh sewese irail ko me anahne sawas.

      Ahpw, manaman en kamwahuwiala me soumwahu kan, kaidehn me keieu nan sapwellimen Sises doadoahk en kalohk. Emen me ntingihdi mouren Sises kawehwehda: “A mepwukat ntingdier pwe kumwail en pwoson me Sises iei ih me Mesaia, Sapwellimen Kohto; oh pwe, ni amwail pwoson, kumwail en ahneki mour ni mware.” (Sohn 20:31) Ei, Sises ketido sampah pwe aramas akan me pwoson en kak ahneki mour.

      Sapwellime Meirong

      ‘Sises ketido sampah?’ komw kak kalelapak. ‘Iawasa e kohsang ie?’ Pein Sises mahsanih: “Pwe I kohdihdo sang nanleng pwe I en kapwaiada kupwur en ih me ketin kadariehdo, a kaidehn pwe I en wia nsenei.” (Sohn 6:​38) E momour nanleng mwohn e wia aramasala nin duwen sapwellimen Koht Ohl Iehros. Ia kupwuren Meno me poaronehdo ih sampah ahnsouwo? “Pwe iei uwen Koht eh ketin loalloale sampah, me e ketikihdohki Sapwellimen Iehros,” Sohn mahsanih, emen sounnting kan en Rongamwahu ko, “pwe mehmen me kin pwosonla ih en dehr salongala, a en ahneki mour soutuk.” (Sohn 3:​16) Iaduwen met kak wiawi?

      Paipel kasalehda iaduwen mehla lelohngehr tohnsampah. Tepin pwopwoudo alehsang rehn Koht mour iangahki koapworopwor en mour kohkohlahte. Ahpw, re pilada en uhwong ara Sounkapikadao. (Senesis 3:​1-19) Imwilahn uhwong wet, tepin pwopwoudo dipada, kadaudok kan en Adam oh Ihp sohsohkihda mehla. (Rom 5:12) Pwehn kihong tohnsampah mour mehlel, dihp oh mehla anahne en sohla mie.

      Sohte saintis men me kak kihsang mehla ni wiepen pelien sains kan. Ahpw, Sounkapikadahn tohnsampah sapwellimanki koasoandi kan en kaunsekehla aramas peik kan pwe ren kak mour kohkohlahte. Nan Paipel, koasoandi wet kin adaneki tomw. Tepin pwopwoudo netikihla pein ira oh neira seri kan en kaliduhla pahn dihp oh mehla. Re wiliankihdi mour nin duwen aramas unsek kan me kin peikiong Koht ong mour uhtohr sang Koht, ni ara wiahda pein ara koasoandi kan ong dahme pwung oh dahme sapwung. Pwehn pwain sapahldo mouren aramas unsek, mie pweipwei ehu me anahne pweipweila me pahn pahrekiong mouren aramas unseko me tepin atail pahpa oh nohno kasalongehla. Pwehki aramas sohsohkihda sohunsek, re sohte kak kihda pweipwei wet.​—⁠Melkahka 49:⁠7.

      Ihme Siohwa Koht ketikihda sawas. E keseula mour unsek en Sapwellime Ohl Iehroso ong nan poahsoan en meipwon men, me kaipwihdi Sises. Sounpar eisek samwalahro, ele komw pahn soikala me meipwon sohte kak neitik. Ahpw, nan rahnwet, saintis kan kin kak “clone” mahn akan (“clone” wehwehki kihsang wasa me kolokol map en paliwar oh padok ong nan ehu paliwar tohrohr pwehn wiahda soangen mwomwen paliwarohte) oh ale genes en emen mahn keseulahng nan emen mahn tohrohr. Eri, ihs me kak ni pwung peikasalki erpit en Sounkapikadao en pil wia mehkot kapwuriamwei oh tohrohr sang dahme kin kalapw wiawi me pid kaparahda aramas?

      Pwehki mieier emen me ahneki mour unsek, pweinen pwainsapahldo tohnsampah sang dihp oh mehla kakehr wiawi. Ahpw, seri pwelelo me ipwidi pohn sampah me iei Sises anahne en keirada wiahla “toahkte” me kak ketikihda “wini” en kamwahuwiala kahpwal kan en tohnsampah. E ketin wia met ni ah ketikihda mour ehu me unsek, oh sohte dipe. Sises sohte ihte kilang lokolok en tohnsampah pahn dihp ahpw e pil pehm soahng kan me tohnsampah sohte kak wia pwehki re wia aramas kei. Met kahrehong en wia toahkte men me kin inenen limpoak. (Ipru 4:15) Ah kin ketin kamwahuwiala aramas akan ni ahnsou me e ketiket pohn sampah kin kadehdehda me e kupwurki oh sapwellimanki manaman en kamwahuwiala me soumwahu kan.​—⁠Madiu 4:23.

      Mwurin ah kalohk sounpar siluh elep pohn sampah, irail kan me kin uhwong Sises kemehla ih. E kasalehda me aramas unsek men kak peikiong Sounkapikadao mendahki kasongosong kan me keieu laud. (1 Piter 2:22) Ah mour unsek nin duwen aramas men me e ketin meirongkihla wiahla pweinen tomwo, me kak pwainsapahldo tohnsampah sang dihp oh mehla. Sises Krais mahsanih: “Iet limpoak me keieu laud me emen kak ahneki ong kompoakepah kan, ma e pahn tounmeteikihla eh mour pwehki kompoakepah ko.” (Sohn 15:13) Rahn siluh mwurin ah mehla, Sises iasadahng mouren ngehn, oh wihk kei mwuri e kohdala nanleng pwehn ketikihong Siohwa Koht pweinen tomwo. (1 Korint 15:⁠3, 4; Ipru 9:​11-14) Ni a ketin wia met, Sises kakehr kadoadoahkohng kesempwalpen sapwellime meirong tomw ong irail ko me idawehnla ih.

      Komw pahn men paiekihda elen kamwahula wet en pali ngehn, pali en pepehm, oh paliwar? Pwehn wia met, komw anahne pwoson Sises Krais. Dahme komw soh pein kohdo rehn “Toahkte Lapalapo”? Komw kak wia met ni omw pahn sukuhliki duwen Sises Krais oh sapwellime pwukoah en doarehla tohnsampah lelepek kan. Sounkadehdehn Siohwa kan pahn perenki sewese komwi.

  • Sounkapikada Kak Ketikihong Wehwehn Ahmw Mour
    Kahn Iroir—1999 | December 1
    • Sounkapikada Kak Ketikihong Wehwehn Ahmw Mour

      “Mepwukat koaruhsie en kapinga mwaren Siohwa! E ketin mahsente, a re wiawihda.”​—MELKAHKA 148:​5, New World Translation.

      1, 2. (a) Mehnia peidek kitail pahn koasoiapene? (b) Iaduwen oaralap en kapikada kin pidada peidek en Aiseia?

      “KE saikinte esehla?” Peidek wet kin ihte kahrehong aramas tohto en sapeng, ‘Esehla dah?’ Ahpw peidek wet inenen kesempwal. Oh kitail kak kilang kesempwalpen pasepeng en peidek wet ni atail pahn sukuhliki mengihtik kan me pid oaralap wet me pwarada nan irelaud 40 nan pwuhken Aiseia. Aiseia, emen ohlen Ipru en mahs mahsie, ntingihdi peideko, eri peidek wet wia peidek mering ehu. Ahpw, peidek wet kin pid duwen atail ahnsou, oh e kin pid duwen wehwehn atail mour.

      2 Pwehki peideko me inenen kesempwal, kitail anahne en tehk kanahieng peidek wet me ntingihdi nan pwuhken Aiseia 40:28 (NW): “Ke saikinte esehla? Ke sohte kin rong? Me Siohwa, iei Koht soutuk; iei ih me ketin kapikada sampah pwon.” Eri, en ‘esehla’ kin wehwehki en esehla ih me wie Sounkapikpen sampah, oh iren Paipel kan me ntingihdi mwohn oh mwurin iretikitik 28 kin kasansalehda me met kin pidada kaidehn sampahte. Iretikitik riau mwowe, Aiseia ntingihdi duwen usu kan: “Kumwail kilengdalahng pahnlahng! Ihs me ketin wiahda usu kan me kumwail kilikilang? Iei ih me kin ketin kawekaweid irail duwehte karis en sounpei ehu, iei ih me ketin mwahngih uwen tohtohn irail. . . Iei duwen lapalap en sapwellime manaman​—⁠sohte ehu rehrail kak salongala!”

      3. Mendahki ke ese duwen Sounkapikada, dahme kahrehda ke men kalaudehla omw esehla ih?

      3 Ei, peidek wet “Ke saikinte esehla?” kin pid duwen Sounkapikpen audepen lahng oh sampah. Ele mwein ke kamehlele me Siohwa Koht iei “ih me ketin kapikada sampah pwon.” Ke pil mwein ese duwen sapwellime irair kan oh wiewia kan. Ahpw iaduwen ma ke pahn tuhwong ohl emen de lih emen me kin peikasalki ma mie Sounkapikada de soh, oh ni sansal, aramaso kin sehse duwen sapwellimen Koht irair kan? Met sohte pahn wia mehkot kapwuriamwei, pwehki mie aramas rar rar kei me sohte kin ese de kamehlele me mie Sounkapikada.​—Melkahka 14:1; 53:1.

      4. (a) Dahme kahrehda e konehng kitail en medemedewe duwen Sounkapikadao ni ahnsowet? (b) Peidek dah kei me palien sains sohte kak sapengla?

      4 Palien sukuhl kan kin kahrehong tohnsukuhl tohto en peikasal ma palien sains pahn (de pahn diarada) pasepeng kan ong peidek kan me kin pid iaduwen audepen lahng oh sampah oh mour tepida. Nan pwuhk ehu me oaralap koasoia The Origin of Life (uhdahn oaralap ni lokaiahn Prans: Aux Origines de la Vie), sounnting kan, Hagene oh Lenay, koasoia: “Nan tepin senturi en riesek ehu wet, aramas akan kin akpwungkihpene duwen iaduwen tepin mour ah miehla. Kahpwal wet sohte mengei en kapwungala, me kahrehda anahnepen petehk keneinei kan nan soangen mehn kasukuhl koaros, sangete mehkan me pid tehlap en nan wehwe lelahng soahng kan me tikitik me sohte sansal ong masatail.” Ahpw lel ni kaimwiseklahn pali nan pwuhk wet, re wehkada me “Peideko Wie Momourte” oh koasoia: “Kitail tehkehr kanahieng ekei pasepeng kan me pid palien sains ong peideko: Iaduwen mour ah tepidohng sampah? Dahme kahrehda mour ah miehla? Mie kahrepen atail mour? Palien sains sohte kak sapeng peidek pwukat. Palien sains kin ihte tehk duwen ‘iaduwen’ mehkan kin wiawi. Peidek riau pwukat: ‘iaduwen . . . ?’ oh ‘dahme kahrehda . . . ?’ me wekpeseng. . . . Peidek me tepikihda ‘dahme kahrehda,’ padahk kan en aramas, pelien lamalam, oh ​—keieu kesempwal⁠—pein emenemen kitail anahne rapahkihda pasepengpen peidek pwukat.”

      Rapahki Pasepeng kan oh Kahrepe kan

      5. Soahngen aramas dah kei kak paiekihda ahr pahn sukuhliki duwen Sounkapikadao?

      5 Ei, kitail men wehwehkihla ia kahrepen mour​—oh pil dahme kahrehda kitail mihmiehki. Kitail pil men sewese aramas akan me saikinte kamehlele me mie Sounkapikada oh sohte ese duwen sapwellime wiewia kan. De medemedewe duwen irail aramas akan me tikida sukuhliki duwen Koht ni ahl ehu me weksang dahme Paipel kin kasukuhlikihong kitail. Aramas lik kei me tikida nan sahpw en Orient de wasa teikan me pali moron aramas sohte kin kamehlele Koht nin duwen emen me sapwellimaniki irair kan. Ong irail, lepin lokaia “koht” kin wehwehki kehl de irairte. Re saikinte ‘esehla Sounkapikadao’ de sapwellime wiewia kan. Ma irail oh pil aramas rar kei me kin ahneki madamadau wet pahn kak ale sawas en kamehlele me mie Sounkapikada, re kak ale pai laud, iangahki mour soutuk! Re pil kak alehdi mehkot me tohto sohte kin ahneki​—wehwehn mour oh nsenamwahu mehlel nan arail mour.

      6. Iaduwen mour en aramas akan nan rahnpwukat kin duwehte dahme Paul Gauguin lelohng oh kin pid ah mahlen?

      6 Karasepe ieu: Nan pahr 1891, Sounmahlen men me kohsang Prans, Paul Gauguin, kohla French Polynesia pwe e men rapahki mour me mie katepe nan paradais. Ahpw pwehki e kin kalapw wia dihpen nenek, met kahrehong ih oh meteikan en soumwahuda. Ni ah pehmadahr me mehla kerendohng mwohn mese, e mahlenihada mahlen laud ehu me likamwete e kawehwe me ‘mour wia mehkot me sohte me kak wehwehki.’ Ke ese dahme Gauguin kahdaneki ah mahlen? “Iawasa Kitail Kohsang Ie? Dahkot Kitail? Iawasa Kitail Pahn Kohla Ie?” Mwein ke pil kin rong aramas teikan wia peidek kan duwehte peidek pwukat. Aramas tohto kin wia peidek pwukat. Ahpw ni ahnsou me irail sohte kak diarada pasepeng kan me kak kaitarala arail peidek me pid ia katepen mour, iawasa re kak kohla pwehn sapengla peidek pwukat? Re kak ahneki madamadau me arail mour sohte kin weksang mour en mahn akan.​—2 Piter 2:​12.a

      7, 8. Dahme kahrehda repenpen pelien sains sohte itar?

      7 Komw kak wehwehki ia kahrepe sounpadahk en “physics” (physics wehwehki onop en kosonned akan me pid mwekid en sampah) Freeman Dyson ntingihdi met: “Ahi madamadau kin duwehte aramas tohto ni ahi men wehwehki duwen pasepengpen peidek kan me Sohp wia mahs: Dahme kahrehda aramas akan kin lelohng kalokolok? Dahme

Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
Log Out
Log In
  • Ponapean
  • Share
  • Me Ke Mwahuki
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Terms of Use
  • Privacy Policy
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Log In
Share