Iren Sawas kan ong Doaropwehn Kasukuhl ong Mihting en Mour oh Kalohk
January 1-7
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | MADIU 1-3
‘Wehin Nanleng Kerendohr’
nwtsty-E mehn onop kan ong Md 3:1, 2
kalohk: Ni lokaiahn Krihk e kin uhdahn wehwehki “en lohkihda duwehte emen me kin pakapakair ong wehipokon.” E kin pidada mwomwen eh lohkihda: e kin kalapw wehwehki padahk ong wehipokon a kaidehn ong kisin pwihn ehu.
Wehi: Lepin lokaiahn Krihk ba·si·leiʹa, tepin pwarada wasaht oh e kin wehwehki koperment me nanmwarki men kin kakaun iangahki wasa oh aramas akan me mi pahn kaundahn nanmwarki men. Lepin lokaiahn Krihk wet pwarada pak 162 nan Palien Paipel ni Lokaiahn Krihk, meh 55 dierek nan pwuhken Madiu oh pali laud en mepwukat kin pidada sapwellimen Koht kaunda nanleng. Madiu kalapw doadoahngki lepin lokaia wet me kahrehda nah pwuhken Rongamwahwo ele kak adaneki Rongamwahu en Wehio.
Wehin nanleng: Lepin lokaia pwukat pwarada pak 30 samwa oh ihte nan Rongamwahu en Madiu me e pwarada. Nan Rongamwahu en Mark oh Luk, lepin lokaia me duwehte “Wehin Koht” kin kadoadoahk, e kin kasalehda me “Wehin Koht” kin ketiket oh kin kakaun sang nanleng.—Md 21:43; Mr 1:15; Lu 4:43; Da 2:44; 2Ti 4:18.
kerendohr: Met kin wehwehki me Kaun en Wehin nanleng ni ahnsou kohkohdo pahn kereniong pwarodo.
nwtsty-E kilel oh kisin kasdo kan
En Sohn Sounpapidais Likou oh Mwomwe
Sohn kin likawih likou puhp ehu me wiawihdahsang wunen kamel oh pirapirki kateng en kilin mahn, me kak kadoadoahk ong wahda kepwe tikitik kan. E duwehte likou me soukohp Elaisa kin likawih. (2Na 1:8) Wunen Kamel iei likou mosul me aramas semwehmwe kan kin likawih. Weksang met, me kepwehpwe kan kin likawih likou puhp kansenamwahu kan me wiawihkihda silik de linen. (Md 11:7-9) Pwehki Sohn ipwidi nin duwen mehn Nasaraid men, ele sohte pak ehu pitenmoangeo seiseila. Ele eh likou oh mwomweo kasalehda me e kin mourki mour me sohte kedirepwki wiewia kan me sohte uhdahn kesempwal oh uhdahn poadidiong wia kupwuren Koht.
Loukust kan
Nin duwen me Paipel kin doadoahngki, lepin lokaia “loukust kan” kak wehwehki soangsoangen mensiek kan me sikerail kan mwotomwot, de arail mehn pepehm kan, ahpw mehlel mensiek kan me kin mwutumwut pihrsang ehu wasa kolahng ehu wasa. Nin duwen me ehu roporop nan Serusalem kasalehda, mie persent 75 en protein nan paliweren loukust en nan sapwtehn kan. Ma e pahn wiawihda ong mwenge rahnpwukat, moangeo, neh ko, eh pehnpihr ko, oh kanengen nan kapehdeo kin kohsang. Wasa me kin luhwehdi iei paliwereo, ke kak kang amas de kuk. Re kin nda me nemenemen mentikitik pwukat duwehte nemenemen likedepw de elimoang oh protein kin laud loale.
Sukehn Loangalap en Nanwel
Kilel kan wasaht kin kasalehda pahs me loangalap en nanwel kan wiahda (1) oh me audaudki sukehn loangalap (2). Sukehn loangalap me Sohn kin kang ele wiawihda sang rehn soangen loangalap en nanwel me adaneki Apis mellifera syriaca, me uhdahn kohsang wasao. Soangen mahn lemei wet ahn momour nan wasa karakar, wasa ngalangal en sapwtehn en Sudia ahpw e sohte mwahu aramas akan ren kakairada soangen mahn wet. Ahpw, tepida sang nan pahr 800 samwa Mwohn Krais, aramas akan me mihmi nan Israel kin kihong sukehn loangalap nan mehn doudou kan me wiawihkihda pwehl. Tohtohn luhwen pahs pwukat dierekda nanwerengen kahnimw ehu (me met kin adaneki Tel Rehov), me mi nan Wahun Sordan. Sukehn loangalap sang pahs pwukat wiawihda sang soangen loangalap me mwomwen kin pekederlongodo sang wasa me met kin adaneki Turkey.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
nwtsty-E mehn onop ong Md 1:3
Damar: Tepin lih nanpwungen lih limen me kileldi nan irekidien en Mesaia peneinei nan pwuhken Madiu. Meh pahmen teiko iei Reap oh Rud, ira koaros kaidehn lihen Israel kei (ire. 5); Padsipa en “Uraia eh pwoud” (ire. 6); oh Mery (ire. 16). Lih pwukat wiahda soahng kaselel kei me kahrehda irail iang wia kisehn kadaudok en Sises pwe ma soh ohlte me pahn wia irekidien peneinei en Mesaiao.
nwtsty-E mehn onop ong Md 3:11
papidaisih kumwail: De “kaduhdi kumwail.” Lepin lokaiahn Krihk ba·ptiʹzo wehwehki “en kaduh; en kaduhdi.” Ekei kawehwehn Paipel kan kin kasalehda me papidais kin anahne paliwaro pwon en duhdi. Nan ehu ahnsowo, Sohn wiewia papidais nan wasa ehu nan Wahun Sordan me karanih Salim “pwehki pihl tohto mie wasao.” (Soh 3:23) Ni ahnsou me Pilip papidaisihala ohlen Idiopiao, ira koaros “ketidilahng nan pihlo.” (Wi 8:38) Lepin lokaiahn Krihkohte kadoadoahk nan Septuagint nan 2Na 5:14, (NW) ni ahnsou me e kawehwehda Nahman eh “duhdi pak isuh nan Pillap Sordan.”
January 8-14
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | MADIU 4-5
“Mehn Kasukuhl kan Sang en Sises Kapahrek en Pohn Dohl”
(Madiu 5:3, NW) “Meid pai irail me kin pohnese me irail anahne Koht, pwe arail wehi iei Wehin nanleng.
nwtsty-E mehn onop ong Md 5:3, NW
Meid pai: Kaidehn soangen nsenamwahu ehu me duwehte aramas emen pereperenki ahnsou mwahu ehu. Ahpw, ni ahnsou me e kin kadoadoahk ong aramas, e kin pid pepehm en emen me Koht ketin kapaiahda oh kin pehm sapwellime kupwuramwahu. Lepin lokaiao pil kin kadoadoahk pwehn kawehwehda sapwellimen Koht oh Sises lingan nanleng.—1Ti 1:11; 6:15.
irail me kin pohnese me irail anahne Koht: Ni lokaiahn Krihk “irail me kin pohnese,” kin wehwehki, “irail me semwehmwe (anahne; sohte ah mehkot; sounpekipek),” e kadoadoahk nan ire wet ong irail kan me mie arail anahn oh kin tehk kanahieng arail anahn kan. Lepin lokaiaohte pil kadoadoahk ong kawehwehpen Lasarus me “semwehmwe” nan Lu 16:20, 22. Lepin lokaiahn Krihk me ekei sounkawehwe kan kawehwehdi ong irail me semwehmwe kin wehwehki aramas akan me kin uhdahn pohnese arail semwehmwe en esehla Koht oh arail anahne Koht.
(Madiu 5:7, NW) “Meid pai irail me kin kadek kalahngan, pwe re pahn diar kadek kalahngan.
nwtsty-E mehn onop kan ong Md 5:7, NW
kadek kalahngan: Lepin lokaia kan me Paipel doadoahngki pwehn kawehwehdi “kadek kalahngan” oh “mahk” sohte kin wehwehkihte mahkohng emen de sohte kin kadeik. E kin kalapw kawehwehdi met ong en wehwehki pepehm en emen oh poakehla emen, met me kin kamwakid aramas emen en mwadang sewese irail me anahne sawas.
nwtsty-E mehn onop kan ong Md 5:9
sounwiahda popohl: Kaidehn irail kan me kin kolokolete popohl ahpw re pil kin wiahda popohl wasa me sohte mie popohl.
w07-E 12/1 17
Padahkihong Noumw Seri kan Ren Kin Wiahda Popohl
Pahpa nohno Kristian kan uhdahn kin nsenohki en kaiahne neirail seri kan ren “rapahki popohl oh nantihongete kolokol met.” (1 Piter 3:11, NW) Sounwiahda popohl kin imwikihla nsenamwahu, uhdahn mie katepen nanti laud en wia met pwehki met kin anahn pwehn powehdi pepehm en peikasal, mworus, oh kailok.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
nwtsty-E mehn onop ong Md 4:9
poaridi oh pwongih ie: Lepin lokaiahn Krihk me kak kawehwehdi “en kaudok” wasaht mi nan aorist, me kin kasalehda mwekid en ahnsou kiste. En kawehwehdi “poaridi oh pwongih ie” kin wehwehki me Tepilo sohte peki rehn Sises en kin kaukaule de pousehlahte kaudokiong ih; met pahn wiawihte pak ehu.
(Madiu 4:23, NW) Ih eri ketiketseli nan Kalili pwon, padapadahk nan arail sinakoke kan oh kalokalohki rongamwahu en Wehio oh pil kamwakamwahwihala soangsoangen soumwahu koaros rehn aramas akan.
nwtsty-E mehn onop ong Md 4:23, NW
padapadahk . . . kalokalohk: Padapadahk weksang kalokalohk, sounpadahk men kin wia laudsang lohkihda mehkot; e kin padahk, kawehwe, doadoahngki lokaia kan me kak kamehlelehiong emen mehkot, oh kin kihda mehn kadehde kan.
January 15-21
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | MADIU 6-7
“Pousehlahte Rapahki Mahs Wehio”
Pwais Kaselel En Kapakap
12 Dahme pahn keieu kesempwal nan atail kapakap akan? Siohwa oh kupwure. Kitail anahne kasalehda sang nan atail mohngiong atail kalahnganki soahng koaros me e ketin wiahdahr ong kitail. (1 Kronikel 29:10-13) Kitail ese met pwehki ni Sises eh ketiket sampah, e ketin padahkihong sapwellime tohnpadahk ko mwomwen kapakap. (Wadek Madiu 6:9-13.) E mahsanih me keieu re anahne kapakapki mwaren Koht en sarawihla, me iei, en wauneki nin duwen mehkot sarawi. Mwuri Sises ketin kasalehda me kitail anahne kapakapki Wehin Koht en ketido oh kupwuren Siohwa en pweida sampah pwon. Sises mahsanih me kitail anahne kapakapki atail anahn akan mwurin atail kapakapki soahng pwuko me inenen kesempwal. Ni atail kin mwohneki mahs Siohwa oh kupwure nan atail kapakap akan, kitail kin kasalehda dahme kitail kin keieu kesempwalki.
nwtsty-E mehn onop ong Md 6:24
liduwih: Wehwehn met ong ni lokaiahn Krihk kin wehwehki doadoahk nin duwen lidu men, me iei, e mi pahn manaman en kaun emente. Sises mahsanih wasaht me Kristian men sohte kak loalopwoat unsek ong Koht me ketin warohng oh ni ahnsowohte pil poadidiong kihpene eh kepwe kan.
nwtsty-E mehn onop ong Md 6:33
Pousehlahte rapahki: Wehwehn met ong ni lokaiahn Krihk kasalehda me met mwekid ehu me kin pousehla wiewiawi oh e kak wehwehki “Doudoulahte rapahki.” Sapwellimen Sises tohnpadahk mehlel kan sohte pahn kin rapahki Wehio ehute ahnsou oh mwuri kohla rapahki soahng teikan. Ahpw, irail anahne ahnsou koaros mwohneki mahs met nan arail mour.
Wehio: Ekei kisin doaropwehn Krihk en mahs akan kasalehda “Wehin Koht.
sapwellime: Kin wehwehki Koht, me iei ‘Samatail nanleng’ me kileldi nan Md 6:32.
pwung: Irail kan me kin rapahki sapwellimen Koht pwung onopadahngehr wia kupwure oh peikiong sapwellime koasoandi kan ong dahme pwung oh sapwung. Padahk wet uhdahn weksang padahk en Parisi kan, me kin song en pein wiahda arail pwung.—Md 5:20.
Rapahki Mahs Wehio, A Kaidehn Kepwe kan
18 Wadek Madiu 6:33. Ma kitail kin mwohneki mahs Wehio nan atail mour, eri Siohwa pahn ketikihda soahng koaros me kitail anahne. Sises ketin kawehwehda dahme kahrehda kitail kak kamehlele inou wet. E mahsanih: “Samamwail me ketiket nanleng ketin mwahngih duwen amwail kin anahne mepwukat koaros.” Siohwa ketin mwahngih dahme ke anahne pil mwohn omw esehda me ke anahne. (Pil. 4:19) E ketin mwahngih iahd me kitail anahne likou pwehn likawih. E pil mwahngih soangen mwenge dah me ke pahn anahne. E pil kin mwahngih me kowe oh omw peneinei anahne wasahn kousoan. Siohwa pahn ketin tehk mwahu me ke pahn ale dahme ke uhdahn anahne.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
Kasalehda Kadek oh Nsenohki Meteikan nan Kalohk
14 Medewehla ma aramas emen delepwohndo rehmw ahpw ke sohte kak kasawihada ngileo. Ke sehse ihs ih ahpw e idek rehmw soangen mwenge dah me ke iouki. Ke medemedewe ihs me delepwohndo rehmw oh dahme e uhdahn mwahuki. Ke sohte men kasalehda me ke sohte wauneki, eri ele ke koasoiong ih ni ahnsou mwotomwot. Ahpw mwurin ahnsou kis, ke pahn men kauhdi amwa koasoakoasoi. Met medewehla me aramasohte me delepwohndo rehmw uhd ndaiong uhk ihs ih oh me eh doadoahk iei en sewese aramas akan ren kang mwenge me mwahu ong roson mwahu. Ni kadek e ndaiong uhk me mie iren sawas kei reh me ele kak sewese iuk. Mwein ke pahn men rong ih. Ni mehlel, kitail kin mwahuki ni aramas akan ar sohte kin ekihsang kitail ihs irail ni arail kin koasoiong kitail. Ia duwen atail kak kasalehda wahuohte ong aramas akan me kitail tuhwong?
15 Ni wasahn kalohk tohto, kitail kin anahne padahkihong tohnihmwo kahrepen atail mwemweitla rehrail. Mehlel me kitail weuwa ire kesempwal kan me tohnihmwo anahne. Ahpw medewehla ma kitail sohte ndaiong irail ihs kitail oh kahrepen atail kohla rehrail ahpw tepidahte doadoahngki peidek wet: “Ma ke kak kamwahwihala kahpwal koaros nin sampah, mehnia me ke men kamwahwihala?” Kitail idek peidek wet pwehn diarada dahme aramaso medemedewe pwe kitail en kak doadoahngki Paipel ni atail koasoakoasoipene. Ahpw tohnihmwo ele medewe: ‘Ihs aramas menet oh dahme kahrehda e idek rehi peidek wet? Dahme wiewiawi?’ Kitail kin men tohnihmwo en perenki koasoiong kitail. (Pil. 2:3, 4) Eri, ia duwen atail kak wia met?
16 Emen sounapwalih me kin seiloak kin wia soahng wet: Mwurin eh rahnmwahwih tohnihmwo, e kin kihong kisin doaropwe me oaralap Ke Sou Men Esehla Duwen Padahk Mehlel? oh nda: “Rahnwet, se kin kihong aramas koaros nan omw wasa doaropwe wet. E kin koasoiahda peidek weneu me aramas tohto kin idek. Iet noumw doaropwehn.” Brothero nda me ni arail kin ese kahrepen eh mwemweitla rehrail, pali laud en irail kin saledek oh e pil mengei en pousehla arail koasoakoasoipene. Brothero pil idek rehn aramaso: “Mie pak me ke kin medemedewe duwen ekei peidek pwukat?” Ma tohnihmwo pilada ehu peidek, brothero pahn pahkpeseng doaropweo oh koasoia dahme Paipel mahsanih duwen peideko. Ma soh, brothero pahn pilada ehu peidek oh pousehlahte eh koasoakoasoi oh sohte kahrehda tohnihmwo en namenekda. Mehlel, mie ahl tohto me kitail kak tapiada atail koasoi. Nan ekei sahpw, kitail anahne idawehn ekei tiahk ni atail kin rahnmwahwih aramas mwohn atail pahn ndaiong kahrepen atail kohla rehrail. Kitail anahne wehwehki me e kesempwal en wekidala wiepen atail padahk pwe aramas akan en men rong atail padahk.
nwtsty-E mehn onop kan ong Md 7:28, 29
ahpw pwuriamweikihla: Wehwehn met ong ni lokaiahn Krihk kak wehwehki “en direkihla pwuriamwei me powehdi aramaso.” Met kin kasalehda me sapwellime mahsen ko kamwakid pokono ren tamatamante.
mwomwen . . . sapwellime padahk: Lepin lokaia pwukat wehwehki mwomwen en Sises kin ketin padahk, wiepen eh padahk, me duwehte dahme e kin ketin padahngki oh sapwellime kaweid ko koaros nan Kapahrek en Pohn Dohlo.
sohte kin duwehte arail sounkawehwehn Kosonned kan: Sises sohte kin ketin doadoahngki dahme rapai padahngki nin duwen eh manaman, duwehte sounkawehwehn Kosonned kan kin kalapw wia. E kin ketin mahsen nin duwen wiliepen Siohwa, duwehte aramas emen me ahneki manaman ni eh kin ketin poahsoanehda eh padahk kan sang Mahsen en Koht.—Soh 7:16.
January 22-28
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | MADIU 8-9
“Sises Ketin Poakohng Aramas”
nwtsty-E mehn onop ong Md 8:3
e ketin . . . doahke: Kosonned en Moseso kehkehlingki me aramas tokutok men pahn kin katohrohrla pwe meteikan ren dehr iangada. (Lip 13:45, 46; Nem 5:1-4) Ahpw, ekei kaunen pelien lamalam en mehn Suhs kan wiahda pil ekei kosonned kan. Karasepe, sohte emen me tokutok pahn kerendo nanpwungen kiupid pahieu, mpen 1.8 m (6 ft), ahpw ni rahn kisinieng kan, e pahn dohki kiupid 100, me iei, mpen 45 m (150 ft). Kosonned pwukat kahrehda ar kin wiakauwe me tokutok kan. Arail tiahk kin pwungki me rapai men pahn kin rukusang me tokutok kan oh pil emen rapai me kin katehkin irail takai pwe en kadohwanirailla. Weksang met, Sises ketin uhdahn mwekidki en me tokutok kan ar kahpwal kan, me kahrehda e ketin wia dahme mehn Suhs teikan pahn sohte kak kamehlele me e kak wiawi, ni eh ketin doahke ohlo. E wia met mendahte e kak ketin doadoahngki mahsen ehute pwehn kamwahwihala me tokutoko.—Md 8:5-12.
I men: Sises sohte ketin pohnesehte pekipeko ahpw e ketin kasalehda eh uhdahn inengieng kapwaiada pekipeko, me kasalehda me e ketin mwekidki met laudsang eh ketin medewe me met wiahte pwukoa ehu.
nwtsty-E mehn onop ong Md 9:10
sakasak: De “mwohd oh irekek ni tehpel.” Pwehn iang emen oh kumwa irekek ni tehpel ehu kin kasalehda me amwa nanpwungmwahu kerenpene. Kahrehda, mehn Suhs kan ni mwehin Siseso sohte kin irekek ni tehpel ehu, de mwengehiong irail akan me kaidehn mehn Suhs.
sounrik daksis: Mehn Suhs tohto kin rikpene daksis kan ong kaunen mehn Rom kan. Aramas akan kin kailongki soangen mehn Suhs pwukat pwehki re sohte kin ihte doadoahk ong irail me ahneki manaman ahpw re pil kin adihada daksis kan laudsang uwen me ohpis koasoanehdi. Mehn Suhs kan kin soikala Sounrik daksis kan, me kin wiahkin irail aramas dipan kei oh lihen netiki paliwere kei.—Md 11:19; 21:32.
nwtsty-E mehn onop kan ong Md 9:36
poakehla: Lepin lokaiahn Krihk splag·khniʹzo·mai me kadoadoahk ong lepin lokaia wet pil kin pid lepin lokaia “mwasahl kan” (splagʹkhna), e kin kasalehda pepehm ehu loalen paliwar, pepehm laud ehu. Lepin lokaia wet iei ehu lepin lokaia kehlail ni lokaiahn Krihk ong pepehm en poakehla.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
“I Wiaiong Kumwail Mehn Kahlemeng Ehu”
16 Duwehte met, emen kaun en sounpei—ele mehn liki men: emen ohlen Rom—tuhwong Sises oh peki en kamwahuwihala emen lidu me soumwahu, Sises mwahngih me sounpei menet pil kin wiahda suwed tohto. Kaunen sounpei kan en ahnsowo kin kalapw ahneki mour en mahs me dirki pepei, kakerehdi nta oh kaudok likamw. Ahpw, Sises ihte tetehk irair mwahu ehu rehn ohl menet—me iei eh pwoson. (Madiu 8:5-13) Mwuhr, ni ahnsou me Sises koasoiong emen ohl sakanakan me langalang pohn tuhken kalokolok me mihte limwahu, Sises sohte kin kasalehong ohl menet mwomwen me e sapwungki ih pwehki ah mour suwed en mahs ahpw e kin kangoange ohl menet ki koapworopwor en ahnsou kohkohdo. (Luk 23:43) Sises wehwehki me ma e pahn ihte tehk suwed en meteikan, met ihte pahn kamworuseirailla. Ni soh peikasal, kitail kak kamehlele me en Sises kin ngoangki mahsanih irair mwahu en aramas akan oh met kin kangoange irail en mwahula sang mahs.
jy-E 70 par. 6
Dahme Kahrehda Sapwellimen Sises Tohnpadahk kan Sohte Kin Kaisihsol?
Sises ketin sewesewese nein Sohn Sounpapidais nah tohnpadahk kan ren wehwehki me sohte emen pahn kasik me sapwellimen Sises tohnpadahk kan ren idawehn tiahk en mahs en mehn Suhs kan, me duwehte tiahk en kaisihsol. E sohte ketido pwehn depinahla oh pousehla elen kaudok en mahs, iei koasoandi en kaudok me onopadahngehr en sohla wiawi. Kaudok me Sises ketin kangoange ren wia iei kaidehn me kin idawehn lamalam en mehn Suhs en ahnsowo iangahki tiahk en aramas. Soh, e sohte ketin songosong en deipinahiong mweinlikou kapw ehu ong ni likou mering ehu de wain kapw nan mehkot kekeluwak, edin kilin mahn mering.
January 29–February 4
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | MADIU 10-11
“Sises Ketikihda Kamweit”
nwtsty-E mehn onop kan ong Md 10:29, 30
kisin menpihr (sparrows): Lepin lokaiahn Krihk strou·thiʹon kin wehwehki sohte lipilipil en kisin menpihr, ahpw e kin kalapw wehwehki kisin menpihr sparrows, me keieu pweitikitik nanpwungen menpihr kan koaros me kin netila ong mwenge.
sent mwaramwar ehu: Ni lokaiahn Krihk, “asarion ehu,” iei pweinen ohl emen eh kin koadoahkihada ong minit 45. (Kilang App. B14.) Ni kesiluhn eh mwemweitla nan Kalili, Sises mahsanih me pweinen kisin menpihr sparrow riemen iei asarion ehu. Ni ehu ahnsou tohrohr, e sansal me mpen pahr ehu mwuri, erein eh ketin kalokalohk nan Sudia, Sises mahsanih me kisin menpihr sparrow limmen kak alahldi ni sens mwaramwar riau. (Lu 12:6) En kapahrekihpene ire pwukat, kitail sukuhlki me kisin menpihr sparrow kan sohte kesempwal ong irail sounetinet kan me kahrehda me kelimeno pahn sohte pweipwei.
pil pitenmoangamwail koaros iangehr wadawadedi: Nempehn pitenmoang kan pohn moangen aramas kin lella de daulih 100,000. Ni Siohwa eh ketin mwahngih soangen oaritik wet uhdahn kasalehda me e uhdahn ketin nsenohki emenemen sapwellimen Krais tohnpadahk kan.
nwtsty-E kilel oh kisin kasdo kan
Sparrow
Sparrow kan me keieu pweitikitik nanpwungen kisin menpihr koaros me kin netila ong mwenge. Meh riemen kak pweipweida ni uwen pweipwei ehu me ohl emen kin koadoahkihada ni minit 45. Ni lokaiahn Krihk e kak wehwehki soangsoangen kisin menpihr kan, me duwehte sparrow kan me kin mihmiseli nan pali tohtohn ihmw akan (Passer domesticus biblicus) oh sparrow en Spanish (Passer hispaniolensis), me pil wie tohtohte nan Israel.
nwtsty-E mehn onop ong Md 11:28
toutoukilahr: Irail kan me Sises ketin luke ren kohdo “toutoukilahr” pwunod oh pwangadahr. Arail kaudok ong Siohwa wialahr mehkot katoutou pwehki tiahk en aramas akan me patehngehr Kosonned en Moseso. (Md 23:4) Pil rahnen Sapad, me kin wia utupen mehkot kansenamwahu, wialahr mehn katoutou ehu.—Eks 23:12; Mr 2:23-28; Lu 6:1-11.
I ahpw pahn kansenamwahwihkumwailla: Lepin lokaiahn Krihk “kansenamwahwihala” kak wehwehki kommoal (Md 26:45; Mr 6:31) oh en saledek sang pwangada pwehn kak pwurehng mwahula oh kehlailda (2Ko 7:13; Pai 7). Ireo kasalehda me en ale sapwellimen Sises “wisik” (Md 11:29) kin pidada en papah, kaidehn kommoal. Ni lokaiahn Krihk met kasalehda me Sises pahn ketin kawiliakapwala oh kakehlahda me pwangadahr kan pwe ren kak inengieng ale sapwellime mehn wisik me marahra oh kansenamwahu.
nwtsty-E mehn onop ong Md 11:29
Ale ei mehn wisik: Sises ketin doadoahngki “mehn wisik” ni karasaras me wehwehki en uhpah irail me ahneki manaman oh kaweid. Ma e ketin medemedewe mehn wisik riau, iei ehu me Koht ketikihdiong pohn Sises, eri e pahn ketin luke sapwellime tohnpadahk kan ren keiong mpe pahn mehn wisiko, oh e pahn ketin sewese irail. Eri ni ahl wet, lepin lokaiao kak wehwehki: “Keido rehi pahn ei mehn wisik.” Ma Sises me pein ketikihong meteikan mehn wisiko, eri met kasalehda me re pahn uhpah sapwellimen Krais kaunda oh kaweid nin duwen sapwellime tohnpadahk.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
jy-E 96 par. 2-3
Sohn Men Rong Sang Sises
Met sou mwomwen peidek ehusoahng ehu? Sohn iei ohl poadidi men me, ni ahnsou me e papidaisihala Sises kereniong sounpar riau mwowe, e kilangada sapwellimen Koht manaman eh ketidiong pohn Sises oh rong kapitien Koht me kasalehda e ketin kupwurki. Sohte kahrepen kitail en medewe me en Sohn pwoson luwetala. Pwe ma ei, Sises sohte pahn ketin kapinga Sohn, nin duwen me e ketin wia ni ahnsowo. Ahpw ma Sohn sohte peikasal, a dahme kahrehda e peidengki duwen Sises?
Ele Sohn men esehte mehn kadehde sansal sang rehn Sises ma iei ih me Mesaiao. Met pahn kakehlaka Sohn ni eh wie lokoloko nan imweteng. Oh e mwomwen me mie wehwehn en Sohn peideko. E wehwehki kokohp en Paipel kan me kasalehda me Sapwellimen Koht me Keidio pahn wiahla nanmwarki oh sounkomour men. Ahpw, sounpwong tohto mwurin Sises eh ketin papidaisla, Sohn selidi nan imweteng. Eri, Sohn peipeidengki ma mie pil emen me kohkohdo, me pahn wiliandi Sises, me pahn kapwaiada kokohp koaros me kokohpda duwen Mesaiao.
jy-E 98 par. 1-2
Meid Suwed Dih Ehu me Sohte Mwekidki
Sises uhdahn kin ketin kapinga Sohn Sounpapidais, ahpw ia duwen pali laud en aramas akan ar kin kilengwohng Sohn? Sises ketin kasalehda, “Dih wet, . . . rasehng kisin seri kan me kin mwomwohd nan wasahn netinet kan oh kin liklikwerih seri teikan, ndinda: ‘Se kesengki keseng pepeuk ong kumwail, ahpw kumwail sohte kin kahlek; se kin mwahiei, ahpw kumwail sohte kin pikipikir nan mwaremwaramwail kan ni amwail nsensuwed.’”—Madiu 11:16, 17, NW.
Ia wehwehn dahme Sises mahsaniho? E ketin kasansalehda madamadau wet: “Sohn eh pwarodo oh sohte kin mwengemwenge de niminim, aramas kin nda, ‘Ngehn suwed kin mi reh.’ A ni Nein-aramas eh pwarodo sakasak oh niminim, aramas kin nda, ‘Kilang! Ohl mehwo oh kin mwahuki nim wain, kompoakepahn sounrik daksis oh me dipan akan.’” (Madiu 11:18, 19, NW) Sohn kin mourki mour me sohte kedirepwki wiewia kan me sohte uhdahn kesempwal nin duwen mehn Nasaraid men, e pil kin liksang nim wain, ahpw dih wet kin nda me ngehn suwed mi reh. (Nempe 6:2, 3; Luk 1:15) Ni pali teio, Sises kin ketin mour duwehte aramas teikan. E kin tungoal kisin mwenge oh nim wain ni ahl toupahrek, ahpw aramas akan kin karaunehki me e mehwo. Met mwomwen sohte kak kansenamwahwihala aramas ako.