Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • w15 6/1 pp. 6-7
  • Mie Irepen Palien Sains

Sohte kasdo ong met

Kupwurmahk, mehkot sapwung en kihda kasdo

  • Mie Irepen Palien Sains
  • Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2015
  • Ire kan me Duwehte Met
  • Ia Duwen Palien Sains Eh Kin Kamwakid Omw Mour?
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2015
Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2015
w15 6/1 pp. 6-7

OARALAP | PALIEN SAINS WILIANDIHER PAIPEL?

Mie Irepen Palien Sains

Me keren, pwuhk tohto wiawihda me kawehwehda duwen madamadau en irail kan me sohte kamehlele me mie Koht. Met kahrehda me tohto me wadek pwuhk pwukat en akupwungki. Me pid met, emen saintis me adaneki David Eagleman ntingihdi me ekei sounwadawad ko medewe me saintis kan kin ese soahng koaros. E pil nda: “Ahpw, saintis koahiek kan kin ahnsou koaros pohnese madamadau en meteikan. Arail doadoahk kin pidada soahng kapw oh soahng kan me re sohte kasik en diarada.”

Sangete mahs, saintis koahiek kan kin diarada soahng kapwuriamwei kan ni arail nantihong sapengala soangen peidek kapwonopwon kan duwen kepikipik. Ahpw ekei pil kin wiahda sapwung laud ni arail wia soahng pwukat. Emen saintis me pil keieu ndand iei Isaac Newton. E kasalehda duwen kehl (gravity) me kin kolokol planet kan, usu kan, oh mwutumwut en usu kan nanleng. Ih me pil tepin wiahda soangen wiepen wahntuhkeih nempe kan me adaneki calculus. Irail kan me kin wiahda computer, iang rocket kohla nanwehwe, oh saintis kan me kin onopki kehlepen karakar, marain, ngihl, liol, oh gravity kin doadoahngki calculus. Ahpw, Newton pil sukuhlki duwen palien sains ehu (alchemy) me kin doadoahngki mwekimwekid en usu kan oh pil doaloapen wini de soahng kei pwehn song en kawekala leht oh mete ong kohl.

Daulih sounpar 1,500 mwohn Newton, saintis me adaneki Ptolemy sang Krihs kin doadoahngkihte mese ko pwehn kasawih nanleng. E kin idawehn mwekimwekid en planet kan nipwong oh e kin koahiek en wiahda map. Ahpw e kamehlele me sampah wet mi nanwerengen soahng koaros. Emen saintis me kin onopki usu kan me adaneki Carl Sagan ntingihdi duwen Ptolemy oh nda me aramas ar kamehlele madamadau sapwung en Ptolemy erein sounpar 1,500 kin kadehdehda me mendahki emen me uhdahn loalokong, e kak uhdahn sapwung.

Rahnwet, saintis kan kin ahneki kahpwal kohte nan arail doadoahk. Ia duwe, irail pahn kak kawehwehda ni unsek duwen lahng? Mendahki e pwung en pohnese duwen pweidahn palien sains oh kamwahu kan me re wiahiong kitail, e pil kesempwal kitail en pohnese duwen ar soh itar kan. Emen saintis me adaneki Paul Davies kasalehda me arail raparapahki en kawehwehda duwen soahng koaros ni ahl me unsek oh pahrek sohte kak pweida. Dahme e ndao uhdahn mehlel. Aramas sohte kak wehwehkihla ni unsek duwen kepikipik kan. Eri ni arail kin nda me palien sains kak kawehwehda mehkoaros me mie, kitail kak peikasalki dahme re nda.

E sansal me Paipel kin kaitarala atail anahn kan ni ahl me palien sains sohte kak

Paipel kin kasalehda duwen soahng kapwuriamwei duwen kepikipik kan ni eh mahsanih: “Mepwukat iei mehkot tikitik en sapwellime [Koht] manaman, ihte ngilen mwenginingin me kitail rongehr.” (Sohp 26:14) Miehte soangsoangen ire tohto me uhdahn siksang dahme aramas kak wehwehki. Dahme wahnpoaron Pohl ntingihedi kereniong sounpar 2,000 samwalahro kin mehlelete nan atail ahnsou: “Ia uwen laud en sapwellimen Koht kapai kan! Ia uwen loalen sapwellime erpit oh kupwurokong! Ihs me kak kawehwehda sapwellime koasoandi kan? Ihs me kak wehwehki sapwellime wiewia kan?”​—Rom 11:33.

Soangen Kaweid me Sains Sohte Kak Kihda

Palien sains kin sewese aramas en loalokongkihla kepikipik kan, ahpw Paipel kin kihda ire kesempwal kan oh kaweid kan me kahrehiong aramas en ahneki meleilei oh nsenamwahu nan arail mour. Tehk karasaras pwukat.

  • Kauhdi Tiahk Lemei

    Wauneki mour

    “Kumwail sohte pahn kemehla aramas.”​—Eksodus 20:13.

    “Mehmen me kin kailongki rie, ih sounkam aramas emen.”​—1 Sohn 3:15.

    Kahrehda popohl en mie oh pil kolokol popohl

    “Sohpeisang me suwed oh wiahda me mwahu; kumwail nantihong kolokol popohl ni mohngiong unsek.”​—Melkahka 34:14.

    “Wahn wiewia mwahu me irail kan me kin wia doadoahk en kamwahu kin kamwerehdi ni popohl.”​—Seims 3:18.

    Liksang tiahk lemei

    “E [Siohwa] kin ketin kasawih aramas mwahu oh me suwed kan koaros; e kin ketin kalahdeki kowahlap me kin keid likin sapwellime kosonned akan.”​—Melkahka 11:5.

    “Dehr peiriniong aramas akan me kin wia tiahk suwed, de alasang arail mwekid kan, pwe KAUN-O kin ketin kalahdeki aramas akan me kin wia me suwed.”​—Lepin Padahk 3:31, 32.

  • Nsenamwahu en Peneinei

    Peikiong omw pahpa oh nohno

    “Seri kan, . . . peikiong samamwail oh inamwail kan, pwe ih me pwung. ‘Kahkahki semomw oh inomw,’ iei tepin kosonned me inou ehu iang. Eri, iet inowo: ‘pwe ke en pweida mwahu oh mour werei nin sampah.’”​—Episos 6:1-3.

    Kaweid noumw seri kan ni pwung

    “Kumwail sahm akan, kumwail dehr kamwakara mwahl noumwail seri kan. A kumwail kakairada irail ni kaiahn oh madamadau en Siohwa.”​—Episos 6:4, NW.

    “Dehr kamwakara mwahl noumwail seri kan, pwe re dehr mworusala.”​—Kolose 3:21.

    Poakohng oh wauneki omw pwoud

    “Emenemen ohl pwopwoud en poakohng eh werek duwehte eh kin poakohng pein ih, oh emenemen lih pwopwoud en wauneki eh pwoud.”​—Episos 5:33.

  • Pere oh kanahieng kepikipik kan

    Paipel mahsanihki irail kan me kin kasamine wehin Israel en mahs: “Aramas akan kasaminehkilahr sampah arail kauwelahr kosonned en Koht . . . Towe kan wie lokolongki dahme re wiadahr.” (Aiseia 24:5, 6) Koht pahn ketin kapwukoahki irail kan me kin mwahuki kauwehla atail wasahn kousoan kan. E pahn ketin “kauwehla irail kan me kin kauwehla sampah!” (Kaudiahl 11:18) Re sohte pahn pitsang arail wiewia kan.

    Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Ponapean
    • Share
    • Me Ke Mwahuki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share